S Spinal Kord Tarihi

(1)

S

pinal kord anatomisinin tarihteki yerini daha detayl› bir biçimde almas› kraniyal anatominin geliflmesine paralel olmufltur. Bu geliflmeler yap›lan yeni kefliflerin ›fl›¤›nda h›z kazanm›flt›r. 20. yüzy›ldaki h›zl› teknolojik ge- liflmeden önemli ölçüde pay›n› alan spinal anatomi, özellikle omurga biyomekani¤i yönü ile birçok araflt›rmac›n›n ilgi oda¤› olmufltur. Bu makalede spinal kordun anatomik yap›s› ve lo-

kalizasyonundaki tarihsel geliﬂmeleri kronolojik s›ra ile bulabileceksiniz.

Tarihte Spinal Kord

Spinal kord ile ilgili bilgilere ilk olarak milattan önce 2600 y›l›nda "Edwin Smith Papyrus"unda rastlanm›ﬂt›r. Bu papirusta eski m›s›rda spinal kord yaralanmas›n›n tarif edildi¤i 48 adet kemik

Spinal Kord Tarihi

Soner BÜYÜKKINACI, Ender OFLUO⁄LU, Halil TOPLAMAO⁄LU Bak›rköy Ruh ve Sinir Hastal›klar› Hastanesi, III. Nöroﬂirürji Klini¤i, ‹stanbul

4 Spinal kord anatomisi millattan önceki y›llardan günümüze kadar t›p bilimcilerin daima ilgisi- ni çeken bir konu olmufltur. Sinir sisteminin karmafl›k yap›s›, birçok nörolojik hastal›¤›n tedavisinde oldu¤u gibi anatomik kefliflerin yap›lmas›n› da geciktirmifltir. Tarihi kay›tlar gözden geçiril- di¤inde t›p alan›ndaki devrimlerin teknolojik yeniliklere paralel oldu¤u görülür. Özellikle sinir sistemi gibi özel yap›lar›n tan›nmas› ve tan›mlanmas›, gerekli ekipmanlar›n ve uygun tan›sal yöntem- lerin yoklu¤unda ciddi zorluklar içermifltir. Spinal kordun anatomisi ile ilgili ilk kay›tlar M.Ö 2600 y›l›nda yaz›lm›fl olan Edwin Smith Papyrus’unda yer almaktad›r. Gerçek anlamda ilk keflifler ise M.S 130-200 y›llar›nda yaflam›fl olan Galen’in çal›flmalar› ile olmufltur. Galen spinal kordun genel anatomik yap›lar› üzerinde çok önemli tan›mlamalar yapm›flt›r. Galenden uzunca bir dönem sonra Ballisisus günümüzde halen kullan›lmakta olan anatomik tan›mlamalar› yapan isim olarak karfl›m›za ç›kmaktad›r. ‹lerleyen y›llarda ise bu konuya ilginin artt›¤› görülür. Birçok nörolojik bilim- lerle ile u¤raflan bilim adam› spinal kord anatomisini anlamaya yönelik çal›flmalar yapm›flt›r. Bu- gün bu çal›flmalar modern teknolojik cihazlar eflli¤inde devam etmektedir. Halen soru olan birçok konunun önümüzdeki y›llarda ayd›nl›¤a kavuflaca¤›n› söylemenin do¤ru olaca¤›na flüphe yoktur.

Anahtar kelimeler: Spinal kord, anatomi, spinal kord tarihi A History of the Spinal Cord

4 Spinal cord anatomy has always been an interesting subject for medical scientists. Anatomical discoveries, were delayed because of the complex structre of the nervous system. When historical records are examined, it is seen that revolutions in medical science are paralel to the innovations in technology. Knowing and defining special structures, such as the nervous system had serious difficulties in the absence of necessary equipment and proper diagnostic methods. Earliest records of the anatomy of spinal cord are found in the Edwin Smith Papyrus, written in 2600 B.C. First re- al discoveries were the studies of Galen, who lived between 130-200 A.D. Galen made very im- portant descriptions of the anatomic structures of the spinal cord. Long after Galen, we meet Bal- lisus, who made anatomical definitions, that are still in use today. Many scientists, studying ne- urological science, studies spinal cord anatomy. Today, these studies continue, with modern, tech- nological equipments.

Key words: Spinal cord, anatomy, spinal cord history

Sinir Sistemi Cerrahisi Derg 1: 67-72, 2008

(2)

lezyonundan bahsedilmifltir. "‹mhotep" ise "Ed- win Smith Papyrus"lar›nda ad› geçen ilk cerrah- t›r (Resim 1). Yaklafl›k 4600 y›l önce yaz›lan bu papiruslarda ligamantöz hasarlanma, vertebral subluksasyon ve dislokasyon gibi mekanik bo- zukluklar tan›mlanm›fl, servikal omurga hasarla- r›nda tetrapleji, parapleji olabilece¤i anlat›lm›fl- t›r ⁽¹⁹⁾.

Milattan önce 460-375 y›llar› aras›nda yaflam›fl olan, ‹stanköy adas› do¤umlu Hippocrates, spinal kord yaralanmas› konusunda neredeyse ku- sursuz olan bilgileri ortaya koymufltur (Resim

2). Bu konudaki en önemli katk›lar›ndan biri ise spinal fraktürlerde dislokayonlar› redüksiyon için kulland›¤› özel traksiyon masas›d›r ^(2,18).

Milattan önce 325-260 y›llar› aras›nda yaflam›fl olan Chalcedon -günümüzdeki ad›yla kad›köy- do¤umlu Herophilus, anatominin babas› olarak bilinir. Rhombensefalonun kaudal uzan›m› oldu¤unu bildirmifl ve buraya bugünde kulland›¤›- m›z “spinal kord” ismini vermifltir. Ayr›ca spinal korddan sinirlerin ç›kt›¤›n› belirterek istem- li hareketlerin bu sinirlere ba¤l› oldu¤una inan- m›flt›r. T›bbi e¤itimini Kos adas›ndaki Hippoc- rates’in okulunda, Praxagoras’tan alan Herophi- lus, Erasistratus’la beraber 30-40 y›l boyunca insan kadavras› üzerinde, tarihteki ilk diseksi- yonlar› yapm›flt›r. Bu rönesansa kadar yap›lan ilk ve son disseksiyonlar olmufltur. Sonraki 1800 y›l boyunca insan üzerinde disseksiyon ya- saklanm›flt›r ^(14,20).

Kapadokyal› Aretaeus (MS 81-138) uzun y›llar sonra tarihte yeni bilgilerle ortaya ç›km›fl ve motor liflerin çaprazlaflt›¤›n› saptam›flt›r (Resim 3) ^(14,6).

Daha sonraki ilk kay›tlar milattan sonra 130-200

Resim 1. Üst: Edwin Smith Papyrus’una ait parçalara bir ör- nek. Alt: Kahire Müzesi’nde bulunan ‹mhotep heykeli.

Resim 2. Hippocrates.

(3)

y›llar› aras›nda yaflayan Bergamal› Cladius Ga- len(us)’a aittir (Resim 4). Galen spinal kordun anatomik ve fizyolojik fonksiyonlar› üzerine yapt›¤› deneysel çal›flmalarla ortaya ç›km›flt›r.

Aslen eczac›l›¤›n babas› olarak da kabul edilen Galen spinal kordun detayl› makroskobik anatomisi üzerine yeni tan›mlamalar ortaya koymufltur. Domuz, maymun gibi hayvanlar üzerinde yapt›¤› diseksiyonlarla, özellikle spinal kordun koruyucu yap›larla çevrelendi¤ini vurgulam›fl, kemik yap›lar, longitudinal ligamanlar, durama- ter ve piamateri tarif etmifltir. Spinal kordu fark- l› düzeylerde keserek nörolojik aç›dan karfl›lafl- t›rmal› deneyler yapm›flt›r. Ayr›ca lordoz, kifoz, skolyoz gibi tan›mlamalar› yapan Galen, Hip- pocrates’den sonra antik t›bb›n en önemli ismi- dir ^(11,4).

Milattan sonra 325-400 y›llar›nda yaflayan Ori- basius Hippocrates’in traksiyon cihaz› üzerinde çal›flm›fl ve bu cihazda de¤ifliklikler yaparak gibbus redüksiyonunda kullanm›flt›r ^(4,15).

Milattan sonra 625-690 y›llar› aras›nda yaﬂam›ﬂ

olan Aegina’l› Paulus' un spinal kord travmala- r›n›n tedavisinde yapm›ﬂ oldu¤u katk›lar bugün halen geçerlili¤ini korumaktad›r. Paulus spinal kord fraktürü sonras› korda bas› yapan posterior elemanlar› kald›rarak ilk laminektomi giriﬂimini yapan hekimdir. Ayr›ca spinal fraktürlerin re- düksiyonunda sonra yapt›¤› bandaj ve korse sis- temleri modifiye olmakla beraber günümüzde halen geçerlili¤ini korumaktad›r^(18,1).

1210 y›l›nda Roland, "Chirurgica" isimli önem- li eserinde spinal travmalarda traksiyonu öner- miﬂtir ^(19,18,14).

1514-1564 y›llar› aras›nda yaflam›fl olan Andre- as Vesalius, Galen'in yüzy›llar önce yapt›¤› ça- l›flmalardan elde etti¤i sonuçlar› kendi fikirleri ile yorumlayan önemli isimlerdendir. Yazm›fl oldu¤u 4. kitab› "Fabrica" da (1543) sinir sisteminin genel anatomisinden ve spinal sinir çiftle- rinin yap›s›ndan bahsetmifltir ⁽¹⁴⁾.

1510-1590 y›llar› aras›nda yaﬂam›ﬂ olan Frans›z cerrah Ambroise Pare spinal dislokasyonlarda

Resim 3. Kapadokyal› Aretaeus. Resim 4. Galen.

S. Büyükk›nac›, E. Ofluo¤lu, H. Toplamao¤lu

(4)

kullanmak üzere tahtadan bir düzenek haz›rla- m›ﬂ ve bu amaçla insizyon yaparak omurga ve sinirleri öne do¤ru itmeyi önermiﬂtir ⁽¹⁶⁾.

1625-1692 y›llar› aras›nda yaflam›fl olan Alman anatomist Gerard Blasius 1666'da "Anatome Medullae Spinalis Nervorum" isimli kitab›nda ilk kez anterior ve posterior spinal sinir kökleri ile spinal korddaki beyaz ve gri maddelerin farklar›ndan bahsetmifltir ⁽¹⁴⁾.

Domencio Mistichelli 1709’da Pisa da T›p Pro- fesörü iken spinal korddaki farkl› traktlar› ortaya koymuﬂtur. Decussatio Pyramidale tan›m›

Mistichelli'nin ortaya koydu¤u kavramlardan en önemlisidir ⁽¹⁴⁾.

Bir frans›z nörolo¤u olan Francois Pourfour du Petit'de “Decussatio Pyramidalis”den bahsetmiﬂ ve spinal kordun internal elemanlar› hakk›nda de¤erli olarak gösterilen ilk bilgileri aç›klam›ﬂ- t›r (1710) ^(14,10).

1707-1778 y›llar› aras›nda yaﬂam›ﬂ olan ‹sviç- re’li anatomist Johann Jacob Huber spinal kor-

dun ilk detayl› tan›mlamas›n› yapm›flt›r. Öze- liklle spinal kord ve kökler üzerine çal›flarak denticulate ligamanlardan bahsetmifltir (1793)

(14).

Huber' in ortaya koydu¤u spinal kordun Johann Jacob Huber dikey bölümlere ayr›larak incelen- me fikrini Frans›z anatomist Vicq d'Azyr geliﬂ- tirmiﬂtir. Klinik aç›dan kordun sa¤ ve sol olarak iki bölümde ele al›nmas›n›n önemini vurgulayan d'Azyr bu do¤rultuda baz› hemipleji formlar›n›

aç›klam›ﬂt›r ^(14,17).

‹talya Torino do¤umlu anatomist Luigi Rolando 1809 y›l›nda “Substansia Gelatinosa”y› tan›mla- m›ﬂt›r ve sinirsel yap›lar›n elektrik impulslar›n›

taﬂ›yan liflerle bir a¤ ﬂeklinde birbirlerine ba¤l›

oldu¤u ifade etmiﬂtir⁽³⁾.

1776-1847 y›llar›nda yaflam›fl olan alman fizyo- log Karl Friedrich Burdach "Burdach'›n fasiku- lus kuneatus"unu tan›mlam›flt›r ^(14,12).

1810-1979 y›llar› aras›nda yaﬂayan Alman anatomist ve cerrah Benedict Stilling "mikrotom"u

Resim 5. Charles Edouard Brown-Sequard. Resim 6. Wilhelm Conrad Röntgen.

(5)

keflfetmifl ve spinal kordun kesitsel anatomisinin ortaya konulmas›nda çok önemli ad›mlar atm›fl- t›r. Spinal kordun fonksiyonlar› ile de u¤raflan Stilling yapt›¤› bulufllarla gri maddenin önemini ortaya koymufltur (1846). Mikrotomun keflfi daha sonraki çal›flmalarda kesitsel anatomi üzerine detayl› veriler al›nmas›n› sa¤lam›flt›r ^(14,12).

1817-1894 y›llar› aras›nda yaflayan Charles Edouard Brown-Sequard spinal kord histolojisi ve deneysel tekniklerde ilerleme kaydederek spinal kordun anatomisi ve fonksiyonlar› üzeri- ne modern çal›flmalar yapm›flt›r (Resim 5).

Frans›z bir nörofizyolog olan Brown-Sequard 1846’da sensöriyal traktlar›n çaprazlaﬂmas›n›

ortaya koymuﬂtur. Ayn› zamanda spinal kordun yar› hasarlanmas›n› anlatan ve ismi ile an›lan Brown-Sequard Sendromu tan›mlamas›n› yap- m›ﬂt›r ^(14,18).

Avusturyal› nörolog Ludwig Türck (1810-1868) spinal kordun fiber tarktlar›n› ve yönlerini ince- leyerek "Türck'ün ventral kortikospinal trakt›"

n› aç›klam›ﬂt›r (1849)⁽⁷⁾.

1817-1880 y›llar›nda yaﬂayan ingiliz nörolog Jacob Augustus Lockhart Clarke 1851'de nükle- us dorsalis of Clarke'› tan›mlam›ﬂt›r⁽⁵⁾.

Gri ve ak maddenin detaylar›n› inceleyen embri- yolog Rudolph Albert Von Kölliker (1857- 1905) motor ve duysal köklerin intramedüller orijinlerini ve yönelimlerini ortaya koymuﬂtur (1852)^(14,9).

Flechsig'in trakt› olarakta bilinen dorsal spino- serebellar trakt 1876'da Alman bir nöroanato- mist olan Paul Emil Flechsig taraf›ndan ortaya konmufltur ⁽¹⁴⁾. Flechsig piramidal trakt üzerin- de yapt›¤› çal›flmalarda pre ve postsantral gyrus- lardan ç›kan kortikospinal trakt›n fonksiyonu- nun miyelinizasyonu ile beraber geliflti¤ini ortaya koymufltur.

‹ngiliz nörolog William Gowers ventral spino-

serebellar trakt› tan›mlayan araflt›rmac›d›r (1880). Ayr›ca Sir William Gowers cerrahi olarak ç›kart›labilecek bir spinal tümörü ilk sapta- yan nörologdur. Arkadafl› olan Sir Victor Hors- ley ile görüflerek baflar›l› bir operasyonla tümö- rün eksizyonunu sa¤lam›flt›r⁽¹³⁾.

1837-1915 y›llar› aras›nda yaﬂayan ‹ngiliz nöro- log Henry Charlton Bastian spinal kordun trans- vers kesisinin lezyon alt›nda reflekslerin kayboldu¤unu ve kas tonusunun ortadan kayboldu-

¤unu ifade etmifltir (1890). Buna Bastian-Burns iflareti denmifltir^(14,8).

19. yüzy›l›n sonlar›na do¤ru yap›lan tan›sal bu- lufllar anatomik ve fizyopatolojik ilerlemede ciddi katk›lar sa¤lam›flt›r. 1895’de Alman fizik- çi Wilhelm Conrad Röntgen kendi ad› ile an›lan röntgen tübünü gelifltirerek görüntülemede ç›¤›r açarak, 1901 y›l›nda fizik dal›nda nobel ödülünü alm›flt›r (Resim 6). Ayn› y›llarda Cornig lomber ponksiyonu tan›mlayarak tan›sal çal›flmalara h›z kazand›rm›flt›r ⁽¹⁸⁾.

20. yüzy›l spinal kord foksiyon ve lokalizasyo- nunda yeni bir ç›¤›r açm›flt›r. Modern teknolojik devrimlerin gelifltirdi¤i t›bbi alet ve cihazlar sa- yesinde spinal kord yap›s› ile ilgili birçok soru- ya yan›t bulunmufltur. Ancak gelecek y›llar bu- gün akl›m›zda soru iflareti olan pek çok konuyu da ayd›nlatacakt›r. Bu da spinal kord anatomi ve fizyolojisi ile ilgili ileri çal›flmalar›n devam›n›n gereklili¤ini ortaya koymaktad›r.

KAYNAKLAR

1. Adams F.Paulus of Aegina. Sydenham Society, Lon- don, 1816: 155-6.

2. Adams F.The genuine works of hippocrates. Baltimo- re. Williams&Wilkins, p.00-231, 1939.

3. Caputi F, Spaziante R, de Divitiis E, Nashold BS.

Luigi Rolando and his pioneering efforts to relate structure to function in the nervous system. J Neuro- surg 1995; 83:933-7.

4. Derene J-Ph, Debru A, Grassino AE, Whitelaw WA.History of diaphragm physiology: the achieve- ments of Galen. Eur Respir J 1995; 8:154-60.

5. Emery AE, Emery ML. Lockhart Clarke (1817- 1880): his role in the early history of muscular dystro- S. Büyükk›nac›, E. Ofluo¤lu, H. Toplamao¤lu

(6)

phy. Neuromuscul Disord 2000; 10:530-3.

6. Haas LF.Aretaeus of Cappodocia. J Neurol Neuro- surg Psychiatry. 1991; 54:203.

7. Schmahmann JD, Nitsch RM, Pandya DN. The mysterious relocation of the bundle of Turck. Brain, 1992; 115:1911-24.

8. Jellinek EH. Dr HC Bastian, scientific Jekyll and Hyde. Lancet 2000; 356:2180-3.

9. Hurst JW, Fye BW.Profiles in cardiology. Clin Car- diol 1999; 22:376-7.

10. Kruger L.Francois pourfour Du Petit, 1664-741. Exp Neurol 1963; 7:3-5.

11. Marketos SG, Skiadas PK.Galen. A pioneer of spine research. Spine 1999; 24:2358-62.

12. McHenry LC. Garrison’s History of Neurology.

Springfield, IL: CC Thomas, 1969: 3-24.

13. Mulholland RC.Sir William Gowers 1845-1915. Spi- ne 1996; 21:1106-10.

14. Naderi S, Ture U, Pait TG.History of the spinal cord

localization. Neurosurg Focus 2004; 16:15.

15. Oribasius.Oeuvres d oribase. Vol 4, Paris: Darenberg Edition, p.242, 394-95, 449-52, 1862.

16. Pare A.Oeuvres. Paris, 1958; p.528,551,559.

17. Peumery JJ.Vicq d'Azyr and the French Revolution.

Hist Sci Med 2001; 35:263-70.

18. Sonntag VKH.History of spinal disorders. In: Mene- zes AH and Sonntag VKH (ed.s): Principles of spinal surgery. Mc Graw-Hill, New York, p.3-23, 1996.

19. Tyler HR, Tyler KL.Charles Edouard Brown-Sequ- ard: professor of physiology and pathology of the nervous system at Harvard Medical School. Neurology 1984; 34:1231-6.

20. Wiltse LL.The history of spinal disorders. Frymoyer JW (ed): The Adult Spine. Principles and Practice. Lip- pincott-Raven, Philadelphia, 1997; 3-40.

21. Wiltse LL, Pait TG.Herophilus of alexandria (325- 255 B. C.). The father of anatomy. Spine 1998;

23(17):1904-14.