AKSARAY İŞGÜCÜ PİYASASI ARAŞTIRMA RAPORU

(1)

2017

AKSARAY

İŞGÜCÜ PİYASASI

ARAŞTIRMA RAPORU

(2)

(3)

i

AKSARAY ÇALIŞMA VE İŞ KURUMU İL MÜDÜRLÜĞÜ

İŞGÜCÜ PİYASASI ARAŞTIRMA RAPORU 2017

YAZARLAR

Aymen KILIÇ İş ve Meslek Danışmanı

Kübra ÇETİN İş ve Meslek Danışmanı

(4)

ii

SUNUŞ

Günümüz dünyasının en önemli sorunlarından biri işsizlik ve istihdamdır. Bu sorun aynı zamanda toplumun sosyal ve psikolojik yapısını en çok etkileyen unsurlardan biridir. Bu nedenle istihdam artırıcı yatırım ve politikalara ağırlık vermek birçok kamu politikasında öncelikli hale gelmiştir. Bu bakımdan ülkemizde de istihdamın artırılmasına yönelik etkili istihdam politikaları oluşturabilmek ve süreci daha etkin yürütebilmek amacıyla işgücü piyasasının talep ve isteklerini detaylı bir şekilde inceleme gerekliliği de kaçınılmazdır. Bu amaçla yerel düzeyde oluşturulan istihdam politikası uygulamalarının etkin olması zorunluluk halini almıştır.

Aksaray Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğü 2010 yılından bu yana yerel düzeyde uygulanacak aktif işgücü piyasası politikalarını etkin ve ihtiyaca uygun olmasını sağlamak amacıyla işverenlerimizin görüşlerine başvurmaktadır. İşverenlerimizin işgücü talepleri doğrultusunda kamu istihdam hizmetlerinin yürütülmesi hedeflenmektedir. İşverenlerimizin nitelikli işgücüne daha hızlı ulaşabilmesi amacıyla İŞKUR kendi bünyesinde olan işsizleri işgücü uyum programlarına tabi tutarak yetiştirmektedir. Yani işverenin nitelikli işgücü talebi karşılanırken aynı zamanda işsizlerimize meslek kazandırılmakta ve onlara yeni iş kapıları açılmaktadır.

“Nitelikli insan, güçlü toplum” hedefi için eğitimli işgücüyle kalkınma yaklaşımının

önemi bir kez daha anlaşılmış bulunmaktadır. Dolayısıyla genç nüfusa sahip ülkemiz

açısından beşeri sermayenin geliştirilmesi önümüzdeki yıllar itibariyle vazgeçilmez zorunluluk

olarak karşımıza çıkmaktadır. Vazgeçilmez bu zorunluluğun gereği olan eğitim kalitesinin ve

işgücü niteliğinin artırılması, büyüme ve kalkınma olumlu yönde etkilenmiş böylece

toplumsal refahın artarak yaygınlaşması gerçekleşmiş olacaktır.

(5)

iii

İŞKUR sunduğu hizmetleri daha verimli hale getirebilmek, İl düzeyinde mesleki eğitim programlarını ihtiyaca uygun yönlendirmek amacıyla kapsamlı bir İşgücü Piyasası Araştırması gerçekleştirmiştir. İl düzeyindeki işgücü arzı ve talep verilerini içeren bu çalışma ilimiz düzeyinde genel bir rehber olmuştur.

Bu çalışmanın ortaya çıkmasında emeği geçen Aksaray Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğü personeline, araştırma sürecinde işyeri bilgi formlarına titiz bir şekilde yanıt veren tüm işverenlerimize ve emeği geçen herkese teşekkür ediyor, Aksaray İşgücü Piyasası Araştırma Raporunun ilimiz ve tüm ilgililer için yararlı olmasını diliyorum.

Aykut PEKMEZ

Aksaray Valisi

(6)

iv

ÖNSÖZ

Ülkemizin gelişen ekonomisi ve artan istihdam talebi doğrultusunda işgücü piyasasında ihtiyaç duyulan işgücü talepleri ve mesleki eğitim ihtiyacını belirlemek, bu mesleklerde istenen becerileri ve işgücü piyasasında meydana gelen değişiklikleri tespit etmek, önümüzdeki dönemlerde istihdam artışı veya azalışı beklenen meslekleri tahmin etmek amacıyla bölgesel anlamda işgücü piyasasının yapısını ortaya koymak için işgücü piyasası analizine ihtiyaç duyulmaktadır.

Aksaray İli İşgücü Piyasası Araştırması Raporunun temel amacı; İlin işgücü piyasası arz ve talebi arasındaki eşleşme problemlerini ortaya çıkartarak bu dengesizliğin giderilmesine yardımcı olacak önerileri oluşturmak ve elde edilen veriler değerlendirilerek İl düzeyinde aktif istihdam politikalarının oluşturulmasına katkı sağlamaktır.

İŞKUR ve ilgili paydaşların desteğiyle hazırlanan “İşgücü Piyasası Araştırması İşyeri Bilgi Formu”, TÜİK’le birlikte tespit edilen 20 ve üzeri işçi çalıştıran 340 işyerinde uygulanmıştır.

Bu çalışma ile İlimizde istihdam ve işsizlik sorununun çözümü için işgücü yapısı, sektörler bazında personel, eğitim, nitelik vb. ihtiyaçları belirlenmesine yönelik bilgi derlenmiş olup, çalışma kapsamında yapılan işyeri ziyaretleri ile işverenlerin talepleri anında alınarak, ihtiyaç duyulan işgücü, İŞKUR’a kayıtlı işsizlerden sağlanmıştır.

Bunun yanında analiz neticesinde elde edilen veriler, ilimizde bulunan istihdam

olanaklarını ve iş arayanların bölgede istihdama katılım oranlarını arttırması; nitelikli eleman

sayısını artırması; istenilen nitelik ve becerilere göre mesleki eğitim programlarının

düzenlenmesi; işsizliğe çözüm yollarının bulunmasına, Müdürlüğümüzce uygulanan aktif ve

pasif işgücü politikalarının başarılı olmasına ve sosyo-ekonomik alanda ilimizin büyümesine

olanak sağlayacaktır.

(7)

v

Bu rapora kuşkusuz en büyük destek, değerli zamanlarını ayırarak araştırmamızı cevaplayan işverenlerimizden gelmiştir. Dolayısıyla bu çalışmanın gerçekleşmesine katkı sağlayan işverenlerimize, formun uygulanması ve raporun hazırlanmasında emeği geçen Kurumumuz İş ve Meslek Danışmanlarına teşekkür eder, yayının İl İstihdam ve Mesleki Eğitim Kurulu, işverenler, akademisyenler ve araştırmacıların çalışmalarında yararlı olmasını dilerim.

Mahmut AKKUŞ

İl Müdürü

(8)

iii

İÇİNDEKİLER

İÇİNDEKİLER ... iii

TABLOLAR LİSTESİ ... iv

ŞEKİLLER LİSTESİ ... v

KISALTMALAR ... vi

YÖNETİCİ ÖZETİ ... vii

GİRİŞ ... 1

BİRİNCİ BÖLÜM ... 2

İŞGÜCÜ PİYASASI ARZ VERİLERİ ... 2

İŞKUR GÖSTERGELERİ ... 2

Başvuru ... 2

Kayıtlı İşsiz... 3

Açık İşler ... 5

İşe Yerleştirmeler ... 6

Aktif İşgücü Programları ... 7

İşsizlik Ödeneği ... 11

İKİNCİ BÖLÜM ... 13

İŞGÜCÜ PİYASASI TALEP ARAŞTIRMASI SONUÇLARI ... 13

İŞYERLERİ VE MEVCUT İSTİHDAM ... 14

İşyeri Verileri ... 15

Mevcut İstihdam ... 24

AÇIK İŞLER ... 28

TEMİNİNDE GÜÇLÜK ÇEKİLEN MESLEKLER ... 45

GELECEK DÖNEM İSTİHDAM EĞİLİMLERİ ... 52

EKLER ... 59

EK 1: 2017 YILI İŞGÜCÜ PİYASASI ARAŞTIRMASI İŞYERİ BİLGİ FORMU ... 59

(9)

iv

TABLOLAR LİSTESİ

Tablo 1: Mesleklere Göre Başvuru Sayısı (2016) ... 3

Tablo 2: Mesleklere Göre Kayıtlı İşsiz Sayısı (2016) ... 4

Tablo 3: Mesleklere Göre Açık İş Sayıları (2016) ... 6

Tablo 4: Mesleklere Göre İşe Yerleştirme Sayıları (2016) ... 7

Tablo 5: Mesleki Eğitim Kurs ve Kursiyer Sayıları (2010-2016) ... 8

Tablo 6: Mesleki Eğitim Kurslarının Cinsiyete Göre Meslek Dağılımı ... 9

Tablo 7: İşbaşı Eğitim Programı ve Katılımcı Sayıları (2010-2016)... 9

Tablo 8: İşbaşı Eğitim Programlarının Cinsiyete Göre Meslek Dağılımı ... 10

Tablo 9: Girişimcilik Eğitim Programı ve Katılımcı Sayıları (2010-2016) ... 10

Tablo 10: Toplum Yararına Programlar (Kurs ve Kursiyer Sayıları) (2010-2016) ... 11

Tablo 11: Yıllar İtibariyle İşsizlik Ödeneği Başvuru ve Hak Eden Sayısı (2010-2016) ... 12

Tablo 12: Mesleklere Göre İşsizlik Ödeneğini Hak Eden Sayıları (2016)... 12

Tablo 13: İşyerlerinin Sektörel Dağılımı ... 15

Tablo 14: Sektörlere Göre İŞKUR Hizmetlerinden Faydalanma Oranları ... 22

Tablo 15: Sektörlere ve Cinsiyete Göre Çalışan Sayısı ... 24

Tablo 16: Meslek Grupları ve Cinsiyete Göre Çalışan Sayıları ... 26

Tablo 17: İşyeri Yaşına ve Cinsiyete Göre Çalışan Sayısı ... 26

Tablo 18: En Fazla Çalışanı Olan Meslekler ... 27

Tablo 19: Sektörlere Göre Açık İş Sayısı ... 29

Tablo 20: Sektörlere Göre Açık İş Oranı ve Açık İşi Olan İşyeri Oranı ... 29

Tablo 21: Açık İşlerde Sektörlere Göre Talep Edilen Eğitim Düzeyi... 33

Tablo 22: Açık İşlerde Talep Edilen Eğitim Düzeyleri ve Arama Kanalları İlişkisi ... 35

Tablo 23: Arama Kanallarından İstenen Becerilerin Öncelik Sıralaması ... 37

Tablo 24: Meslek Gruplarına Göre Açık İş Sayısı ... 38

Tablo 25: Meslek Gruplarına göre Açık İş Oranları ... 38

Tablo 26: Açık İşlerin Meslek Gruplarına ve Cinsiyete Göre Dağılımı ... 39

Tablo 27: Meslek Gruplarına Göre Açık İşlerde Talep Edilen Beceri Düzeyi ... 41

Tablo 28: Meslek Gruplarına Göre Açık İşlerin Aranma Kanalları ... 42

Tablo 29: Açık İş Olan Mesleklerden İstenen Becerilerde Öncelik Sıralaması ... 43

Tablo 30: Cinsiyet Bazında En Çok Açık İş Olan Meslekler ... 44

Tablo 31: Cinsiyete Göre Açık İşlerde Talep Edilen Becerilerin Öncelik Sıralaması ... 45

Tablo 32: Sektörlere Göre Temininde Güçlük Çekilen Kişi Sayısı ... 47

Tablo 33: Mesleklere Göre TGÇM Dağılımı ... 49

Tablo 34: Mesleklere Göre TGÇM Nedenleri ... 51

Tablo 35: Sektörlere Göre İşverenlerin İstihdam Beklentileri ... 53

Tablo 36: Sektörlere Göre Net İstihdam Değişimi ... 54

Tablo 37: Meslek Gruplarına Göre Net İstihdam Değişimi ... 54

Tablo 38: En Fazla İstihdam Artışı/Azalışı Beklenen Meslekler ... 55

(10)

v

ŞEKİLLER LİSTESİ

Şekil 1: Yıllar İtibariyle Cinsiyete Göre Başvuru Sayısı (2010-2016) ... 2

Şekil 2: Yıllar İtibariyle Cinsiyete Göre Kayıtlı İşsiz Sayısı (2010-2016) ... 4

Şekil 3: Yıllara Göre Açık İş Sayıları (2010-2016) ... 5

Şekil 4: Yıllar İtibari ile Cinsiyete Göre İşe Yerleştirme Sayısı (2010-2016) ... 6

Şekil 5: İşyerlerinin Yaşına Göre Dağılımı ... 16

Şekil 6: Sektörlere Göre Part-time Çalışanı Olan İşyerlerinin Dağılımı ... 16

Şekil 7: Kadınların Part-Time Çalışma Durumu ... 17

Şekil 8: Sektör Bazında İşyerlerinin Vardiyalı Çalışma Yapma Durumu ... 18

Şekil 9: Vardiyalı Çalışma Yapan İşyerlerinde Kadınların Çalışma Durumu ... 19

Şekil 10: Sektörlere Göre İşyerlerinin İhracat Yapma Oranı ... 20

Şekil 11: İŞKUR Hizmetlerinden Faydalanma Oranları... 21

Şekil 12: Sektörlere Göre İŞKUR Hizmetlerinden Faydalanma Oranları ... 21

Şekil 13: İŞKUR Hizmetlerinden Yararlanan İşyerlerinin Özellikleri ... 23

Şekil 14: Sektörlere Göre Ortalama Çalışan Sayıları ... 25

Şekil 15: Açık İşi Olan İşyeri Oranı... 28

Şekil 16: TGÇM Durumuna Göre Açık İş Oranları ... 30

Şekil 17: İhracat, Part Time Çalışma, Vardiyalı Çalışma Yapma Durumuna Göre Açık İş Oranları ... 31

Şekil 18: Açık İşlerde Cinsiyet Tercihi ... 31

Şekil 19: Açık İşlerin Eğitim Düzeyine Göre Dağılımı ... 32

Şekil 20: Açık İşlerin Cinsiyet ve Eğitim Düzeyine Göre Dağılımı ... 32

Şekil 21: Açık İşlerin Arama Kanallarına Göre Dağılımı ... 34

Şekil 22: Hizmetlerden Yararlanma Durumuna Göre Arama Kanallarının Dağılımı ... 36

Şekil 23: Eleman Temininde Güçlük Çeken İşyeri Oranı ... 46

Şekil 24: Sektörlere Göre Temininde Güçlük Çeken İşyeri Oranı ... 46

Şekil 25: Temininde Güçlük Çekilen Kişilerin Meslek Gruplarına Göre Dağılımı ... 48

Şekil 26: TGÇM Nedenlerinin Dağılımı ... 50

Şekil 27: İşyeri Durumuna Göre TGÇM Nedenleri ... 50

Şekil 28: İşyeri Özellikleri Bakımından NİDO ... 56

(11)

vi

KISALTMALAR

İPA İşgücü Piyasası Araştırmaları İŞKUR Türkiye İş Kurumu

NACE Avrupa Topluluğu Ekonomik Faaliyetlerin İstatistiki Sınıflaması NİDO Net İstihdam Değişim Oranı

TÜİK Türkiye İstatistik Kurumu

(12)

vii

YÖNETİCİ ÖZETİ

İşgücü piyasasını analiz etmek için arz ve talep verilerine ihtiyaç duyulmaktadır.

İşgücü piyasasının arz tarafına ait veriler TÜİK ve İŞKUR’un idari kayıtları aracılığı ile yayınlanmaktadır. İşgücünün arz boyutunun ele alınmasında bir takım temel işgücü verileri bulunmaktadır. Ekonomik olarak aktif olan nüfusun, çalışabilir yaştaki nüfusa olan oranını ifade eden İşgücüne Katılma Oranı; çalışanların çalışabilir yaştaki nüfusa oranını ifade eden İstihdam Oranı ve toplam işsiz sayısının işgücüne oranını ifade eden İşsizlik Oranı işgücü arzına ilişkin temel eğilimleri barındırmaktadır. İşgücü piyasasının talep yönüne ilişkin veriler ise işgücü piyasası araştırması kapsamında derlenmektedir.

İşgücü piyasasının talep boyutunu analiz etmek gayesiyle hazırlanan bu raporda Aksaray İli İşgücü Piyasası Araştırması sonuçlarına göre değerlendirilmiştir. Çalışma kapsamında veri derlenen işyeri sayısı 340’dır. Bu işyerleri 20 ve daha fazla çalışanı olan işyerleri olup il genelinde 15 sektörde tam sayım yapılmıştır. Aksaray ilinde 20+ istihdamlı işyerleri için toplam çalışan sayısı 18 bin 295 olarak tespit edilmiştir. Cinsiyet bağlamında ele alındığında ise 15 bin 1 çalışan erkeklerden, 3 bin 294 çalışan ise kadınlardan oluşmaktadır.

Erkeklerin yüzde 49,8’i, kadınların ise yüzde 45,1’i İmalat sektöründe istihdam edilmektedir.

İl geneline bakıldığında her işyerinde ortalama olarak 54 kişi istihdam edilmektedir. Ortalama çalışan sayısı en fazla Elektrik, Gaz, Buhar ve İklimlendirme Üretimi ve Dağıtımı sektöründe olup bu sektördeki işyerlerinde ortalama 113’dür. Aksaray ilinde en fazla çalışanı olan meslek grupları; Sanatkarlar ve İlgili İşlerde Çalışanlar ve Tesis ve Makine Operatörleri ve Montajcılardır.

Aksaray ilinde açık iş oranı yüzde 1,3 olarak tespit edilmiştir. Türkiye genelinde ise açık iş oranı yüzde 1,7 olup, Aksaray ili açık iş oranı bakımından 0,4 puanlık bir farkla Türkiye ortalamasının altındadır. Açık iş oranının en yüksek olduğu sektör ise yüzde 3,4 ile Su Temini;

Kanalizasyon, Atık Yönetimi ve İyileştirme Faaliyetleri ve Bilgi ve İletişim sektörleridir.

Aksaray ilinde açık işlerin meslek gruplarına göre dağılımı incelendiğinde; en fazla açık işin Sanatkarlar ve İlgili İşlerde Çalışanlar meslek grubunda olduğu tespit edilmiş olup bu gruptaki açık iş sayısının toplam açık iş sayısı içindeki oranı yüzde 32,8’dir. Ayrıca söz konusu meslek grubu yüzde 1,6 ile açık iş oranında üçüncü sırada olduğu meslek grubudur. Aksaray ilinde en fazla açık iş olan meslekler;

Gaz Altı Kaynakçısı, Garson (Servis Elemanı), Bahçıvan, Boyacı-Metal, Kasiyer, Forklift Operatörü, Satış Danışmanı, Marangoz, Tornacı (Torna Tezgah İşçisi) ve CNC Torna Tezgahı Operatörüdür.

İl genelinde açık işlerin yüzde 57,1’i için Lise ve Altı eğitim düzeyi talep edilmektedir.

Aksaray ilinde temininde güçlük çekilen meslekleri sektörlere göre incelendiğinde en

fazla İmalat sektöründe eleman temininde güçlük çekildiği görülmektedir. Bu sektördeki

işyerlerinin yüzde 55,2’si eleman temininde güçlük çekmektedir. Aksaray ilinde meslek

gruplarına göre temininde güçlük çekilen kişilere bakıldığında en çok Sanatkârlar ve İlgili

İşlerde Çalışanlar meslek grubunda yer aldıkları görülmektedir. Temininde güçlük çekilen

kişilerin yüzde 36,6’sı söz konusu meslek grubunda yer almaktadır. Aksaray ilinde temininde

güçlük çekilen mesleklere bakıldığında ilk sırada Makineci (Dikiş) mesleğinin yer aldığı

görülmektedir. Bu mesleği sırasıyla Gaz Altı Kaynakçısı ve Makine Bakımcı meslekleri takip

(13)

viii

etmektedir. Aksaray ilinde teminde güçlük çekilme nedenlerine bakıldığında ilk sırada Gerekli Mesleki Beceriye/Niteliğe Sahip Eleman Bulunamaması yer almaktadır.

Türkiye genelinde işyerlerinin yüzde 18,8’istihdamın artacağı yönünde cevap verirken

Aksaray ilinde işverenlerin yüzde 29,4’ü istihdamın artacağını öngörmüştür. İstihdamın

azalacağını düşünen işveren oranı yüzde 2,4 ile Türkiye geneline yakındır.

(14)

1

GİRİŞ

Aksaray İşgücü Piyasası Araştırması sonucu derlenen veriler ile il işgücü piyasasının sorunlarına ışık tutulabilecektir. Alınacak kararların ve uygulamaya konulacak faaliyet ve projelerin etkinliği için bu araştırma sonucunda elde edilen verilerin kıymeti bir hayli büyüktür. Aksaray İşgücü Piyasası Araştırması Sonuç Raporu da bu önemli bilgileri içeren ve il düzeyinde politika yapıcılarına ve karar alıcılara kaynak sağlamada büyük katkılar sağlayacak olan önemli bir çalışmadır. Zira etkin bir işgücü piyasası için işgücü piyasasının aktörlerini oluşturan işgücü ve işverenlerin piyasaya sundukları emeği ve piyasadan beklediklerini iyi analiz ederek niteliklerini ortaya koymak ilk adımı oluşturmaktadır. Daha sonra ise bu analizler neticesinde arz talep dengesini iyi kurmak ve işgücü politikalarını bu dengeyi sağlayacak şekilde bir zemine oturtturmak, istihdam ve işsizlik sorunlarıyla mücadele eden her bir kurum/kuruluşun gayesini oluşturmaktadır.

Bu bağlamda İşgücü Piyasası Araştırmaları sadece İŞKUR düzeyindeki politikalara değil, Türkiye’de işgücü piyasası konusuyla ilgilenen her kuruma önemli katkılar sağlamaktadır. İŞKUR, işgücü piyasasında aktif ve pasif istihdam politikalarında söz sahibi bir Kamu İstihdam Kurumu olarak İşgücü Piyasası Bilgi Formları aracılığıyla ve işverenlerle yüz yüze görüşme yöntemiyle İşgücü Piyasası Araştırmalarını gerçekleştirmektedir. Bu araştırma sonucunda Türkiye’de işgücü piyasasının talep boyutuna ilişkin en kapsamlı veri üreten kurum olarak İŞKUR’u görmekteyiz.

İşgücü piyasası talep verilerinin elde edilmesine yönelik çalışmalar Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlükleri tarafından 2007 yılından beri periyodik olarak sürdürülmektedir. Her sene periyodik olarak yapılan bu araştırmalar kapsamında 2017 yılı için Aksaray ilinde 3 Nisan – 5 Mayıs 2017 tarihleri arasında saha çalışması gerçekleştirilmiştir. Akabinde işgücü piyasasının arz ve talep boyutunu ele alan İşgücü Piyasası Araştırma Raporu hazırlanmıştır.

Bu raporda, İşgücü Araştırması sonuçları analiz edilerek Aksaray ilinin işgücü

piyasasının talep yapısı ortaya konulmaktadır. İşgücü Piyasası Araştırmasının gayesi

işverenlerin mevcut istihdam ve açık işlerini tespit etmek, işgücü piyasasında mevcut ve

gelecek dönemde meydana gelen veya gelmesi beklenen mesleki değişim ve gelişimleri

izlemektir.

(15)

2

BİRİNCİ BÖLÜM

İŞGÜCÜ PİYASASI ARZ VERİLERİ İŞKUR GÖSTERGELERİ

İŞKUR göstergeleri Kurumun idari kayıtlarından oluşmakta olup İŞKUR’un hedef kitlelerine sunmuş olduğu hizmetlerinin verilerinden hareketle istatistik alt yapısında derlediği rakamları içermektedir. Kurumun hizmetlerinden yararlanmak için Kuruma kayıt yaptıran kişilerin yaş, cinsiyet, sosyal durum, eğitim durumu, sektör ve meslek bilgisi bağlamında oldukça detaylı bilgisine ulaşılabilmektedir.

Başvuru

Başvuru, İş arayanların, gereksinimlerinin karşılanması için internet üzerinden ya da Kurum İl Müdürlüklerine doğrudan yaptıkları müracaattır.

Şekil 1: Yıllar İtibariyle Cinsiyete Göre Başvuru Sayısı (2010-2016)

Kaynak: İŞKUR

Aksaray ili için başvuru sayısı, 2016 yılında son yedi yılın en yüksek seviyesini görmüştür.

Toplam başvuru sayısı 14 bin 90 olarak gerçekleşmiştir. Bu başvuruların 8 bin 471 tanesini erkekler, 5 bin 619’unu kadınlar oluşturmuştur. Toplam başvuru sayısı 2010 yılına göre 2016 yılında 9 bin 41 tane

0 2.000 4.000 6.000 8.000 10.000 12.000 14.000 16.000

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

1.604 2.170 2.924 2.542 2.555 4.342 5.619

3.445 3.722 5.320 5.774 5.543 7.421 8.471

5.049 5.892 8.244 8.316 8.098 11.763 14.090

Kadın Erkek Toplam

(16)

3

artmıştır. Bu artışın 4 bin 15 tanesini kadınlar, 5 bin 26 tanesini erkekler oluşturmuştur. Yıllar itibari ile başvuruların yaklaşık olarak yüzde 40’ı kadınlardan, yüzde 60’ı erkeklerden oluşmaktadır.

Tablo 1: Mesleklere Göre Başvuru Sayısı (2016)

Meslekler Kadın Erkek

Genel Toplam

Beden İşçisi (Genel) 1.145 2.352 3.497

Temizlik Görevlisi 992 181 1.173

Beden İşçisi (Temizlik) 488 255 743

Satış Danışmanı 338 273 611

Büro Memuru (Genel) 219 173 392

Garson (Servis Elemanı) 37 277 314

Çoban/Sürü Yönetim Elemanı (Küçükbaş Hayvan) 113 171 284

Sekreter 273 10 283

Şoför-Yük Taşıma 220 220

Ön Muhasebeci 113 81 194

Kaynak: İŞKUR

Tablo 1’de Aksaray ilinde mesleklere göre başvuru sayıları mevcuttur. En fazla başvurunun olduğu İlk 10 meslek içerisinde ilk sırada 3 bin 497 tane başvuruyla Beden İşçisi (Genel) mesleği bulunmaktadır. Bu rakam toplam başvuru sayısının %45,3’ünü oluşturmaktadır. Bu mesleği Temizlik Görevlisi ve Beden İşçisi (Temizlik) meslekleri takip etmiştir. Kadınların başvurduğu mesleklere bakıldığında ise ilk ondan farklı olarak Aşçı Yardımcısı, Kasiyer, Büro Memuru (İdari İşler) ve Aşçı meslekleri yer almaktadır. Erkeklerde ise Gaz Altı Kaynakçısı ve Elektrikçi (Genel) meslekleri farklılık göstermektedir. Bu doğrultuda kadınların erkeklere göre daha nitelikli mesleklerde farklılaşma ortaya koyduğu söylenebilmektedir. Bu durum erkeklerin işgücüne katılımının yüksek olmasının yanında kadınların eğitim seviyesinin artması ile işgücüne katılımının artmasının bir sonucudur. Böylelikle Kurumumuza yapılan başvurulara da bu durum yansımaktadır.

Kayıtlı İşsiz

Kayıtlı işsizler, işsiz olup İŞKUR’a iş aramak için başvuruda bulunan kişileri kapsamaktadır. Bir kişi Kuruma kayıt olduktan sonra 12 ay boyunca herhangi bir işlemde bulunmazsa kayıtlarda aktif durumdan pasif duruma geçmektedir. Daha önce 18 ay olarak belirlenen aktif kayıtta kalma süresi 2016 yılı Ocak ayı ile birlikte 12 aya düşürülmüştür. Şekil 2’de yıllar itibariyle Aksaray ili için İŞKUR’a kayıtlı işsizlerin cinsiyete göre dağılımı verilmiştir.

(17)

4

Şekil 2: Yıllar İtibariyle Cinsiyete Göre Kayıtlı İşsiz Sayısı (2010-2016)

Kaynak: İŞKUR

2010 yılında Aksaray ilinde İŞKUR’a kayıtlı 4 bin 716 işsizin 3 bin 637’si erkeklerden, geri kalan bin 79 kişisi ise kadınlardan oluşmaktadır. 2016 yılında ise toplam 10 bin 820 kişi işsiz olarak kayıtlarda yerini almıştır. Yıllar itibariyle toplam kayıtlı işsiz sayısında artış eğilimi dikkati çekmektedir.

2015 yılındaki düşüşün nedeni ise 2015 yılı içinde kayıtlı işsiz sorgulamalarında SGK kayıtlarının da baz alınması yöntemine geçilmesidir. Bu gelişmenin, İŞKUR olarak işsizlere daha doğru ve etkin politika üretmek noktasında faydalı olacağı düşünülmektedir.

Yıllar itibariyle kadın ve erkek dağılımları incelendiğinde dikkati çeken nokta kadınların kayıtlı işsiz olarak İŞKUR kayıtlarındaki önemli artışıdır. 2010 yılında bin 79 kadın kayıtlarda işsiz olarak yer almışken bu sayı 2016 yılında yaklaşık beş kat artarak 5 bin 155’e yükselmiştir.

Tablo 2: Mesleklere Göre Kayıtlı İşsiz Sayısı (2016)

Meslekler Kadın Erkek

Genel Toplam

Beden İşçisi (Genel) 1.106 1.671 2.777

Temizlik Görevlisi 970 138 1.108

Büro Memuru (Genel) 233 127 360

Sekreter 269 7 276

Garson (Servis Elemanı) 31 222 253

Çoban/Sürü Yönetim Elemanı (Küçükbaş Hayvan) 113 137 250

Ön Muhasebeci 121 73 194

Aşçı Yardımcısı 114 33 147

Kaynak: İŞKUR 0 2.000 4.000 6.000 8.000 10.000 12.000

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

1.079 2.406 3.166 3.317 3.116 3.612 5.155

3.637 4.805 5.276 5.821 5.703 5.097 5.665

4.716 7.211 8.442 9.138 8.819 8.709 10.820

(18)

5

Tablo 2’de Aksaray ilinde mesleklere göre kayıtlı işsiz sayıları mevcuttur. En fazla kayıtlı işsizin olduğu İlk 10 meslek içerisinde ilk sırada Beden İşçisi (Genel) mesleği yer almakta olup bu meslekte Aksaray ilinde Kuruma kayıtlı 2 bin 777 işsiz bulunmaktadır. Bu rakam Aksaray ilindeki toplam kayıtlı işsiz sayısının %25,7’sini oluşturmaktadır. Bu mesleği Temizlik Görevlisi ve Beden İşçisi (Temizlik) meslekleri takip etmiştir. Başvurularda olduğu gibi kadın kayıtlı işsizlerde de aynı durum söz konusudur. Kadınlarda en çok Beden İşçisi, Temizlik Görevlisi, Sekreter gibi mesleklerin yanı sıra Satış Danışmanı, Büro Memuru (Genel), Ön Muhasebeci, Aşçı Yardımcısı ve Kasiyer gibi niteliği yüksek mesleklerde de kayıtlı işsiz bulunmaktadır.

Açık İşler

Açık iş; en basit tanımlama ile Kuruma işverenler tarafından verilen işgücü talebidir. Açık iş sayısının artması kendisini işe yerleştirmede göstermekte ve işverenlerin İŞKUR ile çalışma isteklerinin arttığı yönünde izlenim vermektedir.

Şekil 3: Yıllara Göre Açık İş Sayıları (2010-2016)

Kaynak: İŞKUR

Şekil 3’te görüleceği üzere 2010 yılında bin 381 kişilik işgücü talebi alınmışken bu sayı 2016 yılına gelindiğinde 4 bin 543 kişiye yükselmiştir. Açık iş sayıları yıllar içerisinde sürekli bir artış izlemiştir. 2011 yılından itibaren 2015 yılına kadar artış eğilimi göstermiştir. Açık iş sayısı 4 bin 864 ile 2015 yılında zirveyi görmüş ve bir önceki yıla göre yaklaşık yüzde 26’lık gibi bir artış sergilemiştir.

Ancak 2016 yılında açık iş sayısında bir azalış görülmektedir.

1.381 1.743 3.051 3.429 3.851 4.864 4.543

0 1.000 2.000 3.000 4.000 5.000 6.000

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

(19)

6

Tablo 3: Mesleklere Göre Açık İş Sayıları (2016)

Meslekler Açık İş Sayısı

Beden İşçisi (Genel) 1.012

Satış Danışmanı 276

Büro Memuru (İdari İşler) 262

Beden İşçisi (Temizlik) 244

Dokuma Konfeksiyon Makineci 159

Temizlik Görevlisi 129

Garson (Servis Elemanı) 125

Gaz Altı Kaynakçısı 119

Ön Muhasebeci 96

Temizlik İşçisi (El İle - Cadde, Sokak, Park vb.) 81

Kaynak: İŞKUR

Aksaray ilinde 2016 yılında 4 bin 543 kişilik açık iş, işverenler tarafından İŞKUR’a iletilmiştir.

Bu sayının içinde, kayıtlı işsizlerde ve başvuru sayılarında olduğu gibi ilk sırada bin 12 tane açık işe sahip Beden İşçisi (Genel) mesleği bulunmaktadır. Bu sayı toplam açık iş sayısının %22,3’ünü oluşturmaktadır. Bu mesleği Satış Danışmanı ve Büro Memuru (İdari İşler) meslekleri takip etmiştir.

İşe Yerleştirmeler

İşgücü piyasasının arz ve talep yönlü olduğu düşünüldüğünde işgücü talebinin artması ile daha fazla bireyin işe yerleşmesi doğal bir sonuçtur. Bu nedenle işe yerleştirme sayılarının artması için işverenlerden alınan açık işlerin artışının önemli olduğu unutulamamalıdır.

Şekil 4: Yıllar İtibari ile Cinsiyete Göre İşe Yerleştirme Sayısı (2010-2016)

Kaynak: İŞKUR 0 500 1.000 1.500 2.000 2.500 3.000 3.500

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

160 362 798 744 646 603 774

1.080 1.283 1.891 1.986 2.144 1.845 2.245

1.240 1.645 2.689 2.730 2.790 2.448 3.019

(20)

7

2010 yılındaki işe yerleştirme sayısı bin 240 olan Aksaray ilinde işe yerleştirilenlerin bin 80’i erkeklerden, geri kalan 160 kişi ise kadınlardan oluşmaktadır. Bu rakamlar 2014 yılına kadar artış, 2014’ten 2015 yılına kadar ise düşüş eğilimi göstermiştir. 2016 yılında Aksaray ilinde 3 bin 19 kişi İŞKUR tarafından işe yerleştirilmiştir.

Şekil 4’te görüleceği üzere 2015 yılında işe yerleştirme rakamlarında bir düşüş yaşanmıştır.

Ekonomideki durgunluk, sektörel belirsizlikler, asgari ücret düzeyi ile ekonomideki mal ve hizmet talebi gibi faktörler işverenlerin işgücü talebini etkilemektedir. İŞKUR olarak her koşulda ekonomideki potansiyel olamasa da fiili açık işleri mümkün olduğunca Kuruma kazandırıp, İŞKUR üzerinden iş arayan kayıtlı işgücü ile eşleştirmek işgücü piyasasında etkinliği arttırmak adına önemlidir. Bu durum da doğal olarak istatistiklere işe yerleştirme olarak yansıyacaktır.

Tablo 4: Mesleklere Göre İşe Yerleştirme Sayıları (2016)

Meslekler Kadın Erkek Genel

Toplam

Beden İşçisi (Genel) 44 773 817

Büro Memuru (İdari İşler) 212 49 261

Dokuma Konfeksiyon Makineci 69 59 128

Temizlik İşçisi (El İle - Cadde, Sokak, Park vb.) 81 81

Model Makineci (Dokuma Hazır Giyim ve Ev Tekstili) 44 31 75

Büro İşçisi 1 73 74

Yıpratmacı (Tekstil) 13 59 72

Temizlik Görevlisi 25 46 71

Kaynak: İŞKUR

Aksaray ilinde 817 tane işe yerleştirmeyle Beden İşçisi (Genel) mesleği ile ilk sırada yer almaktadır. Bu sayı toplam işe yerleştirme sayısının %27,1’ini oluşturmaktadır. Bu mesleği Büro Memuru (İdari İşler), Beden İşçisi (Temizlik) meslekleri takip etmektedir. Kadınlar en çok Büro Memuru (İdari İşler), Satış Danışmanı ve Dokuma Konfeksiyon Makineci mesleklerinde işe yerleştirilirken, erkekler en çok Beden İşçisi (Genel), Beden İşçisi (Temizlik) ve Satış Danışmanı mesleklerinde işe yerleştirilmiştir.

Aktif İşgücü Programları

İŞKUR, aktif işgücü piyasası programları aracılığıyla işgücü piyasasında becerileri eskimiş ya da hiçbir niteliği olmayan işgücüne beceri kazandırarak daha kolay iş bulmasına imkân vermekte ve işsizlikten istihdama geçişi kolaylaştırmaya çalışmaktadır.

(21)

8

Aktif işgücü piyasası programları içerisinde bulunan mesleki eğitim kursları, işbaşı eğitim programları ve girişimcilik eğitim programları ile işgücüne nitelik kazandırmaktadır. Toplum yararına programlar ise işsizliğin yoğun olduğu yerlerde ve dönemlerde işgücünün, işgücü piyasasından uzak kalmasını önlemede önemli bir araçtır.

Tablo 5: Mesleki Eğitim Kurs ve Kursiyer Sayıları (2010-2016)

MEK Cinsiyet Dağılımı Yıllık Değişim

Yıllar Kurs Kadın Erkek Toplam Kadın Erkek Kadın Erkek Toplam

2010 47 341 525 866 39,4% 60,6%

2011 47 411 548 959 42,9% 57,1% 20,5% 4,4% 10,7%

2012 42 465 498 963 48,3% 51,7% 13,1% -9,1% 0,4%

2013 12 157 129 286 54,9% 45,1% -66,2% -74,1% -70,3%

2014 12 104 164 268 38,8% 61,2% -33,8% 27,1% -6,3%

2015 36 296 438 734 40,3% 59,7% 184,6% 167,1% 173,9%

2016 34 380 288 668 56,9% 43,1% 28,4% -34,2% -9,0%

Kaynak: İŞKUR

Mesleki eğitim kursu en fazla 2010-2011 yılında düzenlenmiştir. Düzenlenen 230 kursa 2 bin 154 kadın kursiyer, 2 bin 590 erkek kursiyer katılarak toplam 4 bin 744 kursiyer katılım sağlamıştır.

2016 yılında ise düzenlenen 34 mesleki eğitim kursuna 668 kursiyer katılmıştır. Katılan kursiyerlerin 380’i kadın, 288’i erkeklerden oluşmaktadır.

Mesleki eğitim kursları; yeni bir meslek kazandırılması veya var olan mesleki becerilerin geliştirilmesi suretiyle bireylerin istihdam edilebilirliğini arttırarak işsizlik probleminin çözülmesini hedefleyen programlardır. Bu kapsamda düzenlenecek kursların beceri eksikliği olan kitlelere ulaşması büyük önem taşımaktadır. Kursa katılan bireylerin cinsiyetleri incelendiğinde kadın katılımcıların daha fazla olduğu görülmektedir. Kadınların eğitim seviyesi arttıkça işgücüne katılımlarının arttığı gerçeği düşünüldüğünde mesleki eğitim kursları ile kadınların beceri seviyeleri arttırılarak işgücü piyasasına girişleri ve istihdam edilebilirlikleri kolaylaştırılmaktadır. 2016 yılında katılan kursiyerlerin yüzde 57’si kadınlardan oluşmaktadır. Bu bilgiler ışığında katılımcıların cinsiyet dağılımı incelendiğinde kadınların yüksek oranda olması hedef kitlenin doğru belirlendiğini göstermektedir.

(22)

9

Tablo 6: Mesleki Eğitim Kurslarının Cinsiyete Göre Meslek Dağılımı

Çoban/Sürü Yönetim Elemanı (Küçükbaş Hayvan)

Dokuma Konfeksiyon Makineci Arıcı Dokuma Konfeksiyon Makineci

Arıcı Dokuma Konfeksiyon Makineci Arıcı

Aşçı Yardımcısı Doğalgaz Kalorifer Ateşçisi Giysi Tadilatçısı Çocuk Bakıcısı/Çocuk Bakım

Elemanı Aşçı Yardımcısı

Giysi Tadilatçısı Çocuk Bakıcısı/Çocuk Bakım

Elemanı

Doğalgaz Kalorifer Ateşçisi Kaynak: İŞKUR

2016 yılında en fazla Çoban/Sürü Yönetimi Elemanı(Küçükbaş Hayvan), Dokuma Konfeksiyon Makineci, Arıcı, Giysi Tadilatçısı ve Çoban/Sürü Yönetim Elemanı (Küçükbaş Hayvan) mesleklerinde kurs düzenlenmiştir. Kadınlarda en fazla Çoban/Sürü Yönetim Elemanı (Küçükbaş Hayvan), Dokuma Konfeksiyon Makineci ve Arıcı mesleğinde kurs düzenlenmiştir. Erkeklerde ise en fazla Çoban/Sürü Yönetim Elemanı (Küçükbaş Hayvan), Arıcı ve Dokuma Konfeksiyon Makineci mesleklerinde kurs düzenlenmiştir.

Tablo 7: İşbaşı Eğitim Programı ve Katılımcı Sayıları (2010-2016)

İEP Cinsiyet Dağılımı Yıllık Değişim

2010 5 4 2 6 66,7% 33,3% - - -

2011 60 13 97 110 11,8% 88,2% 225,0% 4750,0% 1733,3%

2012 9 45 25 70 64,3% 35,7% 246,2% -74,2% -36,4%

2013 27 56 50 106 52,8% 47,2% 24,4% 100,0% 51,4%

2014 41 100 50 150 66,7% 33,3% 78,6% 0,0% 41,5%

2015 290 369 408 777 47,5% 52,5% 269,0% 716,0% 418,0%

2016 315 437 574 1.011 43,2% 56,8% 18,4% 40,7% 30,1%

Kaynak: İŞKUR

İşsizliğin en önemli nedenlerinden biri gerekli mesleki bilgi ve beceriye sahip olunamamasının yanında yeterli iş tecrübesine sahip olunmamasıdır. İşbaşı eğitim programının temel gayesi mesleki deneyimi veya iş tecrübesi olmayan kişilere mesleki deneyim ve iş tecrübesi kazandırılarak bu kişilerin istihdam edilebilirliklerinin arttırılmasıdır. Bir diğer gaye ise nitelikli işgücü temin etmekte zorlanan işverenlere işe alacakları kişileri işyerinde belli bir süre gözlemleyerek ve eğitim vererek kişiler hakkında ayrıntılı bilgi sahibi olma ve işe alma konusunda isabetli bir karar verme imkânı sunmaktır.

(23)

10

2013 yılından itibaren işbaşı eğitim programlarının sayısı artış eğilimi içerisindedir. İşverenler tarafından oldukça rağbet gösterilen işbaşı eğitim programları, katılımcılar açısından da pratik eğitim almaları ve işyerinde tecrübe kazanarak sonrasında daha kolay iş bulmaları açısından önemli bir aktif işgücü programı olarak karşımıza çıkmaktadır. 2010 yılında düzenlenen toplam kurs sayısı 5 iken 2016 yılında bu sayı 315’e çıkmıştır. Bu durum İŞKUR’un kurslarının daha çok kişiye beceri kazandırdığını ve işgücü piyasasında etkinliğini arttırdığını göstermektedir.

2016 yılında bin 315 program düzenlenmiş olup toplam bin 11 kişi programa katılmıştır. Katılımcıların yüzde 43,2’si kadınlardan yüzde 56,8’i erkeklerden oluşmaktadır. Artış eğiliminde olan işbaşı eğitim programından 2016 yılında 2015 yılına göre yüzde 30,1 oranında daha fazla kişi faydalanmıştır.

Tablo 8: İşbaşı Eğitim Programlarının Cinsiyete Göre Meslek Dağılımı

Model Makineci (Dokuma Hazır Giyim ve Ev Tekstili)

Satış Elemanı (Perakende) Satış Elemanı (Perakende) Satış Elemanı (Perakende) Sekreter Süt ve Süt Ürünleri İşlemecisi Süt ve Süt Ürünleri İşlemecisi Hasta Danışmanı Otomotiv Elektrikçisi Paketleme İşçisi (Gıda) Paketleme İşçisi (Gıda) Garson (Servis Elemanı) Garson (Servis Elemanı) Kuruyemiş Paketleme İşçisi Paketleme İşçisi (Gıda) Sekreter

Garson (Servis Elemanı) Muhasebe Yardımcı Elemanı Hasta Danışmanı

Muhasebe Yardımcı Elemanı Depo Sorumlusu Muhasebe Yardımcı Elemanı

Aşçı Yardımcısı Büro Memuru (Genel) Otomotiv Elektrikçisi

Acil Tıp Teknisyeni Peynir İmal İşçisi Kuruyemiş Paketleme İşçisi Kaynak: İŞKUR

2016 yılında en fazla Model Makineci (Dokuma Hazır Giyim ve Ev Tekstili), Satış Elemanı (Perakende) ve Süt ve Süt Ürünleri İşlemecisi mesleklerinde işbaşı eğitim programı düzenlenmiştir.

Kadınlarda en fazla Model Makineci (Dokuma Hazır Giyim ve Ev Tekstili), Satış Elemanı (Perakende) ve Sekreter mesleğinde program düzenlenmiştir. Erkeklerde ise en fazla Model Makineci (Dokuma Hazır Giyim ve Ev Tekstili), Satış Elemanı (Perakende) ve Süt Ürünleri İşlemecisi mesleklerinde program düzenlenmiştir.

Tablo 9: Girişimcilik Eğitim Programı ve Katılımcı Sayıları (2014-2016)

GEP Cinsiyet Dağılımı Yıllık Değişim

2014 4 42 56 98 42,9% 57,1% - - -

2015 4 51 57 108 47,2% 52,8% 21,4% 1,8% 10,2%

2016 5 37 48 85 43,5% 56,5% -27,5% -15,8% -21,3%

Kaynak: İŞKUR

(24)

11

Girişimcilik Eğitim Programları, istihdamın korunması, artırılması, geliştirilmesi ve işsizliğin azaltılması hedefleri çerçevesinde işsizlere kendi işlerini kurma imkânı sunarak hem işsiz olan bireyleri işsizlikten kurtarmayı hem de bireylere ilave istihdam imkânı oluşturmayı hedeflemektedir. 2016 yılında 5 tane girişimcilik eğitim programı düzenlenmiştir. 2016 yılında düzenlenen girişimcilik eğitim programı 2015 yılına göre yüzde 25 daha fazladır. Programa 37’si kadın, 48’i erkek olmak üzere toplam bin 85 kişi katılmıştır.

Tablo 10: Toplum Yararına Programlar (Kurs ve Kursiyer Sayıları) (2010-2016)

TYP Cinsiyet Dağılımı Yıllık Değişim

2010 11 42 224 266 15,8% 84,2% 16,7% 53,4% 46,2%

2011 10 24 240 264 9,1% 90,9% -42,9% 7,1% -0,8%

2012 9 108 285 393 27,5% 72,5% 350,0% 18,8% 48,9%

2013 6 160 222 382 41,9% 58,1% 48,1% -22,1% -2,8%

2014 10 280 279 559 50,1% 49,9% 75,0% 25,7% 46,3%

2015 77 1.317 1.370 2.687 49,0% 51,0% 370,4% 391,0% 380,7%

2016 30 566 427 993 57,0% 43,0% -57,0% -68,8% -63,0%

Kaynak: İŞKUR

Toplum Yararına Programlar; işsizliğin yoğun olduğu dönemlerde toplum yararına bir iş ya da hizmetin gerçekleştirilmesi yoluyla özellikle istihdamında zorluk çekilen işsizlerin çalışma alışkanlık ve disiplininden uzaklaşmalarını engelleyerek işgücü piyasasına uyumlarını gerçekleştirmek ve geçici gelir desteği sağlamak gayesiyle uygulanmaktadır. Aksaray ilinde 2012 yılında toplum yararına programlara katılanların sayısında ciddi bir artış meydana gelmiştir. 2016 yılından toplam 30 kurs açılmış olup bu programlara 566’sı kadın, 427’si erkek olmak üzere toplamda 993 kişi katılmıştır.

Toplum yararına programlar en fazla MEB Bakım ve Onarım Temizlik ve Çevre Temizliği işlerinde düzenlenmiştir.

İşsizlik Ödeneği

İşsizlik sigortası, kişinin bir işyerinde çalışırken; çalışma istek, yetenek, sağlık ve yeterliliğinde olmasına rağmen, kendi istek ve kusuru dışında işini kaybetmesi halinde uğradıkları gelir kayıplarını kısmen de olsa karşılayabilmek için, sigortacılık tekniği ile faaliyet gösteren sigorta koludur.

(25)

12

Tablo 11: Yıllar İtibariyle İşsizlik Ödeneği Başvuru ve Hak Eden Sayısı (2010-2016)

Yıllar Başvuru Sayısı Hak Eden Sayısı Yıllık Değişim Başvuru

Yıllık Değişim Hak Eden

2010 727 664 -47,8% -49,5%

2011 766 663 5,4% -0,2%

2012 1.349 885 76,1% 33,5%

2013 1.650 1.065 22,3% 20,3%

2014 1.884 1.190 14,2% 11,7%

2015 2.277 1.409 20,9% 18,4%

2016 3.564 2.213 56,5% 57,1%

Kaynak: İŞKUR

Aksaray ilinde 2016 yılında toplam 3 bin 564 kişi işsizlik ödeneğine başvurmuş, bu kişilerden 2 bin 213’ü işsizlik ödeneği almaya hak kazanmıştır. İşsizlik ödeneğine başvuru ve hak eden sayısı yıllar itibari ile artmıştır. İşsizlik ödeneğine başvuranların sayısı 2016 yılında 2015 yılına göre yüzde 56,5 oranında artmıştır. İşsizlik ödeneğini hak edenlerin sayısı ise 2016 yılında 2015 yılına göre yüzde 57,1 oranında artış göstermiştir.

Tablo 12’de ise işsizlik ödeneğini hak edenlerin meslek bilgileri yer almaktadır. İşsizlik ödeneğini hak edenler içerisinde ilk sırada Beden İşçisi (Genel) mesleğindekiler bulunmaktadır.

Tablo 12: Mesleklere Göre İşsizlik Ödeneğini Hak Eden Sayıları (2016)

Meslekler İÖ Hakeden Sayısı

Beden İşçisi (Genel) 385

Beden İşçisi (Temizlik) 103

Temizlik Görevlisi 74

Satış Danışmanı 69

Şoför-Yük Taşıma 66

Büro Memuru (Genel) 53

Gaz Altı Kaynakçısı 42

Aşçı 42

Sekreter 39

Ön Muhasebeci 35

Kaynak: İŞKUR

Aksaray ili için başvuru sayısı, kayıtlı işsiz sayısı ve açık iş sayısında ilk sırada yer alan Beden İşçisi (Genel) mesleği işsizlik ödeneğini hak edenler içinde de birinci sırada yer almaktadır. Beden İşçisi (Genel) mesleğinde 385 kişi işsizlik ödeneği almayı hak etmiştir. Beden İşçisi (Temizlik) mesleğinde ise bu sayı 103 olarak gerçekleşmiştir. Bu meslekleri ise Temizlik Görevlisi, Satış Danışmanı ve Şoför-Yük Taşıma meslekleri takip etmiştir. Tablo 12’den anlaşılacağı üzere birkaç meslek haricinde daha çok

(26)

13

nitelik gerektirmeyen mesleklerde işsizlik ödeneği alma durumu mevcuttur. Bu durum da meslek sahibi olan kişilerin daha az iş kaybına uğradıkları anlamına gelmektedir.

İKİNCİ BÖLÜM

İŞGÜCÜ PİYASASI TALEP ARAŞTIRMASI SONUÇLARI

İşgücü piyasasında arz ve talep dengesinin kurulması yolu ile daha etkin işleyişi sağlamak adına işgücü piyasasındaki gelişmeleri takip etmek önemli bir konuyu oluşturmaktadır. İşgücü piyasasında işgücü arzı ve talebinin niteliklerini ortaya çıkarmak ise söz konusu etkin işleyişin ön şartı olarak kabul edilmektedir. İşgücü arzında görülen fazlalıklara rağmen hala belirli alanlarda işgücü sıkıntısı çekilmekte, nitelik uyumsuzluğu sonucu işsizlik azalış eğilimine girememektedir. Bu sorun da gelişmiş ülkelerin dahi işgücü piyasasında en çok sıkıntı çektiği konuların başında gelmektedir.

İşgücü piyasasında eşleştirme hizmetlerinde yaşanan bu tür sıkıntıları bertaraf edebilmek için işgücünün istihdam edilebilirliğini arttırmak odak nokta olarak ortaya çıkmasına rağmen ilk önce işgücü piyasasının gerçek ihtiyaçlarını tespit etmek önemlidir. Bunun sebebi işgücü piyasasının ihtiyacı olmamasına rağmen söz konusu alanda işgücü yetiştirilmesi gibi etkin olmayan faaliyetlerde bulunmanın oluşturduğu etkinlik problemi olarak söylenebilir. Belirli bir alanda işgücü ihtiyacı var mı?

İhtiyaç varsa kaç kişilik açık iş mevcut? Hangi beceriler aranmakta? Bir mesleğin temininde güçlük çekiliyorsa bunun sebebi işe başvuru yapılmaması mı, gerekli niteliğe sahip olunamadığından mı ya da ücret ve çalışma koşulları beğenilmediği için mi? Bu soruların cevaplarına ulaşmak, etkin bir eşleştirme hizmeti için zaruri görünmektedir. Bu sebeple işgücü piyasasının talep boyutunun ele alınıp, Kurum politikalarına yön vermesi için çok ciddi çalışmalar yapılmaktadır. İşgücü piyasasının arz yönünü ele alan ve istatistiklerini yayımlayan Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), bu çalışmalarını Sürekli Hanehalkı İşgücü Anketleri aracılığıyla gerçekleştirmektedir. Talep tarafına ilişkin ise İŞKUR’un İşgücü Piyasası Araştırmaları bu alandaki boşluğu kapatmaya yöneliktir. Bu bağlamda işgücü piyasasının seyrini izlemek, değerlendirmek ve beklentileri açığa çıkarmak gayesiyle İşgücü Piyasası Araştırması yapılmaktadır.

4904 sayılı Kanunda Türkiye İş Kurumuna verilen görevlere istinaden işgücü piyasası ihtiyaçlarının tespit edilmesi gayesiyle Türkiye İş Kurumunca 2007 yılından beri İşgücü Piyasası Araştırmaları (İPA) periyodik olarak sürdürülmektedir. Değişik yöntemler kullanılarak 2007’den beri

(27)

14

devam ettirilen araştırmalar 2009 yılından itibaren yılda iki defa yapılmaya başlanmıştır. İşgücü piyasası araştırmaları 2011 yılı ikinci yarısından itibaren TÜİK işbirliğiyle devam etmektedir.

Bu çalışmaların temel amaçları, işgücü piyasası ile ilgili periyodik bilgi elde etmek, işgücü piyasasında mevcut ve gelecek dönemde meydana gelen veya gelmesi beklenen mesleki değişim ve gelişmeleri izlemek, işgücü piyasasının talep yapısını ortaya koymak ve bu sonuçlar üzerinden aktif istihdam politikalarına veri kaynağı teşkil etmek şeklindedir. Bu çalışmanın önemli amaçlarından biride İŞKUR dışında da diğer kurum ve kuruluşların işgücü talebi hakkında bilgi ihtiyacını karşılamaktır.

Türkiye İş Kurumu, 2017 Yılı İşgücü Piyasası Araştırması kapsamında 3 Nisan – 5 Mayıs 2017 tarihleri arasında Türkiye genelinde 90 bin 749 işyeri ziyaret edilerek yüze görüşme yöntemiyle veri derlenmiştir. TÜİK İşyeri Kayıtları Sistemi altlık kullanılarak Avrupa Topluluğu Ekonomik Faaliyetlerin İstatistiki Sınıflaması (NACE) Rev. 2 sınıflandırmasına göre Tarım, Kamu Yönetimi ve Savunma; Zorunlu Sosyal Güvenlik, Hane Halklarının İşverenler Olarak Faaliyetleri ile Uluslararası Örgütler ve Temsilciliklerinin Faaliyetleri dışındaki 17 alt sektörde yer alan ve 20 ve daha fazla çalışanı olan işyerleri için 77 ilde tamsayım, 4 ilde (Ankara, İstanbul, İzmir, Bursa) örneklem yöntemiyle çalışılmıştır. 2-9 ile 10-19 arası çalışanı olan işyerlerinde ise Türkiye geneli sonuç alabilmek için örneklem yöntemiyle sahaya çıkılmıştır. Bu tabakalarda il düzeyinde bir sonuç elde edilmemiştir.

İşyerleriyle, Kurum personeli tarafından yüz yüze görüşme yöntemiyle gerçekleştirilen “İl İşgücü Piyasası Araştırması İşyeri Bilgi Formu” kapsamında,

 Temel işyeri bilgileri

 Mevcut istihdam bilgileri (Cinsiyet, Meslek)

 Açık iş (Meslek, Talep Edilen Eğitim ve Beceri düzeyleri, Arama Kanalı, Cinsiyet, Arama Süresi)

 Temininde güçlük çekilen meslekler (Meslek, Güçlük Çekme Nedeni)

 30 Nisan 2018 tarihleri itibariyle artış/azalış olacağı düşünülen mesleklere ilişkin sorular sorulmuştur.

İŞYERLERİ VE MEVCUT İSTİHDAM

İşyerleri ve Mevcut İstihdam bölümünde Aksaray ilinde gerçekleştirilen işgücü piyasası araştırması kapsamında bulunan işyerleri ile işyerlerinde çalışanlar üzerinde durulmaya çalışılacaktır.

İşyerlerinin kuruluş yılı, İŞKUR hizmetlerinden yararlanma durumu ve hangi tür hizmetlerden yararlandığı, işyerlerinin vardiyalı çalışma yapma durumları, ihracat yapıp yapmama durumları ile part-time çalışanının bulunup bulunmadığı durumlarına ilişkin toplanan bilgilere yer verilecektir.

(28)

15

Çalışma kapsamında Aksaray ilinde 340 işyeri için veri derlenmiştir. Bu işyerlerinde 18 bin 295 çalışan tespit edilmiştir.

İşyeri Verileri

Aksaray ilinde 20 ve daha fazla çalışanı olan işyerleri için veri üretilmiştir. Tablo 13’de Aksaray ilinde araştırma kapsamında olan işyerlerinin sektörel dağılımı incelenecektir.

Tablo 13: İşyerlerinin Sektörel Dağılımı

Sektörler İşyeri Sayısı

İmalat 88

Toptan ve Perakende Ticaret 73

İnşaat 71

Ulaştırma ve Depolama 23

İnsan Sağlığı ve Sosyal Hizmet Faaliyetleri 18

Konaklama ve Yiyecek Hizmeti Faaliyetleri 16

İdari ve Destek Hizmet Faaliyetleri 13

Mesleki, Bilimsel ve Teknik Faaliyetler 11

Eğitim 9

Diğer Hizmet Faaliyetleri 8

Madencilik ve Taş Ocakçılığı 4

Gayrimenkul Faaliyetleri 2

Bilgi ve İletişim 2

Su Temini; Kanalizasyon, Atık Yönetimi ve İyileştirme Faaliyetleri 1

Elektrik, Gaz, Buhar ve İklimlendirme Üretimi ve Dağıtımı 1

Genel Toplam 340

Kaynak: İPA 2017

Aksaray ilinde İmalat sektörünün önemi, İşgücü Piyasası Araştırmalarında da ortaya çıkmıştır.

Aksaray ilindeki çalışma kapsamına giren işyerlerinin yüzde 25,9’u İmalat sektöründe ilk sırada yer almaktadır. Türkiye geneli ile kıyaslama yapılacak olursa; Türkiye genelinde 20 ve daha fazla istihdamlı işyerleri içerisinde İmalat sektöründe bulunan işyerleri de yüzde 30 ile ilk sırada yer almaktadır. İmalat sektöründen sonra en fazla işyeri Toptan ve Perakende Ticaret sektöründe faaliyet göstermektedir. Araştırma kapsamında il genelinde yer alan işyerlerinin yüzde 21,5’i bu sektörde bulunmaktadır. Ayrıca yüzde 19 olan Türkiye ortalamasının üzerinde bulunmaktadır. Aksaray ilinde 20 ve daha fazla kişi istihdam eden her 2 işyerinden bir tanesi İmalat ve Toptan ve Perakende Ticaret sektöründe faaliyet göstermektedir.

En az işyeri ise Elektrik, gaz, buhar ve iklimlendirme üretimi ve dağıtımı ve Su temini;

kanalizasyon, atık yönetimi ve iyileştirme faaliyetleri sektöründe bulunmaktadır. Daha sonra ise Bilgi

(29)

16

ve iletişim ile Gayrimenkul Faaliyetleri sektörü 2’şer işyeri ile karşımıza çıkmaktadır. Ancak bu tablo okunurken Aksaray ili düzeyinde 20 ve daha fazla istihdamı olan işyerleri araştırma kapsamına dahil olduğu göz önünde bulundurulmalıdır. Ayrıca bu araştırma işyeri bazlı bir araştırma olup mutlaka istihdamı 20’den az olan bir Elektrik, gaz, buhar ve iklimlendirme üretimi ve dağıtımı sektöründe olan işyeri şubesi mevcut olacağından verilerin düşük olması doğaldır.

Şekil 5: İşyerlerinin Yaşına Göre Dağılımı

Kaynak: İPA 2017

Grafik 5’de görüldüğü üzere Aksaray ilinde araştırma kapsamında yer alan işyerlerinin yüzde 25,5’i 5-9 yaş arasındaki işyerlerinden oluşmaktadır. 10-14 yaş arasında olan işyerlerinin ağırlığı ise yüzde 21,6’dır. İşyerlerinin yaklaşık yarısı 5-14 yaş aralığındadır. Yaklaşık her 4 işyerinden biri ise 20 ve daha fazla yıldır faaliyet göstermektedir.

Şekil 6: Sektörlere Göre Part-time Çalışanı Olan İşyerlerinin Dağılımı

Kaynak: İPA 2017

0-4 19,3%

5-9 25,5%

10-14 21,6%

15-19 10,7%

20-24 12,5%

25+

10,4%

0,0%

10,0%

20,0%

30,0%

40,0%

50,0%

60,0%

70,0%

80,0%

90,0%

100,0%

Su temini; kanalizasyon, atık yönetimi ve… Konaklama ve yiyecek hizmeti faaliyetleri Ulaştırma ve depolama Eğitim İnsan sağlığı ve sosyal hizmet faaliyetleri İdari ve destek hizmet faaliyetleri Diğer hizmet faaliyetleri Genel Toplam Toptan ve perakende ticaret Mesleki, bilimsel ve teknik faaliyetler İnşaat İmalat

100,0% 31,2% 30,4% 22,2% 16,7% 15,4% 12,5% 9,7% 9,7% 9,1% 2,9% 2,3%

(30)

17

Aksaray ilinde Konaklama ve Yiyecek Hizmeti Faaliyetleri sektöründe yer alan işyerlerinin yüzde 31,2'sinde part-time çalışan bulunmaktadır. Aksaray ili genelinde bu oran yüzde 9,7 olarak gerçekleşmiştir. Aksaray ilinde ikinci sırada Ulaştırma ve Depolama sektörü yer almıştır. Bu sektörde işyerlerinin yüzde 30,4’ünde part-time çalışanı bulunmaktadır Üçüncü sırada ise yüzde 22,2 ile Eğitim sektörü yer almıştır. Bu sektörlerde bulunan işyerlerinde part-time çalışan olmasının sebebi bu alanların part-time çalışmaya uygun olmasıdır. Zira İnşaat ve İmalat sektöründe işgücü part-time çalışma yapma eğiliminde daha az bulunmaktadır. Özellikle çalışma şartları ve ücret düzeyi, part-time çalışma yönünde işgücünü sevk etmemektedir. Ayrıca Su temini; kanalizasyon, atık yönetimi ve iyileştirme faaliyetleri sektöründe işyeri sayısı az olduğu için oranın %100 çıktığı görülmektedir.

Part-time çalışmalar, esnek bir çalışma şekli olup işgücü piyasasında kadınlar tarafından oldukça talep edilmektedir. Gerek ailevi yükümlülükler gerekse işgücü piyasasında işverenlerin kadın emeğinden sürekli olarak faydalanabilme yönündeki olumsuz algısı kadınları, part-time şeklinde istihdam biçimlerine yönlendirmektedir. Grafik 7’de part-time çalışma yapılan ve yapılmayan işyerlerindeki kadın çalışanların oranları bulunmaktadır.

Şekil 7: Kadınların Part-Time Çalışma Durumu

Kaynak: İPA 2017

Türkiye genelinde 20+ istihdamlı işyerlerinde çalışanların yüzde 26,5’ini kadınlar oluşturmaktayken Aksaray ilinde bu oran yüzde 18 olarak gerçekleşmiştir. Part-time çalışma yapma durumlarına göre Aksaray ili verileri incelendiğinde ise bu esnek çalışma şeklini kullanan işyerlerinde çalışanların içinde kadınların oranı yüzde 30,6 iken bu çalışma şeklini kullanmayan işyerlerindeki kadın çalışanların oranı yüzde 16,7 olarak tespit edilmiştir. Türkiye geneli verileri incelendiğinde part-time çalışma yapan işyerlerinde kadın çalışanların oranı yüzde 33,2 iken bu oran part-time çalışma

30,6%

16,7% 18,0%

33,2%

24,6% 26,5%

0,0%

5,0%

10,0%

15,0%

20,0%

25,0%

30,0%

35,0%

Var Yok Genel Toplam

AKSARAY TÜRKİYE

(31)

18

yapmayan işyerlerinde yüzde 24,6’da kalmıştır. Aksaray ilinde part-time çalışma kadın istihdamını olumlu etkilemektedir. Türkiye geneli ile aynı bir durum söz konusudur.

Şekil 8: Sektör Bazında İşyerlerinin Vardiyalı Çalışma Yapma Durumu

Kaynak: İPA 2017

Aksaray ilinde işyerlerinin yüzde 29,3’ünde vardiyalı çalışma mevcut olup bu oran 20+

istihdamlı işyerleri için Türkiye genelinde yüzde 25,7’dir. Aksaray ilinde en fazla vardiyalı çalışma yapan işyerlerinin Elektrik, Gaz, Buhar ve İklimlendirme Üretimi ve Dağıtımı ile Su Temini;

Kanalizasyon, Atık Yönetimi ve İyileştirme faaliyetlerindeki sektörlerin olduğu görünmektedir. Ancak bu sektörlerde işyeri sayısının diğer sektörlere göre az olması da bu oranın yüksek olmasına sebep olmaktadır. Konaklama ve Yiyecek Hizmeti Faaliyetleri sektöründe yer alan 20+ istihdamlı işyerlerinin ise yüzde 68,8’inde vardiyalı çalışma söz konusudur. İnşaat sektörü ise en az vardiyalı çalışma yapılan sektör olmuştur. İnşaat sektöründe bu oranın düşük olmasının nedeni işgücünden gün içinde belirli saatlerde verim alınabilmesi olarak söylenebilir. Vardiyalı çalışmayı az yapan bir diğer sektör olan Ulaştırma ve Depolama sektöründe bu oran yüzde 21,8 olarak gerçekleşmiştir. Söz konusu sektörde vardiyalı çalışmanın az yapılmasının nedeni ise çalışma saatlerinin düzenli olması gerektiğinden kaynaklanmaktadır.

Aksaray ili genelinde vardiyalı çalışma yapma oranının üstünde olan sektörler; Elektrik, Gaz, Buhar ve İklimlendirme Üretimi ve Dağıtımı, Su Temini; Kanalizasyon, Atık Yönetimi ve İyileştirme Faaliyetleri, Konaklama ve Yiyecek Hizmeti Faaliyetleri, Madencilik ve Taş Ocakçılığı, Gayrimenkul

0,0%

10,0%

20,0%

30,0%

40,0%

50,0%

60,0%

70,0%

80,0%

90,0%

100,0%

Elektrik, gaz, buhar ve iklimlendirme üretimi ve… Su temini; kanalizasyon, atık yönetimi ve iyileştirme… Konaklama ve yiyecek hizmeti faaliyetleri Madencilik ve taş ocakçılığı Gayrimenkul faaliyetleri İdari ve destek hizmet faaliyetleri İmalat Toptan ve perakende ticaret Genel Toplam İnsan sağlığı ve sosyal hizmet faaliyetleri Mesleki, bilimsel ve teknik faaliyetler Diğer hizmet faaliyetleri Ulaştırma ve depolama İnşaat

100,0% 100,0% 68,8% 50,0% 49,6% 46,2% 37,9% 37,5% 29,3% 27,8% 27,4% 25,0% 21,8% 2,8%