Teke Sancağında 1831 Sayımına Göre Nüfus ve Yerleşme

(1)

ISSN: 1309 4173 (Online) 1309 - 4688 (Print)

A Tribute to Prof. Dr. Şerafettin Turan, Volume 6 Issue 3, p. 15-44, April 2014

JHS

H i s t o r y S t u d i e s Volume 6 Issue 3

April 2014

Teke Sancağında 1831 Sayımına Göre Nüfus ve Yerleşme

Population and Settlement in Teke Sanjak According to the 1831 Census

Dr. Mehmet Ak MEB - Antalya

Öz: Bu makale 1831 yılında Osmanlı Devleti’nde yapılan ilk nüfus sayımına göre Teke Sancağı’nın yapısını inceleyerek genç ve dinamik bir nüfusu barındıran sancağın önemli bir asker ve vergi kaynağı olduğunu tespit etmektedir.

Anahtar Kelimeler: Teke, Teke Sancağı, Antalya, Nüfus, Nüfus Sayımı, Osmanlı Devleti

Abstract: This article examines the demographic structure of Teke Sanjak according to the 1831 Ottoman census and presents that with its young dynamic population, Teke was a significant source for taxes and military recruitment.

Keywords: Teke, Teke Sanjak, Antalya, Population, Census, Ottoman Empire

Giriş

Anadolu Yarımadasının güneyinde bulunan Antalya Körfezi çevresinde kurulan Antalya’da 1207 yılında Selçuklu fethiyle başlayan Türk hakimiyeti bir ara kesintiye uğramış ancak 1216 yılında şehrin yeniden ele geçirilmesiyle kesinleşmiştir.¹ Türk hakimiyetine geçen Antalya, yoğun bir Türkmen muhaceretine ve yerleşimine sahne olurken² onüçüncü yüzyılın ikinci yarısından itibaren artan Moğol baskısı neticesinde Anadolu’da Selçuklu hakimiyetinin zayıflaması ve Antalya’da da etkisini kaybetmesiyle Hamidoğullarından Dündar Bey Antalya’yı zapt ettikten sonra şehrin idaresini kardeşi Yunus Bey’e verdiği gibi Antalya, ondördüncü yüzyılın başlarından itibaren bu yüzyıl sonuna kadar bir asır boyunca onun soyundan gelenlerin idaresinde kalmıştır.³ Hamidoğullarının Antalya kolu, Emir Mübârizü’d- din Mehmed Bey zamanında Teke-ili olarak anılmaya başlanırken Teke Bey olarak da tanınan bu zattan sonra Teke-oğulları adını almıştır.⁴

1 Osman Turan, Selçuklular Zamanında Türkiye, Boğaziçi Yayınları, İstanbul 1996, s. 284-285, 309-310; İbn Bîbî, Selçuknâme, Terc.: Mükrimin Halil Yinanç, Haz.: Refet Yinanç-Ömer Özkan, Kitabevi Yayınları, İstanbul 2007, s.

37-38, 49-50; Muharrem Kesik, “Antalya’ya Yapılan İlk Akınlar ve Şehrin Selçuklu Hakimiyeti Altına Girmesi”, Son Bin Yılda Antalya Sempozyumu, Akdeniz Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Yayınları, Antalya 2006, s. 6-8; Hasan Moğol, “Antalya’nın Fethi ve Türk Mührünün Vuruluşu”, Türk Dünyası Araştırmaları, S. 87, Aralık 1993, s. 136-137; Tuncer Baykara, “Türkiye Selçukluları Devrinde Antalya”, Dünden Bugüne Antalya, C. 1, Antalya Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınları, Antalya 2010, s. 106.

2 Yazıcızâde Ali, Tevârîh-i Âl-i Selçuk, Haz.: Abdullah Bakır, Çamlıca Yayınları, İstanbul 2009, s. 239.

3 Antalya’yı 1317-1318 yılları arasında ele geçiren Dündar Bey, eski Türk geleneklerine uygun olarak şehrin idaresini kardeşi Yunus Bey’e vermiştir. Sait Kofoğlu, Hamidoğulları Beyliği, TTK Yayınları, Ankara 2006, s. 132, 181; İsmail Hakkı Uzunçarşılı, Anadolu Beylikleri ve Akkoyunlu, Karakoyunlu Devletleri, TTK Yayınları, Ankara 1988, s. 62, 67-68.

4 Emir Mübârizü’d-din Mehmed Bey, 1361 yılında Kıbrıslıların eline geçen Antalya’yı almak için 1362 yılında yapılan savaşta inatla savaşmasından dolayı Teke Bey olarak tanınmıştır. Şehabettin Tekindağ, “Teke-Eli ve Teke- Oğulları”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Enstitüsü Dergisi, S. 7-8, İstanbul 1977, s. 55, 63, 66;

Şehabeddin Tekindağ, “Teke-Oğulları”, İslâm Ansiklopedisi, C. 12/1, MEB Yayınları, Eskişehir 2001, s. 128, 130;

(2)

Teke Sancağında 1831 Sayımına Göre Nüfus ve Yerleşme

JHS 16

April 2014

Yıldırım Bayezit döneminde 1390 yılında Osmanlı Devletine geçen Teke-ili’nde, Ankara Savaşından sonra geçirilen sarsıntıya rağmen II. Murad zamanında 1423 yılında kesin hakimiyet sağlanmıştır.⁵ Böylece onbeşinci yüzyıldan itibaren sancak olarak Anadolu Eyaletine bağlanan Teke-ili’nin bu statüsü ondokuzuncu yüzyılın ikinci yarısına kadar muhafaza edilirken⁶ coğrafi olarak kuzeyde Isparta ve Burdur, doğuda Manavgat, batıda ise Fethiye ile sınır komşusudur. Sancağın, 1864 Vilayet Nizamnamesine kadar, sınırlarını belirleyen asıl unsur doğuda Köprüçayı ile batıda Eşen Çayı arasında kalan ve Teke Yöresi namıyla da bilinen coğrafi alan olup idari yapının çerçevesi öncelikle bu coğrafi şartlara göre çizilmiştir.⁷

1. Mülki Yapı

Osmanlı Devleti idaresinde küçük bir liman kenti olan Teke Sancağı, 1831 yılında Antalya, Bucak, Elmalı, Finike, İğdir, Kalkan, Kaş, Kızılkaya ve Serik kazları yanında merkeze bağlı İstanos, İğdir’e bağlı Kardıc, Bucak’a bağlı Karaöz, Serik’e bağlı Karaveliler, Beşkonak ve Has nahiyeleri ile bunlara tabi mahalle ve köylerden müteşekkildir. Dönem içerisinde Mahallat-ı Şehr-i Derun-ı Kala ve Mahallat-ı Haric-i Kala şeklinde ayrılan Antalya’nın, Cami-i Cedid, Cami-i Atik, Makbulağa, Hatib Süleyman, Mecdeddin, Hasbalaban, Karadayı, İskender Çelebi, Babadoğan, Tuzcular, Cüllahkara, Ahi Yusuf ve Ahikızı mahalleleri kale içerisinde yer alırken Temürci Süleyman, Balibey, Divanpiri, Kızılsaray, Elmalı, Aşıkdoğan, Sağırbey, Kiçibali, Şeyh Sinan, Çavuşbahçesi, Tahılpazarı, İğdir Hasan, Şeyh Şücaeddin, Sofular, Arabmescid, Araban, Kızılharım, Takiyyeci, Kirişçi, Meydan ve Temürcikara mahalleleri sur çevresine dağılmıştır. Antalya dışında Elmalı, Bucak, Kaş ve Serik kazaları merkez mahallelerden oluşurken Finike’ye bağlı Arifler Köyünün iki, Beşkonak Nahiyesinin bir, Beşkonak’a bağlı Tazı Köyünün ise iki mahallesi bulunmaktadır.

Diğer kaza ve nahiyeler, bağlı köylerden oluşan idari bir birim olma özelliği taşırken bütün yerleşim alanları içerisinde çiftlik olarak geçen yerler ise mezra niteliğindedir.⁸

Teke Sancağı, mevcut bu mülki yapılanma içerisinde Oğuz boy adı taşıyan yerleşim alanlarının varlığı bakımından da dikkat çekmektedir. Nitekim Antalya merkeze bağlı Varsak,

Bu görüşün aksine Selçuklu hükümdarlarının Antalya’yı fethi üzerine buraya iskan ettikleri Teke Türkmenlerinden dolayı Antalya taraflarına Teke-ili dendiği gibi bundan sonra Antalya’ya vali olarak atananlara da Teke Beyi ismi verilmiştir. İsmail Hakkı Uzunçarşılı, “Teke Oğulları”, Türk Tarih, Arkeologya ve Etnografya Dergisi, S. I, Temmuz 1933, s. 96; Teke adının bölgeye isim olarak verilmesi hakkında ayrıca bkz. A. Latif Armağan, “Tarihsel Süreç İçinde Teke Yöresi”, Tarih Araştırmaları Dergisi, C. XX, S. 32, Ağustos 2002, s. 3-5.

5 Erdoğan Merçil, Müslüman-Türk Devletleri Tarihi, TTK Yayınları, Ankara 1997, s. 299; İsmail Hakkı Uzunçarşılı, Osmanlı Tarihi, C. I, TTK Yayınları, Ankara 1982, s. 53, 402; A. Latif Armağan, “XVI. Yüzyıl’da Antalya”, Son Bin Yılda Antalya Sempozyumu, Akdeniz Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Yayınları, Antalya 2006, s. 99.

6 Fazıla Akbal, “1831 Tarihinde Osmanlı İmparatorluğunda İdarî Taksimat ve Nüfus”, Belleten, C. XV, S. 60, Ekim 1951, s. 620; Feridun Emecen, “Antalya”, Diyanet İslâm Ansiklopedisi, C. 3, Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 1991, s. 236; Behset Karaca, XV. ve XVI. Yüzyıllarda Teke Sancağı, Fakülte Kitabevi Yayınları, Isparta 2002, s. 45, 69-70.

7 Rifat Özdemir, “Osmanlı Döneminde Antalya’nın Fiziki ve Demografik Yapısı (1800-1867)”, XI. Türk Tarih Kongresi Bildirileri, C. IV, TTK Yayınları, Ankara 1994, s. 1369; Süleyman Fikri Erten, Antalya Tarihi, Tan Matbaası, İstanbul 1940, s. 3; Karaca, age, s. 64; Mehmet Ak, 19. Yüzyılda Teke Yöresi Yörüklerinin Sosyo- Ekonomik Durumu, (Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi), Antalya 2012, s. 1; Hüseyin Saraçoğlu, Akdeniz Bölgesi, C. III, MEB Yayınları, İstanbul 1968, s. 3-4.

8 BOA (Başbakanlık Osmanlı Arşivi) Nüfus Defterleri, (BOA. NFS. d.), 3190, s. 15, 1831 (1246); BOA. NFS. d., 3191, s. 217-464, 10 Haziran 1831 (1246.Z.29); BOA. NFS. d., 3192, s. 1-30, 1831 (1246); BOA. NFS. d., 3193, s.

1-23, 29 Ocak 1831 (1246.Ş.15); BOA. NFS. d., 3195, s. 8-22, 1831 (1246); BOA. NFS. d., 3197, s. 1-15, 1831 (1246); BOA. NFS. d., 3198, s. 181-268, 10 Haziran 1831 (1246.Z.29); İstanos, Korkuteli’nin eski adıdır. Tahir Sezen, Osmanlı Yer Adları, Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara 2006, s. 257, 320.

(3)

Mehmet Ak

JHS 17 H i s t o r y S t u d i e s Volume 6 Issue 3

April 2014

Kalkan’a bağlı Çavdır ve Kınık, Finike’ye bağlı Çavdır, Salur ve Yazır, İğdir ve İğdir’e bağlı Yazır, İstanos’a bağlı Bayat, Karkın, Yazır ve Yuva, Elmalı’ya bağlı Bayındır, Salur, Yuva, Eğmir ve Imırcık olup Imırcık belgelerde Eğmircik olarak da geçerken Eğmircik’ten dönüştüğü gibi Kaş’a bağlı Afşar, Bayat, Bayındır ve Yavi yanında Milli Yörüklerinin Kayı Obası, Oğuz boy adı taşıyan yerleşim alanlarıdır.⁹

2. Sosyal Yapı ve Nüfus

Akdeniz sahil şeridi boyunca doğudan batıya uzanan Teke Sancağının 1831 yılı nüfus defterleri içerik bakımından teker teker taranıp incelenirken sosyal yapı ve nüfusa dair önemli verilere ulaşılmıştır. Nitekim ilk sayım defterlerine yeni doğanlar ile sonradan tespit edilenlerin ayrıca kırmızı kalemle eklendiği görülürken ölenlerin adlarının üzeri çizilip fevt ibaresiyle ölüm tarihleri gün, ay ve yıl olarak yazılmış hatta yeni doğanların tevellüd ibaresiyle doğum tarihleri gün, ay ve yıl olarak baba adının altına eklenmiştir. Bunlardan, doğum tarihi ile birlikte kaç aylık olduğu yazılanlar ve mukaddem gelen kayıt adı altında eklenenler yeküne dahil edilmemiş gibi gözükse de mevcut nüfusa dahil edilmedikleri anlamına gelmemelidir.

Zira ilk defterlerdeki yekün kavramı, sayımı müteakiben yazılırken sonradan eklenen yeni doğanlardan açık bir şekilde sadece doğum tarihi verilip kaç aylık olduğu yazılmayanların sayım dönemine dahil edilmediği anlaşılmaktadır. Yine deftere kaydedilip, adlarının üzerine kırmızı kalemle muallimde kaydı düşülmesine ve genel yeküne dahil edilmelerine rağmen muallimde olanlar çıkarılmış olsa da bunlar, genel nüfus içerisine dahil olup defterlerin sonundaki icmallerde gösterilmemesi nüfusa dahil edilmediği şeklinde algılanmamalıdır. Bu sayım askeri bir sayım niteliği taşıdığı için talebelerin askere alınmayacağı düşünülebilir ancak talebe olup adının üzerine askerliğe elverişli anlamında mim ibaresi konulanlar da bulunmaktadır. Ayrıca ilk sayım defterlerindeki sayı ile sonra hazırlanan ikinci nüshalardaki sayının birbirini tutmamasının nedeni yapılan taramada tespit edilen ölümlerin çıkarılıp, yeni doğanların eklenmesi ile ilgilidir. Hazırlanan ikinci nüshalara yeni doğanlar, sonraki birkaç yıl daha kaydedilmekle birlikte muhtemelen bu nüshalar adeta bir nüfus kütüğü gibi kullanım amacıyla hazırlanmış olup bu defterlerde de daha sonra ölenlerin üzeri kırmızı kalemle çizilerek fevt yazılmış ancak defter öncekiler gibi her meskûn mahal sonunda kapatılmamış ve yekün yazılmamış hatta 1835 yılında ölenlerin adlarının üzeri çizilirken bu tarihten sonra doğanlar bile yazılmıştır ki buradan da yeni kayıtların eklenmeye devam edildiği anlaşılmaktadır.¹⁰

Sayımda defterlere yazılan erkek nüfus olmakla birlikte kara, kumral, sarı, ak, kır ve köse gibi sakala göre, ter ve kara gibi bıyığa göre kısa, orta ve uzun gibi boya göre açık eşkal tarifleri yapılırken 14 ile 15 yaşındakiler için henüz sakalı bıyığı çıkmamış anlamında şâbb-ı emred kavramı kullanılmıştır. Aynı zamanda şehir ve kaza merkezlerinde yaşayan bazı kişiler, Alaiyeli, Asitaneli, Bağdadlı, Burdurlu, Çanakkaleli, Dalamanlı, Ermenekli, Girmeğili,

9 BOA. NFS. d., 3190, s. 22, 1831 (1246); BOA. NFS. d., 3191, s. 229, 238, 309, 312, 326, 376, 387, 10 Haziran 1831 (1246.Z.29); BOA. NFS. d., 3192, s. 5-6, 26, 28, 1831 (1246); BOA. NFS. d., 3193, s. 10, 13, 14, 16, 21, 29 Ocak 1831 (1246.Ş.15); Defterde geçen Eğmircik adlı yer Imırcık olup Imırcık’ın aslı Eğmircik’den dönüşürken aynı dönemde her iki isim de kullanılmıştır. BOA. NFS. d., 3201, s. 17-19, 1831 (1246); BOA. NFS. d., 3197, s. 3-4, 13, 1831 (1246); BOA. NFS. d., 3195, s. 4, 1831 (1246).

10 BOA. NFS. d., 3190, s. 1-23, 1831 (1246); BOA. NFS. d., 3191, s. 3-464, 10 Haziran 1831 (1246.Z.29); BOA.

NFS. d., 3192, s. 1-30, 1831 (1246); BOA. NFS. d., 3193, s. 1-23, 29 Ocak 1831 (1246.Ş.15); BOA. NFS. d., 3194, s.

1-469, 29 Ocak 1831 (1246.Ş.15); BOA. NFS. d., 3195, s. 1-22, 1831 (1246); BOA. NFS. d., 3196, s. 1-157, 10 Haziran 1831 (1246.Z.29); BOA. NFS. d., 3197, s. 1-18, 1831 (1246); BOA. NFS. d., 3198, s. 1-268, 10 Haziran 1831 (1246.Z.29); BOA. NFS. d., 3199, s. 1-30, 1831 (1246); BOA. NFS. d., 3200, s. 1-192, 1831 (1246); BOA.

NFS. d., 3201, s. 4-19, 1831 (1246); BOA. NFS. d., 3202, s. 3-93, 1831 (1246); Bu defter içerisinde Teke Sancağında yaşayan gayrimüslimlerden sonra Burdur’da yaşayan gayrimüslimler kayıtlıdır. BOA. NFS. d., 3203, s.

1-89, 9 Aralık 1830 (1246.C.23).

(4)

JHS 18

April 2014

Ispartalı, İçelli, İğdirli, İskenderiyeli, Kızılkayalı, Konyalı, Manavgatlı, Mısırlı, Serikli, Taşahır Köylü, Tokadlı ve Yörük gibi mensubiyet ve yer kavramlarıyla nitelenirken her bireyin eşkâl tarifi ve adının altına sinn yani yaşı mutlaka yazılmıştır. Ayrıca kimileri için alil, âmâ, aklı perişan, perişan-ı akıl, hafif-ül-akıl, cüce, divane, marazi, mazur, mecnun, meczub, mefluç, sağır, topal, yek-çeşm ve yek-dest gibi özür durumları eşkal tariflerine ek olarak belirtilirken 10 ile 11 yaşındaki çocuklar için ayrıca eşkal tarifi üzerine tüvana kaydı eklenmiştir. Antalya, Elmalı ve Kaş’ta yaşayanların askeri, idari, dini ve ilmi herhangi bir görevi veya mesleği var ise mutlaka yazılmış ancak diğer kaza ve köylerde bu ayrıntıya görevliler haricinde girilmemiştir. Askerliğe elverişli olan 15 ile 30 yaş arasındaki bireylerin adlarının üzerine kırmızı kalemle muvazzaf anlamında mim harfi konulurken bunlar, 15 ile 25 yaş arasında yoğunlaştıkları gibi bir anlamda askerliğe elverişli nüfus tespit edilmiştir. Ayrıca müstahfız anlamında sad harfi konulup yedek asker olarak düşünülen kişilerin yaşları 25 ile 35 arasında değişirken 25 ile 30 arasında yoğunlaşmakla birlikte bunların muhtemel bir savaş durumunda ordunun geri hizmetinde görev alacak meslek erbabı oldukları, bıçakçı, boyacı, cüllah, çamaşırcı, çömlekçi, demirci, dikici, doğramacı, kasap, mutaf ve saraç gibi kayıtlardan anlaşılırken köylerde yaşayıp adlarının üzerine sad harfi konulanlar için herhangi bir meslek belirtilmemiştir. Elmalı’da bulunan Abdallar Mahallesinde yaşayan Abdalların bir kısmının adlarının üzerine mim harfi konulurken bunların haricindeki Abdallar ve Tahtacılar için herhangi bir işaret konulmamış olmasına bakılırsa askerlik adına herhangi bir yükümlülükleri olmadığı anlaşılmaktadır. Öte yandan gayrimüslimler bu tasnifin dışında tutulurken yetişkinler ile çocuklar ayrı yazıldıkları gibi yetişkinlerin bir kısmının adının üzerine tı harfi, bir kısmına ise dal harfi konulmuştur ki bu şekilde ilgili kişinin gelir durumuna göre verebileceği vergi miktarı belirlenmiş olmalıdır.¹¹

Sancağın idari yapılanmasına göre mevcut nüfustan, Müslüman Türk ahali, şehir merkezi ve köylerde meskûnken asıl çoğunluk köylerde yaşamakta hatta konargöçer hayatı sürdüren Yörükler ile Tahtacı ve Abdallar yanında çevredeki yakın sancaklardan gelen yabancı İslam ahali dışında Antalya ve Elmalı merkezde yaşayan bir kısım Rum ve Ermeni ile yine başka yerlerden gelip ticaret ve zanaatla uğraşan bir kısım gayrimüslim ahali sancak içerisinde yaşamaktadır. Sancağın nüfus yapısı böyle bir dağılım göstermekle birlikte Osmanlı Devleti topraklarında asker ve vergi kaynağını belirlemek amacıyla 1831 yılında sadece erkeklerin yazıldığı ilk resmi nüfus sayımı, Teke Sancağında Silahşorandan Hidayet Ağa memuriyetinde yapılırken toplam erkek nüfusu 37.574 olup, bu kadar da kadın olduğu varsayılırsa genel nüfusun 75.000’in üzerinde olduğu tahmin edilebilir. Şehir ve kaza merkezlerinde yaşayanlar çoğunlukla ticaret, zanaat ve meslek erbabı olup bunlardan genel nüfusun %16,1’ini Müslim ahali oluştururken yaklaşık %3,7’sini reaya olarak geçen gayrimüslimler oluşturmakla birlikte gayrimüslimlerin 1.375 nüfusla genel nüfus içerisindeki oranları da bundan ibarettir. Kırsal kesimde köylerde yaşayan ve tarımla uğraşan köylüler, sancağın tarım alanındaki temel üretim birimi oldukları gibi İstanos’a bağlı köylerin bir kısmı ehli ziraatlerdir şeklinde kaydedilmiş olup köylerde yaşayanlar genel nüfusun %59,2’sine tekabül etmekle birlikte en kalabalık grubu oluşturmaktadır. Köylüler, tarım yanında hayvancılık da yaptıkları gibi özellikle Elmalı’ya bağlı Kızılca Köy ahalisi genel olarak hayvancılıkla uğraşmakta ve hayvanlarını

1-22, 1831 (1246); BOA. NFS. d., 3197, s. 1-18, 1831 (1246); BOA. NFS. d., 3198, s. 181-268, 10 Haziran 1831 (1246.Z.29); BOA. NFS. d., 3199, s. 1-30, 1831 (1246); BOA. NFS. d., 3201, s. 4-19, 1831 (1246); BOA. NFS. d., 3203, s. 1-89, 9 Aralık 1830 (1246.C.23); Tüvana, saraç, şâbb-ı emred, alil, meczub, müstahfız, mefluç ve yek-çeşm kavramları için bkz. Şemseddin Sami, Kâmûs-ı Türkî, Neşr.: Ahmed Cevdet, İkdâm Matbaası, Dersa’âdet 1317, s.

447, 714, 761, 949, 1291, 1336, 1385, 1550; Cüllah ve yek-dest kavramları için bkz. Ferit Devellioğlu, Osmanlıca- Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Haz.: Aydın Sami Güneyçal, Aydın Kitabevi Yayınları, Ankara 2005, s. 147, 1158.

(5)

Mehmet Ak

April 2014

otlatmak için kışı Finike Sahilinde geçirmektedir. Yine sancak içerisinde kırsal kesimde yaşayan oldukça kalabalık bir Yörük nüfusu bulunmakla birlikte oymak ve oba yapılanması ile dikkat çeken Yörükler, hayvancılık alanında hem sancağın hem de ülkenin önemli bir kaynağı olup genel nüfus içerisinde 7.315 nüfusla %19,5 gibi önemli bir yekün tutarlarken imamlık, müderrislik ve kasaplık yanında başka yerlerden gelip köyde çobanlık yapanlar da bulunmaktadır. Yörükler gibi konargöçer bir yapıya sahip olan Tahtacılar, kereste işleri ile uğraşırlarken genel nüfusun %1,15’ini oluşturmakta, Abdal tabir eyledikleri Kıbti Taifesi kaydı düşülen Abdallar ise çeşitli tören ve şenliklerde çalgıcılık yaparak geçimlerini temin ederlerken genel nüfus içerisindeki oranları %0,35 dolayındadır. Aynı zamanda sancağın mevcut erkek nüfus yapısından hareketle nüfusun yaş gruplarına dağılımı bakımından 0-14 yaş çocuk nüfusu %41 iken 15-29 yaş genç nüfus %23 olup 30-49 orta yaş grubu %23, yaşlı olarak nitelendirilebilecek 50 yaş ve üzerindekiler ise %13’e tekabül etmektedir ki nüfusun yarıya yakını çocuklardan oluşmaktadır. Genel olarak genç nüfus ağırlıklı sancak içerisinde mim harfi konulan ve muvazzaf askerlik yükümlüsü olabilecek 6.216 kişi yanında sad harfi konulan yedek asker konumundaki müstahfız olarak yazılan 916 kişi bulunduğu gibi genel nüfusun

%16,5’i hazır asker kaynağı iken %2,4’ü yedek asker olma niteliği taşımaktadır.¹²

Diğer taraftan Teke Sancağının 1831 yılı nüfusuna Karal ve Karpat tarafından yapılan genel çalışmalar içerisinde yer verilirken bunların, defterlerin icmal kısmı ile ilgili verileri kullandıkları anlaşılmaktadır. Hatta her iki yazarın eserinde gayrimüslim nüfusa dair herhangi bir bilgi bulunmazken nüfus defterleri ayrıntılı bir şekilde incelendiği zaman farklı sonuçlara ulaşmak mümkündür. Yazarların icmallere göre elde ettikleri 35.839 nüfus ile ayrıntılı çalışma neticesinde elde edilen 37.574 nüfus arasında 1.700’ün üzerinde fark bulunmaktadır ki bu sadece gayrimüslim nüfustan kaynaklanmamaktadır. Karal’ın bahsettiği üç beş seneden beri liva-i ahardan kazaha-i merkumede tavattun eden 439 nüfus ile Mora canibinden hicret ve liva-i mezkûrda mütavattın 522 nüfus, Karpat tarafından göçmenler adı altında 961 olarak verilmesine rağmen Mora canibinden geldiği ifade edilen nüfusa dair defterlerde herhangi bir bilgi bulunmamaktadır. Karal’da geçen 439 nüfus, defterin icmal kısmında yazan nüfus olup içerik incelendiği zaman Kitişoğlu, Hacıisalı ve Kırlı Yörüklerine ait toplam 38 nüfus hariç tutulsa bile yabancı olarak kaydedilenler Muğla, Beşkaza, Ula, Döğer, Dalaman, Hamid, Terkemiş, Tefenni, Gölhisar, Kemer, Selinti ve Manavgat gibi çevre kaza ve sancaklardan gelip Antalya, Korkuteli, Elmalı, Kalkan ve Finike’ye bağlı köylerde yaşayan 496 nüfustan müteşekkildir. Ayrıca Tahtacı ve Abdallarla ilgili nüfus, defter icmalindeki gibi 539 olarak verilse de içerikte 547 olduğu görülmekte hatta Elmalı merkez Abdallar Mahallesinde oturan 15 kişi de buna eklenince 562’ye ulaşan nüfusun 430’u Tahtacı, geri kalan 132’si ise Abdallardan oluşmaktadır. İçerikten ziyade icmallere farklı yansıtılan nüfuslar olup yazarlar bu verileri aynen kullanırlarken mesela Varsak Köyünün nüfusu, sayfa sonunda 141 olarak

12 Mesela Antalya’da Yeniosmanlı Yörüklerinden Seyyid Mehmed Efendi müderrislik, Pehlivanlu Yörüklerinden Mehmed kasaplık yaparken Güzelbeyli Yörüklerinden Mustafa ise âyânın hizmetinde imamlık yapmaktadır. BOA.

NFS. d., 3190, s. 1-23, 1831 (1246); BOA. NFS. d., 3191, s. 186-464, 10 Haziran 1831 (1246.Z.29); BOA. NFS. d., 3192, s. 1-30, 1831 (1246); Kiteşoğlu Yörüklerinden Mehmet Efendi, Gilevgi Köyünün imamıdır. BOA. NFS. d., 3193, s. 1-23, 29 Ocak 1831 (1246.Ş.15); BOA. NFS. d., 3195, s. 1-22, 1831 (1246); BOA. NFS. d., 3197, s. 1-18, 1831 (1246); BOA. NFS. d., 3198, s. 181-268, 10 Haziran 1831 (1246.Z.29); BOA. NFS. d., 3199, s. 1-30, 1831 (1246); Kırlı Yörüklerinden üç kişi, Çaykenarı Köyünde çobanlık yaparken bunlara ait üç de çocuk bulunmaktadır.

BOA. NFS. d., 3201, s. 4-19, 1831 (1246); BOA. NFS. d., 3203, s. 1-89, 9 Aralık 1830 (1246.C.23); Sayımda askerliğe elverişli olanların adlarının yanına “mim işareti” konulmuştur. Sayım hakkında bkz. Enver Ziya Karal, Osmanlı İmparatorluğunda İlk Nüfus Sayımı 1831, Başvekâlet İstatistik Umum Müdürlüğü Yayınları, Ankara 1943, s. 10-11, 19, 22, 122; Sayım için ayrıca bkz. Kemal H. Karpat, Osmanlı Nüfusu (1830-1914) Demografik ve Sosyal Özellikleri, Çev.: Bahar Tırnakçı, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 2003, s. 47, 58; Yörük kavramı ve Teke Yörükleri için bkz. Ak, agt, s. 8-9, 15; Tahtacılar için bkz. Musa Seyirci, Batı Akdeniz Bölgesi Tahtacıları, Derin Yayınları, İstanbul 2007, s. 1.

(6)

JHS 20

April 2014

yazılmış olsa da nüfus teker teker sayıldığı zaman kayıtlı 198 kişi bulunmaktadır. Benzer durumlar defterlerdeki bazı kayıtlar için geçerliyken tüm Kalkan, Finike, İğdir ve Serik ile Antalya’ya bağlı köylerin bir kısmının ilk nüfus defterleri muhtemelen kaybolması nedeniyle bulunmamaktadır. Bundan dolayı defterlerin ikinci nüshalarından faydalanılmış ancak 1831 yılından sonra doğup yaşları yazılmayanlar tarafımızdan kullanılan nüfus verileri içerisine dahil edilmemiştir.¹³

Bu sayım her ne kadar asker ve vergi kaynağını tespit etmek amacıyla yapılmış olsa da özellikle hane reislerinin meslek ve özel durumlarının da keydedilmiş olması sosyolojik açıdan önemli verileri sunarken ilgili yerin nüfus durumu dışında sosyo-ekonomik yapı ve birtakım olaylar bakımından da önemli bilgiler içermektedir. Antalya ve Elmalı’da oturanların meslekleri yazılmakla birlikte oldukça farklılık göze çarparken ticaretle uğraşanların büyük çoğunluğu bu iki yerde yoğunlaşmakta ve Türk-İslam ahali, gayrimüslim ahali ile kıyaslandığı zaman tüccar ve bazirgan kayıtlarında görüldüğü gibi ticaret büyük oranda gayrimüslimlerin eliyle yürümektedir. Kumaş, kahve, sabun, un, mısır, buğday, arpa ve duhan olarak geçen tütün ile penbe olarak geçen pamuk bu dönemde tüccarlar eliyle ticareti yapılan önemli maddelerdir. Antalya’da yaşayan ahalinin cüllah, mutaf ve debbağ kayıtlarında görüldüğü gibi uğraşları dokuma ve dericilik alanında yoğunlaşmaktadır. Tarım alanında rencberlik dikkat çekerken bahçıvanlık yapanlar genellikle meyve ve sebze yetiştirmekte amele, ırgat, maraba, hamal ve hizmetkârlar ise bedenen çalışma gerektiren işlerde çalışmaktadır. Kayıkçılar genellikle gayrimüslim iken balıkçılık da onlar tarafından yapılmaktadır. Giyim kuşam alanında bezzaz, çamaşırcı, çizmeci, dikici, pabuççu, terzi ve yemenici dikkat çekerken aba, haba, abani ve kazmir birer kumaş türüdür. Yaygı malzemesi olarak keçe yapılırken cüllah ve mutaf çul dokuma, yorgancılık ise yatak ve örtü alanında önemlidir. Berberlik mesleği yanında attar dikkat çekmekle birlikte attarlar çeşitli baharat türleri ve koku verici maddeler ile iğne ve iplik satan kişilerdir. Tüfekçi ve kundakçı silah yapım ve onarımı alanındaki meslekler iken demircilik alanında müslim, bakırcılık alanında ise gayrimüslim zanaat erbabı dikkat çekmektedir. Aynacı, bardakçı, bıçakçı, boyacı, camcı, çakmakçı, çilingir, çömlekçi, deve hatabcısı, doğramacı, dülger, kapçı, kalaycı, kaltakçı, kazancı, mücellid, nalband, oturakçı, saatçi, sandıkçı, saraç, sarraf, semerci ve taşçı gibi meslekler daha çok el emeğine dayalı meslekler olup kaltakçı eyerin ahşap bölümünü yapan meslek erbabı iken deve hatabcısı, havutun ağaçlarını yapan usta olup saraç, eyer ve koşum takımı yapıp satan kişidir. Ayrıca katırcı, merkepçi ve deveci gibi taşıma alanında bu hayvanlar üzerinden gelir elde eden kişiler bulunmaktadır. Bunların yanında çobanlık köylerde önemli bir yer tutarken sığırtmaç ve hergeleci büyükbaş hayvan çobanlığı; binid bakıcılığı ve sâis ise at eğitimi ve bakıcılığı ile ilgili mesleklerdir. Merkezi yerlerde bulunan bakkal, dükkancı, manav ve sebzeci günlük ihtiyaçların temin edildiği yerler iken çerçiler günübirlik seyyar olarak yük ve binek hayvanları ile dolaşan birtakım gıda ve ihtiyaç maddelerini satan pazarlamacılardır. Hububat türlerinin öğütülmesini sağlayan değirmencilik yanında ekmekçi ve habbaz olarak geçen kişiler toplumun ekmek ihtiyacını temin eden fırıncılar iken aşçı, börekçi, helvacı, kadayıfçı, kasap,

13 Nüfus verileri dışında Kalkan’ın Kalkat, İğdir’in Eğridir, Kardıc’ın Kaddıç, Finike’nin Fenike olarak okunduğu görülmektedir. Karal, age, s. 122; Karpat’ta da aynı şeyler söz konusu olup hatta Serik, Senk olarak yazılmıştır.

Karpat, age, s. 152; Defterler ayrıntılı bir şekilde incelendiği zaman içerik ile icmal arasındaki farklar açıkça görüleceği gibi bu durum hem sonradan tespit edilen nüfus ile hem de yapılan bir takım hatalı hesaplamalarla ilgilidir. BOA. NFS. d., 3190, s. 1-23, 1831 (1246); BOA. NFS. d., 3191, s. 3-464, 10 Haziran 1831 (1246.Z.29);

BOA. NFS. d., 3192, s. 1-30, 1831 (1246); BOA. NFS. d., 3193, s. 1-23, 29 Ocak 1831 (1246.Ş.15); BOA. NFS. d., 3194, s. 1-469, 29 Ocak 1831 (1246.Ş.15); BOA. NFS. d., 3195, s. 1-22, 1831 (1246); BOA. NFS. d., 3196, s. 1-157, 10 Haziran 1831 (1246.Z.29); BOA. NFS. d., 3197, s. 1-18, 1831 (1246); BOA. NFS. d., 3198, s. 1-268, 10 Haziran 1831 (1246.Z.29); BOA. NFS. d., 3199, s. 1-30, 1831 (1246); BOA. NFS. d., 3200, s. 1-192, 1831 (1246); BOA.

NFS. d., 3201, s. 4-19, 1831 (1246); BOA. NFS. d., 3202, s. 3-93, 1831 (1246); BOA. NFS. d., 3203, s. 1-89, 9 Aralık 1830 (1246.C.23).

(7)

Mehmet Ak

April 2014

leblebici, pasdırmacı, peksimedci, sütçü, şerbetçi, tuzcu, uncu ve yağcı gıda alanındaki meslekler olup helvacılık ve kasaplık yapan oldukça fazla meslek erbabı bulunmaktadır.

Dîdebân olarak geçenler bekçilik yaparken nehy olarak geçen yasaklılar vardır. Sancak dahilinde kahveci oldukça fazla olup kahvehaneler ahalinin bir araya geldiği yerler olarak dikkat çekse de duhancı olarak geçen tütüncülerin varlığı ile birlikte değerlendirildiği zaman kahvehanelerde tütün tüketimi açısından dikkat çekmektedir. Temizlik alanında hamamda görev yapan hamamcı, natır ve tellaklar önemli bir yer tutarken 1831 yılında sağlık alanında Antalya’da iki gayrimüslim tabip bulunmaktadır.¹⁴

Askerlik alanında asakir-i hassa, asakir-i mansure, babı seraskeri ve cebehane gibi kurumlarda asker, çavuş ve muallim olarak görev yapanlar bulunurken cebelülü sipahi, sipahi süvari, humbarahanede sipahi, humbaracı, mümtaz bölüğünde, Aşkar Ağa ve İzmir Taburunda askerlik ve muallimlik, tophane ve mehterhanede görev alanlar ile onbaşı, öğrenci ve muallim olarak görev yapanlar bulunmakta hatta askerlik alanında sipahilikten, humbaracılıktan ve asakir-i mansureden emekli olanlar ile birlikte kalede topçuluk ve hademelik yapan oldukça fazla görevliler topluluğu bulunmaktadır. Nüfus sayımında asakir-i mansurenin asker kaynağını tespit etmek amaçlanırken mansurede kaydı düşülenlerden anlaşıldığı gibi sayım sürecinden önce, Yeniçeri Ocağının kapatılmasından hemen sonra, Antalya’dan Mansure Ocağına asker alınmış hatta 1831 yılı sonlarından itibaren asakir-i mansurede hayatını kaybedenler olmuştur.¹⁵

Eğitim-öğretim sahasında muallimde, tahsilde, talebe ve talib olarak kaydedilen öğrenciler yanında muallim ve muallim-i sıbyan ilköğrenim, dersiâm ve müderris ise üst öğrenim alanındaki eğitimciler iken, mevcut sivil eğitim dışında askeri eğitim alanında Antalya ahalisinden olup asakir-i mansure, asakir-i hassa, tophane ve mehterhanede muallimlik yapanlar bulunmaktadır. Hoca, ruhani hoca ve hafız olarak geçen kişiler dini alanda dikkat çekerken müezzin ve hatibler ise şehir ve kaza merkezlerindeki camilerde görev almışlardır. İmamlar, mahalle ve köylerde bulunan camilerde hem din görevini hem de çocuklara dini alanda verilen eğitimi yerine getirirlerken imamların çoğu merkezde olup çok azı köylerde görev yapmaktadır. Diğer taraftan gayrimüslimlerin dini ve idari anlamda sorumluları desbot olarak kaydedilen Rum metropoliti yanında papazlar olup Antalya’da bir desbot ile yedi papaz, Elmalı’da ise bir papaz bulunmaktadır.¹⁶

Öte yandan ondokuzuncu yüzyılın ilk çeyreği içerisinde âyânların etkisi önemli ölçüde kırılırken bu dönemde Antalya’da eşraf âyân olarak Divanpiri Mahallesinde oturan Mehmed ibni Hacı Bekir kayıtlı olup ayrıca âyâna tabi kişiler olduğu gibi Güzelbeyli Yörüklerinden Mustafa ibni İbrahim de âyânın imamıdır. Elmalı’da, eşraf âyân sıfatıyla Karyağdı

NFS. d., 3192, s. 1, 11-15, 1831 (1246); BOA. NFS. d., 3193, s. 1-10, 23, 29 Ocak 1831 (1246.Ş.15); BOA. NFS. d., 3195, s. 4, 1831 (1246); BOA. NFS. d., 3197, s. 1-2, 1831 (1246); BOA. NFS. d., 3201, s. 16, 1831 (1246); BOA.

NFS. d., 3203, s. 1-89, 9 Aralık 1830 (1246.C.23); Abani, bazirgan, bezzaz, penbe, çerçi, habbaz, debbağ, duhan, dülger, dîdebân, rencber, sâis, aba, attar, kazmir, kaltak, mücellid, natır ve nehy kavramları için bkz. Şemseddin Sami, age, s. 16, 263, 292, 358, 508, 572, 602, 603, 633, 638, 671, 703, 925, 939, 1026, 1034, 1293, 1449, 1477.

NFS. d., 3192, s. 3, 13, 1831 (1246); BOA. NFS. d., 3193, s. 1-22, 29 Ocak 1831 (1246.Ş.15); BOA. NFS. d., 3195, s. 1-16, 1831 (1246); BOA. NFS. d., 3197, s. 1-18, 1831 (1246); BOA. NFS. d., 3198, s. 187-216, 10 Haziran 1831 (1246.Z.29); BOA. NFS. d., 3199, s. 1-29, 1831 (1246).

1-22, 1831 (1246); BOA. NFS. d., 3197, s. 1-18, 1831 (1246); BOA. NFS. d., 3198, s. 181-256, 10 Haziran 1831 (1246.Z.29); BOA. NFS. d., 3199, s. 3-27, 1831 (1246); Dersiâm ve desbot kavramları için bkz. Şemseddin Sami, age, s. 605-606, 609.

(8)

JHS 22

April 2014

Mahallesinde oturan İdriszade Salih ibni İsmail olup buna da tabi olanlar bulunmakla birlikte Kaş Kazası âyânı ise Köfteri Mahallesinde oturan Mehmed ibni Hacı Ali olup onun da hizmetinde bulunan kişiler olduğu gibi âyânın kardeşi Süleyman ise Matırlı Köyünde ikamet etmektedir. Ayrıca Elmalı’ya bağlı Cami-i Cedid Mahallesinde oturan ve vücuh olarak kaydedilen yöre ileri gelenlerinden iki kişi bulunmaktadır.¹⁷ Bunlardan başka Şehir Kethüdası, Şehir Kahyası, katip, naib, nakib, muhtar, münadi, müftü ve hakim, idari ve kazai alandaki devlet görevlileri olup Şehir Kethüdası ile Kızılkaya ve Serik naibleri Antalya’da otururken Elmalı’da bir Şehir Kahyası vardır. Antalya ve Elmalı’da birer müftü görev yaparken Finike ve Kaş’ta birer kaza hakimi bulunmaktadır. Muhtarlar köylerde görev yapmakla birlikte muhtarlık makamı, Osmanlı Devleti İdari Teşkilatı içerisinde 1829’dan sonra uygulamaya konulduğu gibi 1831 yılında Teke Sancağında 32 köy muhtarı ile 2 mahalle muhtarı olup mahalle muhtarları Milli Yörüklerinin Kızılseki ve Kayı obalarında görev yapmaktadır. Yine idari alanda görev yapan miraşiret ise Yörüklerin başında bulunan boy beyi statüsündeki idari görevli olup Gebizli ve Yeniosmanlı Yörüklerinin başında birer miraşiret bulunmaktadır.¹⁸

Bu görevliler topluluğu yanında Teke Sancağında yetim çocuk sayısı oldukça fazla olup veled-i manevi olarak geçen kayıtlardan anlaşıldığı gibi bazı kişiler evlatlık almışlardır ki bu durum evlatlık müessesesi açısından önemlidir. Aile yapısı ile ilgili tek eşle evlilik egemen olmakla birlikte nadiren de olsa zevceyn ve zevc-i aher kayıtlarında görüldüğü gibi iki eşle evli olanlar bulunurken genellikle teveman ve nadiren ikiz olarak kaydedilen oldukça fazla ikiz çocuk olduğu gibi tevemun olarak kaydedilen bir kişiye ait üçüz çocuk bulunmaktadır.¹⁹

Sosyal hayat içerisinde var olan bu durumlar dışında sancakta yapılan 1831 sayımından sonra birçok hanede aynı aileden arka arkaya yaşanan ölümlere bakılırsa muhtemel bir çatışma, doğal afet ve salgın hastalık kaynaklı olduğu düşünülebilir. Mesela Kaş’a bağlı Çiftlik Bayat Köyünde 110 nüfusun 56’sı 13 Eylül 1831 tarihinde hayatını kaybetmiş olup bu durum bir doğal afet ihtimalini kuvvetlendirmektedir. Benzer ölümlere Meydan Mahallesi ve Karakoyunlu Köyü yanında İstanos ve Elmalı’ya bağlı köylerde de rastlanırken aynı aileden ikişer, üçer, dörder kişi olmak üzere çocukların hatta çocuklarla birlikte babanın öldüğü durumlar sözkonusu olup bu ölümler, salgın kaynaklı olmalıdır. Ayrıca İstanos’a bağlı Ürkütlü Köyünde bir kişinin adı üzerine cüzzam illetine mübtela kaydı düşülmüş olup bu durum, hastalık bakımından, önemli bir vaka olarak dikkat çekmektedir.²⁰

17 BOA. NFS. d., 3190, s. 7, 1831 (1246); BOA. NFS. d., 3193, s. 2-3, 29 Ocak 1831 (1246.Ş.15); BOA. NFS. d., 3197, s. 1-2, 9, 1831 (1246).

NFS. d., 3192, s. 3-29, 1831 (1246); BOA. NFS. d., 3193, s. 8, 29 Ocak 1831 (1246.Ş.15); BOA. NFS. d., 3195, s. 2- 4, 17-19, 1831 (1246); BOA. NFS. d., 3197, s. 1, 4, 14, 1831 (1246); BOA. NFS. d., 3199, s. 9, 15, 1831 (1246);

Muhtarlık Teşkilatı için bkz. Musa Çadırcı, Tanzimat Döneminde Anadolu Kentlerinin Sosyal ve Ekonomik Durumu, TTK Yayınları, Ankara 1997, s. 38-40; Münadi, naib ve nakib kavramları için bkz. Şemseddin Sami, age, s. 1407, 1453, 1469.

2-22, 1831 (1246); BOA. NFS. d., 3197, s. 1-18, 1831 (1246); BOA. NFS. d., 3199, s. 1-29, 1831 (1246); Teveman kavramı için bkz. Şemseddin Sami, age, s. 447.

20 Meydan Mahallesinde Ahmet’in üç çocuğu, Mustafa ve iki oğlu 1832’de, Karakoyunlu Köyünde Ahmet’in dört çocuğu ise 1831 yılı içerisinde arka arkaya ölmüştür. BOA. NFS. d., 3190, s. 13-14, 21, 1831 (1246);

Alifahreddinkebir Köyünde Resil ve Hasan’ın üçer çocuğu, Nasuh ve üç çocuğu dışında diğer ailelerden de ölenlerle birlikte toplam 61 kişi hayatını kaybederken, Alifahreddinsagir Köyünden ise aynı aileden iki, üç, dört olmak üzere 1832 yılı içerisinde 71 kişi ölmüştür. Ayrıca Ürkütlü’den İbrahim ibni Mustafa için cüzzam illetine mübtela kaydı bulunmaktadır. BOA. NFS. d., 3192, s. 15-18, 27, 1831 (1246); Elmalı’ya bağlı Kara Köyde, Hatib Hasan’ın dört çocuğu 1831 yılında arka arkaya ölürken kendisi de 1832 yılında ölmüştür. Salur Köyünden Bekir’in dört çocuğu 1832 yılı içerisinde ölürken, Düden Köyünden aynı aileye mensup ikişer, üçer kişinin 1831 ile 1832

(9)

Mehmet Ak

April 2014

Sonuç

Teke Sancağının 1831 yılı nüfus defterleri incelendiği zaman nüfusun coğrafi, idari, sosyal ve etnik durumu ile yaş gruplarına dağılımı belirlenirken oldukça zengin bir içeriğe sahip olan defterlerde bireylerin görev, meslek, eğitim, sağlık ve özel durumları ile sosyal hadiselere dair önemli bilgiler bulunmaktadır. Defterler iyi irdelendiği taktirde sancak nüfusu ile ilgili şimdiye kadar bilinenlerin aksine farklı verilerin ortaya çıktığı görülmektedir. Nitekim mevcut veriler ölçüsünde dönem içerisinde genç ve dinamik bir nüfusu bulunan Teke Sancağı önemli bir asker ve vergi kaynağı niteliğindedir. Yine var olan mesleklere bakıldığı zaman insanların uğraş alanları ortaya çıkarken bu dağılım çerçevesinde çeşitli unsurların mevcut durumu ortaya konulabilmektedir. Aynı zamanda bu dönemde küçük bir liman kenti olan Teke Sancağı nüfusunun büyük bir kesimi kırsal alanda yaşarken tarım ve hayvancılıkla uğraşmakta ve bu alanda ülke açısından önemli bir kaynak olma özelliği taşımaktadır.

Tablo 1: Antalya Merkeze Bağlı Yerleşim Alanları ve Nüfus Durumu

yılları içerisinde öldüğü görülmekle birlikte bunların çoğu küçük yaşta ve gençtir. Eğmir’de aynı aileden ikişer, üçer kişi ölmekle birlikte 1832 yılında 75 nüfuslu köyde 26 ölüm vakası meydana gelmiştir. Beğler Köyünden Mustafa ve iki oğlu 1831 yılında arka arkaya hayatını kaybetmiştir. BOA. NFS. d., 3193, s. 10, 14, 20, 29 Ocak 1831 (1246.Ş.15); Çiftlik Bayat’da aynı aileden ikişer, üçer, dörder, beşer kişi aynı gün içerisinde hayatını kaybederken baba ile çocukların tamamının öldüğü de olmuştur. BOA. NFS. d., 3197, s. 4, 1831 (1246).

Meskûn Mahal Nüfu

s

Meskûn Mahal Nüfu

s Mahalle-i Cami-i Cedid 76 Karye-i Sekci ve Mahalle-i Bahtılı Maa

Çakırlar

242

Mahalle-i Cami-i Atik 74 Çakırlar’da Yabancı 3

Mahalle-i Makbulağa 174 Karye-i Avcı Bayırı Maa Doyran 114

Mahalle-i Hatib Süleyman 52 Karye-i Geyik Bayırı 49

Mahalle-i Mecdeddin 61 Karye-i Furma 39

Mahalle-i Hasbalaban 68 Karye-i Duacı 28

Mahalle-i Karadayı 29 Karye-i Şerafeddin Bayırı 30

Mahalle-i İskender Çelebi 55 Karye-i Duraliler 50

Mahalle-i Babadoğan 75 Karye-i Çam 15

Mahalle-i Tuzcular 72 Karye-i Dumanlar 26

Mahalle-i Cüllahkara 29 Dumanlar’da Yabancı 23

Mahalle-i Ahi Yusuf 38 Karye-i Karaçallı 97

(10)

JHS 24

April 2014

Mahalle-i Ahikızı 45 Karye-i Çirkinoba 73

Mahalle-i Temürci Süleyman

132 Çirkinoba’da Yabancı 29

Mahalle-i Balibey 122 Karye-i Kundu 64

Mahalle-i Divanpiri 56 Kundu’da Yabancı 56

Mahalle-i Kızılsaray 114 Karye-i Bıyıklı 83

Mahalle-i Elmalı 93 Bıyıklı’da Yabancı 3

Mahalle-i Aşıkdoğan 47 Karye-i Ekşili 114

Mahalle-i Sağırbey 123 Karye-i Bağçe 59

Mahalle-i Kiçibali 55 Bağçe’de Yabancı 3

Mahalle-i Şeyh Sinan 272 Karye-i Çığlık 106

Mahalle-i Çavuşbahçesi 47 Çığlık’da Yabancı 1

Mahalle-i Tahılpazarı 33 Karye-i Karakoyunlu ve Şehir 42

Mahalle-i İğdir Hasan 67 Karye-i Solaklı 62

Mahalle-i Şeyh Şücaeddin 26 Karye-i Zeytun 21

Mahalle-i Sofular 124 Karye-i Uncalı 51

Mahalle-i Arabmescid 54 Karye-i Varsak 198

Mahalle-i Araban 37 Karye-i Mandırla 100

Mahalle-i Kızılharım 38 Karye-i Kındıra 9

Mahalle-i Takiyyeci 115 Karye-i Kızıllı 153

Mahalle-i Kirişçi 13 Karye-i Asi Karaman 105

Mahalle-i Meydan 256 Karye-i Güzelim Karaman 141

Meydan Civarında Yabancı 10 Arabsoylu Çiftliğinde Yabancı 13

Mahalle-i Temürcikara 263 Karye Toplam 2.202

Mahalle Toplam 2.945

(11)

Mehmet Ak

April 2014

Tablo 2: Kalkan Kazasına Bağlı Yerleşim Alanları ve Nüfus Durumu

Tablo 3: Finike Kazasına Bağlı Yerleşim Alanları ve Nüfus Durumu

Kaynak: BOA. NFS. d., 3190, s. 1-23, 1831 (1246); BOA. NFS. d., 3191, s. 3-206, 10 Haziran 1831 (1246.Z.29); BOA. NFS. d., 3201, s. 12-13, 17, 1831 (1246); BOA. NFS. d., 3202, s. 37-47, 74, 80, 1831 (1246).

Meskûn Mahal Nüfus Meskûn Mahal Nüfus

Karye-i Margaz 177 Karye-i Bazirgan 216

Karye-i Burnaz 85 Karye-i Bağlıağaç 100

Karye-i Gelemiş 56 Karye-i Arsa 20

Karye-i Çavdır 230 Karye-i Aklar 40

Çavdır’da Yabancı 33 Karye-i Cumburcu 256

Karye-i Kınık 60 Karye-i Öz 6

Karye-i Sidek 130 Karye-i Korubükü 92

Karye-i İslamlar 221 Toplam 1.722

Kaynak: BOA. NFS. d., 3191, s. 217-286, 10 Haziran 1831 (1246.Z.29); BOA. NFS. d., 3201, s. 19, 1831 (1246); BOA. NFS. d., 3202, s. 92-93, 1831 (1246).

Karye-i Hasköy 95 Karye-i Kağaz 19

Karye-i İncirağacı 41 Karye-i Örtekiz 58

Karye-i Bağyakası 104 Karye-i Arifler 191

Bağyakası’nda Yabancı 10 Mahalle-i Alason Tabi-i Arifler 77

Karye-i Çavdır 25 Mahalle-i Yalnız Tabi-i Arifler 126

Çiftlik Pınarbaşı 8 Karye-i Yozgat 68

Karye-i Yazır 188 Karye-i Ernez 93

(12)

JHS 26

April 2014

Tablo 4: İğdir Kazasına Bağlı Yerleşim Alanları ve Nüfus Durumu

Tablo 5: İstanos Nahiyesine Bağlı Yerleşim Alanları ve Nüfus Durumu

Karye-i Sarıcasu Çiflik 31 Karye-i Alacadağ 67

Karye-i Halaclar 42 Karye-i Adrasan 67

Karye-i Ilıca 21 Toplam 1.382

Çiftlik Salur Boğaz 11

Kaynak: BOA. NFS. d., 3191, s. 298-361, 10 Haziran 1831 (1246.Z.29); BOA. NFS. d., 3201, s. 17, 1831 (1246); BOA. NFS. d., 3202, s. 82, 1831 (1246).

Meskûn Mahal Nüfus Meskûn Mahal Nüfu

s Karye-i Kemer Namı Diğer Akova 146 Karye-i Tekirova Namı Diğer

Çiftlik 54

Karye-i Kuzdere 48 Karye-i Çitdibi 36

Karye-i Ulupınar 42 Karye-i Yarbaşçandır 83

Karye-i Yazır 57 Karye-i Hisarçandır 111

Karye-i Gerçen Namı Diğer Burdurcuk

155 Karye-i Karacaören Tabi-i Kardıc 303

Karye-i Sarıkavak Namı Diğer Kumluca

111 Karye-i Çayiçi Tabi-i Kardıc 179

Karye-i Belen 105 Karye-i Dere Tabi-i Kardıc 107

Karye-i Gödene 66 Karye-i Kuzca Tabi-i Kardıc 143

Karye-i Karacaağaç 46 Toplam 1.861

Karye-i Cebe Namı Diğer Savrun 69

Kaynak: BOA. NFS. d., 3191, s. 376-464, 10 Haziran 1831 (1246.Z.29).

(13)

Mehmet Ak

April 2014

Karye-i Kışla 169 Karye-i Yalınlısagir 177

Kışla’da Yabancı 20 Karye-i Zivind 180

Karye-i Mirahur 63 Zivind’de Yabancı 1

Mirahur’da Yabancı 28 Karye-i Alifahreddinkebir 265

Karye-i Kargalık 86 Karye-i Alifahreddinsagir 343

Karye-i Dere 97 Alifahreddinsagir’de Yabancı 2

Dere’de Yabancı 8 Karye-i Mamatlar 50

Karye-i Dat 21 Karye-i Köseler 66

Dat’da Yabancı 1 Köseler’de Yabancı 2

Karye-i Yeleme 20 Karye-i Avdan 158

Yeleme’de Yabancı 4 Karye-i İmecik 209

Karye-i Sülekler 84 İmecik’de Yabancı 3

Karye-i Akkilise 44 Karye-i Çıvgalar 351

Akkilise’de Yabancı 13 Çıvgalar’da Yabancı 4

Karye-i Söğüdlü 38 Karye-i Çaykenarı 210

Söğüdlü’de Yabancı 33 Çaykenarı’nda Yabancı 12

Karye-i Kevzer 18 Karye-i Yaka 75

Karye-i Bayat 100 Karye-i Karakuyu 48

Bayat’da Yabancı 10 Karye-i Çukurca 63

Karye-i Taşkesiği 100 Karye-i Leğlek 67

Karye-i Yazır 184 Karye-i Karataş 50

Yazır’da Yabancı 3 Karataş’da Yabancı 2

Karye-i Sımandır 70 Karye-i Karadiğin 36

Karye-i Beğiş 155 Karadiğin’de Yabancı 3

(14)

JHS 28

April 2014

Tablo 6: Elmalı Kazasına Bağlı Yerleşim Alanları ve Nüfus Durumu

Karye-i Osmankalfalar 28 Karye-i Karkın Maa Kemerağzı 150

Karye-i Karabayır 136 Karkın’da Yabancı 5

Karye-i Fığla 309 Karye-i Ürkütlü 94

Fığla’da Yabancı 12 Karye-i Anbahan 103

Karye-i Belen 59 Anbahan’da Yabancı 7

Karye-i Andiye 168 Karye-i Yuva 151

Karye-i Yelten 146 Karye-i Garibce 148

Yelten’de Yabancı 13 Garibce’de Yabancı 18

Karye-i Yalınlıkebir 90 Karye-i Manay 24

Yalınlıkebir’de Yabancı 5 Toplam 5.412

Kaynak: Kışla’dan olup defterin sonuna yazılan 44 kişi Kışla Karyesi nüfusuna eklenmiştir.

BOA. NFS. d., 3192, s. 1-30, 1831 (1246); BOA. NFS. d., 3194, s. 1-212, 29 Ocak 1831 (1246.Ş.15); BOA. NFS. d., 3201, s. 13-16, 1831 (1246); BOA. NFS. d., 3202, s. 49-72, 1831 (1246).

s

Mahalle-i Cami-i Atik 231 Eğmir’de Yabancı 8

Mahalle-i Cami-i Cedid 194 Karye-i Çiftlik Cedid 46

Mahalle-i Karyağdı 117 Karye-i Subaşı N. Diğer

Bayralar

196

Mahalle-i Ayrıklar 46 Subaşı’da Yabancı 6

Mahalle-i Kabmescid 111 Karye-i Yalnızdam 71

Mahalle-i Toklular 110 Yalnızdam’da Yabancı 2

Mahalle-i İmamlar 67 Karye-i Imırcık 50

Mahalle-i Kuşakcılar 55 Eğmircik’de Yabancı 6

(15)

Mehmet Ak

April 2014

Mahalle-i Musa Efendi 47 Karye-i Mümür 23

Mahalle-i Nuhlar 80 Mümür’de Yabancı 2

Mahalle-i Tahtamescid 153 Karye-i Kortan 47

Mahalle-i İplikpazarı 43 Karye-i Gilevgi 96

Mahalle-i Nazırlar 58 Karye-i Karamık 39

Mahalle-i Hanedanlar 50 Karamık’da Yabancı 3

Mahalle-i Alamescid 74 Karye-i Serkiz 61

Mahalle-i Külahcı 83 Karye-i Söyle 80

Mahalle-i Savrıklar Namı Diğer İshak Dede

69 Karye-i Kışla 69

Mahalle-i Pınarbaşı Maa Karapınar 21 Kışla’da Yabancı 1

Mahalle-i Tatlılar 83 Karye-i Tekke 130

Mahalle-i Nacaklar Maa Kazancılar 59 Tekke’de Yabancı 2

Mahalle-i Küçüklü 97 Karye-i Eskihisar 100

Küçüklü’de Yabancı 38 Karye-i Ovacık 82

Mahalle-i Selamlar 29 Karye-i Bucak 28

Elmalı’da Yabancı 4 Karye-i İlyağı 52

Karye-i Kara 57 Karye-i Beğler 55

Karaköy’de Yabancı 3 Beğler Çiftliğinde Yabancı 1

Karye-i Salur 70 Karye-i Davıllar 97

Salur’da Yabancı 3 Davıllar’da Yabancı 2

Karye-i Çuğun 80 Karye-i Güğü 95

Karye-i Müren 170 Karye-i Yuva 339

Müren’de Yabancı 3 Karye-i Kızılca 94

Karye-i Ayvasıl 55 Karye-i Mürsel 26

(16)

JHS 30

April 2014

Tablo 7: Bucak Kazasına Bağlı Yerleşim Alanları ve Nüfus Durumu

Tablo 8: Kızılkaya Kazasına Bağlı Yerleşim Alanları ve Nüfus Durumu

Karye-i Kuz 15 Mürsel’de Yabancı 1

Karye-i Pirhasanlar 29 Karye-i Çoban 28

Pirhasanlar’da Yabancı 3 Karye-i Dire 24

Karye-i Geçmen 49 Maksud Bey Çifliğinde

Yabancı 2

Karye-i Semayük 253 Niyazlarda Yabancı 7

Karye-i Bayındır 135 Salih Ağa Çiftliğinde Yabancı 6

Karye-i Düden 55 Toplam 4.951

Karye-i Eğmir 75

Kaynak: BOA. NFS. d., 3193, s. 1-23, 29 Ocak 1831 (1246.Ş.15); BOA. NFS. d., 3194, s.

212-469, 29 Ocak 1831 (1246.Ş.15); BOA. NFS. d., 3201, s. 17-19, 1831 (1246); BOA. NFS.

d., 3202, s. 83-86, 1831 (1246).

Mahalle-i Yörükler 107 Karye-i Germiye 161

Mahalle-i Çavuşlar 160 Nahiye-i Karaöz Mahalle-i Hatibler 30

Mahalle-i Alaaddin 150 Karye-i Menetler 23

Mahalle-i Kemiklik 111 Mahalle-i Karamanlı 100

Mahalle-i Cami-i Şerif 163 Mahalle-i Fettanlar Maa Orta ve Köseler 152 Mahalle-i Çukur 143 Karye-i Belen Maa Çepel ve Mahalle-i

Ellezler

85

Mahalle-i Karaayvatlar 212 Karye-i Yenice 104

Karye-i Divri 93 Toplam 1.794

Kaynak: BOA. NFS. d., 3195, s. 8-17, 1831 (1246); BOA. NFS. d., 3196, s. 1-63, 10 Haziran 1831 (1246.Z.29).

(17)

Mehmet Ak

April 2014

Tablo 9: Kaş Kazasına Bağlı Yerleşim Alanları ve Nüfus Durumu

Karye-i Karapınar 97 Karye-i Uğurlu 84

Karye-i Kuz 109 Karye-i Pazaravdanı 162

Karye-i Susuz 118 Karye-i Kızılcaağaç 68

Karye-i Avdancık 47 Karye-i Bademağacı 231

Karye-i Karaaliler 69 Toplam 985

Kaynak: BOA. NFS. d., 3195, s. 17-22, 1831 (1246); BOA. NFS. d., 3196, s. 124-157, 10 Haziran 1831 (1246.Z.29).

Mahalle-i Köfteri 163 Karye-i Ortabağ 66

Mahalle-i Alpanos 113 Karye-i Kılıçlı 97

Çiftlik Dirgenler 31 Karye-i Matırlı 27

Karye-i Çiftlik Durasanlar 45 Karye-i Gürsesli 28

Karye-i Yavi 89 Karye-i Gendive 24

Karye-i Çerler 13 Karye-i Gelemen 15

Karye-i Pınarbaşı 27 Karye-i Kemer 186

Karye-i Afşar 15 Karye-i Akörü 332

Karye-i Hollı 32 Karye-i Dere 21

Karye-i Akçaeniş 55 Karye-i Esas 8

Karye-i Değirmen 14 Karye-i Demre 123

Karye-i Çiftlik Bayat 110 Karye-i Çukurbağ 139

Karye-i Çiftlik Armudlu 38 Karye-i Çiftlik Karadağ 105

Karye-i Çiftlik Ayvasıl 158 Karye-i Kayapınar 7

(18)

JHS 32

April 2014

Tablo 10: Serik Kazasına Bağlı Yerleşim Alanları ve Nüfus Durumu

Karye-i Hacıoğlan 52 Karye-i Kala Namı Diğer

Kekova

57

Karye-i Boğazcık 8 Karye-i Tırmısın 61

Karye-i Kızılağaç 65 Karye-i Bayındır 93

Karye-i Köyre 100 Karye-i Çağman 50

Karye-i Asanoğlan 55 Karye-i Seyret 74

Karye-i Sarılar 116 Karye-i Beymelik 65

Karye-i Belenli 71 Toplam 2.948

Kaynak: Seyret bakayası olarak ayrı kaydedilen 20 kişi Seyret Karyesi nüfusuna eklenmiştir.

BOA. NFS. d., 3197, s. 1-15, 1831 (1246); BOA. NFS. d., 3198, s. 1-124, 10 Haziran 1831 (1246.Z.29).

s

Mahalle-i Nefsi Serik 82 Karye-i Çakallık 26

Mahalle-i Asar 11 Karye-i Kum 12

Karye-i Korucuk Asarı 10 Karye-i Kürüş 29

Karye-i Tekke 35 Karye-i Işıklar 100

Karye-i Karıncalı 19 Çiftlik Aralık 31

Karye-i Çandır 23 Karye-i İstavroz 69

Karye-i Çanakcı 12 Karye-i Bucak 51

Karye-i Üçtepe 8 Karye-i Temürciler Namı Diğer

Çetince 166

Karye-i Berendi 14 Nahiye-i Beşkonak Mahalle-i Karataş

135

Karye-i Pınarcık 51 Çiftlik Cedid Derenez ve Balkıs 11

Karye-i Burmaağaç 17 Karye-i Karabük 48

(19)

Mehmet Ak

April 2014

Tablo 11: Teke Yörükleri ve Nüfus Durumu

Karye-i Kuşçular 84 Mahalle-i Tazı Tabi-i Karabük 67

Karye-i Hacıosmanlar Maa Köleler

203 Mahalle-i Serk Tabi-i Karabük 83

Karye-i Üründü 22 Karye-i Bozyaka 116

Karye-i Eminceler 18 Karye-i Bolasan 80

Karye-i Ayanız 14 Nahiye-i Karaveliler 101

Karye-i Akbaş 91 Nahiye-i Has 226

Karye-i Boğazak 55 Toplam 2.120

Kaynak: BOA. NFS. d., 3198, s. 181-268, 10 Haziran 1831 (1246.Z.29).

Oymak Oba Nüfus Oymak Oba Nüfus

Milli Kocaaliler 158 Gebiz Aşağıoba 153

Milli Kızılseki 305 Gebiz Macar 238

Milli Killik 139 Gebiz Dorumlar 20

Milli Hacı Hüseyinler 77 Gebiz Kırbaş 118

Milli Kayı 167 Gebiz Kozan 151

Milli Karacaören 28 Gebiz 50

Milli Gelesin 82 Gebiz 5

Milli Kavacık 39 Yeniosmanlı Çıplaklı 108

Milli Dağ 290 Yeniosmanlı Topallı 64

Kitişoğlu Mevlüdlü 63 Yeniosmanlı Çınkıraklı 47

Kitişoğlu Mevlüdlü 31 Yeniosmanlı Başındayoklu 47

Kitişoğlu 12 Yeniosmanlı Kirişçiler 107

(20)

JHS 34

April 2014

Kitişoğlu 1 Yeniosmanlı Meçikli 51

Ahadlı 356 Yeniosmanlı Arablar 69

Tavaslı 71 Yeniosmanlı 1

Köşkerli 74 Yukarı Kızıllı 60

Tevfikli 30 Çepel 130

Kumlu 70 Töngüşlü 106

Kapaklı 166 Manavgat Eskiyörüğü 158

Murtana Gürlü 349 Eskiyörük 416

Murtana Macunlu 220 Karahacılı 752

Murtana Abdurrahmanoğl u

74 Karakoyunlu 488

Murtana Solak İsmail 106 Gündüzbeyli 9

Murtana Aşağıtaife 214 Güzelbeyli 1

Murtana Macunlu 71 Alaylı 21

Murtana Torunlar 64 Emirler 13

Murtana 347 Hacıisalı 20

Murtana Torunlar 18 Kırlı 6

Gebiz İkibaşlı 98 Pehlivanlu 1

Gebiz Çatallar 75 Toplam 7.315

Gebiz Akçapınar 110

Kaynak: BOA. NFS. d., 3190, s. 7, 9, 12, 1831 (1246); BOA. NFS. d., 3193, s. 16, 29 Ocak 1831 (1246.Ş.15); BOA. NFS. d., 3195, s. 1-8, 1831 (1246); BOA. NFS. d., 3196, s. 72-113, 10 Haziran 1831 (1246.Z.29); BOA. NFS. d., 3197, s. 15-18, 1831 (1246); BOA. NFS. d., 3198, s. 125-152, 10 Haziran 1831 (1246.Z.29); Kirişçiler’den olup Arablar içerisine kaydedilen 10 kişi, grafikte Arablar’dan çıkarılıp Kirişçiler’e eklenmiştir. BOA. NFS. d., 3199, s. 1-30, 1831 (1246); BOA. NFS. d., 3200, s. 1-192, 1831 (1246); BOA. NFS. d., 3201, s. 16-17, 1831 (1246); BOA. NFS. d., 3202, s. 75-78, 1831 (1246).

(21)

Mehmet Ak

April 2014

Tablo 12: Tahtacı ve Abdalların Yerleşim Alanları ve Nüfus Durumu

Tablo 13: Gayrimüslimlerin Yerleşim Alanları ve Nüfus Durumu

Tahtacı ve Abdal Nüfus Tahtacı ve Abdal Nüfu

s Nefsi Antalya Civarında Veli

Kahya Bölüğü Demekle Maruf

173 Cemaat-i Tahtacı Bölük Ahmed Kahya 61

Çakırlar Kurbunda Tahtacı 41 Murtana ve Gebiz Aşireti Derununda Abdal

89

Finike Kazasında Tahtacı 22 Finike Kazası Hasköy Civarında

Hüseyin Kahya Bölüğünden Abdal 28 İğidir Kazasında Tahtacı

Taifesinden Kılıç Kahya Bölüğü

82 Elmalı’da Abdallar Mahallesi 15

Cemaat-i Veli Kahya Tahtacı 51 Toplam 562

Kaynak: BOA. NFS. d., 3201, s. 4-9, 1831 (1246); BOA. NFS. d., 3202, s. 3-32, 1831 (1246).

Rum, Ermeni ve Yabancı Nüfus Rum, Ermeni ve Yabancı Nüfus Mahalle-i Cami-i Cedid Rum 439 Kaza-i Kalkan’da Ticaret İle

Geştügüzar Eden Reaya

6

Mahalle-i Babadoğan Rum 346 Kaza-i Kaş’ta Ticaret İle Geştügüzar Eden Reaya

5 Mahalle-i Babadoğan Ermeni 15 Kaza-i Finike’de Ticaret İle

Geştügüzar Eden Reaya

4

Mahalle-i Makbulağa Rum 312 Derun-ı Antalya’da Misafiren

Hanlarda ve Dükkanlarda Sakin Olan Rum Tüccar

53

Karye-i Mandırla Rum 8 Tekelioğlu Hanında Rus Tüccar 1

Karye-i Mandırla Ermeni 16 Zencirli Handa Fransa Himayesinde Terzi

1

Kaza-i Elmalı Ermeni 113 Rus Konsolosu Tezkeresiyle Zencirli 2