Öğr. Gör. Yusuf Can ÇALIŞIR Lokavt

(1)

Lokavt

Öğr. Gör. Yusuf Can ÇALIŞIR

(2)

1. Genel Olarak

• Lokavt, işverenlerin işçiler üzerinde ekonomik baskı kurmak suretiyle iş uyuşmazlıklarının çözümünün sağlanması amacıyla başvurdukları

mücadele aracıdır.

(3)

1. Genel Olarak

• Türk Hukukunda lokavt, 1961 Anayasasının yürürlüğe girmesinden sonra kabul edilen 275 sayılı Toplu İş Sözleşmesi, Grev ve Lokavt Kanunu ile uygulanmaya başlamıştır.

• Ancak, lokavt, Anayasal düzeyde ilk kez 1982 Anayasasında hüküm altına alınmıştır.

• Lokavt sırasıyla önce 2822 sayılı Toplu İş Sözleşmesi Grev ve Lokavt Kanunu ile ardından 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu ile düzenlenmiştir.

(4)

1. Genel Olarak

• Anayasanın 54. maddesinin başlığında grevden grev hakkı olarak bahsedilmiş olmasına rağmen;

• lokavta sadece lokavt olarak yer verilmiştir.

• Anayasanın açık olarak lokavt hakkı kavramından söz etmemiş olması lokavtın hak olma özelliğini ortadan kaldırmaz.

• Çünkü işveren kanunda öngörülen yönteme uymak kaydıyla, çıkarlarını korumak amacıyla, Anayasa ve kanunlar tarafından tanınan ve düzenlenen lokavta

başvurabilir.

• Anayasanın lokavt hakkı kavramını kullanmamış olması, grev ile lokavtı birbirine eşit haklar olarak görmemesinden kaynaklanmıştır.

(5)

1. Genel Olarak

• Kısaca, grev hakkı doğrudan kullanılabilen bir hak olmasına karşın;

lokavt hakkı grev hakkının kullanılmasına bağlıdır.

• Bu nedenle, Türk Hukukunda lokavt hakkı savunma lokavtı niteliğinde kabul edilmiştir.

(6)

2. Lokavtın Tanımı Ve Unsurları

• Kanunda yer alan tanım esas alındığı takdirde, lokavtın unsurları

– “işçilerin topluca işten uzaklaştırılmaları”,

– “işten uzaklaştırmanın işyerinde faaliyetin tamamen durmasına sebep olacak tarzda olması”,

– “işten uzaklaştırmanın işveren veya işveren vekili tarafından kendi kararıyla veya bir kuruluşun verdiği karara uyularak yapılması”

• olarak belirlenebilir.

(7)

3. Kanuni Lokavt

• Kanuni lokavt STİSK.59/2’de tanımlanmıştır.

• Buna göre,

• “Toplu iş sözleşmesinin yapılması sırasında uyuşmazlık çıkması ve işçi sendikası tarafından grev kararı alınması hâlinde bu

Kanun hükümlerine uygun olarak yapılan lokavta kanuni lokavt denir.”.

(8)

• Kanuni lokavtın unsurları da

• kanuni grevin unsurlarında olduğu gibi

• mesleki amaç,

• kanunda öngörülen yönteme uygunluk ve

• lokavt yasağı veya engelinin bulunmamasıdır.

(9)

a) Lokavt Yasakları

• 6356 sayılı Kanun, grev ve lokavt yasaklarını birlikte düzenlemiştir.

• Bu nedenle daha önce belirttiğimiz gerek sürekli gerekse geçici grev yasağı hallerinde lokavt da yapılamaz.

(10)

b) Lokavt Engelleri

• Grev engelleri aynı zamanda lokavt engeli olarak ortaya çıkar.

• Ayrıca işveren, üyesi bulunduğu işveren sendikası tarafından alınan kararı uygulamamak suretiyle lokavta engel olabilir.

– Bakanlar Kurulu, karar verilmiş veya başlanmış olan lokavt kararını grev kararında olduğu gibi genel sağlığı ve milli güvenliği bozucu nitelikte bulduğu takdirde, bir kararname ile altmış gün için erteleyebilir.

• Bakanlar Kurulunun bir işyerinde sadece lokavtı erteleme imkânı yoktur.

• Erteleme o işyerindeki grev ve lokavtı birlikte kapsar.

(11)

&SONUÇLARI&

• Kanuni lokavta uğramış olan işçilerin iş sözleşmelerinden doğan hak ve borçları, lokavtın sona ermesine kadar askıda kalır (STİSK.67/).

• Bu nedenle lokavt süresince işçiler iş görme, işveren de ücret ödeme borcu altında değildir.

• Ancak kanuni lokavt süresince de işçi ve işverenin karşılıklı gözetme ve sadakat borcu devam eder.

(12)

&SONUÇLARI&

• Lokavt süresince iş sözleşmesinin askıda kalmasının

• ücret ve sosyal yardımlar, yıllık ücretli izin, kıdem tazminatı, sosyal sigorta hakları, konut hakları, iş sözleşmesinin süresi bakımından sonuçları,

• grev süresince askıda kalmasında olduğu gibidir.

(13)

&SONUÇLARI&

• Kanuni grevde olduğu gibi kanuni lokavt süresi içinde de işveren, iş sözleşmeleri askıda kalan işçilerin yerine, sürekli ya da geçici olarak başka işçi alamaz veya başkalarını çalıştıramaz.

(14)

&SONUÇLARI&

• Kanuni lokavt dolayısıyla iş sözleşmeleri askıda kalan işçiler, lokavt süresince başka bir işverenin yanında çalışamazlar.

• Aksi halde işçinin iş sözleşmesi işverence haklı nedenle feshedilebilir.

(15)

&SONUÇLARI&

• İşverenin kanuni lokavt süresince işçi çalıştıramaması kuralının istisnası, lokavta katılamayacak işçilerin çalıştırılmasıdır.

• Kanuni grevde olduğu gibi, lokavtta da, bir işyerinde lokavtın uygulanmaya başlanması ile birlikte işçiler işyerinden ayrılmak zorundadırlar (STİSK.64/1).

• Lokavta maruz kalan işçilerin, işyerine giriş ve çıkışları engellemeleri yasaktır (STİSK.64/2).

(16)

&SONUÇLARI&

• İşyerinde lokavt ilan etmiş olan işveren sendikası,

• kanuni bir lokavt kararına uyulmasını sağlamak için güç kullanmaksızın ve tehditte bulunmaksızın kendi üyelerinin lokavt kararına uyup

uymadıklarını denetlemek amacıyla

• lokavtın kapsamına giren işyerlerine gözcüler koyabilirler (STİSK.73/2).

(17)

&SONUÇLARI&

• Kanuni bir lokavta karar vermiş olan işveren sendikası,

• kanunda öngörülen yönteme uyarak lokavtı sona erdirme kararı almaya da yetkilidir (STİSK.75/1).

• Bu karara rağmen, işveren lokavtı uygulamaya devam ederse, artık bundan sonra uygulanan lokavt, kanundışı lokavttır.

(18)

&SONUÇLARI&

• Kanuni lokavt, grevde olduğu gibi, tarafların lokavt devam ederken toplu iş sözleşmesi veya

• isteğe bağlı tahkim anlaşması yapmaları,

• lokavt hakkının kötüye kullanıldığı gerekçesiyle lokavtın mahkeme kararı ile durdurulması hallerinde sona erer.

• Belirtmek gerekir ki, grevin uygulanmasına son verilmesi lokavtın,

lokavtın uygulanmasına son verilmesi grevin kaldırılmasını gerektirmez (STİSK.75/3).

(19)

&SONUÇLARI&

• Lokavt işveren sendikası veya sendika üyesi olmayan işverenin kararıyla da sona erdirilebilir.

• Kanuni bir lokavtı sona erdirme kararı, kararı alan tarafça ertesi iş günü sonuna kadar yazı ile karşı tarafa ve görevli makama bildirilir.

• Lokavtın sona erdiği, görevli makam tarafından işyerinde ilan edilir.

Kanuni lokavt, ilanın yapılması ile sona erer (STİSK.75/1,2).

(20)

4. Kanundışı Lokavt

• Kanundışı lokavt STİSK.59/3’de tanımlanmıştır: “Kanuni lokavt için aranan şartlar gerçekleşmeden yapılan lokavt kanundışıdır.”.

• Kanundışı lokavt, mesleki amaç taşımayan veya 6356 sayılı Kanun

hükümlerine uygun olarak yapılmayan yahut lokavt yasağı veya engeli bulunmasına rağmen yapılan lokavttır.

(21)

• Toplu çıkar uyuşmazlıklarının çözümü için yapılmayan veya kanuni grev kararının alınmasından önce alınan lokavt kararları,

• mesleki amaç unsuru taşımadığı için bu karara uyularak yapılan lokavtlar kanundışı lokavttır.

(22)

• Kanunda belirtilen yönteme uyulmadan yapılan lokavtlar kanundışı lokavttır.

– Yetkili olmayan işveren sendikası veya işveren sendikasına üye olan işveren tarafından lokavt kararı alınması;

– lokavt kararının kanuni süresi içerisinde alınmamış veya notere veya görevli makama tevdi edilmemiş olması;

– lokavt kararının süresi geçtikten sonra uygulanması veya işveren sendikasının lokavtı sona erdirme kararına rağmen,

– lokavta devam edilmesi hallerinde,

• kanundışı lokavt söz konusu olur.