GREV
Öğr. Gör. Yusuf Can ÇALIŞIR
Grev Kavramı
• Barışçı çözüm yollarından sonuç alamayan toplu iş uyuşmazlığının
tarafları, mücadeleci çözüm yollarını kullanarak uyuşmazlığı gidermeye çalışırlar.
• Uyuşmazlığın işçi tarafının sahip olduğu mücadele aracı grevdir.
Grev Kavramı
• İşçiler, kendilerini temsil eden sendikaları aracılığıyla grev hakkını kullanarak işveren üzerinde ekonomik bir baskı oluşturmaya ve bu suretle,
• toplu iş uyuşmazlığını kendi lehlerine sonuçlandırmaya çalışırlar.
• Bu yönüyle, grev hakkı hukukumuzda sadece bir işverene iş sözleşmesiyle bağlı olarak çalışan işçilere tanınmıştır.
• Kamu görevlilerinin grev yapmaları yasaklanmıştır.
Grev Kavramı
• İşçilerin grev hakkı, ilk defa 1961 Anayasası ve bu anayasal düzenleme esas alınarak çıkarılan 275 sayılı Toplu İş Sözleşmesi Grev ve Lokavt
Kanununda düzenlenmiştir.
• Grev hakkının esasları son olarak 7.11.2012 tarihinde yürürlüğe giren 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu ile belirlenmiştir.
• 6356 sayılı Kanun greve başvurma yöntemini sadeleştirmiş ve bazı grev
yasaklarını kaldırmıştır.
Grev Kavramı
• Günümüzde grev hakkı Anayasa ile tanınmış ve güvence altına alınmış bir temel hak ve özgürlüktür. 1982 Anayasasının 54. maddesine göre,
• “Toplu iş sözleşmesinin yapılması sırasında, uyuşmazlık çıkması halinde işçiler grev hakkına sahiptirler. Bu hakkın kullanılmasının... usul ve
şartları ile kapsam ve istisnaları kanunla düzenlenir.”
Grev Kavramı
• Görüldüğü gibi Anayasa, grev hakkını sadece toplu çıkar uyuşmazlıklarıyla sınırlı olmak üzere düzenlemiştir.
• Dolayısıyla toplu iş sözleşmesinin imzalanmasından sonra
ortaya çıkan toplu hak uyuşmazlıkları için grev hakkı (hak
grevi) tanınmamıştır.
Grev Kavramı
• Grev, STİSK.58/1’de tanımlanmıştır:
• “İşçilerin, topluca çalışmamak suretiyle işyerinde faaliyeti durdurmak veya
• işin niteliğine göre önemli ölçüde aksatmak amacıyla, aralarında anlaşarak veya
• bir kuruluşun aynı amaçla topluca çalışmamaları için verdiği karara
uyarak işi bırakmalarına grev denir.”.
Unsurları
• Grevin
• maddi (işçilerin işi bırakmaları) ve
• manevi (işçilerin aralarında anlaşmaları veya bir kuruluşun kararına uymaları)
• olmak üzere iki unsuru vardır.
Kanuni Grev
• Grev tanımına uyan her davranış kanuni grev değildir.
• Yapılan grevin kanuni grev sayılabilmesi için ayrıca, STİSK.58/2’de yer alan tanıma uygun olması gerekir.
• Buna göre,
• “Toplu iş sözleşmesinin yapılması sırasında uyuşmazlık çıkması
hâlinde, işçilerin ekonomik ve sosyal durumları ile çalışma şartlarını
korumak veya geliştirmek amacıyla, bu Kanun hükümlerine uygun
olarak yapılan greve kanuni grev denir.”.
Kanuni Grev Unsurları
• STİSK.58/2’de yer alan tanımda, kanuni grev için iki unsura yer verilmiştir.
• Bunlar,
• “toplu iş sözleşmesinin yapılması sırasında uyuşmazlık çıkması halinde işçilerin ekonomik ve sosyal durumlarıyla, çalışma şartlarını korumak ve düzeltmek amacı” ve
• “bu kanun (6356 sayılı Kanun) hükümlerine uygun olarak yapılma”
unsurlarıdır.
Kanuni Grev Unsurları
• Bu unsurlara öğretide kısaca,
• mesleki amaç ve kanunda öngörülen yönteme uygunluk unsurları adı verilmektedir.
• Tanımda açık olarak belirtilmemekle birlikte,
• bir grevin kanuni grev sayılabilmesi için ayrıca grev yasağı ve
engelinin bulunmaması gerekir.
Grev Yasağı veya Engelinin Bulunmaması
• Kanunda öngörülen grev yasağının bulunduğu veya grev engelinin ortaya çıktığı uyuşmazlıklarda,
• mesleki amaçla ve kanundaki yönteme uyularak da olsa, grev kararı alınamaz ve uygulanamaz.
• Aksi takdirde yapılan grev, kanundışı grev olacaktır.
Grev Yasağı veya Engelinin Bulunmaması
– aa) Sürekli Grev Yasakları
– Sürekli grev yasağının bulunduğu iş ve işyerleri şunlardır (STİSK.62/1):
– Can ve mal kurtarma işlerinde, – Cenaze işlerinde ve mezarlıklarda
– Şehir şebeke suyu, elektrik, doğal gaz, petrol üretimi, tasfiyesi ve dağıtımı ile nafta veya doğalgazdan başlayan petrokimya işlerinde,
– Millî Savunma Bakanlığı ile Jandarma Genel Komutanlığı ve Sahil Güvenlik Komutanlığınca doğrudan işletilen işyerlerinde,
– Kamu kuruluşlarınca yürütülen itfaiye ve – Hastanelerde grev yapılamaz
Grev Yasağı veya Engelinin Bulunmaması
bb) Geçici Grev Yasakları
• Geçici grev yasakları, grev hakkının kullanılmasının geçici olarak önlendiği ve geçici yasağın ortadan kalkmasıyla birlikte, grev hakkının tekrar kullanılabildiği hallerdir.
• Geçici grev ve lokavt yasağının bulunduğu hallerde grev yapılamaz, yapılmakta olan greve devam edilemez.
• Bu dönem içerisinde grev kararı da alınmasında yasal bir engel yoktur.
• Ancak alınan grev kararının uygulanması bu dönem içerisinde mümkün değildir.
Grev Yasağı veya Engelinin Bulunmaması
bb) Geçici Grev Yasakları
• Geçici grev yasakları şunlardır:
(2) Sıkıyönetim
• Sıkıyönetim halinde, Sıkıyönetim Komutanları grev ve lokavt yetkilerinin
kullanılmasını sürekli olarak durdurabilir ve izne bağlayabilir (Sık.K.3/f).
Grev Yasağı veya Engelinin Bulunmaması
bb) Geçici Grev Yasakları
• Geçici grev yasakları şunlardır:
3) Ulaştırma araçlarının seyirleri sırasında
• Başladığı yolculuğu yurt içindeki varış yerlerinde bitirmemiş deniz, hava, demir ve kara ulaştırma araçlarında grev yapılamaz (STİSK.62/3).
• Sözü edilen araçların yurt içindeki varış noktalarına ulaşmalarıyla birlikte grev yasağı ortadan kalkar.
Grev Yasağı veya Engelinin Bulunmaması
– Grev engelleri şunlardır:
– aa) Bakanlar Kurulunun Grevi Ertelemesi
– Karar verilmiş veya başlanmış olan kanuni bir grev veya lokavt;
– genel sağlığı veya millî güvenliği,
– büyükşehir belediyelerinin şehir içi toplu taşıma hizmetlerini,
– bankacılık hizmetlerinde ekonomik veya finansal istikrarı bozucu nitelikte ise
– Bakanlar Kurulu bu uyuşmazlıkta grev ve lokavtı altmış gün süre ile erteleyebilir.
– Erteleme süresi, kararın yayımı tarihinde başlar (STİSK. 63/1).
– Bir grevin genel sağlığı veya milli güvenliği bozucu nitelikte olup olmadığının takdiri Bakanlar Kuruluna aittir.
Grev Yasağı veya Engelinin Bulunmaması
– Grev engelleri şunlardır:
– bb) İşçilerin Grev Oylamasıyla Grevi Engellemeleri
– İşçiler, alınan bir grev kararının uygulanmasına grev oylaması yapmak suretiyle engel olabilirler.
– Bunun için,
– grev kararının ilan edildiği tarihte o işyerinde çalışan işçilerin en az dörtte birinin, grev kararının işyerinde ilan edilmesinden itibaren altı iş günü içinde yazılı olarak grev oylaması yapılmasını, görevli makamdan
istemeleri gerekir (STİSK.61/1).
Grev Yasağı veya Engelinin Bulunmaması
cc) Tarafların İsteğe Bağlı Tahkim Anlaşması Yapmaları
• Taraflar, toplu çıkar uyuşmazlıklarının her safhasında yazılı olarak isteğe bağlı (özel) tahkim anlaşması yapabilirler.
• Bu anlaşmadan sonra, arabuluculuk, grev ve lokavt, zorunlu tahkim
hükümleri uygulanmaz (STİSK.52/1,3).
Grev Yasağı veya Engelinin Bulunmaması
dd) Mahkemenin Grevi Durdurma Kararı Vermesi
– Mahkemenin bir grev hakkında durdurma kararı verebilmesi,
– “grev hakkının iyiniyet kurallarına aykırı tarzda, toplum zararına ve milli serveti tahrip edecek şekilde kullanılması” koşuluna bağlıdır (AY.54/2 ve STİSK.72/1).
– Bu durumda, uygulanan grev, bir tarafın veya Bakanlığın başvurusu üzerine görevli makamın bulunduğu yerdeki iş davalarına bakmakla görevli iş mahkemesinin
kararıyla durdurulur (STİSK.72/1).
