• Sonuç bulunamadı

10. SINIF FİZİK KONU İŞLEME MODÜLÜ

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Share "10. SINIF FİZİK KONU İŞLEME MODÜLÜ"

Copied!
20
0
0

Yükleniyor.... (view fulltext now)

Tam metin

(1)

10. SINIF FİZİK

KONU İŞLEME MODÜLÜ

ANKARA

(2)

10. SINIF FİZİK

KONU İŞLEME MODÜLÜ

ISBN

978-605-06397-9-7

BASKI

Vadi Grafik Tasarım ve Reklamcılık Ltd. Şti.

İvedik Org. San. 1420. Cad. No: 58/1 Yenimahalle/ANKARA • Tel: 0 312 395 85 71

Sertifika No: 47479

Yazışma Adresi

Fidanlık Mh. Ziya Gökalp Cd. No: 23 Kat:1, 06600 Çankaya/Ankara www.fencebir.com

Bu kitabın basım, yayın ve satış hakları Fencebir Yayıncılık Eğitim Hizmetleri Anonim Şirketi'ne aittir. Bu kuruluşun izni alınmadan yayının tümü ya da herhangi bir bölümü mekanik, elektronik, fotokopi,

manyetik, kayıt ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz ve dağıtılamaz.

(3)

ÖN SÖZ

Sevgili öğrenciler,

Yaşam boyunca insanlar belirli aşamalardan geçer ve sınanırlar. İnsanı olgunlaştıran, çabalama- ya iten bu aşamalar, gerçekten başarmayı gaye edinenlere ‘’vazgeçmeme’’ duygusunu aşılar. Bir düşünürün dediği gibi, ‘’Adım adım küçük başarılar dizisi oluşturabilirsiniz. Her yolculuk ilk adımla başlar ama gideceğiniz yere ulaşmak için ikinci, üçüncü ve gerekli tüm adımları atmak zorundasınız.’’

İşte bu adımları atarak güzel, umut dolu bir geleceğe ulaşmak için geçeceğiniz bazı sınavlarda sizle- re yardımcı olabilmek, başarınıza katkıda bulunmak amacıyla hazırlanan bu soru bankası; konuların bütününü ölçen, kalıcı bilgiler sağlayan, bilgi eksiklerinizi görmenizi ve gidermenizi sağlayacak şekil- de, özgün ve öğretici bir bakış açısıyla hazırlanmıştır.

Değişim hayatın değişmez kuralı olup sürekli ve kaçınılmazdır. Hepimiz için önemli olan, deği- şim zamanının geldiğini fark edip zaman kaybetmeden değişime yönelmek ve değişimi yönetmektir.

Fencebir Yayınları, eğitim-öğretim hayatımızdaki değişim ve gelişmelere bağlı olarak kendini sürek- li, yeniliklere açık tutmayı ilke edinmiştir. Bu doğrultuda sınav sistemine ve müfredata uygun olarak hazır- lanan yayınlarımız ile sizlere fayda sağlamak en büyük temennimizdir.

Başarı dileklerimizle…

Fencebir Yayınları

(4)

İÇİNDEKİLER

I. ÜNİTE: ELEKTRİK VE MANYETİZMA

– Elektrik Akımı, Direnç ve Potansiyel Fark Kavramları ... 1

– Katı Bir İletkenin Bağlı Olduğu Değişkenler ... 2

– Elektrik Akımı ve Potansiyel Fark Arasındaki İlişki ... 3

– OHM Yasası ... 3

– Dirençlerin Bağlanması ... 4

– Üreteçlerin Seri ve Paralel Bağlanması ... 9

– Elektrik Enerjisi ve Elektriksel Güç ...10

– Mıknatısların Oluşturduğu Manyetik Alan ve Özellikleri ...36

– Üzerinden Akım Geçen Düz Bir Telin Etrafında Oluşan Manyetik Alan ...37

– Dünya'nın Manyetik Alanının Sonuçları ...39

II. ÜNİTE: BASINÇ VE KALDIRMA KUVVETİ – Basınç ve Basınç Kuvveti ...50

– Katılarda Basınç ...50

– Durgun Sıvıların Basıncı ...51

– Gazların Basıncı ...56

– Akışkanların Basıncı...59

– Durgun Akışkanların Cisimlere Uyguladığı Kaldırma Kuvveti...78

III. ÜNİTE: DALGALAR – Titreşim, Dalga Hareketi, Dalga Boyu, Periyot, Frekans, Hız ve Genlik Kavramları ...94

– Taşıdıkları Enerjiye Göre Dalgalar ...94

– Titreşim Doğrultusuna Göre Dalgalar ...95

– Yay Dalgaları ...96

– Su Dalgaları ... 100

– Ses Dalgaları ... 105

– Deprem Dalgaları ... 106

IV. ÜNİTE: OPTİK – Işığın Davranış Modelleri ... 130

– Aydınlanma - Aydınlanma Şiddeti ... 130

– Işık Basıncı ... 131

– Işığın Yayılması ve Gölge Olayı ... 132

– Işık Hızı ... 133

– Işığın Yansıması ve Aynalar ... 135

– Görüntü Oluşumu ... 136

– Düzlem Aynada Görüş Alanı ... 136

– Kesişen Düzlem Aynalar Arasındaki Bir Cismin Görüntü Sayısı ... 138

IV. ÜNİTE: KÜRESEL AYNALAR – Çukur Ayna ... 139

– Tümsek Ayna ... 142

– Işığın Kırılması ... 143

– Snell Yasası ... 144

– Işığın Paralel Yüzlü Ortamlardan Geçişi ... 146

– Işığın Küresel Yüzeylerde Kırılması ... 147

– Görünür Derinlik ... 147

– Prizmalar ... 148

– Mercekler, Merceklerin Odak Uzaklığı ... 148

(5)

Elektrik ve Manyetizma

Elektrik ve Manyetizma

Elektrik Akımı, Direnç ve Potansiyel Fark Kavramları

Elektrik enerjisi günlük hayatta ısıtmadan soğutma- ya, haberleşmeden bilgisayara, aydınlatmadan hare- kete kadar birçok alanda kullanılır.

Basit bir elektrik devresi su tesisatına benzer. Elektrik devresindeki üreteç su tesisatındaki pompaya, anah- tar vanaya, dirençte kıvrımlı boruya benzetilebilir.

Musluk açıldığında pompa çalışır ve su borudan akar. Basit elektrik devresinde ise bu durum, anahtar kapatıldığında devrede akımın oluşmasına karşılık gelir.

a) b)

Kıvrımlı boru

Vana Pompa

Anahtar Pil Direnç

b) Basit su tesisatı a) Basit elektrik devresi

Bir su tesisatındaki borularda daima suyun bulunma- sı gibi elektrik yükleri de iletken telde hazır bulunur.

Elektronların hareket edebilmesi için gereken etkiyi üreteç tarafından sağlanan potansiyel fark verir.

Birim yükün devreyi dolaşması için gerekli enerjiye potansiyel farkı denir. V sembolü ile gösterilir. SI'da birimi volttur. Kapalı bir devrede elektronları hareket ettiren etkiye elektromotor kuvveti denir.

Bir iletkenin dik kesitinden birim zamanda yük cinsi- ne bakılmaksızın geçen toplam yük miktarına akım şiddeti denir. I sembolü ile gösterilir. SI da birimi Am- per'dir. Temel büyüklüklerden olup skaler bir büyük- lüktür.

› fl ü

det

Ak m id i

Zaman Toplam y k

=

t i =q

Elektrik akımının yönü negatif yüklerin hareket yönü- ne zıt yönde kabul edilir. Bu nedenle elektrik devrele- rinde elektrik akımının yönü üretecin artı (+), kutbun- dan eksi (‒) kutbuna doğrudur.

Elektrik akımını iletebilen maddelere iletken madde denir. Bütün metaller oda sıcaklığında iletkendir.

Elektronların, üzerinde serbestçe hareket edemedi- ği maddelere yalıtkan madde denir. Plastik, cam ve porselen gibi maddeler yalıtkan maddelerdir.

Gazlar, normal şartlarda elektrik akımını iletmez- ken yüksek sıcaklık ve düşük basınç altında elekt- rik akımı iletebilirler. Plazmalar yapılarında bol miktarda bulunan pozitif iyon ve serbest elektron- lar sayesinde elektrik akımını iletir.

Dikkat

İçerisinde iyon içeren çözelti bulunan KL tüpünün S kesitinden 4 saniyede 1 yönünden 8 coulombluk negatif iyon, 2 yönünde ise 12 coulombluk pozitif iyon geçirmektedir.

s

2 1 L

K

Buna göre, S kesitinden geçen yüklerin oluşturdu- ğu akımın şiddetini ve yönünü bulunuz.

Örnek 1

S kesitinden geçen yüklerin toplamı;

qtoplam = |‒8| + |+12| = 20 coulomb A

i 4

20 5

= =

Akımın yönü negatif yüklerin hareket yönünün ter- sine olacağından 2 yönündedir.

Çözüm

Elektrik ve Manyetizma

(6)

Elektrik ve Manyetizma

Elektrik ve Manyetizma

İçerisinde iyon içeren çözelti bulunan KL tüpünün S kesitinden 5 saniyede 1 yönünde 4 . 1018 tane negatif yük, 2 yönünde 16 . 1018 tane pozitif yük geçiyor.

s

2 1 L

K

Buna göre, S kesitinden geçen yüklerin oluşturdu- ğu akımın şiddetini ve yönünü bulunuz.

(qe = 1,6 . 10‒19C) Örnek 2

qtoplam = [(4 . 1018 + 16 . 1018)] x 1,6 . 10‒19

= 3,2 coulomb

, , Amper

i 5

3 2 0 64

= =

Akım yönü negatif yüklerin hareket yönünün tersi olacağından 2 yönündedir.

Çözüm

İçerisinde iyon içeren çözelti bulunan K ve L tüple- rinde hareket yönleri ve yük miktarları verilen iyon- ların t sürede oluşturduğu akım şiddetleri iK ve iL dir.

K +12q

–8q L

–20q +4q

Buna göre, i i

L

K oranı kaçtır?

Örnek 3

iK için;

qtoplam = |‒8q| + |12q| = 20q

t i 20q

K= iL için;

qtoplam = |+4q| + |‒20q| = 24q

t i 24q

L=

q t

q

i i

24 20

24 20

6 5

L

K = = =

Çözüm

Katı Bir İletkenin Direncinin Bağlı Olduğu Değişkenler

Bir iletkenin, üzerinden geçen elektrik akımına karşı gösterdiği zorluğa elektriksel direnç denir. Akımın direnç üzerinden geçmesi sonucunda elektrik enerjisi ısı enerjisine dönüşür.

Elektriksel direnç, iletkenin boyu (,) ile doğru, iletke- nin kesiti (A) ile ters orantılıdır. İletkenin birim uzunlu- ğu ve birim kesitindeki parçasının akımın gösterdiği dirence (öz direnç) bağlıdır.

A

R = t ,

A,

R: Direnç t: Öz direnç ,: Boy A: Kesit alanı

Aynı maddeden yapılmış K ve L iletkenlerinin dirençleri sırası ile RK ve RL dir.

K

A 2A

2, 3,

L Buna göre, iletkenlerin dirençleri oranı R

R

L K kaçtır?

Örnek 4

Aynı madde oldukları için pK = pL = p dur.

,

R A R

p A 2

2 3

K $ , L $ ,

t

= =

R R

A A 2

3 2

3 4

L K

$

$ , ,

t t

= =

Çözüm

(7)

Elektrik ve Manyetizma ELEKTRİK DEVRELERİ

Elektrik Akımı, Direnç ve Potansiyel Fark Arasındaki İlişki

Günlük hayatta kullanılan elektrikli cihazların hepsin- de direnç vardır. Dirençlerin kullanım amaçları birbi- rinden farklıdır.

Elektrik devrelerinde iki nokta arasındaki potansiyel farkı ölçmeye yarayan devre elemanına voltmetre denir.

Voltmetrelerin özellikleri;

•  Uçları arasındaki potansiyel farkı ölçülecek devre elemanına paralel bağlanır.

•  Bağlandığı iki nokta arasındaki potansiyel farkını ölçer.

•  İdeal bir voltmetrenin iç direnci çok büyük oldu- ğundan devreye seri olarak bağlanırsa, devreden ihmal edilebilecek kadar küçük bir akım geçer ve voltmetreye seri olan devre elemanları çalışmaz.

Devre elemanına paralel bağlanmış voltmetre R

+ – V

Elektrik devresinde bir iletken üzerinden geçen akı- mı ölçmeye yarayan devre elemanına ampermetre denir.

Ampermetrenin özellikleri;

•  Üzerinden geçen akım şiddetinin ölçüleceği devre elemanına seri bağlanır.

•  Bağladığı iletkenin üzerinden geçen akımın şidde- tini ölçer.

•  İç direnci çok küçük olduğu için ihmal edilir.

Elektrik devresinde seri bağlanmış ampermetre R

I

+ – A

Ampermetre devre elemanına paralel bağlandığında dirençli devre elemanından yeteri kadar akım geç- mediği için devre elemanı çalışmaz. Bu duruma kısa devre denir.

K

L

M –

+ A

V

s V

Şekildeki elektrik devresi, ampermetre, voltmetre ve özdeş lambalar ile kurulmuştur.

Buna göre, S anahtarı kapatıldığında hangi lamba- lar ışık vermez?

Örnek 5

Voltmetrenin direnci çok yüksek olduğu için bağ- landığı kolda seri devre elemanlarını çalıştırabile- cek kadar akım göndermez. Bu durumda L lamba- sı ışık vermez.

Çözüm

OHM Yasası

Sabit sıcaklıkta bir iletkenin uçları arasındaki potansi- yel farkının bu iletkenden geçen akım şiddetine oranı sabittir. Bu oran iletkenin direncine eşittir.

Diren › ç Ak m

fiiddeti Potansiyel Fark

=

R I

V

( )

( )

( )

ohm Amper

= Volt X

Günlük hayatta çok sık kullandığımız cep telefonu, bilgisayar vb. cihazlar uzun süre çalıştırıldığında üreteçlerin ısındığı görülür. Bu ısınmanın sebebi üre- teçlerin iç direncinin olmasıdır. Üretecin elektrik akı- mının geçişine karşı gösterdiği dirence üretecin iç direnci denir.

Bu ünitede kullanılan üreteçlerin iç dirençleri ihmal edilmiştir.

Dikkat

(8)

Elektrik ve Manyetizma

Elektrik ve Manyetizma

5X

– +

40V I

Şekildeki elektrik devresinde 5X büyüklüğündeki direnç üzerinden kaç A akım geçer?

Örnek 6

V = I . R 40 = I . 5 I = 8A

Çözüm

Akım (Amper) K

L

Potansiyel fark (volt) 40

20 10

20

Potansiyel farkının akıma bağlı grafi ği şekildeki gibi olan K ve L iletkenlerinin dirençleri sırası ile RK ve RL dir.

Buna göre, R R

L

K oranı kaçtır?

Örnek 7

R I

V ise

R

R R R

2 20

4 1

0 1

10

40 4

K

L K L

X

X

=

= =

= =

= Çözüm

Elektrik devrelerinde akım şiddetini değiştirmek için kullanılan ayarlanabilir dirence reosta denir.

– +

V 1 yönü 2 yönü

I

Reosta kolu 1 yönünde çekilirse direnç azalır. Dev- redeki elektrik akımının şiddeti artar. Reosta kolu 2 yönünde çekilirse, direnç artar ve devredeki elektrik akımının şiddeti azalır.

Dirençlerin Bağlanması

Birden fazla dirençten oluşan sistemlerde tüm di- rençlerin yaptığı etkiyi tek başına yapabilen dirence eşdeğer direnç denir. Eşdeğer direnç R sembolü ile gösterilir.

1. Seri Bağlama

Elektrik devrelerinde dirençlerin uçuca gelecek şe- kilde birleştirilmesi ile oluşan bağlama şekline seri bağlama denir.

Dirençler seri bağlandığında üzerlerinden geçen akım şiddetleri eşit büyüklüktedir. Potansiyel farkları ise di- rençlerin büyüklüğü ile doğru orantılı olarak paylaşılır.

V + – R1

V1

R2

V2

R3

V3

R = R1 + R2 + R3

n tane direnç seri bağlanırsa; R = R1 + R2 + ... + Rn V = I . R & V1 = I . R1

V2 = I . R2 V3 = I . R3

V = V1 + V2 + V3

(9)

Elektrik ve Manyetizma 2. Paralel Bağlama

Elektrik devrelerinde dirençlerin iki ucunun birbiri ile birleştirilmesi ile oluşan bağlama şekline paralel bağlama denir.

V + – R1

V1 R2

V2 R3

V3 I

I3 I2 I1

n tane direnç paralel bağlanırsa

R R R ... R

1 1 1 1

fl

e 1 2 n

= + + +

V = I . R & V1 = I . R1 V2 = I . R2 V3 = I . R3

V1 = V2 = V3 = V

(10)

Sınıf İçi Uygulamalar

Elektrik ve Manyetizma

Aşağıdaki devre parçalarında, X, Y noktaları arasındaki eş değer dirençleri hesaplayınız.

1. 4X 2X

3X

X Y

2.

X Y

12X 12X 6X

12X 12X

12X

3. 4X

6X 4X 4X

X

Y

4.

X Y

20X

20X 20X 10X

5.

X Y

6X 6X

6X 4X

4X

6.

2X

2X 2X

3X 3X

3X

X 6X

Y

7.

X Y

6X 6X 3X

6X

8.

X Y

4X 4X

4X

4X 8X

Cevaplar

1. 2X 3. 3X 5. 4X 7. 3X

2. 3X 4. 10X 6. 3X 8. 6X

Sınıf İçi Uygulamalar

(11)

Elektrik ve Manyetizma

Elektrik ve Manyetizma

K L

3X 1X

2X

Direnç değerleri verilen devre parçasında K-L nok- taları arasındaki eşdeğer direnç kaç X dur?

Örnek 8

Seri bağlı dirençlerde eşdeğer direnç, R = R1 + R2 + R3 + .... şeklinde hesaplanır.

RKL = 2 + 1 + 3 = 6X Çözüm

K L

6X

6X 2X

Direnç değerleri verilen devre parçasında K-L nok- taları arasındaki eşdeğer direnç kaç X dur?

Örnek 9

6X

6X 2X

R R 1

6 1

6 1

3

fl fl e

e X

+ +

=

K L

2X 3X

RKL = 2 + 3 = 5X Çözüm

K 6X L

2X 4X

6X 6X

Direnç değerleri verilen devre parçasında K-L nok- taları arasındaki eşdeğer direnç kaç X dur?

Örnek 10

R = 4 + 2 = 6X

K 6X L

2X 4X

6X 6X

K 6X L

6X 6X 6X

R R 1

6 1

6 1

6 1

2

fl fl e

e X

= + +

=

K L

2X 6X

RKL = 2 + 6 = 8X Çözüm

(12)

Elektrik ve Manyetizma

Elektrik ve Manyetizma

2X, 4X ve 12X luk dirençler kullanılarak şekildeki elektrik devresi kurulmuştur.

– + V = 20 volt

4X 2X

12X V

A

Buna göre, devreden ampermetre ve voltmetrenin gösterdiği değerler nedir?

Örnek 11

R= 3X

– + V = 20 volt

4X 2X

R1

12X V

A

I

I1

I2 1

= 4 + 112

Rtoplam = 2X + 3X = 5X V = I . R

12 = I . 5 I = 4A I1 = 1A I2 = 3A

Ampermetre 4A'i gösterir.

Voltmetre ise V = I2 . R

= 3 . 4 = 12 Volt değerini gösterir.

Çözüm

K, L ve M dirençlerine ait gerilim-akım grafi ği şekil- de verilmiştir.

I (Amper) 10

2 4 6 8

20 30

V (Volt)

K L

M

Buna göre, K, L ve M dirençleri seri bağlandığında eşdeğer direnç kaç X olur?

Örnek 12

V = I . R den

20 = 2 . RK & RK = 10X 10 = 2 . RL & RL = 5X 10 = 4 . RM & RM = 2

5X

K

RK = 10X RL = 5X RM =

L M

52 X

R 10 5

2 5

2 35

fl

e = + + = X

Çözüm

(13)

Elektrik ve Manyetizma Üreteçlerin Seri ve Paralel Bağlanması

Devreye bağlandığında iki nokta arasında potansiyel fark oluşturarak yüklü parçacıkların hareket etmesi- ni sağlayan elektromotor kuvvetini meydana getiren devre elemanına üreteç veya elektromotor kuvveti (emk) kaynağı denir.

V1

K + – L

V2 + –

Seri ve düz bağlı üreteçlerde KL noktaları arasındaki toplam potansiyel fark VKL = V1 + V2 şeklinde hesap- lanır.

V1

K L

+ –

V2 + –

Seri ve ters bağlı üreteçlerde KL noktaları arasındaki toplam potansiyel fark VKL = |V1 ‒ V2| şeklinde he- saplanır.

V2

K L

+ – V1 + –

Paralel bağlı özdeş üreteçlerde KL noktaları arasın- daki toplam potansiyel farkı üreteçlerden birisinin po- tansiyel farkına eşittir.

Vtoplam = V1 = V2 = .... = Vn = V

Devre akımını artırmak için üreteçler seri ve aynı yönde akım üretecek şekilde bağlanır.

Devrenin çalışma süresini arttırmak için ise üreteç- ler paralel bağlanır.

Dikkat

İç direnci önemsiz üreteçler kullanılarak şekildeki devre kurulmuştur.

5X

– + I

– +

– +

10V 10V

10V

Buna göre, 5X luk dirençten geçen akım kaç amperdir?

Örnek 13

10V 5X

– + I

– +

– +

10V 10V 10V

Vtoplam = 10 + 10 = 20 volt Vtoplam = I . R

20 = I . 5 & I = 4 Amper Çözüm

(14)

Elektrik ve Manyetizma

Elektrik ve Manyetizma

Elektrik Enerjisi ve Elektriksel Güç Mekanik sistemlerde birim zaman yapılan işe me- kanik güç denir. Elektrikli cihazların birim zamanda harcadığı elektrik enerjisine elektriksel güç denir. P sembolü ile gösterilir.

P = V . I formülü ile hesaplanır. Birimi "Watt"tır.

1kW (kilowatt) = 1000W

P V I

R V2 I R2

$ $

= = =

P = I2 . R bağıntısı elde edilir.

t sürede harcanan elektriksel enerjiyi ya da yapılan iş W = P . t dir.

W P t V I t

R

V2t I Rt2

$ $ $

= = = =

W = I2Rt bağıntısı elde edilir. SI'da birimi "Joule" dür.

Şekildeki elektrik devresinde R1 direnci üzerinde harcanan güç 12 W tır.

– +

V

R1 = 3X R2 = 2X

Buna göre, R2 direncinde harcanan güç kaç W tır?

Örnek 14

Elektriksel güç P = I2 . R dir.

P1 = I2 . 3 = 12 I = 2 Amper P2 = 22 . 2 = 8W

Çözüm

Gücü 2200W olan bir fön makinesi 220V potansi- yel farkı altında günde 15 dakika çalıştırılıyor.

Buna göre;

a) Fön makinesinin direnci kaç X dur?

b) 1kWh (kilowatt saat) elektrik enerjisi 0,2 TL ile fi yatlandırıldığına göre, fön makinesinin 30 günlük kullanımı sonunda elektrik faturasına yansıyacak bedel kaç TL dir?

Örnek 15

a) P = I2 . R = I . V 2200 = I . 220

I = 10A akım geçmektedir.

V = I . R ise 220 = 10R R = 22X

b) Elektrikli bir aletin t sürede harcadığı enerji W = P . t dir.

1 günde 15 dakika = 4

1 saat çalışan fön makinesi

(P = 2200 W = 2,2 kW)

, , ( ü ü ü )

W 2 2 kWh g nl k t ketim

4

1 0 55 1

$

= =

W = 0,55 x 30 = 16,5 (30 günlük tüketim) Faturaya yansıyacak tutar ise 16,5 . 0,2 = 3,3 TL

Çözüm

(15)

Elektrik ve Manyetizma İç direnci önemsiz özdeş üreteç ve özdeş lam-

balarla oluşturulan şekil I deki devre şekil II deki elektrik devresine dönüştürülüyor.

K L M

– +

V

K L

M – +

V

Buna göre, K, L ve M lambalarının parlaklıkları na- sıl değişir?

Örnek 16

K L M

V3

– +

V

K

L

M – +

V V3 V

3 2V

3

V3

V3

Özdeş lambaların parlaklıkları potansiyel farkı ve lamba üzerindeki güç ile karşılaştırılabileceği için K & Artar L & Değişmez M & Değişmez

Çözüm

Şekilde K, L ve M lambaları ile kurulan devre be- lirtilmiştir.

RK = R

RL = 3R

RM = 6R K

L

M – +

V

Buna göre, lambaların parlaklıkları arasındaki bü- yüklük sıralaması nasıldır?

Örnek 17

R

3R

K 6R

3I 2I

I L

M

V PK = (3I)2 . R = 9I2R PL = (2I)2 . 3R = 12I2R PM = (I)2 . 6R = 6I2R

ise PL > PK > PM olur.

Çözüm

(16)

Sınıf İçi Uygulamalar

Elektrik ve Manyetizma

1. Yük ve miktarları aynı özdeş X ve Y kürelerini birbirine bağlayan K anahtarı kapatıldığında,

–– – –

–– – –

+ + + +

+ +

+ + 1

X Y

K 2

a) İletken tel üzerinden geçen elektronların hareket yönünü yazınız.

b) İletken tel üzerinden geçen akımın hareket yönünü yazınız.

2. Şekildeki iletkenin kesitinden 10 saniyede –1 . 1019 ey ve + 5 . 1019 ey geçmektedir.

Buna göre, iletken telden geçen akım şiddeti kaç amperdir? (1 e. y = 1. 6 . 10–19c)

3. Aşağıdaki tabloda K, L ve M iletkenlerinin özdi- renç, uzunluk ve kesit alan değerleri verilmiştir.

Tel Özdirenç Uzunluk Kesit Alanı

K t 3L A

L 2t L 2A

M t 2L 2A

Bu iletkenin direnç değerleri ilişkisi nedir?

4. Aynı sıcaklıkta, aynı metalden yapılmış K, L, M ve N silindirik telleri şekildeki gibi verilmiştir.

2A

3,

A ,

3A

2, 2A

RK = 10X

RL = ...

RM = ...

RN = ...

N teli M teli

L teli K teli 2,

K telinin direnç değeri 10X olduğuna göre, L, M ve N tellerinin direnci kaç X dur?

Cevaplar 1. a) 2 b) 1 2. 0,96A

Sınıf İçi Uygulamalar

(17)

Elektrik ve Manyetizma 5. Aşağıdaki tabloda farklı maddelere ait değer-

ler verilmiştir. Elindeki verilerle en yüksek ve de en düşük dirence sahip iletkeni bulmak is- teyen öğrenci hangi iletkenleri kullanmalıdır?

Açıklayınız.

İletkenin cinsi

Özdirenç (X, m)

Kesit alanı (m2)

Boyu (m)

Gümüş 1,59 . 10‒8

2 1

1 2

1,5 1,5

Demir 10 . 10‒8

2 2

1,5 1

1 1,5

6. K, L ve M dirençlerinin uçları arasındaki potan- siyel fark ve üzerlerinden geçen akım değerleri aşağıdaki tabloda verilmiştir.

Direnç Potansiyel Fark Akım

K 10V 2A

L 8V 4A

M 5V 1A

Buna göre, K, L ve M dirençlerinin RK, RL ve RM değerleri nedir?

7. Aynı maddeden yapılmış, uzunlukları sırasıyla L, 4L ve 5L olan K, L ve M silindirik telleri için potan- siyel fark akım grafikleri verilmiştir.

Potansiyel Fark 3V

0 i Akım

Potansiyel Fark

2V K

L

0 2i Akım

Potansiyel Fark

V M

0 3i Akım

a) K, L ve M tellerinin direnç değerlerinin ara- sındaki ilişki nedir?

b) K, L ve M tellerinin kalınlıkları arasındaki ilişki nedir?

Cevaplar:

5. En yüksek → Demir 1m2 kesit alanlı 1 m boylu En düşük → Gümüş 2m2 kesit alanlı 1 m boylu 6. RK = 5X

RL = 2X RM = 5X 7. a) RK > RL > RM b) AM > AL > AK

(18)

Sınıf İçi Uygulamalar

Elektrik ve Manyetizma

8. Aynı maddeden yapılmış şekildeki silindirik K, L ve M tellerine V, 2V ve 3V potansiyel farklı piller bağlanmıştır.

V

RK = ... X iK = ... A

iK

K , A

RL = ... X iL = ... A

iL

L 2, A

2V

RM = ... X iM = ... A

3V iM

2A 2,

M

Buna göre, tellerin direnç değerleri ile üzerle- rinden geçen akım değerleri nedir?

9. Aynı maddeden yapılmış uzunlukları ve kesit alanları şekildeki gibi olan silindirik dirençlerle devre parçaları oluşturulmuştur.

A , A 2,

A , A ,

A ,

A ,

2A ,

2,

A , A

2A ,

Devre parçalarının, eşdeğer direnç değerleri- ni nedir?

Cevaplar:

8. RK = R iK = i RL = 2R iL = i RM = R

4 iM = 12i

9. R R R R

R R

3 3

3 2

1= 3=

(19)

Elektrik ve Manyetizma 10. Özdeş dirençlerle oluşturulmuş devre parça-

larının eşdeğer direnç değerleri nedir?

a.

R R

R X

Y

R = ...X

b.

R = ...X R

R R

c.

R = ...X R R

R R

R

d.

R = ...X R

R

R R

R R

R

R R

e.

R = ...X R

R

R R

f.

R = ...X

R R

R R

Cevaplar:

10. a) R1 = 3R b R) R

2= 3 c R) R

7 6

3= )

d R R

2 9

4= e R) R

5= 3 f R) R

3 5

6=

(20)

Sınıf İçi Uygulamalar

Elektrik ve Manyetizma

11. Aşağıdaki devre parçasındaki R direnci üzerin- den 2i akımı geçmektedir.

2R

3R 2i R

6R K

L

a) Devre parçasının eşdeğer direnci kaç R dir?

b) K ve L dirençleri üzerinden kaç i akım geç- mektedir?

12. Aşağıda verilen devre parçalarında K, L, M ve N dirençlerinden 2A lık akım geçmektedir.

Ampermetrede akım değerleri nedir?

a)

...A 2X

2X 2X

A

2A K

b)

...A 2X 3X 2A 6X

A

L

c)

...A

8X 4X 2A 1X

A M

d)

...A 4X

4X

1X

3X

A 2A

N

13. Özdeş dirençlerle oluşturulmuş elektrik devresi şekildeki gibidir.

36V

6X 6X 6X

6X V

i

Buna göre;

a) Devrenin eşdeğer direnci kaç X dir?

b) i akımı kaç amperdir?

c) Voltmetrenin gösterdiği değeri kaç volttur?

Cevaplar:

11. a) 2R b) i i,

i i

K= 3 L=

12. a) A1 = 6A b) A2 = 12A

c) A3 = 2A d) A4 = 20A

Referanslar

Benzer Belgeler

Öte yandan, vadeli işlemlerde bedelin zamanında ödenmemesi nedeniyle ortaya çıkan yeni vade farkları da vadeli satışa konu teslim ve hizmete ilişkin matrahın

Bir sayı birim ile ifade edilen büyüklükleri skaler, bir sayı bir birimin yanında yön ve doğrultuyu da ifade eden büyüklüklere vektörel büyüklük denir..

•  Bir değişkenin oluşturduğu uyarının, impulsa dö- nebilmesi için polarizasyon durumundaki nöronu depolarizasyon durumuna getirmesi gerekir. •  Nöronun depolarize

Öğrenme öğretim ve değerlendirme ile ilgili bir sınıflama: Bloom'un eğitimin hedefleri ile ilgili sınıflamasının güncelleştirilmiş biçimi (1. Özçelik,

Bitkilerin kökleri derinlerdedir. Sıcak çöllerde yaşa- yan hayvanlar çoğunlukla gece avlanırlar. Soğuk çöllerde bitki ve hayvan çeşitliliği yağışın olduğu

Bitki örtüsü olan yerlerdeki hava hareketi, çıplak alanlara göre daha az; yani açıklık alanlardaki hava hareketleri çoktur.. Bitki örtüsü olan yerlerdeki hava

Elektrik devrelerinde gerilim ölçmeye yarayan ölçü aletlerine voltmetre denir.. Voltmetreler devreye paralel bağlanır ve “V” harfi

Voltmetre ölçüm yapılacak devre elemanına paralel olarak bağlanır.... Akım