Tarım Araştırma Raporları-4

TARIM

ARAŞTIRMA RAPORLARI - 4

GAP BÖLGESiNE UYGUN

PİKAN CEVİZİ ÇEŞİTLERİNİN

SAPTANMASI

T.C.

BAŞBAKANLIK

GÜNEYDOCU ANADOLU PROJESI BÖLGE KALKlNMA IDARESI BAŞKANLICI

T.C.

BAŞBAKANLIK

GUNEYDOCU ANADOLU

PROJESİ

BÖLGE KALKINMA

İDARESi BAŞKANLICI

GAP BÖLGESiNE UYGUN

PİKAN CEVİZİ ÇEŞİTLERİNİN

SAPTANMASI

AGUSTOS, 1993

IÇ IN DEKILER

ON SÖZ

1.

GIRIŞ

2. MATERYAL V E YÖN TEM 2.

1.

MATERYA L 2.2. YÖNTEM

3.

ARAŞTIRMA

BULGULARI

4. SONUÇ

Ö

^{N S}

Ö

^Z

Güneydo9u

Anadolu Bölgesi 'n

in sulamaya

açılmasıyla

ortaya

çıkacak tarımsal

p

otansiyel

in

en iyi

şekilde de~erlendir,ilmesini

temin

etmek amacıyla

.GAP

Idaresi Başkanlığı tarafından

Çukurova Universitesi Ziraat Fakültesi 'ne bir dizi

Tarımsal Araştırma

ve

Geliştirme Çalışması yaptırılmıştır.

Şanlıurfa-Akçakale

Koruklu mevkiinde tahsis edilen 276

dekarlık

bir

Araştırma

Istasyonu kurulması, 31 adet

projeden

oluşan araştırma çalışmalarının

yürütül-

m

esi, GAP Bölgesi 'nde

Tarımsal

Konularda Veri

Bankası Oluşturulması

ve Uzaktan

Algılama

Merkezi

Kurulması

olmak üzere dört

bileşenden oluşan

proje

çalışmaları

1987-1992 yı

ll

arı

aras

ı

nda

yürütülmüştür.

P

lanlanan proje

çalışmaları

üç

aşamalı

olarak ele

alınmış

ol

up tamamlanan b

ölümü, birinci

aşamayı oluşturan

Adaptasyon

Çalışmalarını içerm

e

ktedir.

Proje paketinin

araştırma çalışmalarından

bitkisel üretimle ilgili olanlar,

K

oruklu mevki i nde kurul an

Araşt ırma İstasyonu'

nda hayvansal ür etimle ilgili olanlar ise

TİGEM Ceylanpınar Tarım İşletmesi

'nde

yürütülmüştür.

Bu rapor, yürütülen alt

proje

lerle ilgili olarak saptanan il

k sonuçları

ortaya

koymaktadır.

Söz konusu proje paketi

nin

ikinci

aşaması

olan

yetiştirme

teknikleri ile ilgili

araştırmalar,

ilk

aşamada

elde ed

il

en verilere

bağlı

olarak ve adaptasyonu

saptanmış

tür ve

çeşitlerı

e Harran üniversitesi Ziraat Fakültesi 'nin de

katkıları

ile yine Çukurova üniversitesi Ziraat Fakültesi

tarafından 1993-1996 yılları arasında

sürdürülecektir.

ı. GİRİŞ

Heyve

şekli,

kabuk

kalınlığı

ve

tadı bakımından

normal cev

izden farklı

ö

zellikler

taşıyan pikanın yetiştiriciliği

özelli kle

yüzyılımızın başından

itibaren dünyada belirli ve artan bir

gelişim

süreci i çinde

bulunmaktadır.

Genel olarak, %

73-75

yağ, %

12-15 karbonhidrat,

%

9-10 prote

i

n, % 3-4 su ve %

ı.s dolayında

mineral madde içeren pikan meyvelerinin E vitaminince de oldukça zengin

olması

ve

yağ

yönünden

bazı sağlık sorunları

olan

kişilerinde

bu meyveyi

doyınamış yağ

asitl erince

zenginliği

nedeniyle

rahatlıkla

yiyebilmeleri pikan

yetiştiriciliğinin

ve üzerindeki

çalışmaların

son

yıllarda artmasının

nedenleri

arasında

gösterilebilir

.

Pikan cevizinin

anavatanı

ve bugünkü durumda

yetiştiriciliğinin yaygın olduğu

ulkelerdeki ekolojik

koşullara bakıldığı

zaman, ülkemizin de

bazı

bölgelerinde bu meyve türünün

rahatlıkla yetişebileceği

görülmektedi r . Ülkemizde

pikanın yetişebileceği

alanlar olarak· Akdeniz Bölgesi

,

Ege Bölgesi'nin güneyi ve

Güneydo~u

Anadolu Bölgesi 'nin

bazı

yerleri

sayılabilir. Yapılan çeşitli araştırmalar

sonucu

pikanın

ekonomik olarak

yetiştiriciliğinde

en önemli

faktörler; sıcaklık toplamı, ilbaharın

geç

donları

ile

sonbaharın

erken

donları arasındaki

süre ve

çeşitlerin soğuklama

gereks iniml er inin

karşılanmasıdır.

2. MAT ERYAL VE YÖNTEM 2.

1.

Materyal

Araştırma, Şanlıurfa-Koruklu Araştırma İstasyonu'nda

ll pikan

çeşidi

ile

yürütülmüştür.

2.2. Y öntem

Bu çeşitlerden

Mahan, Wichita, Western, Harri s Super, Choct aw , Royal,

Shawnee

ve H astings Mart 1988'de 12x12 m

aralıklarla

S' er tekerrürlü olarak

"Tesadüf

Parselleri Deneme Desenine" göre

dikilmişlerdir.

Comanche, Texhan ve Ideal

çeşitleri

ile 1988 yaz

aylarında

kuruyan

bazı

fidanlar

Aralık

1988 'de

tamamlanmışlardır.

~öğür anacına aşılı

olarak dikilen fidanlar, 1988 yaz

aylarında

çanak usulü

ıle,

1989

yazından

itibaren ise mikrosiprinklerle

sulanmış,

bu dönemde

~alçlamaya

özel önem

verilmiş

ve bütün

çeşitlere aynı

kültürel ve teknik

ışlemler

uygul

anmıştır.

Denemeye alınan çeşit

l

erde 1989 yılından itibaren;

gelişme

durum

l

arı,

~?.m~rcukl arın

sürme tari hi, yaprak dökme tari hi, vejetasyon sü re s i, sürgün uyumesi i nce

l en miştir.

1990 yılında Wichita, 1991 yılında Wichita Harri s Super, Western , Royal ve Mahan çeşitlerinden meyve alınmı ş ve bunl ard~ verim (gr/ ağaç), meyve ağırl ı ğı (gr) , meyve

uzunluğu (mm),

meyve genişliği (mm), kabuk

kalınlığı

(mm), iç

~ğ~rlı~ı (~r), kabuk ağırlı

ğı (gr), iç

randımanı (%), boş

meyve oranı

(%)

ve 9

dakı cevız

adedi

belirlenmiştir.

3· ARAŞTIRMA BULGULARI

~eşitler , 1-5 skalasına gö re değerlendiril en gelişme durumlarına göre

ıncelenmiş

ve 3 gruba

ayrılmışlardır. İdeal

(1.67), Western (1.72), Choctaw

(

!.92), Wichita

(~.~6), .Harri~

Super

(1.96)

ve Royal

(2.14) Şanlıurfa-Koruklu tolullarında

en.

ıyı gelışme

g?steren

.. çeşit~er

olarak

saptanmışlar

ve s

kala d

erecel erine .gore normal

gelışme gostermışlerdir.

Mahan

(2.62),

Comanche

(2.68), Hastıngs (2.98) ve Texh~n (3.~7) .gelişme

göstermesi

ne karşın

zaman zaman

yapraklarında.

sararmalar

~ozlenf!lıştır.

Bölge

koşullarında 4.08

skala

d

erecesi

ortalaması ıle

en

yetersız gelışme

Shawnee

çeşidinde belirlenmiştir. Araştırmalarda ~ul~anılan

pikan

çeşitleri

içerisinde en erken süren

çeşitler H

arris Super,

Wıchıta

ve

Mah

an olarak

saptanmıştır.

En geç süren

çeşitler ise comanche

ve Choctaw ol

muştur.

B

ö

lgede,

kullanılan çeşitler

içerisinde en erken yaprak

dökme

tarihi 27

Kasım'da

Texhan ve

29 Kasım'da

Western

çeşitlerinde saptanmıştır.

En geç

yapraklarını

dökenler ise, Ideal ve Mahan

çeşitleri olmuştur.

En uzun

v

ejetasyon süresine sahip olan

çeşitler

olarak;

İdeal,

Mahan, Wichita ve

Harr

is

Super saptanmıştır.

4.

SONUÇ

~anlıurfa-Koruklu koşullarında

l l pi kan cevizi

çeşidiyle 1988-92 yılları

arasında

y ürütülen bu

araştırmada

l-5

skalasına

göre en iyi

gelişme

gösteren

çeşitler

ol ara k

İ

dea 1 , Western, Choctaw, W i ch i ta ve Harri s Su per

bulunmuştur.

Bölgede en uzun vejetasyon süres i Mahan,

İdeal,

Wichita ve Harris Super

çeşitlerinde saptanmıştır.

En fazla

yıllık

sürgün büyümesi Harris

Sup~r,

Cha ctow, Wichita,

We

stern, Ideal ve Royal

çeşitlerinde belirlenmiştir.

Ilk

m

eyve veren

çeşit Wichi

ta

olmuş

ve dikimden 3.5

yıl

sonra bu

çeşitten a~aç

başına

1,471

gram

meyve

alınmıştır.

Meyve veren

çeşitler arasında

en iri meyveler Harris Super'de

(9.71

gr), i ç

randımanı

en yüksek Wichita'da

(% 46.54) v

e en

düşük boş

meyve

oranı

yine Wichita

(% 2.50) çeşidinde saptanmıştır. Çeşitlerin Şanlıurfa-Koruklu koşullarında

gösterdikl

eri davranışlara..,·. ,, bul~ul~r~

göre,

Güneydo~u

An adolu Bölgesi 'nin ekolojik yönden pikan

ye~ıştırıciligi

i çi n çok öneml i bir potans iyel e sahip

olduğu ve

bölgeden elde

edılen

d ört

yıllık

ilk sonuçlar

ışı~ında,

Wichita, Harris Supek, Western,

Id

eal ve Choctaw

çeşitlerinin

ümitvar sonuçlar

verdiği, ayrıca

ço erken meyveye

y

atailiiiTCfiita

çeşidi

üzerinde

durulmasının yararlı olacağı

belirt i lebilir.

~u~un yanında, çeşitlerin

bölgedeki meyve kalite

unsurlarının belirl

enebi

l

mes

i

ı~ın

gerçek

performanslarını 10 yaşın

üzerinde göste

r

me

leri

nedeniyle

g~zlemlerin

en

az 15-20 yıllık

bir

dön

emde sürdü rülmesinin ve çok daha

geniş

~ır çeşit yelpazesiyle

besl

enme, fizyoloj~ ve döll~nm~ ~i~o ~o~ i ~eri kon~ l arı~da ka

araştırma yapılmasının

bölgede

pıkan yetıştırıcılığının gelışmesıne

atkıları olacagı

so

nucuna varılmıştır.

TARIMSAL

ARAŞTIRMA GELİŞTİRME

PROJE Ç ERÇ EVE SiNDE YÜR ÜTÜL E N

ÇALIŞMALAR

ı.

GAP Bölgesine Adapte Olabilecek

Şeftali Kayısı,

Badem ve Nektarin

çeşitlerinin

Saptanmas

ı

'

2. GAP B

öl

gesinde

De~işik

Nar

Çeşitlerinin

Adaptasyonu 3. Ülkemizde

Yetiştiricili~i

Adaptasyonu

^Yapılan

Çilek

Çeşitlerinin

GAP B

ölgesine

4 . GAP Bölgesine Uygun Pikan Cevizi

Çeşitlerinin Saptanması

5.

Doğal Ol~rak Yetişen

Çok

Yıllık So~anlı-Yumrulu

ve Rizomlu Süs Bitkilerinin Tarlada Üretim

Olanakları

6.

Sulamanın

GAP

Alanında

Yüksek V erimli

Sofralık

ve

Şaraplık

Üzüm

Çeşitlerinin

Verim ve Kal itelerine Etkisi

7. GAP Bölgesinde Sebze

Yetiştiricili~inin Geliştirilmesi

8.

GAP Bölgesinde Yüksek Veri ml i Lif Teknolojik öze ll i kleri

Üstün Pamuk

Çeşitlerinin Saptanması

9. GAP Bölgesinde Su

l

u

Koşullara

Uygun Yemli k ve

Biralık

Arpa

Çeşitlerinin

Saptanmas

ı

IO ..

GAP Bölgesine Uygun Ko l za

Çeşitlerinin Saptanması

ll. GAP Bölgesine Uygun

Ayçiçe~i Çeşitlerinin Saptanması

12. GAP Bölgesinde Sulu

Koşullara

U ygun E kmekl i k ve

Makarnalık Buğday Çeşitle-

lerinin

Saptanması

13. GAP Bölgesinde Sulu

Koşullara

Uygun Ç elti k

Çeşitlerinin Saptanması

14. GAP Bö lgesi nde Yem Bitkiler i Ad aptasy onu

1

5. GAP Böl gesi nde Sulu

Koşullarda Yetiştirilebilecek

Yonca

Çeşitlerinin

Saptanmas

ı

16. GAP B öl gesi nde

ı.

Ü r ün veya I

I.

Ürün Ol ara k Vet i

şt

i ri 1 ebi 1 ecek Sorghum Tür ve

Çeşitlerinin Saptanması

17. GAP B ölgesi nde

ı.

veya II. Ü r ün Olar ak

Yetiştirilebilecek Mısır Çeşitlerinin Saptanması

18. Harran

Ovası Koşullarında

P amuk

Sulamasında

Sulama

Aralı~ı

ve Su T üket iminin Belirl enme s

in

de

Açık

Su Yüzeyi

Buharlaşmasından

Y ararlanm a O l an ak l

arı

19. Harran

Ovası Koşullarında Ayçiçe~i Sulamasında

Sulam a

Aralığı

ve Su

T üketiminin

Belirlenm

esinde

Açık Su

Yüzeyi

Buharlaşmasından

Y ararlanma

Olanakl

arı

Ovası Koşullarında Su

an)

arla~ \ında

20.

Harranı

arak Iki nci Uru n So.:;a Iç

ır

Yarar an

arın

G

ll~ ır

\

GAP

Bölgesinde Pi lot

BiU;ı

oru a 21.

2 GAP

Bölgesinde Zirai ucad ı

2. Za rarlı ve Yaban cı O l la rın Sap an-ası

23 Mardin-Ceylanpınar Ovaleırı

Topra •

. rının

Belirlenmesi ve Jdedl

AıdZI

a,rıa

lar

nın

ulla Plan

24

Harran

Ovasında

Oneml i .e

'ajgı

T

pr.ı• .

önceki Str üktur ve

Jnfıltrasyo Oı

1

ı·l 'ı

Be ı

ir 1 en me s i

25. GAP

Bolgesi nde

Entansıf

Su

Sıgırcılıg Islah Organi

zasyon

Modellerı

S

r

G 1 ~

26.

Kilis Tipi G uney

Sarı ırmızı Sıgırların a,ılı~

ve GAP

Bolge si i çin Bu

Sıgırlardao ıararlan-a

O a

27. GAP

Bol gesinde Vet

i ş

i

rılen

ısı

ah

ında

E gzot

ıl\ ! ı:...

l

d

rdan 'tarar la

28. Grtr Bölgt:~inue Çeşıtl i

Bal

Arısı

Ir

1 rının

P ve B öl gede

M~·, u \n

I r

ları ın Jslahı

Olana

s

ı

[d

r

arının

29. GAP B

ölgesinde Entans

ı

f ve

Yarı

[ntans

1 f o~ullar

a

~

Ir

30. GAP

Bölgesinde Sul u

_oşullarda

Uygulanabil c

31.

İkin~i Ürün Dane M ısır Ye t ış ır d

F r

lı Topr

Teknık ve

Ekonom i k Yonden

arşılaş ır ıl ası

32.

~lastik Örtulu Ser alarda Bitk ı

^y

t lş t l Ort ~leri lle Neml e n dirme Sis t eml er inin

Belırlenmesi

O r a

ının

Sagl an

ı

ulhnd

ası

ln

rJI

33· GAP Bölge

sinde Tahıl l a r ve Baklagıller

^P

zarla

34· GAP Bölge

sinde Endu s trı ^{B' t}

_{ı ı erı}

· ı Pazarla a

hpısı G llş

lrll

35· GAP Bölgesinde

M

eyve ve Sebze Pazarla a

Yapısı

G

llştlril sı

s

1 rll s

ı

36. GAP Bölgesinde Hayvan

sal

Urunler Pazarla a

Yapısı

C

^llş

i r ll si

• •

•

r

ın

s

ı

ı

n