Matbaacılık şu üç temel aşamanın sonucudur;
Baskı öncesi, baskı ve baskı sonrası.
Baskı öncesi
Hazırlık sa�ası
Film Çıkış/Kalıp Çıkış
Montaj sa�ası
Kalıp sa�ası
Baskı
Bu işlemler sonunda baskı yapılır. Baskı kalıpları makineye takılır, mürekkep ayarları yapılır ve baskıya geçilir.
Baskı sonrası
Baskı sonrası işlemleri başlar. Bu da cilt işleridir.
Forma kırma, harman, kapak takma, tel dikiş bunlardan bazılarıdır.
RENK AYRIMI
En genel anla�mla renk ayrımını tanımlayalım:
“Fotoğraf, saydam (diapozi�f) veya çizim ve illüstrasyonların, dijital bir göz yardımıyla taranarak bilgisayar ortamına geçirilmesi ve ayrı renk katmanlarına ayrılması aşamasıdır.
Bu aşamada, bilgisayar destekli görüntü işleme sürecinde düzeltme ve rütuşlar yapılır ve görsel malzeme filme alınabilecek şekle ge�rilebilir.
Günümüzde başlı başına bir endüstri ve ih�sas dalı olan renk ayrımı kaliteli bir baskı için önem taşır.
Ofset baskı ilerideki konularda detaylı olarak inceleyeceğimiz bir konudur.
Ancak şimdilik kağıda belirli aralıklarla boya basılması esasına dayanan bir teknik olarak açıklayarak aşağıdaki tabloda ofset baskıya ve kağıt türüne göre seçilmesi gereken tram değerlerine göz atalım.
Tram : Baskıdaki renkli ve gri değerlerin değişik tonlarda görünebilmesi için oluşturulmuş küçük noktacıklardır. (1 cm'ye düşen nokta adedi)
Bu noktacıkların çözünürlükleri, baskı türü, basılacak kağıt veya malzemenin cinsi gibi değerlendirme ölçütleri içinde farklı değerlerde oluşturulabilir.
Kağıt emici bir malzeme, boya da bir sıvı olduğuna göre, baskının sorunsuz olması için tramının büyüklüğüne ve sıklığına dikkat edip bir denge kurulması gerekir.
Üs�eki resimde, Kuşe ve 1. Hamur kağıda 70'lik, 60'lık ve 54'lük tramla yapılacak baskının olası sonuçları gösterilmiş�r. Gri bölgeler, kağıdın emmesi yüzünden boyanın dağılacağı bölgelerdir.
Gördüğünüz gibi emilen boya çevreye yayılır.
Bu da baskının "çamur" gibi görünmesine olmasına yol açar.
Bu nedenle emiciliği yüksek (yani daha kalitesiz) kağıda yapılan baskılarda kullanılan değerler daha düşüktür. Noktalar birbirinden daha ayrı durmalıdır ki, emilme olup boya dağıldığında bile resim çok bozulmasın.
Renk Ayrımında Kullanılan Bazı Terimler
Tire : Geçiş tonu olmayan düz renklerdir. Nokta kullanılmadan yapılan filme denir.
Degrade : Koyudan açığa veya bir renkten başka bir renge yumuşak geçişe denir.
Dekupe : Bir objenin etra� yokmuş gibi temizlenmesine denir.
Ekstra (solid) : CMYK dışında basılan özel renkler (gümüş, yaldız, refleks blue, al�n yaldız vb gibi) Dia : Taranabilir transparan orijinal film 2,4x3,5 6x6 6x9 13x18 gibi ebatları vardır.
Opak : Işık geçirmeyen basılı işlerin orijinalleri (Karta basılmış fotoğraflar, gazete ve dergilerden alınmış resimler)
Lup : Renk ayrımında kullanılan özel büyüteç Prova : Mevcut filmlerin foto grafik yolla renkli folyolar kullanılarak bir nüshanın kâğıt üzerine çıkarılması işlemidir.
HEXATRON : 6 renkle baskı sistemi CMYK'ya ilave olarak yeşil ve turuncunun ana renk olması.
FİLM ÇIKIŞ: Bilgisayar ortamında oluşturulan tasarım görsel malzemelerinde yüksek çözünürlükte taranıp yerine konmasının ardından bir film çıkışına ih�yaç duyar.
Basım teknolojisinde renkli baskıları gerçekleş�rebilmek için, Cyan, Magenta, Yellow ve black kısaca CMYK adını verdiğimiz ve aslında çıkarımsal renk metoduna göre tasarlanmış olan bu bileşim, dört ayrı film baskısı üzerinde farklı değerlerde siyah olarak tramlı basılır.
CTP: Giderek yaygınlaşmaya başlayan bir diğer baskı öncesi hazırlık sistemi ise kısaca CTP (Computer to plate) olarak anılan doğrudan kalıp teknolojisidir.
CTP sayesinde aradaki film montaj ve kalıp pozlama aşamaları ortadan kaldırılarak veri doğrudan baskı kalıbı üzerine pozlanmaktadır.
CTP Sisteminin En Önemli Avantajları
-‐ Filmin ortadan kalkması nedeniyle iş akışının hızlanması.
-‐ Filme bağlı olarak oluşabilecek hataların önüne geçilmesi.
-‐ Film maliye�nin bulunmaması.
-‐ Kalıba pozlamadaki tutarlılık ve kalitenin ürün kalitesini ar�rması.
-‐ Keskin nokta (tram) yapıları ve klasik sistemde kalıba çekilemeyen noktaların bu sistemde kullanılabilmesi.
PDF (Portable Document Format): Özellikle diğer baskı teknikleriyle uyumu ve tüm işle�m sistemleri üzerinde yaygınlığı dolayısıyla, adından özellikle bahsedilmesi gereken bir konudur.
PDF sanal ortamda kullanılabilen resim, yazı ve grafiklerin aynı ortamda tek bir dosyada çok küçük ölçülerde oluşturulabileceği, çok işlevsel bir dosya forma�dır.
Bir başka anla�mla; taşınabilir dökümanlar oluşturmak amacıyla üre�lmiş sayısal bir dosya forma�dır.
Üre�len dökümanlar, gerek internet üzerinden gerekse yerel ağ üzerinden şekil değişikliğine uğramadan aynen görüntülenir ve yazdırılır.
Günümüzde pek çok yayın kitap ve makale PDF olarak yayınlanmakta, okuyucular bu dosyaları internet üzerinden indirebilmekte, ister ekrandan ister baskı olarak kağıt üzerinde okuyabilmektedirler.
Bilindiği gibi Türkçe karakterler internet ortamında sorun olabilmektedir. PDF sayesinde Japonca, Çince belgeleri bile masa üstüne alarak aynen erişebilmek mümkün olmaktadır.
Bunun yanı sıra PDF yayıncılığı sayesinde tüm grafik düzen hiçbir değişiklik olmadan karşı tarafa ulaşabilmekte, ha�a internet ulaşım programlarının içinde dahi görülebilmektedir.
Montaj : Resim ve yazı filmlerini, her baskı rengi için ayrı ayrı olmak üzere toplayıp belli bir plana göre boyutlarını değiş�rmeyen tam saydam folye üzerine, ayarlı olarak yapış�rılma işlemine montaj denir.
Renk ayrımı filmlerin baskı kalıbına ışık yardımıyla pozlanmadan önce, yapılması gereken bir aşama da montajdır. Montaj aşaması ��zlik temizlik gerek�ren bir baskı öncesi hazırlık sürecidir.
Montaj Terimlerinden Bazıları
Kros (Rehber) : Baskıda renklerin yerine oturmasını sağlayan kılavuz işaretlerdir. Montajın en az her iki yanına konur. Genellikle kağıt ortası yerleş�rilir. Kalıp çekimi, baskı ve kırım bu kroslara göre yapılır.
Trase (Baskı taksimat kartonu-‐Montaj planı): Basılacak işin filmlerinin montajı için gerekli olan çizimlerin yapıldığı karton veya kağıt.
Milimetrik kağıda çizilir.
Traş Payı (Kesim Çizgisi) : Trase çizildikten sonra ara kesim ve kırıldıktan sonraki kesim yerlerini belirtmek için kullanılan yardımcı işare�r.
Programlarda Montaj : Sayfa mizanpaj için QuarkXPress, Design Studio ve Indesign programları kullanılırken, çizim programlarından F r e e H a n d v e C o r e l D r a w m o n t a j i ç i n kullanılmaktadır.
Ozalit : Montajda yapılan hataları görmek için baskıya geçmeden önce yapılan prova.
Kağıtların Matbaacılık Dilinde Adlandırılması Matbaacılık sektöründe kağıt birinci hamur -‐ ikinci hamur -‐ üçüncü hamur, yani imalat şekillerine göre göz önüne alınarak sınıflandırılmış olurlar.
Bunların dışında da her türlü isimler al�nda birbirinden farklı özelliklere sahip kağıt çeşitleri bulunmaktadır.
1. Hamur Kağıt : Bileşiminde selülozu çok odunu az olan.
2. Hamur kağıt : Bileşiminde odun ve selüloz oranı hemen, hemen eşit olan.
3. Hamur kağıt : Bileşiminde odun oranı çok fazla selüloz oranı az olan.
Kuşe kağıt : Bileşiminde %5 odun bulunan parlak ve mat cinsi bulunan kaliteli kağıt.
Pelür : Çok ince ve hafif kağıt.
Ambalaj Kağıdı : Düşük kaliteli hamurdan yapılan, kalın ve ağır maddelerin sarıldığı kağıt.
Amerika Bristol: Beyaz renkli ve düzgün yüzeyli kağıtlardır. Bir yüzü yarı parlak ve pürüzsüz, diğer yüzü ise ma�r.
Otokopi kağıtları : Üst nüshasına yazılınca alt nüshalarına aynı yazıyı geçiren, kağıt türüdür.
Ozalit kağıdı : Kalıplardan resim ve yazıları çoğaltmaya yarayan, yüzeyi ışığa karşı duyarlı madde ile kaplı kağıt.
Özel kağıtlar: Kartvizit, özel dosya, özel kitap ve ajanda kapakları gibi işlerde sıklıkla kullanılan, dokusu içinde renkli, üzeri özel kaplamalı, değişik şekillerde dokulandırılmış şekillerde bulunan kağıtlardır.
Aydınger : Daha çok mimarların kullandığı kaygan yüzeyli, saydam özel kağıt.
Marj ayarları Marj Tanımları ve Kesim Payları: Bir işin uygulamasını y a p a r k e n , o n u n marjlarına (Eni+Boyu) k e s i m p a y l a r ı n ı eklemeliyiz.
Bilgisayarlardaki sayfa düzenleme programlarının man�ğı da şu şekilde işlemektedir;
Yeni bir sayfa açarken orjinalimizin net ebadını veririz.
Üzerinde çalışmamızı tamamladığımızda, kullandığımız zemini sayfa dışına taşırarak, kesim paylarını verebiliriz.
Kağıt Seçimi
Baskıda kullanılacak kağıdın seçiminde bazen kişisel, bazen de genel eğilimler ağır basar.
Ama böyle bir seçim yapılırken tasarımın yapısı, baskı tekniği ve ekonomik kriterler mutlaka göz önüne alınmalıdır.
K a ğ ı t s e ç i m i n i etkileyen en önemli f a k t ö r , b a s k ı tekniğidir.
Kağıt Üzerinde Özel Uygulamalar 1-‐ Özel Kesim
Kağıdın, düz giyo�n kesim haricinde, şekilli olarak kesilmesine özel kesim denir. Kağıt (standart dikdörtgen formların dışında) farklı bir biçimde kesilmek istendiğinde, bu amaçla hazırlanan özel bıçaklardan yararlanılır.
2-‐Kabartma (Gofre)
İşe boyut kazandırmak için yapılan bir işlemdir. Kabartması yapılacak imgenin pozi�f ve nega�f klişesi hazırlanır.
Kağıt üzerine alçak ya da yüksek rölyef kabartma �po baskı preslerinde gerçekleş�rilir ya da bu iş için özel olarak üre�lmiş kabartma makinelerinden yararlanılır.
Kağıdın Formalanması ve Katlanması Çoklu sayfalar genel olarak forma diye adlandırdığımız bir düzende basılırlar. Forma diye adlandırılan işlem, bir tabakanın katlanarak sayfaların üst üste gelmesidir.
Bu işlemi anlamanın en iyi yolu; bir dosya kağıdını alıp katlamak ve her sayfayı kalemle numaralandırmak�r.
4 Sayfalı Forma: çeyrek
Formalamada en küçük birimdir. Bir kağıt ortasından bir kez katlandığında 4 sayfalı forma elde edilir.
8 Sayfalı Forma: yarım
Bir kağıt tabakası iki kez katlandığında 8 sayfalı forma elde edilir. 8 sayfalı forma, “yarım forma” olarak adlandırılır.
16 Sayfalı Forma: tam
Bir kağıt ortadan üç kez katlandığında ise 16 sayfalı forma elde edilir. Sayfalar önden i�baren 1’den 16’ya kadar numaralanıp kat yerlerinden açıldığında 16 sayfanın kağıt tabakası üzerindeki yerleşimi görülecek�r
Kağıdın Katlanması
Kağıt tabakaları, baskı işleminden sonra katlanır. Katlama ya da diğer adıyla “kırım” işlemi genellikle otoma�k makinelerle yapılır.
4 Sayfalı Katlama: Menü, dave�ye, fiyat listesi tebrik kar� gibi işlerde kullanılır.
6 Sayfalı Katlama: Genellikle dave�ye ve küçük broşürlerde tercih edilir.
8 Sayfalı Katlama: Broşürlerde sıkça kullanılır.
12 Sayfalı Katlama: Normal ve akordeon olmak üzere iki �pte hazırlanabilir.
