66
Köpekte koroner arter sistemi
Coronary artery system in a dog
Dr. ‹lker Alat, Dr. Gülnur Erdem*, Dr. Mehmet Beflir Akp›nar
‹nönü Üniversitesi T›p Fakültesi, Turgut Özal T›p Merkezi, Kalp ve Damar Cerrahisi ve *Radyoloji Anabilim Dallar›, Malatya
Deneysel araflt›rmalar›n oluflturulmas›nda do¤ru bir meto-dun oluflturulmas› en önemli aflamay› oluflturmaktad›r. Metometo-dun oluflturulmas› aflamas›nda dikkat edilmesi gereken en önemli k›-s›mlardan birisi ise deneyin yap›laca¤› ortam›n seçiminde göze al›nmas› gereken ayr›nt›lard›r. Bu nedenle özellikle deney hay-van›yla çal›fl›lmas› planlan›yorsa o hayvana ait türe özgü özellik-lerin bilinmesi ve deneyin buna göre planlanmas› gerekmektedir. Örne¤in, safra kesesiyle ilgili bir çal›flman›n planlanmas› duru-munda, s›çanlar›n denek hayvan› olarak seçilmesi uygun düfl-mez. Zira bilindi¤i üzere, s›çanlar›n safra kesesi bulunmamakta-d›r (1).
Benzer flekilde köpekler üzerinde yap›lacak çal›flmalar için de köpeklere ait özelliklerin bilinmesi gerekmektedir.
Bu nedenle etik kurul onay›yla di¤er çal›flmalar›m›z için kul-land›¤›m›z köpeklerimizin heparinize iken uygulanan ötenazileri sonras›, floroskopi ünitemizde direkt koroner ostiyumlar›ndan gi-rilerek koroner anjiyografileri çekildi. Deneklerin hepsi erkek cins olup, a¤›rl›klar› 10 kg ile 30 kg aras›nda de¤iflmekteydi (Or-talama:21.2 kg, Ortanca:21 kg). On adet köpe¤in koroner anjiyog-rafi görüntüsü 10 adet insana ait normal koroner anjiyoganjiyog-rafi gö-rüntüsüyle karfl›laflt›r›ld›.
Ötenazi öncesindeyse de¤iflik amaçl› deneylerde kulland›¤›-m›z bu köpeklerin, sol ön inen koroner arterleri (SÖ‹) ba¤lanarak iskemik ön koflullanma (preconditioning) gerçeklefltirildi. Hepa-rin harici hiçbir ilave ilaç uygulamas›n›n yap›lmad›¤› deneklere, anl›k iskemi-reperfüzyon - bir dakikal›k iskemi- bir dakikal›k re-perfüzyon - befl dakikal›k iskemi ve rere-perfüzyon uygulanarak ritm de¤ifliklikleri aç›s›ndan gözlemlendi.
Sa¤ koronerin miyokardiyal perfüzyondaki rolünü belirlemek için bir indeks oluflturuldu. Buna göre, elde olunan koroner anji-yografi görüntüleri üzerinde, sa¤ koronerin en uzun seyreden dal› ile sa¤ koroner ostiyumu ile apeks aras›ndaki mesafenin öl-çümü gerçeklefltirildi (fiekil 1). Bu iki uzunluk ölöl-çümünden elde edilenler birbirine oranland› ve elde edilen sonuç ostiyo-apikal indeks olarak adland›r›ld›.
Ostiyo-apikal indeks= Koroner arter uzunlu¤u / Ayn› korone-rin ostiyumuyla apeks aras› mesafe
‹ndekse ait insandan ve köpekten elde olunan veriler T-test ile karfl›laflt›r›ld›¤›nda anlaml› istatistiksel fark oldu¤u görüldü (p=0.0001). ‹ndekse ait de¤erler insanda ortalama 1.4 iken; kö-pekte 0.7 olarak saptand›. Buradan elde edilen sonucu flu
flekil-de yorumlamak gerekmektedir: Köpekte flekil-de insanda oldu¤u gibi miyokard perfüzyonunda sol sistem hakimdir. Ancak, sol siste-min sa¤ sistem üzerindeki hakimiyeti köpekte insanda oldu¤un-dan çok daha fazlad›r.
Çal›flmada kullan›lan köpeklerin kalplerinin a¤›rl›klar› mini-mum 72 gram ile maksimini-mum 272 gram aras›nda de¤iflmekte olup, ortalama 209.3 gram; ortanca 253 gram ve standart sapma 71.78 olarak bulunmufltur.
‹skemiye duyarl›l›¤›n (SÖ‹’nin ba¤lanmas›) özellikle aktif ya-flayan av köpekleri gibi kasl› köpeklerde ve kalp yetersizli¤i bul-gular› olmasa da pasif yaflamakta olan yafll› köpeklerde ileri dü-zeyde oldu¤u görüldü. Birinci grupta SÖ‹’nin ba¤lanmas› sonucu geride kalan sa¤ koronerin hipertrofiye gitmifl miyokard› besle-mede yeterli olmad›¤›, ikinci gruptaysa ejeksiyon fraksiyonunun düflük olmas›n›n önemli bir faktör olabilece¤i düflünüldü. Çünkü, elde olunan anjiyografik görünümlerde hiçbir köpekte sa¤ ve sol sistem aras›nda yeterli bir kollateralizasyon olmad›¤› görüldü.
Sonuç olarak, miyokard ve ifllevleri ile ilgili olan deneysel çal›flmalar için köpek kullan›lmas› karar› verilmiflse, köpe¤in ya-fl›, aktivitesi gibi özelliklerinin yan›nda tariflenen bu indeksin de dikkate al›nmas› gerekti¤i saptanm›flt›r.
Deneklerin kimi özelliklerinin insanla olan benzerliklerinin ya da farkl›l›klar›n›n irdelendi¤i kimi çal›flmalar uluslararas› okuyu-cu kitlesine sahip en gözde dergilerde dahi yer bulabilmektedir. ‹nsan ve köpek internal torasik arterlerinin karfl›laflt›r›ld›¤› bir çal›flmay› bu sebeple örnek göstermek mümkündür (2).
Bu aç›dan bak›ld›¤›nda köpek koroner arter sisteminin sor-gulanm›fl olmas›n›n gere¤i anlafl›lacakt›r. Zira yine güncel litera-türe bak›ld›¤›nda aritmiyle ilgili olarak sürdürülen bir çok çal›fl-ma köpekler üzerinde gerçeklefltirilmektedir (3,4).
Oysa ki; çal›flmam›zda gördü¤ümüz üzere iki canl› grubunun miyokardiyal perfüzyonu üzerinde anatomik bir fark bulunmakta-d›r. Bu fark›n araflt›rma planlayacak olanlarca dikkate al›nmas› gerekmektedir.
Deneysel anlamda ilk olarak 1910 y›l›nda, köpek üzerinde atan kalpte koroner baypas ameliyat›n› gerçeklefltirmeye çal›-flan Alexis Carrel’in feryad›n› anlamak flimdi daha kolay olmak-tad›r. Kendisi koronere yapt›¤› anastomoz s›ras›nda üç dakika içerisinde fibrilasyon geliflti¤ini oysa anastomozun befl dakika sürdü¤ünü ifade etmifl ve anastomozun üç dakikadan k›sa sür-mesi gerekti¤i sonucuna varm›flt› (5).
Y
Yaazz››flflmmaa AAddrreessii:: Dr. ‹lker Alat, ‹nönü Üniversitesi T›p Fakültesi, Turgut Özal T›p Merkezi, Kalp ve Damar Cerrahisi Anabilim Dal›, 44069 – Malatya Tel:0 422 3410660-3908, E-posta:ilkeralat@hotmail.com
Oysa, günümüzde köpekler üzerinde daha uzun anastomoz sürelerini içeren atan kalpte koroner baypas ameliyatlar› yap›la-bilmektedir. Alexis Carrel’in bafl›na gelenlerden çal›flt›¤› köpe¤in yafl›, kas yap›s›, aktivasyonu gibi kendine has özelliklerinin so-rumlu olmas› muhakkakt›r. Kan›m›zca anastomoz süresinden çok, o köpe¤e ait miyokardiyal performans kriterlerinin daha iyi incelenmifl olmas› gerekmekteydi.
Buraya kadar olan k›s›mda gerek tarihsel gerekse güncel ör-nekleriyle kan›tlamaya çal›flt›¤›m›z gibi, kullan›lacak dene¤e ait özelliklerin tam olarak bilinmesi ve insan dokusuyla bire bir uyu-flup uyuflmad›¤›n›n incelenmesi, deneysel araflt›rma yapacak
olanlar için izlemek zorunda olduklar› en temel yolu oluflturmak-tad›r.
Miyokardiyal perfüzyonun ve aritmilerin incelendi¤i güncel literatürde dahi köpeklerin kullan›ld›¤› görülmektedir. Bu aç›dan bak›ld›¤›nda köpek miyokard›nda iskemi-reperfüzyon olufltura-cak araflt›rmalar için tarifledi¤imiz indeksin öneminin olabilece-¤ini söylemek yerinde olur. ‹skeminin oluflturulmas› aflamas›nda kullan›lacak koroner arter dal›n›n seçimi bu indeks dikkate al›na-rak kararlaflt›r›labilir.
Ayr›ca, tariflenmifl olan ostiyo-apikal indeksin di¤er denek hayvanlar› için de tek tek hesaplanmas›, daha uygun yani insa-na daha yak›n denek modellerinin keflfine olainsa-nak tan›yabilir.
Teflekkür
‹statistik konusundaki dan›flmanl›¤› için ‹nönü Üniversitesi T›p Fakültesi Halk Sa¤l›¤› Anabilim Dal› ö¤retim üyelerinden Doç. Dr. Mücahit E¤ri’ye teflekkür ederiz.
Kaynaklar
1. Ayd›n C, Karahan S. Laboratuvar hayvanlar›n›n biyolojisi, yetifltir-me ve bar›nd›r›lmas›. ‹de T, editör. Laboratuvar Hayvanlar› Bilimi-nin Temel ‹lkeleri. Ankara: Medipres; 2003. s.19-76.
2. Sasajima T, Bhattacharya V, Wu MHD, et al. Morphology and his-tology of human and canine internal thoracic arteries. Ann Thorac Surg 1999;68:143-8.
3. Vos MA, Gorenek B, Verduyn SC, et al. Observations on the onset of torsade de pointes arrhythmias in the acquired long QT syndro-me. Cardiovasc Res 2000;48:421-9.
4. Kiss O, Zima E, Soos P, Kekesi V, Juhasz-Nagy A, Merkely B. Intra-coronary endothelin-1 infusion combined with systemic isoprote-renol treatment: antagonistic arrhythmogenic effects. Life Sicen-ces 2004;75:537-48.
5. Stephenson LW. History of cardiac surgery. In: Edmunds Jr, LH, editors. Cardiac Surgery in the Adult. New York: USA: Mc Graw Hill;1997. p.3-33.
fiekil 1. Sa¤ koroner ostiyo-apikal indeks. Sa¤ koronerin ç›k›mdan itibaren en uzun seyreden dal› boyunca yap›lan uzunluk ölçümü (a), sa¤ koronerin ç›k›m›yla apeks aras›nda çizilen do¤runun uzunlu¤una (b) oranlan›r. Anjiyografi üzerinde yap›lan hesaplamayla elde olunan bu de¤er, sa¤ koroner ostiyo-apikal indeks olarak adland›r›lm›flt›r. Anadolu Kardiyol Derg
