ASKER İMPARATORLAR
DÖNEMİNDE HEYKELTIRAŞLIK (MS.3.YY BUNALIMI)
235-285
*Roma Sanatında Değişim:
*Roma Sanatında ikonografi ve stil açısından en zor dönemdir. (235-285 arası).
-Uzun süren siyasi otorite yoktur.
-Genelde imparatorlar kendi askerleri tarafından seçilen komutanlardır.
-İmparatorlar deneyimsiz ve beceriden yoksundur.
-Yönetimde kalacakları belirsizdir. (bu kültür sanata da yansır).
-Bazen süre bir imparator için birkaç ay bazen bir yıl içinde dört-beş imparator aynı anda göreve gelir.
-Toplum yaşamında önemli politik ve sosyal değişim yaşanır (Portre sanatında da etki eder).
-Merkezi zayıflıktan dolayı Eyaletlerde isyanlar başlar (Germenler, Gotlar, Galyalılar, Parthlar).
-Derin düşünce ve gelenekler yüzeyselleşir.
-Sanatta nicelik ve derinlik kaybolur.
-Bu dönemde meydana gelen değişim fazla sanat değeri taşımayan Geç Antik Dönem sanatını hazırlar.
*Sonraki dönemde doğal, canlı ve gerçekçi sanat yerini karikatürize bir anlayışa bırakır.
*M.S.3.yy İdaresi ve sanat anlayışı:
-Kolossal boyuttaki görkemli yapı faaliyeti görülmez.
*Büyük imar faaliyetlerinin olmamasının nedenleri:
1.Kriz içindeki ekonomi: mücadele ve aşırı ödemeden kaynaklı develüasyonlar, vergiler. Halk fakirleşir ve fakir halk başka inançlara yönelir.
2.imparatorların kısa süre görevde kalmaları.
3.Konsül ve senatörlerin imparatorun isteğine göre seçilmesi (başarılı senatör yerine ordu mensuplarının yer alması sonucu merkezdeki güç eyaletlerin eline geçer. Hatta bazı imparatorlar hiç Roma’ya gelmezler).
-Çok büyük sayıda lahit ve portre üretimi yoğunluk kazanır.
*Bu nedenle M.S.3.yy’a lahit ve portre yüzyılı denir.
-Bu dönemde gerçekçi portrecilik benimsenir.
-Portrelerde (asker imparatorlara has) ciddiyet, disiplin, gerginlik ve acımasızlık ifadeleri verilmiştir.
***Roma Cumhuriyeti dönemi portrelerini anımsatır fakat o dönemin canlı, derinlik sahibi ve gerçekçi portreleri yerine yüzeysel cansızlık ve sahte gerçeklik görülür).
Maksiminus Thraks Portresi Kopenhag-Glyptotek
*M.S.3.yy İmar ve Heykeltıraşlık faaliyetleri:
-Önceki dönemlerin anıtsal yapıları görülmez.
-İmparator Aurelian Roma’nı etrafını (270-275) büyük bir savunma duvarı ile çevirir (Gottlar’ın Roma’yı işgalini önlemek için).
-Büyük oranda onarımlar yapılmıştır.
-Önceki dönemde tüm yapılar heykellerle süslüydü: dini yapılar, devlet yapıları, tiyatro, hamam, agora, çeşme, stadion ve stoa vs.
-Önceki dönemin en önemli heykel konuları: tanrı, tanrıça, kral, imparator, haneden üyeleri, bilgin, zengin ailelerin adakları, zafer anıtları ve takları, propaganda kabartmaları idi.
***Bu dönemde ise büyük yapılar inşa edilmediğinden bu yapıların süsü olan heykeltıraşlık eserlerine de gerek kalmamış ve bu dönemin en büyük eksikliği ortaya olmuştur.
Aurelian savunma duvarı-Roma 270-275
MAKSIMINUS THRAKS
235-238
*Maksiminus Thraks’ın (235-238) Fizyonomisi:
-Roma’da olmamasına ve ‘damnatio memoriae’ kararına rağmen Maximinus Thrax ve oğluna ait bazı portreleri vardır.
-Herodian’a göre fiziksel görünümü
‘alışılmışın dışında çok iri bir gövdeye sahip (boyu 2.60 cm) ve fiziğe uygun kuvvete sahip’ olduğudur..
-En gerçekçi fizyonomiyi portreli sikkeler verir.
Maksiminus Thraks Portreli Sikke
*Maksiminus Thraks’ın (235-238) Sikke Portreleri:
-Küçük farklar olsa da sikke portrelerde birlik vardır.
-Mermer ve benzeri portreleri sikkelere göre belirlenir.
-Sikkelerde üç farklı tip portresi görülür ancak aralarında çok küçük farklar vardır:
1.Kırışıksız alınlı portre.
2.Pararlel iki alın deri kırışıklı portre.
3.Üç alın deri kırışıklı portre.
*Bu ayrımlar mermer portrelerinde görülmez.
Sikke Portrelerde:
-Uzun ve geniş bir yüz,
-Yüksek, dik ve düz profilli alın,
-Uzun, ucu aşağı dönük ve kökü çökük burun.
-Alında iki deri kırışıklığı (genelde).
*Olgun yaşlarda birini portreler.
-Kuvvetli ve boyuna kadar inen kuvvetli sakal,
-Öne çıkık kuvvetli çene ucu.
-Zayıf, çökük yanaklar,
-derin ve hareketli naso labial deri kırışıklığı.
Maksiminus Thraks Portreli Sikke
*Maksiminus Thraks’ın (235-238) Mermer Portreleri:
-Sikkeler yardımıyla 4 adet mermer portre repliği vardır:
1.Roma-Kapitol,
2.Kopenhag-Glyptotek.
3.Paris-Louvre.
4.Roma-Ulusal Müze.
Maksiminus Thraks Portresi Roma-Kapitol Müzesi
Maksiminus Thraks Portresi Kopenhag-Glyptotek
Maksiminus Thraks Portresi Roma-Ulusal Müzesi
*Maksiminus Thraks’ın (235-238) Mermer Portrelerinin Ortak Özellikleri:
-Kafatası 235-236 sikke portrelerini tekrar eder (bu nedenle ‘Germanicus Tipi’ olarak isimlendirilir).
-İmparator olması ile ilgili yapılan ilk özgün portresidir.
-Canlı ve kısa görünümlü saç, alın ve şakaklarda keskin hatla sınırlandırılır.
-Alın üstü saç sınırı yataydır ve şakaklarda yatay hat çizer.
-İki yatay deri kırışıklığı (en belirgin özelliği).
-Kaşlar üzerinde kabarık deri.
-Çökük yanaklar ve gevşek yanak derisi.
-Naso labial deri hattı derin kanal gibi ağız kenarına iner.
***Maximinus Thrax’ın 2.portre tipi oldukları öne sürülen düşük kaliteli Münih Rezidens, Floransa Uffizien ve Kahire- Bircher Özel Koleksiyonu portreleri ise farklı özel kişilere ait 4.yy portreleri olmalıdırlar.
Maksiminus Thraks Portresi Roma-Kapitol Müzesi
Maksiminus Thraks Portresi Kopenhag-Glyptotek
Maksiminus Thraks Portresi Roma-Ulusal Müzesi
CAECİLİA PAULİNA
*Caecilia Paulina:
-Maksiminus Thraks’ın eşi.
-Evlendikten sonra ‘Diva Caecilia Paulina Pia Augusta’
olarak adlandırılmıştır.
-Adına basılan sikkeler üzerinde ‘Diva Paulina’ olarak geçer.
-İtalya, Paestum ve Formia yazıtlarında tam adına ek olarak Maximinus Thrax’ın eşi ve Maximus Caesar’ın annesi ifadelerine de yer verilmiştir.
*Hem hayatta ve hem de öldükten sonra da tanrılaştırılmıştır.
-Adına basılan aureliuslar (altın sikke) darp edilmiş ve bu sikkelerde ‘Diva Paulina’ olarak adlandırılmıştır.
*Sikkelerde,
-başın büyük kısmı himation ile kapalıdır.
-saçın açık kısmı alından ikiye ayrılır ve kulakları açıkta bırakarak aşağı iner.
-Dışa taşkın kırışıksız alın, -Uzun ve kemerli burun, -Kapalı ağız,
-Dışa çıkkın kuvvetli çene ucu (kocası gibi).
*Paulina’nın yüzü kocasına benzetilerek yapılmıştır.
*Damnatio memoriae kararından dolayı portre yontusu yoktur.
Caecilia Paulina Portreli Sikke
MAXİMUS CAESAR
236-238
*Kopenhag-Glyptotek’ten Maximus Caesar (236-238) Portreleri:
-Altın ve gümüş sikke tasvirlerine göre babasından farklı fizyonomidedir:
-Yuvarlağımsı baş,
-geniş ve hafif çukur alın,
-Düz burun konturu bazen düz bazen kemerlidir.
-Burun kökü çöküktür.
-Yuvarlağımsı ve toplu çene belirgindir.
-Sikke tasvirleri babasının sakalsız ve bıyıksız görüntüsüne benzer.
*Annesinin yüzünün babasına benzediği oğlunun da yüzü babasına benzer ve görülmeden yapılmış olmalılar.
*Baba ile benzer taraflar:
-Dörtgenimsi alın,
-Alın ve alın üstü saç konturları, -yay biçimli kaşlar.
-geniş yanaklar.
Maximus Caesar Portreleri Kopenhag-Glyptotek
*Kopenhag-Glyptotek’ten Maximus Caesar (236-238) Portreleri:
-her iki porte de normal boyutlar üzerindedir.
-babalarının portreleri ile aynı yerde bulunmuşlardır (1892’de Roma’dan satın alınmışlardır)
-babası ile stil benzerliği vardır.
-belki de propaganda amaçlı birlikte yapılmış olabilirler.
*Yaş başta olmak üzere babası ile farklar da vardır.
Maximus Caesar Portreleri Kopenhag-Glyptotek
Maksiminus Thraks Portresi Kopenhag-Glyptotek
PUPIENUS VE BALBINUS
238
PUPIENUS
238
*Pupienus’un (238) Portreleri:
-İmparator olduğunda portreli sikkeleri basılır.
-İnce uzun bir yüz ve kafatasına sahiptir.
-Toplu ve gür sakallıdır.
-baş üzeri düz, arkası şişkindir.
-Ense ve boyun arkası düz bir hat gibi omuzla birleşir.
-Alında üç-dört deri kırışıklığı, -Kaşlar keskin kenarlı,
-Burun kökü oldukça çökük.
-Burun düz konturlu ve uzun.
-Ağzı kapalı,
-üst dudak gür bıyıkla kapatılmıştır.
-yanaklar, uzun-düz ve hareketsiz.
-Elmacık kemikleri belirgin.
-Naso labialler yaşlılıktan dolayı canlıdır.
-Başta saç kısadır.
-saçın aksine sakal gür ve aşağı inmiştir.
-Sakal uzun ve değişik yönlere taranmış ve paralel buklelidir.
Pupienus Portreli Sikke
*Pupienus (238) Mermer Portreleri:
-Sikkeler yardımıyla iyi tanınırlar.
Portre örnekleri:
1.Paris-Louvre.
2.Roma-kapitol.
3.Roma-Vatikan (Braccios Nuovo) 4.Kuzey Almanya (özel koleksiyon).
*Tümünde saç çok kısa ve sivri uçlu keski ile ‘a penna’ tekniği bibi oluşturulmuştur.
Pupienus Portresi Paris-Louvre Müzesi
Pupienus Portresi Roma-kapitol Müzesi
Pupienus Portresi Vatikan-Braccio Nuovo
Pupienus Portresi Özel Koleksiyon (Kuzey
Almanya)
*Vatikan Müzesi’nden Pupienus Portresi:
-Göğüs altına kadar işlenmiş mermer bir büstün (Trabea Büstü) üzerindedir.
-İmparator contabulatio’lu toga giymiştir.
*Göğüs üzerinde eğik ve gergin kumaş bandı ile Alexander Severus portre büstünü anımsatır.
-Portre, Caracalla’nın portrelerinin etkisini sürdürdüğünü, sanatçısının Antoninler ve Geç Severuslar üslubunun farkında olduğunu göstermektedir.
-Deriye yapışmış kısa saçları taşçı kalemi ile ( a penna) yapılmıştır.
-Alında dalgalı, derin kırışıklıklar görülür.
Pupienus Portresi Vatikan-Braccio Nuovo
BALBİNUS
238
*Balbinus (238) Portreleri:
-Kısa süre iktidarda kalmış olmalarına karşın Pupienus ve Balbinus’un portreleri kolayca teşhis edilirler ve her biri yüksek kalitede eserlerdir.
-Çünkü her ikisi de Roma’da idiler ve portre ustaları tarafından iyi tanınıyordu.
Balbinus (238) (Roma) Balbinus
Portreli Sikke
*Balbinus’un (238) Sikke tasvirleri:
-Belirgin oval bir yüz (Pupienus’un tersi).
-yağlı ve yuvarlak yüz, -Kısa saç ve sakal.
-Alın oldukça açık, alçak ve hafif geriye uçuk.
-Alın 3.yy gerçekçiliği ile paralel deri kırışıklıkları vardır.
-Kemer biçimli ve etli yumuşak kaşlar.
-Düz hatlı burun.
-Çıplak alın köşeleri, -Ağız yumuşak,
-Dudaklar etli ve şişkin, -Çene toplu ve kuvvetli.
-Saçın bir kısmı alın ortasına iner.
-Sakal birkaç günlük görüntüsündedir ve boynu kaplar.
*3.yy modasına uygun kısa saç ve sakal.
Balbinus Portreli Sikke
*Roma’dan Balbinus Lahdi:
-Balbinus’un günümüze kadar gelen en iyi portresi kendi lahdi (Balbinus Lahdi) üzerindedir.
-Lahit bugün, Roma’daki Praetextatus’un katakopmu’nda (praetextat katakombe) bulunmaktadır.
-Portre, imparatorun togalı bir heykeli üzerindedir ve lahdin kapağı üzerinde (Kline üzerinde) karısı ile birlikte uzanırken betimlenmiştir.
-Lahit sahibin başı ayrı yapılmış ve gövdeye birleştirilmiştir.
-Lahdin ön ve arka yüzünde iki farklı konu yer alır.
-Lahid kullanımı imparatorlar için gelenek dışı olarak kabul edilir.
*Hakkında damnatio memoriae kararı alındığından portre sayısı yok denecek kadar azdır. (süre de kısıtlı).
*Siparişi imparator olmadan önce verilmiş olmalı.
Balbinus (238) Lahdi (Roma)
*Atina Liman kenti Pire’den Balbinus Portre Yontusu:
Baş:
-Sikke portrelerinin tekrarıdır.
-Yuvarlak kafatası, -geniş ve yağlı bir yüz.
-yanak ve çene yağlı ev dolgun.
-Küçük ağız,
-Pul biçimli saç ve favori sakal ile birleşik.
-Çeneden boyuna inen kısa sakal (a penna tekniği gibi).
*Özensiz işlenmiş keş ve göz ile 60 yaş üzerine işaret eder.
Balbinus Portre Yontusu
(Pire)
*Kilikia-Soli Pompeioplis’ten Balbinus Portre Yontusu:
-2000 yılı Soli Pompeiopolis kazılarında bulunmuştur.
-2.07 m yüksekliğindedir.
-Mersin Arkeoloji Müzesi’ndedir.
-Khiton ve mantoludur.
-Sol ayal yanındaki scrinium desteği ile bilgelik propagandası yapılmıştır.
-Elif Tül Tulunay ve Ramazan Özgan’a göre Pire yontusunun bir repliğidir.
-Yüz yuvarlak, dolgun ve yağlı (Pire yontu portresi gibi).
-Kemerli kaşlar yumuşak ve dolgun.
-dar ve hafif uçuk alın.
-alında deri kırışıklıkları.
-Kısa saçlı baş yuvarlak bir bant ile taçlandırılmış.
-Baştaki saç gibi boyna inen sakal da yüzeysel ve kazımadır.
Balbinus Portre Yontusu (Mersin-Arkeoloji
Müzesi)
*Roma’dan Balbinus Lahdi üzerinde Balbinus’un Karısına ait Portre:
-Adı bilinmeyen Balbinus’un karısı, Roma’da lahdinin kapağı üzerinde kocası ile birlikte bir grup içinde yüksek çenesi, yuvarlak etli yüzü ile tasvir edilmiştir.
-Yukarıya bakan gözleri üzerinde yay formunda kaşları hemen hemen burun üzerinde birleşir.
-Saçlar merkezden ikiye ayrılmış, gevşek dalgalar halinde kulakların üzerini tamamen örter bir şekildedir (Julia Mammae’nin saçından ziyade Julia Domna’nınkine yakındır).
Balbinus’un Karısı Balbinus (238) Lahdi
(Roma) Balbinus Başı
Balbinus (238) Lahdi (Roma)
I.GORDİAN VE II.GORDİAN
238
*I. ve II. Gordian (238) Sikke Tasvirleri:
-Çok az sayıda portreli sikkeleri vardır.
-Gordianların yaşamı ve imparatorlukları sırasında basılmışlardır.
-Sikkeler genelde İskenderiye’de basılmıştır.
-Her ikisinin sikke portreleri birbirlerine benzer (Hem olgun yaşlarda hem de aynı isimle anıldıklarından).
*Sikke tasvirlerinden yola çıkılarak kesin portreleri saptanmış değildir.
I.Gordian portreli sikke
II.Gordian portreli sikke
*I. ve II. Gordian (238) Sikke Tasvirlerinin Özellikleri:
-Baba (I.Gordian) oğluna (II.Gordian) göre daha az saçlıdır.
-Oğulda alın yüksek, geniş, çıplak ve yuvarlağımsıdır.
-Babada baş tamamen saçla kaplı ve dönem modasına uygun olarak kısadır.
-Babada yüz hatları daha hareketli ve canlıdır (karakter ve ifade açısından zengindir).
-Babada alın köşeli ve diktir (Maximinus Thrax portrelerindeki porte modası ve stilinin etkisi görülür).
-Babada yüz büyük ve uzun, gözler, kaşlar, burun ve ağız uyumu yüze ciddiyet ve kararlılık ifadesi kazandırmıştır.
I.Gordian portreli sikke
II.Gordian portreli sikke
I.Gordian Portresi Bordo Müzesi
*Tunus-Bordo Müzesi’nden I.Gordian (238) Portresi:
-Sikke portrelerinin özelliklerini tekrar eder.
-Kartaca çıkışlıdır.
-Başta meşe yapraklarından corona civica çelengi (imparatora ait olduğunun işareti).
-Yüzde gerçekçi hatlar ve ifade (T.Decius portrelerini anımsatır).
-hareketsizlik, cansızlık ve katılık, bölgenin (Afrika) sanat, estetik ve becerisinin sonucudur.
-Yüz zayıf, yüzey kuru ve katı ayrıntılı, keskin kıvrımlı alın, iyice açık gözler ile dönemin abartılı gerçekliğinin yansımasıdır.
I.Gordian Portresi Roma Kapitol
Müzesi
*Roma-Kapitol Müzesi’nden I.Gordian (238) Portresi:
-hafif sağa dönük baş ile yaşlı ve ciddi bir kişi portrelenmiştir.
-Sikkeleri ile benzer özellikle gösterir.
-Kuvvetli ve basık alın,
-Karakteristik yatay saç konturu alın köşelerinde döner.
-Dik açılı saç konturu ‘S’ hareketi ile ve paralel olarak kulaklara iner.
-Ablak biçimli geniş yüz,
-Kuvvetli ve büyük çene ucu.
-hafif kemerli burun konturu.
-Yatay ve paralel çizgi şekilli alın kırışıklıkları.
*Maximinus Thrax portre stili ve modasını yansıtır. (özellikle 3.yy başında başlayıp 3.yy ortalarına doğru yaygınlaşan a penna tekniğindeki ince, kısa saç ve sakal ile).
***Portre 230-240 arasında yapılmış olmalı.
GORDIANUS III
238-244
*III.Gordian’ın (238-244) Portre Tiplerinin Oluşumu:
-Portreler sikkeleri yardımıyla tespit edilmektedir ancak tipleri belirlemek zordur.
-Küçük yaşta (13) yönetime ortak olduğundan yaşları arası (13-20) delikanlılığa geçiş olduğundan fizyonomisi değişmektedir.
*Bu değişimi kısa zaman aralıkları ile de belirlenebilmektedir.
*Ancak bu tiplerin yapılış nedenleri belirlenememektedir.
*Özgün portresinin yapılma nedeni olabilecek olaylar:
1.III.Gordian 13 yaşında ‘Caesar’ veliaht prens.
2.Üç ay sonra ‘Augustus’ unvanlı imparator.
3.14 yaşında I. Konsül görevi, 4.15-16 yaşında II.konsül görevi,
5.Afrika’da Sabinianus isyanının bastırılması.
6.243-244 yıllarında Parth savaşları.
III.Gordian portreli sikke
*III.Gordian’ın (238-244) Portreli Sikkeleri:
*Tüm portreli sikkelerde;
-baş cepheden, oval ve armut biçimli kafatası.
-Profilden kafatası arkası dışa taşkın.
-Alın, alın kenarları ve şakaklardaki saç düzeni (deri saç ilişkisi ve saç kontur biçimi karakteristiktir).
-’S’ biçimli şakak saç taranışı,
-Düz kesilmiş alın saç konturu ve dar üçgen görünümlü alın köşelerinde birleşmesi.
-Pul biçimli kısa kesilmiş saç alında soldan sağa taranmıştır.
-Alın yüksek ve hafif dışa taşkındır.
-Burun kökünde iki adet deri kırışıklığı, -Dolgun kaşlar altında badem gözler.
-Etli ve belirgin göz kapakları.
-Geniş, etli ve şişkin göz kapakları ise bu yaşta pek görülmez ama burada istisnadır.
-İdeal burun düzgün ve düz konturlu.
-Dudaklar etli ve dolgun, üst dudak daha geniş.
-Üst dudak ortası sivri ve üçgen görünümlü. (alt dudak üzerine binmiştir).
-Üst dudak ortasındaki çukurluk burun direğine doğru belirgindir.
-Dudaktaki çukurun benzeri çenede de vardır.
III.Gordian portreli sikke
*Gordianus III (238-244) Portreleri:
***Çok sayıda sikke ve mermer portrelerden yola çıkılarak 4 ayrı portre tipi altında toplanmıştır. (Ancak Gordianus III’ün iktidarı döneminde sipariş verilen çok sayıda portresi en az iki tip olarak daha belirgindir):
*I.Tip: Roma-Kapitol Müzesi, Berlin.
*II.Tip: Roma Kapitol, Paris Louvre, İngiltere- Holkham Hall.
*III.Tip: Roma-Kapitol, Bonn-Rheinisches Landes Müzesi, Roma Museo Nazionale.
*IV.Tip: Paris Louvre.
*Roma-Kapitol Müzesi’nden III.Gordian (238-244) Portresi (I.Tip):
-Kişilik belirtisi olan ifade ve hareket yoktur.
-Yumuşak, dolgun ve hareketsiz yüz ile çocuk ifadesine sahiptir.
*238 yılında 12 yaşında aldığı ‘Caesar’ unvanı vesilesiyle ile portrelenmiş olmalı.
*Aynı nedenle basılan sikke portreleri ile benzerdir.
III.Gordian Portresi Roma Kapitol
Müzesi
*Berlin’den Gordianus III (238-244) Portresi:
*Tip I:
-Gordianus III’ün çocukluk portresidir.
-MS 238 ile 241 arasında üretilmiştir.
-Berlin’de bulunan kaliteli bir portresi bu tipe örnektir.
-Cantabulatio’lu toga giymiş bir çocuk büstüdür.
-Gordianusların fizyonomik özellikleri ile tasvir edilmiş, yüzün üçgenliği vurgulanmıştır.
-Geniş kafatasına, dar çeneye, uzun buruna, yuvarlak dudaklara, badem formlu gözlere sahiptir.
-Yay şeklinde kalın kaşları, tek tek belirtilmiş kılları ile burun köprüsü üzerinde de büyümüştür.
-Kaşların, çenenin ve saçların yarattıkları küçük üçgenler sanatçının yüzde bir geometri
yaratma peşinde olduğu izlenimi vermektedir. Gordianus III (238-244) Tip I
(Berlin)
*Roma Kapitol, Paris Louvre, Holkham Hall’den III.Gordian (238-244) Portreleri (II.Tip):
-Bu tip ‘Augustus’ unvanı ile tek başına imparator olması (238) nedeniyle üretilmiş olmalı.
*Çok sayıda repliği vardır.
-En önemli değişiklik alın ve şakaklardaki kısa saç tellerinin taranma yönünün iyi belirtilmesi.
-Yüz biraz uzatılarak kişilik kazandırılmaya çalışılmıştır.
-Burun kökündeki iki dikey çizgi.
-Üst dudak ve çene ucundaki çukurluklar, -Kaş kıllarının zenginliği.
III.Gordian Portresi Roma Kapitol
Müzesi
III.Gordian Portresi Paris-Louvre
Müzesi
III.Gordian Portresi İngiltere-Holkham
Koleksiyonu
*Gordianus III (238-244) Portresi:
*Tip II (Ostia):
-Gordianus III’ün yetişkinlik dönemi portresidir.
-Bu tipin en iyi örneği Ostia’da bulunmuş mermer kolossal bir baştır.
-Genç, ancak güçlü bir kişiyi tasvir eder.
-Yüzdeki asil özellikler birleşik kaşlar, kap formlu kısa saçlar ile üçgen çenedir.
-gençliğinin vurgulanmasına karşın alındaki iki derin düşey çizgi, çenedeki çukurluk ve yoğun ifadeli, geniş ve dik dik bakan gözler portreye olgun bir hava verir.
*Bu olgunluk güzel işlenmiş bıyıklar ve uzun favoriler ile güçlendirilmiştir.
*MS 242-244 arasında üretilmiştir.
-Burada gençlikten öte imparatorluk sorumluluğuna sahip olgun bir çocuk tasvir
edilir. Gordianus III (238-244)
Tip II (Ostia)
*Roma-Kapitol, Bonn-Rheinisches Landes Müzesi, Roma Museo Nazionale’den III.Gordian (238-244) Portreleri (III.Tip):
-Yüz biraz daha uzamış ve üçgen şekil almıştır.
-Yüz hatlar gergin,
-Kızgın ifadeli ciddi yüz ifadesi ve bakışlar.
-Favoriler çene üstüne doğru inmiş.
-Kazıma ile verilen bıyık.
*Delikanlılık dönemine girmiştir.
*241-244 arasında yapılmış olmalıdır çünkü bu yıllarda şu olaylar gelişir:
1.II.Konsüllük dönemi.
2.Evlilik yılları,
3.Afrika’da Sabinianus isyanının bastırılması
*Bu tip, 242 yılı aureuslardaki pertreleri ile de benzer.
III.Gordian Portresi Roma Kapitol Müzesi
III.Gordian Bronz Portresi Bonn-Landes Müzesi
*Paris-Louvre Müzesi’nden III.Gordian (238-244) Portreleri (IV.Tip):
-II. ve III. Tipin karışımıdır.
-Zırhlı bir portre yontuya aittir.
-Eserin belden yukarısı korunmuştur.
-Khtion üzerine zırh giyinmiştir.
-Sol omuz üzerinde komutanlara has paludamentum taşır.
-Heroik bir görünümdedir.
-Zefer kazanmış bir komutan olarak emin biçimde baş sağa dönük, bakışlar uzaklara odaklıdır.
-Başta virgül biçimli kısa bukleler düzgün ve temiz taranmıştır.
-Alın üstü saç, III.tip gibi hafif kalkık.
-Burun kökü üzerinde iki yatay deri kırışıklığı, -Şişkin alın,
-Uzatılmış favoriler.
-Kazıma ile verilmiş dairevi iris ve yan yana iki matkap darbesi ile oluşturulmuş göz bebekleri (fasulyeye benzer).
-Etli ve geniş göz kapakları.
-İdeal dudaklar.
-Burun direği altında ve çenedeki gamzevari çukurluklar.
*243 yılında Parth Kralı I.Şapur’a karşı zaferi üzerine yapılmış olmalı.
**II ve III.tipin karışımı olması, bu tarihte Roma’da değil doğuda olduğundan kaynaklıdır (heykeltıraşlar imparatoru görmeden oluşturmuş olmalılar).
III.Gordian Portresi Paris-Louvre
Müzesi
TRANQUİLLİNA
*Tranqullina’nın Sikke Portreleri:
-Saç modası, kendisi ve dönem modası için önemlidir.
-Başın arkasındaki saç ensede döndürülüp yukarıda-ortada yerleştirilmiştir.
*Bu saç modası Arap Philipp’in eşi Ortacilia Severa ile benze de burada saç topluluğu arkadaki saç dağılım merkezinde son bulur).
*Otacilia Severa’nın yüzü daha dolgun ve yağlı çenelidir.
-Üçgen yüz ile kocasının portrelerine benzer.
-Dudaklar yüz ile uyumludur (Otacilia severa da ise dudakler etli yüze uygundur).
-Tranquillina daha genç ve kız görünümlü, Otacillia Severa ise olgun ve biraz daha yaşlı fizyonomiye sahiptir.
Tranquillina portreli sikke
Otacilia Severa portreli sikke
*Tranqullina’nın Mermer Portreleri:
*Sikkeler yardımıyla belirlenebilmektedirler.
-Enseden yukarı götürülen saç örgü belikleri ile tepeye kadar çıkarılıp tutturulmuştur (sikkeler gibi).
-Alındaki saç ise ortada ikiye ayrılarak kızgın maşa ile her iki tarafa simetrik 5-6 adet kuvvetli ve derin dalgalar ile kulağa kadar indirilmiştir.
-Kulakları açıkta bırakan saç enseye iner.
-Yüz yumurta biçimlidir ve yukarıdan aşağıya doğru belirgin şekilde daralır.
-Alın, yüksek-açık- ve dolgundur.
-Kaşlar ölçülü olarak içten dışa doğru hafif kavislidir.
-geniş üst göz kapakları aşağı iner ve irisi kapatmaya başlar.
*Bakışlar baş yönünde doğru hedefsiz ve dalgındır.
***Bu Tranquillina portre tipinin örnekleri:
Londra-British Museum, Dresden, Vatikan, Liverpoool, Kopenhag Glyptotek.
***Bilinçli olarak kocası III.Gordian portrelerine benzetilmiştir.
Tranquillina Portre Büstü Londra-British Museum
Tranquillina Portre Büstü Kopenhag-Glyptothek
PHILIPPUS ARABS
244-249
*Arap Philipp’in (244-249) Sikkeleri:
-Öldürüldüğünde 45 yaşlarındadır (40 yaşında imparator oldu).
*Bu nedenle sikkelerdeki fizyonomi ve yaş 40-45 yaşlarında olmalıdır. (erken ve geç sikkelerinde fark az olmalı).
-Sikkelerin çoğu Antiocheia’da basılmıştır.
*Sikkelerde;
-40-45 yaşlarında.
-Gerçeğe yakın, düzgün olmayan, köşeli kafatası, -Geniş ve kuvvetli bir boyun.
-geriye uçuk alın,
-Baş üzeri düz, arkası şişkin.
-Profilden kaşlar üzerinde dolgun ve şişkin, hareketli deri.
-Ciddi yüzde, tedirgin ve konsantre ifade.
-Kaşlar kuvvetli ve gözleri korur gibi.
-Ucu hafif sivri ve kemerli büyük burun ve büyük burun kanatları.
-Ağız kenarına inen naso-labial hattı.
-Kapalı ağız büyük ve etli dudaklıdır.
-Saçlar dönem modasında dolgun ve kısa.
-Sakal saça uygun.
-yanaklar gevşek düz hatlı.
-Elmacık kemikleri çıkkın.
-Çene altına ve bazen boyuna inen sakal.
*İri ve sağlıklı kemik yapılı, hareketli, canlı, ciddi ve konsantre bir yüze sahiptir.
Arap Philipp portreli sikke
*Vatikan-Braccio Nuovo’dan Arap Philipp (244-249) Portre Büstü:
-Bu büst portrenin en güzel repliği St.Petersburg Hermitage Müzesi’ndedir.
(Trabea büstü olarak bilinen örnekler Arap Philipp’i portreler).
-Özgün eser 244 yılında yapılmış olmalı.
-Sikkelerle benzer fizyonomiye sahiptir.
-Yoğun ve hareketli mimik zenginliği var.
-Alın çeviren saç, deri-saç ilişkisi, alındaki yatay ve dikey deri kırışıklıkları sikkelerin benzeridir.
-Gözleri koruyan çatı özellikli kaşlar, yumuşak dolgun orbital, geriye çekik gözler ile şüpheli, tedirgin, ve hatta mutsuz ifade var.
-Kapalı ağız, geniş-büyük ve etli dudaklar, geride kalan alt dudak ile sikkelere benzer.
***3.yy modasını yansıtır: gerçeklik fizyonomisi ve yaşlılık tasviri ile Roma Geç Cumhuriyet Dönemi portre stil ve modası var (Maximinus Thrax, Pupienus, I.Gordian,
Balbinus ve Traianus Decius ile aynı moda) Arap Philipp Portre Büstü-
Vatikan-Braccio Nuovo
Arap Philipp Portre Büstü-
Vatikan-Braccio Nuovo
*Bu portrede kısa asker saçı ve kısa sakalı meşru bir imparatorun sivil giysisi olan toga ile birleştirilmiştir.
Maksiminus Thraks Portresi Roma-Kapitol Müzesi
Balbinus Bronz Portresi (Vatikan)
I.Gordian Portresi Roma Kapitol
Müzesi
Pupienus Portresi
Vatikan-Braccio Nuovo Traianus Decius (249-251)
(Capitolino) Arap Philipp Portre
Büstü-Trabea Büstü Petersburg Hermitage
***3.yy modası: gerçeklik fizyonomisi ve yaşlılık tasviri ile Roma Geç Cumhuriyet Dönemi portre stil ve modası var (Maximinus Thrax, Pupienus, I.Gordian, Balbinus ve Traianus Decius ile aynı moda)
MARCİA OTACİLİA SEVERA
*Marcia Otacilia Severa Sikke Portreleri:
-Sikkelerin bir kısmı Antiocheia’da çoğunluğu ise Roma’da basılmıştır.
-Farklı darplara rağmen sikke portreleri benzer.
-Saç modası Tranquilina ile benzer ancak aralarında farklılıklar da vardır.
-Saçlar alın ortasından ikiye ayrılır ve derin dalgalar halinde yanlara, kulaklar üzerinden enseye iner ve örgüler ile yukarı taşınır ve tepeye yerleştirilir.
-Ortası şişkin bir alın,
-Kalın ve dışa taşkın kaşlar, -Etli ve şişkin göz kapakları.
-Dolgun ve oval yağlı bir yüz.
-dolgun dudaklar.
-kuvvetli çene,
-Yağlı, dolgun ve gevşek gerdan.
*Olgun, sakin ve analık özellikleri taşıyan bilge bir kadın görünümündedir.
Otacilia Severa portreli sikke
Otacilia Severa Saç Modası Çizimi
Tranquilina Saç Modası Çizimi
*Marcia Otacilia Severa Mermer Portreleri:
-Sikke portreleri sayesinde belirlenmişlerdir.
*İki adet iyi korunmuş Marcia Otacilia Severa portresi vardır:
1.Floransa Galleria Degli Uffizi.
2.Roma Kapitol Müzesi.
*Her iki portrenin ortak özellikleri:
-Dalgalı saçların kulak altına doğru inmesi.
-Saç örgülerin enseden yukarıya çıkıp tepede bağlanması. (Tranquilina ile benzer).
-Yuvarlak baş,
-Ortası şişkin ve dolgun alın, -Çökük burun kökü,
-Geniş ağız çevresi, -Dolgun dudaklar, -Yumuşak çene altı.
***Tranquilina üçgenimsi yüz, Otacilia Severa ise oval veya elips biçimli yüz.
Otacilia Severa portresi Floransa Uffizi
Otacilia Severa portresi Roma-Kapitol Müzeis
Tranquillina Portre Büstü Londra-British Museum
Otacilia Severa portresi Floransa Uffizi
II.PHILIPP (PHİLİPPUS MİNÖR)
244-249
*II. Philipp / Philippus Minör (244-249);
Sikke Portreleri:
-10 yaşında ‘Augustus’ unvanı ile imparatorluğa ortak olunca hem özgün portreleri yapılmış hem de adına basılan sikkelerde portrelenmiştir.
-Sikke portrelerinde farklı özellikler gösterir.
-Sikkeler yardımıyla üç adet mermer replik tespit edilmiştir.
*Sikke ve mermer portrelerde Elegabal, Alexander Severus ve III.Gordian gibi ‘Roma Çocuk İmparator’ portrleri ile benzer.
(Ancak aralarında farklar da vardır).
*Mermer ve sikkelerde II. Philipp;
-biraz basık kafalı,
-dolgun ve toplu yanaklı (çocuklara has).
***Bu özelliklerde diğer çocuklardan ayrılır.
II. Philipp Portreli sikke
*II. Philipp / Philippus Minör (244-249);
Mermer Portreleri:
-Ölçülü bir alın,
-geniş ve yüzeysel göz yatağı boşlukları, -Kısa görünümlü burun,
-Kapalı bir ağız, -ince üst dudak,
-hafif etli ve öne çıkık alt dudak, -Burun ve ağız arası geniş,
*Bu tipin en güzel örneği Castle Howard portresidir.
II. Philipp Portre Büstü Castle Howard
*II. Philipp / Philippus Minör (244-249) Castle Howard Portresi:
-İlk bakışta Roma Kapitol’den Alexander Severus portresini hatırlatır.
-Ayrıntılı yüz,
-Pürüzsüz çocuksu yüz,
-canlı, dolgun ve yumuşak ifade.
-a penna benzeri saçta saç telleri kazımadır.
-Saç başın üst ve arkasında kısadır.
-Favoriler uzun çizgilerle kalın gösterilmiştir.
-orbital, yüzeysel ve geniş göz çukurları üzerinde öne çıkan kaşlar (koruyucu çatı gibi).
-Gözler büyük ve derinliksizdir.
-Alt göz kapakları geniş, mat ve etlidir.
*Yüzde hafif gerginlik ve dikkat ifadesi var.
II. Philipp Portre Büstü Castle Howard
Privat Portre Yontusu (Avcı)
Roma-Villa Doria Pamphili
Privat Portre Yontusu (Roma-Villa Doria Pamphili’deki avcının
Roma kopyası)
