Sağlık Bilgi Sistemi ve Teknolojisi Olgunluk Faktörleri
Samet Can1, Ayça Tarhan21,2Bilgisayar Mühendisliği, Hacettepe Üniversitesi, 06800, Ankara, TÜRKİYE 1samet.can@hacettepe.edu.tr, 2atarhan@hacettepe.edu.tr
Özet. Dinamik, değişken ve çok-disiplinli süreçlerin hâkim olduğu sağlık ala-nında hizmet süreçlerinin kalitesi ve verimliliği, bu süreçleri destekleyen bilgi sistemi ve teknolojisi (BST) olgunluğundan doğrudan etkilenmektedir. Litera-türde sağlık BST olgunluğunu değerlendirmek veya güvence etmek için öneril-miş çok sayıda model yer alsa da yaygın kabul görmüş bir model bulunmamak-tadır. Bu bildiride, bahsedilen çalışmalarda münferit olarak önerilmiş 48 adet Sağlık BST Olgunluk Modelinden hareketle, sağlık alanında BST olgunluğunu değerlendirmeye yönelik faktörler çıkarılmış ve Temellendirilmiş Kuram meto-dolojisiyle sınıflandırılmıştır. Bu bildiri ile önerilen sınıflandırma ve olgunluk faktörleri, sağlık BST olgunluğu üzerine çalışan araştırmacılara ve pratisyenlere, yapacakları deneysel çalışmalarda referans olabilir. Gelecek çalışmalarda, bu bil-diride sunulan faktörlerin, sağlık kurumlarının BST olgunluğunu anlamak için yapılacak bir ankete temel olarak kullanılması planlanmaktadır.
Anahtar Kelimeler: Sağlık, Bilgi Teknolojisi, Olgunluk, Olgunluk Modeli, Ol-gunluk Faktörü, Temellendirilmiş Kuram, Sınıflandırma.
Maturity Factors of Health Information System and
Technology
Samet Can1, Ayça Tarhan2
1,2Bilgisayar Mühendisliği, Hacettepe Üniversitesi, 06800, Ankara, TÜRKİYE 1samet.can@hacettepe.edu.tr, 2atarhan@hacettepe.edu.tr
Abstract. The quality and efficiency of service processes in the healthcare, which is dominated by dynamic, variable and multi-disciplinary processes, are directly affected by the maturity of information system and technology (IST) supporting these processes. Although there are many models proposed in the literature to evaluate or assure the maturity of health IST, there is no widely accepted model. In this paper, based on the 48 Health IST Maturity Models individually proposed in the mentioned studies, the factors for evaluate IST maturity in the field of he-alth were extracted and classified by methodology of Grounded Theory. The clas-sification and maturity factors proposed by this paper may be used as reference in their experimental studies for researchers and practitioners working on the ma-turity of health IST. In future studies, the factors extracted from this paper are
planned to be used as the basis for a survey to be conducted to understand the IST maturity of health organizations.
Keywords: Healthcare, Information Technology, Maturity, Maturity Model, Maturity Factor, Grounded Theory, Classification.
1
Giriş
Günümüzde bilgi teknolojisi, her alanda olduğu gibi sağlık alanında da önemli bir yer tutmaktadır. Bilgi Sistemi ve Teknolojisi (BST), bir organizasyonun etkinliğini ve ve-rimliliğini artırmak amacıyla kullanılan önemli bir araçtır. Sağlık kurumlarında verilen hizmetlerin kalitesi, BST olgunluğuna göre farklılık göstermektedir. Hizmet kalitesini arttırmak amacıyla BST için yapılacak herhangi bir iyileştirme, hem hizmet alan birey-ler hem de ilgili kurumlar için önemli faydalar sağlamaktadır.
“Olgunluk” kavramı ilk olarak Phillip Crosby [1] tarafından önerilmiş ve “tam, mü-kemmel veya hazır olma durumu” olarak tanımlanmıştır [2]. Daha genel bir bakış açı-sına göre bir olgunluk modeli, bir veya daha fazla iş alanındaki bir süreçler sınıfı için ayrı bir olgunluk seviyesi dizisinden oluşan ve bu süreçler için beklenen, istenen veya tipik bir evrimsel yolu temsil eden kavramsal bir çerçevedir [3]. Olgunluk modelleri, geçici veya olgunlaşmamış süreçleri, gelişmiş kalite ve yararlılık ile disiplinli ve olgun süreçler haline getirmek için bir gelişim yolu tanımlar. Bu sebeple olgunluk modelleri, organizasyonda var olan durumun tespiti ve yapılacak olan iyileştirmeleri belirleyebil-mek açısından bizlere faydalar sağlamaktadır.
Sağlık hizmet süreçleri ve bilgi sistemleri/teknolojilerinin olgunluğunun değerlendi-rilmesi ve iyileştideğerlendi-rilmesi amacıyla çeşitli olgunluk modelleri önerilmiştir [4]. Bu olgun-luk modellerinin bazıları teletıp, dijital görüntüleme, resim arşivleme ve iletişim sis-temleri (PACS) ve süreç yönetimi gibi belirli alt alanlara odaklanmaktadır. Bununla birlikte yaygın kabul görmüş bir model bulunmamaktadır. Bu alandaki geniş bilgi gö-zetildiğinde, mevcut modellerin ele aldığı faktörlerin çıkarılarak genel bir sınıflandırma yapılmasına ihtiyaç vardır. Bu ihtiyacı adreslemek üzere bu çalışmada, sağlık alanında önerilen veya kullanılan olgunluk modelleri üzerine derlenen kapsamlı bir çalışma ha-vuzunu [5] referans seçtik. Bu havuzda yer alan kaynaklar arasından Bilgi Teknolojisi ile ilgili olanları alarak 48 kaynaklık bir alt havuz elde ettik. Elde ettiğimiz bu havuza Temellendirilmiş Kuram (İng. Grounded Theory) metodolojisini [6] uygulayarak faktör çıkarma ve sınıflandırma işlemini gerçekleştirdik.
Bu makalenin geri kalanı şu şekilde yapılandırılmıştır: Bölüm 2’de ilişkili çalışmalar özetlenmiştir. Bölüm 3’te Temellendirilmiş Kuram metodolojisiyle sağlık BST olgun-luğuna yönelik çıkarılan faktörlerin sınıflandırması ve ilgili kategorilerin açıklamaları verilmiştir. Bölüm 4’te sonuç ve gelecek çalışmalara değinilmiştir.
2
İlişkili Çalışmalar
Literatür taramasında, bu çalışmadaki gibi sağlıkta olgunluk modelleri üzerine faktör çıkaran ve sınıflandırma yapan çalışmaları araştırdık. Araştırmalarımız sonucunda be-lirli alanlarda faktör çıkarımı yapan çalışmalar elde ettik. Bunlar daha çok kullanılabi-lirlik [8], olgunluk modeli [13] ve uzamsal teknoloji [14] gibi kısıtlı bir alan üzerine yoğunlaşan çalışmalardı. Tespit edilen ilişkili çalışmalar Tablo 1’de verilmiştir.
Bu çalışma, sağlıkta BST olgunluk modelleri üzerinden faktör çıkarımı yaptığı ve elde edilen faktörler ile bu alanda dar bir çerçevede kalmayıp daha geniş bir faktör setini adreslediği için diğer çalışmalardan farklılaşmaktadır.
Tablo 1. Sağlıkta olgunluk üzerine faktör çıkarımı yapan ilişkili çalışmalar
Referans Yıl Başlık Araştırma Odağı
[7] 1996
An Examination of Information Systems and Technology Maturity and Its Relationship to Methods of Contributing Information to the Information Systems Planning Process in Na-tional Health Service Acute Trust Hospitals
Bilgi Sistemleri
[8] 2011
Promoting Usability in Health Organizations: Initial Steps and Progress Toward a Health-care Usability Maturity Model
Kullanılabilirlik
[9] 2011
The Potential Role of Maturity Models in an Assessment of Hospital IT Capability in Ire-land
Bilgi Teknolojisi
[10] 2013
Towards a Hospital Cooperation Maturity Model Construction and Evaluation of a Ma-turity Model and a Corresponding Tool for the Identification of Challenges and Success Factors for Cooperation in the Hospital Sector
İş Birliği
[11] 2014 Process Management in Hospitals: An
Empi-rically Grounded Maturity Model Süreç Yönetimi [12] 2015
Health Information Technology (HIT) in Small and Medium Sized Physician Practices: Examination of Impacts and HIT Maturity
Bilgi Teknolojisi
[13] 2015
Quality System Maturity Model for Medical Devices-Medical Device Innovation Consor-tium (MDIC)
Olgunluk Modeli
[14] 2015 Spatial Maturity in a Health Agency: A Pilot
Study Uzamsal Teknoloji
[15] 2016
The Public Health Information Technology Maturity Index: An Approach to Evaluating the Adoption and Use of Public Health Infor-mation Technology
Bilgi Teknolojisi
3
Sağlık BST Olgunluk Faktörleri
3.1 Kaynak Havuzu
Sağlıkta olgunluk modelleri alanı, sağlık hizmetleri ve hastane yönetiminden, akademi veya uygulamanın iki tarafındaki bilgi teknolojisine kadar çeşitli paydaşları içerdiğin-den tabiatı gereği disiplinler arasıdır. Ayrıca, bu alandaki bazı modeller gri literatürde
sunulmuş ve resmi olarak yayınlanmamıştır. Bu nedenle, bilimsel literatüre ek olarak gri literatürü de incelemeye dahil ederek doğal bir yaklaşım izleyen, sağlıkta olgunluk modelleri üzerine yürütülmüş bir çok-sesli literatür taramasının kaynak havuzunu [5] referans seçtik ve bu çalışmaya girdi olarak kullandık.
Referans olarak seçtiğimiz kaynak havuzunda yer alan çalışmaları, kapsanan tekno-lojik yönlere göre sınıflandırdık. Yaptığımız sınıflandırma sonucunda, Sağlık Bilgi Teknolojisi alanındaki 48 adet makaleyi faktör çıkarımı için temel aldık. Bu çalışma özelinde seçilen makaleleri içeren kaynak havuzuna ve çıkarılan bilgilerin detaylarına şu adreste yer alan çevrimiçi tablodan erişilebilir: https://bit.ly/2KrbIDl.
Tablo 2. Sağlık BST olgunluğu üzerine çalışma havuzu
# Makalenin Başlığı Havuzdaki
Referans #
1 A focus area maturity model for a statewide master person index 1 2 A maturity model for BPM capability assessment in Dutch hospitals 3 3 A maturity model for care pathways 4 4 A maturity model for telemedicine implementation 5 5 A PACS maturity model A systematic meta-analytic review on maturation and
evolvability of PACS in the hospital enterprise 7 6 A patient-centered framework for evaluating digital maturity of health services:
A systematic review 8
7 Act on oncology' as a new comprehensive approach to assess prostate cancer
centres - Method description and results of a pilot study 10 8
An Examination of Information Systems and Technology Maturity and it’s rela-tionship to Methods of Contributing Information to the Information Systems Planning Process in National Health Service Acute Trust Hospitals
11
9 An Open Government Maturity Model for social media-based public
enga-gement 13
10 Audit of health agency for supporting an e-health management system (EHMS)
case study: Ciparay Health Center, Bandung 18 11 Capabilities and levels of maturity in IT-based case management 19 12 Cloud maturity model for the healthcare industry 21 13 Developing a SSE-CMM-based security risk assessment process for patient-cen-tered healthcare systems 25 14 Development of a maturity model for telemedicine 27 15 E-healthcare maturity in Taiwan 30 16 Electronic Healthcare Maturity Model (eHMM) 32 17
Enhancing benefits from healthcare IT adoption using design science research: Presenting a unified application of the IT Capability Maturity Framework and the Electronic Medical Record Adoption Model
34
18 Enterprise Architecture Maturity: The Story of the Veterans Health Administra-tion 35 19 Evolutionistic or revolutionary paths: A PACS maturity model for strategic
situ-ational planning 38
20 Game maturity model for health care 39 21 HCMM - A maturity model for measuring and assessing the quality of
coopera-tion between and within hospitals 41 22 Health information technology (HIT) in small and medium sized physician
prac-tices: Examination of impacts and HIT maturity 43 23 Health: IT leader or laggard? A comparative assessment of IT maturity 44 24 Healthcare breach security Maturity Model 46 25 Healthcare Information Security Adoption Model (HISAM) 47 26 Healthcare quality maturity assessment model based on quality drivers 48 27 High-reliability health care: Getting there from here 49
28 Hospital medicine maturity framework: proposing a novel framework for
defi-ning stages of hospital medicine in Canada 50 29 Identity Management for Health Professionals 51 30 Informatics Capability Maturity Model (ICMM) 52 31 Information management and technology strategy development in the UK's
acute hospital sector: a maturity model perspective 53 32 Information technology capacities assessment tool in hospitals: Instrument
de-velopment and validation 54
33 Maturity Model for Integrated Care 57 34 Measuring Maturity of Use for Electronic Medical Records (EMRs) in British
Columbia: The Physician Information Technology Office (PITO) 59 35 Medicaid Information Technology Architecture (MITA) Maturity Model 62 36 Process management in hospitals: an empirically grounded maturity model 67 37 Procurement maturity, alignment and performance: a Dutch hospital case com-parison 68 38 Promoting usability in health organizations: Initial steps and progress toward a
healthcare usability maturity model 69 39 Public Private Partnership in Italian Health Care Management: An
Organizatio-nal Maturity Assessment Model 70 40 Quality System Maturity Model for Medical Devices-Medical Device
Innova-tion Consortium (MDIC) 72
41 Spatial Maturity in a Health Agency: A Pilot Study 75 42 The Healthcare Paperless Maturity Model 77 43 The Healthcare Security Maturity Model 78 44 The potential role of Maturity Models in an assessment of Hospital I.T.
Capabi-lity in Ireland 79
45 The Public Health Information Technology Maturity Index: An Approach to
Evaluating the Adoption and Use of Public Health Information Technology 80 46 The State of Nursing Home Information Technology Sophistication in Rural and
Nonrural US Markets 82
47 The Telemedicine Service Maturity Model- A Framework for the Measurement
and Improvement of Telemedicine Services 83 48
Towards a Hospital Cooperation Maturity Model - Construction and Evaluation of a Maturity Model and a corresponding Tool for the Identification of Challen-ges and Success Factors for Cooperation in the Hospital Sector
84
3.2 Olgunluk Faktörleri
İkinci Bölümde bahsedildiği gibi, sağlık alanında olgunluğa yönelik olarak faktör çıka-ran bazı çalışmalar mevcuttur. Ne var ki bunlar alana yönelik bireysel katkılarına odak-lanmakta, mevcut eğilimleri ve gelecekteki muhtemel yönelimleri sınıflandırma konu-sunda genel bir bakış vermemektedir. Bu boşluğu adreslemek üzere bu çalışmada, bir alan hakkında genel bir anlayış oluşturmak için en uygun yöntem olarak gösterilen Te-mellendirilmiş Kuram [16] seçilmiştir. Bu yöntem, “temel bir alan hakkında tümeva-rımsal bir teori üretmek için, sistematik olarak uygulanan bir dizi aşamayı kullanan, veri toplama ile bağlantılı genel bir analiz metodolojisi” olarak tanımlanır [17]. Temel-lendirilmiş Kuram, üç ana aşamadan oluşur: (1) kodlama, (2) not alma ve teori oluş-turma ve (3) teoriyi bütünleştirme, arındırma ve yazma [17]. Takip etmeyi seçtiğimiz Glaser’in yöntemine [18] göre Temellendirilmiş Kuramda, bir araştırma problemi ta-nımlamaksızın araştırmaya başlanması tavsiye edilir. Kavramsal bir model geliştirme-nin amacı, Temellendirilmiş Kuram için uygun olan esnek bir şekilde ortaya çıkacak model ve kategorileri tespit etmektir [16].
Temellendirilmiş Kuramda kullanılan üç terim vardır: kod, kavram ve kategori [18]. Kod ifadelerden alınan temel gözlemdir, kavram kod grubudur ve kategori ise kavram grubudur [16]. Metodolojinin ilk aşaması olan kodlamada, ilk olarak araştırmaya odak-lanılacak temel kategori ve kavramları tanımlamak için açık bir kodlama yapılır ve ikinci olarak temel kategoriyi geliştirmek için seçici bir kodlama yapılır. Daha sonra not alma aşamasında, her bir kavram için belirlenmiş kavramlar ve notlar, ana katego-riyi şekillendirmek için birbirleriyle karşılaştırılır. Son aşamada tüm bulgular karşılaş-tırmalı bir yöntemle birleştirilerek birbirine bağlanır ve bir teori oluşturulur [17]. Bu çalışmada yalnızca süreçten çıkan temel kategorilerle ilgilendiğimiz için, bu son aşama uygulanmamıştır.
Temellendirilmiş Kuram, çoğunlukla anket, görüşme veya gözlem formundaki veri-lerle kullanılsa da kodlar ifadelerden satır satır çıkarılmaktadır. Kodlamalar, makaleler arasındaki olası bir terminoloji farkını ortadan kaldırmak için karşılaştırmalı yöntemler izlenerek gerçekleştirilir, yani ilgili makaleler birlikte gruplanır ve yazarlar tarafından farklı şekilde kullanılmış olabilecek kesin terminolojileri tanımlamak ve çıkarmak için tekrar kodlanır [16]. Bu çalışmada, kaynak havuzuna seçtiğimiz 48 adet makaleyi girdi olarak kullandık. Başlangıçta yerleşmiş kodlarımız olmadığı ve ilgili girdiyi kaybetme riskini göze alamadığımız için her makaleyi en az bir kez değerlendirdik ve olgunluk modelleri ile ele alınan unsurlara ve boyutlara kodlar atadık. Sonra kodlardan gelen kavramları daha yüksek bir gruplama unsuru olarak belirledik ve son olarak kategori-lere karar verdik. Bu şekilde Temellendirilmiş Kuram metodolojisine göre, olgunluk modellerinde yer alan 128 tane olgunluk faktörü çıkarttık ve bu faktörleri gruplayarak ana kategorileri belirledik. Belirlenen kategoriler altında alt-faktörlere de yer verdik. Tablo 3’te, iki ve üzeri kaynaktan referans alınan faktörler, frekansına göre büyükten küçüğe doğru verilmiştir. Ana kategorilerin alt-faktörlere kırınımı ve frekansları ise Ek-1’de sunulmuştur.
Tablo 3. Frekansa göre sıralanmış faktörler ve referans çalışmalar
Faktör Referans Çalışmalar Frekans
Information Technology 3, 5, 27, 51, 52, 67, 68, 79 8 Culture 3, 4, 44, 48, 67, 68 6
Finance 1, 18, 27, 57 4
Policy and Legislation 5, 27, 68, 80 4
Strategy 44, 67, 68, 75 4 Collaboration 19, 43, 75 3 People 3, 48, 68 3 Quality 41, 48, 51 3 Governance 1, 3, 57 3 Integration 30, 43, 79 3 Organizational Processes 5, 68, 69 3 Standardization 41, 57 3 Resources 69, 75, 80 3 Communication 43, 44 2 Involvement 41, 43 2 Users 27, 83 2 Completeness 41, 84 2 Ease of Integration 41, 84 2 Financial Sustainability 5, 83 2 Funding 57, 75 2
Liability 41, 84 2 Responsibilities 41, 51 2 Information 19, 57 2 Documentation 41, 84 2 Availability 41, 84 2 Administration 19, 79 2 Infrastructure 4, 69 2 Technical Infrastructure 1, 44 2 Innovation 21, 80 2 Change Management 52, 83 2 Structure 57, 67, 75 2
Aşağıda 48 adet sağlık BST olgunluk modelinden çıkardığımız faktörlerden grupladı-ğımız kategoriler ve açıklamaları yer almaktadır.
Kültür (Culture): Bu faktör, bir hastanenin etkili süreç yönetimi kurması için ge-rekli olan iletişim ve liderlikle ilgili uygulamaları kapsar. Bu uygulamalar, işlevsel sı-nırlar ve hiyerarşik seviyeler arasında açık iletişimi ve ayrıca klinik ve idari personelin yetkilendirilmesini içerir.
Strateji (Strategy): Bu faktör, stratejik hedeflerin tanımlanmasında süreç yönetimi-nin gelişimi için ön koşul olan ilkeleri kapsar. Bunlar arasında bölümler arası iş birliği ve bilgi alışverişi de bulunmaktadır.
Yapı (Structure): Bu faktör, bölümler (klinikler) arasındaki küçük bariyerlerin kal-dırılması ve uzmanlıkların ekipler arasında düzgün dağıtılması gibi süreç yönetimi için gerekli olan organizasyonel boyutları içerir.
Süreç (Process): Bu faktör, süreç performans incelemesi, süreç dokümantasyonu ve hasta akış oryantasyonu gibi, hastanelerde süreç yönetimi için önemli olan çalışma pra-tiklerini içerir.
Bilgi (Information): Bu faktör, hastanede kaliteli bilgilerin toplanması, yönetimi ve paylaşılmasıyla ilgilidir. Bu alandaki yetenek, kullanıcıların doğru bilgiye doğru za-manda erişebilmeleri anlamına gelir.
Bilgi Teknolojisi (Information Technology): Bu faktör, hastanede kullanılan BST’nin, hasta bakım akışını ne kadar düzgün bir şekilde destekleyebildiği, belirli bir kullanım bağlamında etkinlik, verimlilik ve memnuniyet kriterlerine göre belirlenen hedeflere ulaşmak için kullanıcılar tarafından ne ölçüde kullanılabileceği ve verilerin yeterli bir şekilde bulunup bulunmadığını araştırmaya yönelik maddeler içerir.
Yönetişim (Governance): Bölgesel veya ulusal düzeyde sağlık hizmetlerini sağla-mak için gerekli olan geniş kapsamlı değişiklikler önemli bir zorluktur. Etkili değişim yönetimi, finansman, iletişim ve yeni çalışma pratiklerini uygulama ve zorunlu kılma gücü ile birlikte çok yıllık programlara ihtiyaç duyar. Yönetişim, farklı organizasyonlar ve meslekler arasında amacın uyumu ve iş birliği yapma ve genel sağlık sisteminin çıkarlarını bireysel teşviklerin üstünde tutmaya istekli olma anlamına gelir. Teknolojiye dayalı sağlık hizmetlerini, sağlık profesyonelleri ve hastalar için kullanımı kolay, gü-venilir ve kabul edilebilir kılacak şekilde yönetmek anlamına da gelir.
Standardizasyon (Standardization): Sağlık sistemlerinde bilgi paylaşımı ve iş bir-liği ihtiyaçları göz önüne alındığında, kullanılan farklı sistemlerin sayısı ve verilerin depolandığı biçimlerin basitleştirilmesi durumunda işler daha kolay hale getirilebilir. Standardizasyon, veri merkezlerinin birleştirilmesi, daha az sistemde standardizasyon yapılması ve bir bölgede hangi teknik standartların kullanılacağına karar verilmesi an-lamına gelir.
Finans (Finance): Daha iyi bir entegrasyon sağlayabilmek için sağlık sistemlerini değiştirmek, başlangıç yatırımı ve finansman gerektirir. Başlangıç yatırımı ve devam eden maliyetlerin finanse edilebildiğinden emin olmak, bölgesel/ulusal bütçelerden teş-vik edici fonlara, Avrupa Birliği yatırım fonlarından kamu-özel ortaklıkları ve risk pay-laşım mekanizmalarına kadar çeşitli mekanizmaları kullanan önemli bir faaliyettir.
Değerlendirme Yöntemleri (Evaluation Methods): Sağlık sistemlerini destekle-mek için yeni servisler getirildikçe sağlık hizmetlerinin kalitesi, maliyeti, erişimi ve hasta deneyimi üzerinde istenen etkinin gerçekleşip gerçekleşmediğini sağlamaya ihti-yaç vardır. Değerlendirme yöntemleri, her değişikliğin etkisinin değerlendirildiği ka-nıta dayalı yatırım kavramını destekler. Burada Sağlık BST Değerlendirmesi önemli bir yöntemdir ve sağlık sistemlerinin bölgesel veya ulusal seviyeye yükseltilmesinin mali-yetini haklı çıkarmak için kullanılabilir.
İnovasyon (Innovation): En iyi fikirlerin çoğu, mevcut süreçlerin neresinde iyileş-tirmeler yapılabileceğini anlayan klinisyenler, hemşireler ve sosyal hizmet uzmanların-dan gelmesi muhtemeldir. Bu yeniliklerin tanınması, değerlendirilmesi ve mümkünse sistem genelinde fayda sağlayacak şekilde arttırılması gerekir. İnovasyon yönetimi, sağlık BST için en iyi sonuçları almak amacıyla inovasyon sürecini yönetmek ve iyi fikirlerin teşvik edilmesini ve ödüllendirilmesini sağlamak anlamına gelir.
Kapasite Geliştirme (Capacity Building): Kapasite geliştirme, bireylerin ve kuru-luşların işlerini ustalıkla yapabilmeleri için gereken beceri ve bilgileri edinmeleri, iyi-leştirmeleri ve elde tutmalarıdır. Sağlık sistemlerinin kaliteyi, maliyeti ve erişimi geliş-tirmek için sürekli olarak çabalayan öğrenme sistemleri olması gerekir. Talepler değiş-meye devam ettikçe, beceriler, yetenekler ve deneyimler korunmalıdır. Kapasite geliş-tirme, bir sonraki proje setini geliştirmek için bilginin alınmasını ve kullanılmasını sağ-lamak, daha fazla üretkenlik ve artan başarıya ulaşmak anlamına gelir.
4
Sonuçlar ve Gelecek Çalışmalar
Sağlık hizmetleri alanının karmaşık ve çok disiplinli yapısı, süreç ve insan yönetimi ile bilgi sistemi ve teknolojisi açısından önemli zorluklar doğurmaktadır. Dahası, sağlık hizmetlerinin dijitalleştirilme miktarını arttırmak amacıyla geçiş sürecini rasyonelleş-tirmek ve etkin bir şekilde yönetmek için iyi tanımlanmış kurallara ihtiyaç vardır. Bu zorluklara cevap olarak, sağlık alanında çok çeşitli olgunluk modelleri önerilmiş ve uy-gulanmıştır.
Bu çalışmada, çok-sesli literatür tarama uygulanarak sağlıkta olgunluk modelleri üzerine oluşturulmuş bir çalışma havuzundan, sağlık BST olgunluğunu adresleyen 48
makale seçilmiştir. Ardından, bu alanda dikkate alınması gereken faktör kategorileri üzerine genel bir fikir oluşturmak amacıyla, Temellendirilmiş Kuram metodolojisiyle sağlık BST olgunluğu üzerine faktör çıkarma ve sınıflandırma yapılarak elde edilen temel kategoriler tanımlanmıştır.
Bu çalışma ile önerilen sınıflandırma, sağlık BST olgunluğu üzerine yapılacak yatı-rım, uygulama ve araştırmalar için yöneticilere, pratisyenlere ve araştırmacılara refe-rans olabilir. Gelecek çalışmalarda, bu çalışma ile çıkarılan faktörlerin ve sınıflarının, sağlık kurumlarının BST olgunluğunu anlamak amacıyla yapılacak bir ankete temel alınması planlanmaktadır.
Ek-1
Tablo 4. Sağlık BST Olgunluk Faktörleri ve Alt-Faktörleri
Faktör Referans Çalışmalar Frekans
Culture 3, 4, 44, 48, 67, 68 6 Awareness 75 1 User Awareness 30 1 Citizen Empowerment 57 1 Collaboration 19, 43, 75 3 Communication 43, 44 2
Interaction/Involvement with Community 5 1
Involvement 41, 43 2 Involvement of Employees 84 1 People 3, 48, 68 3 Customer 18 1 IS Staff 30 1 Users 27, 83 2 Focus on Users 69 1 Individual Users 5 1 Safety Culture 49 1 Strategy 44, 67, 68, 75 4 Internal 18 1 Population Approach 57 1 Strategic Alignment 3 1
Aligning Business & Informatics 52 1
Structure 57, 67, 75 2 Decisions 19 1 Business Intelligence 52 1 Organization 51 1 Resources 69, 75, 80 3 Process 69 1
Accuracy of Process Results 62 1
Cost Effectiveness 62 1
Design 4 1
Efficiency 62 1
IS Planning and Control 30 1
Operation 48 1
Organizational Processes 5, 68, 69 3
Performance Management 4 1
Monitoring and Control 68 1
Robust Process Improvement 49 1
Timeliness of Process 62 1
Utility or Value to Stakeholders 62 1
Workflows 75 1
Optimization 21 1
Information 19, 57 2
Access 75 1
Data Access and Accuracy 62 1
Documentation 41, 84 2
Fit for Purpose 75 1
General Information and Statistics 44 1
Information Management 52 1 Information Resource 44 1 Case History 19 1 Patient Consent 1 1 Relevance 75 1 Information Technology 3, 5, 27, 51, 52, 67, 68, 79 8 Application Portfolio 30 1 Availability 41, 84 2 Capacity 75 1 Functional IT Capacities 54 1 Technological IT Capacities 54 1 EHR Systems 83 1 Administration 19, 79 2 Clinical 79 1 Clinical Support 79 1 eHealth Services 57 1 Patient Management 79 1 Infrastructure 4, 69 2 Community Infrastructure 80 1 Foundation Building 21 1 ICT Infrastructure 83 1 IT Infrastructure 30 1 Technical Infrastructure 1, 44 2 Integration 30, 43, 79 3 Degree of Integration 82 1 External Integration 54 1 Internal Integration 54 1 IT Capabilities 82 1 Governance 1, 3, 57 3 Leadership 49 1 Top Managers 48 1 Liability 41, 84 2 Management 69 1
Owner & Performers 4 1
Responsibilities 41, 51 2
Clear Responsibilities 84 1
Standardization 41, 57 3
Degree of Standardization 84 1
Interoperability and Standards 44, 80 1
Legal Authority 1 1
Policy and Legislation 5, 27, 68, 80 4
Policy Implications 49 1
Privacy and Security 80 1
Procedures 27 1 Finance 1, 18, 27, 57 4 Financial Sustainability 5, 83 2 Funding 57, 75 2 Evaluation Methods 57 1 Completeness 41, 84 2 Ease of Integration 41, 84 2 Extent of IT Use 82 1 Quality 41, 48, 51 3 Quality Focus 48 1 Redundancy 41 1 Negative Redundancy 84 1
Scale and Scope of Use 80 1
Stability 43 1 Support 41 1 Willingness to Support 84 1 System Use 43 1 Technology Use 50 1 User Satisfaction 43 1 Vendor Effectiveness 44 1 Innovation 21, 80 2 Breadth of Ambition 57 1 Change Management 52, 83 2 Readiness to Change 57 1 Innovation Management 57 1 Capacity Building 57 1 Accreditation 48 1 Competency 80 1
Future Research and Development Tasks 49 1
Learning and Growth 18 1
Education 69 1
Experimentation 21 1
Personnel Capabilities 41 1
Qualifications & Skills of Employees 84 1
Practices 67 1
Kaynakça
1. Crosby, P.: Quality is Free, McGraw-Hill (1979).
2. Stevenson, A. & Waite, M.: Oxford English Dictionary – The Definitive Record of the Eng-lish Language. Oxford University PubEng-lisher (2004).
3. Becker, J., Knackstedt, R. & Poeppelbuss, J.: Developing Maturity Models for IT Manage-ment - A Procedure Model and its Application. 1, 213-222 (2009).
4. Söylemez, M., Tarhan, A.: The Use of Maturity/Capability Frameworks for Healthcare Pro-cess Assessment and Improvement. in proceedings of the 16th International SPICE Confe-rence, Springer CCIS (Communications in Computer and Information Science), vol. 609, pp. 31-42 (2016).
5. Tarhan, A., Garousi, V., Turetken, O., Soylemez, M., Garossi, S.: Dataset for paper: Matu-rity assessment and matuMatu-rity models in healthcare: a multivocal literature review. http://doi.org/10.5281/zenodo.2600722 (2019).
6. Glaser, B., Strauss, A. L.: The Discovery of Grounded Theory Strategies for Qualitative Research. Aldine Publishing Company, Chicago (1967).
7. Mitchell, I. J.: An examination of information systems and technology maturity and its rela-tionship to methods of contributing information to the information systems planning process in National Health Service acute trust hospitals (1996).
8. Force, H. U. T.: Promoting Usability in Health Organizations: initial steps and progress toward a healthcare usability maturity model. Healthcare Information and Management Sys-tems Society, http://s3.amazonaws.com/rdcms-himss/files/production/public/HIMS-Sorg/Content/files/HIMSS_Promoting_Usability_in_Health_Org.pdf (2011).
9. O’Neill, D.: The potential role of Maturity Models in an assessment of Hospital IT Capabi-lity in Ireland, Citeseer (2013).
10. Blondiau, A., Cleven, A., Rohner, P.: Towards a Hospital Cooperation Maturity Model-Construction and Evaluation of a Maturity Model and a corresponding Tool for the Identifi-cation of Challenges and Success Factors for Cooperation in the Hospital Sector. Int. Journal Health Information Management Research, vol. 1, no. 1, pp. 4–14 (2013).
11. Cleven, A. K., Winter, R., Wortmann, F., Mettler, T.: Process management in hospitals: an empirically grounded maturity model. Business Research, vol. 7, no. 2, pp. 191–216 (2014). 12. Wallace, S. A.: Health information technology (HIT) in small and medium sized physician
practices: examination of impacts and HIT maturity (2015).
13. MDIC: Quality System Maturity Model for Medical Devices. Medical Device Innovation Consortium (MDIC), http://mdic.org/wp-content/uploads/2015/06/MDIC-Deloitte_Maturity-Model-Research-Report_June-2015.pdf (2015).
14. Gudes, O., Mullan, N., Weeramanthri, T.: Spatial Maturity in a Health Agency : A Pilot Study. https://www.crcsi.com.au/assets/Resources/CRCSI-Spatial-Maturity-in-a-Health-Agency-Report-June2015.pdf (2015).
15. Crowley, K., Gold, R. S., Bandi, S., Agarwal, R.: The Public Health Information Technology Maturity Index: An Approach to Evaluating the Adoption and Use of Public Health Infor-mation Technology. Front. Public Heal. Serv. Syst. Res., vol. 5, no. 2, pp. 26–33, (2016). 16. Stray, V., Sjøberg, D. I. K, Dybå, T.: The daily stand-up meeting: A grounded theory study.
J. Syst. Softw., vol. 114, pp. 101–124 (2016).
17. Glaser, B.: Basics of grounded theory analysis: Emergence vs forcing (1992). 18. Glaser, B.: Getting out of the data: Grounded theory conceptualization (2011).
