Evsel Kimyasal
Maddeler
Adil Denizli * Handan Yavuz ** *Prof. Dr., **Doç. Dr., Hacettepe Üniversitesi, Kimya Bölümü, Biyokimya Anabilim DalıB
u kimyasal maddelerle ilgi-li daha önce yapılan çalış-maların çoğu hayvanlar üze-rinde gerçekleştirilmiş ve insanlar-da insanlar-da benzer etkileri olacağı öngö-rülmüş. Üreme, kimyasal maddele-re maruz kalınması sonucunda et-kilenen biyolojik olguların ilk başta geleni olabilir, çünkü üreme sistemi-nin bozulması hayli kolaydır. Düşük de çevresel zararlılara maruz kalın-ması ile ortaya çıkan etkilerin bir so-nucu olabilir. Şu soruları da sorabili-riz: Bu kimyasal maddelerin gelecek nesillere etkileri nedir? Hormonla-rı bozucu ajanlaHormonla-rın gelecek nesille-rin üremesi üzenesille-rinde de etkileri ol-duğunu biliyoruz. Bu durum, anne-nin o maddelere maruz kalması so-nucu mu ortaya çıkıyor?Yapılan yeni bir çalışmada, yi-ne pek çok evsel üründe ve kozme-tikte bulunan bir kimyasal madde-nin kadınlarda doğurganlığın azal-masıyla bağlantısı olduğu
gösteril-miş. Araştırmacılar 1000’den faz-la hamile kadın üzerinde inceleme yapmış ve kanlarında yüksek seviye-lerde perfloro kimyasalları (PFC’ler) bulunan kadınların çok daha zor ge-be kaldığını göstermişler. PFC’ler suya, kire veya yağa dayanıklı teks-til ve deri üretiminde kullanılıyor. Ayrıca tırnak cilaları, diş macunla-rı ve cilt nemlendiriciler gibi kişisel bakım ürünlerinde de bulunuyor-lar. Kimyasal maddeler bozunma-ya karşı dabozunma-yanıklılar, çevrede ve vü-cutta yıllarca kalma eğilimindeler. PFC’lerden özellikle önemli olanları, PFOS ve PFOA olarak bilinen perf-lorooktan sülfonat ve perflorookta-noat. PFOS’lar ve PFOA’lar hayvan-ların karaciğerlerinde, bağışıklık ve üreme sistemlerinde görülen zehir-li etkilerle izehir-lişkilendirilmiş. Çok sayı-da çocuğu olan kadınların kanların-da az sayıkanların-da çocuğu olan kadınlar-da olduğunkadınlar-dan kadınlar-daha düşük PFOS ve PFOA bulunduğu gösterilmiş.
İnsanlar hastalık ve enfeksiyonlarla
savaşmak için evlerini temiz tutmayı öğrendiler.
Bunun için de biz kimyacılar çeşitli
temizleyiciler ve dezenfektanlar ürettik.
Ortaya çıkan sorun temizlik
hevesimizin çok ötesine ulaştı.
Bugün kullandığımız temizleyiciler
temizlemeye çalıştığımız
şeylerden genellikle daha tehlikeli.
Evsel temizlik malzemeleri alkol, amonyak,
beyazlatıcı, formaldehit ve alkali maddeler
içeriyor. Bu maddeler bulantı, kusma, yangı,
göz, burun, boğaz ve solunum
sisteminde yanmalara neden oluyor.
Nörolojik hasarlar, akciğer ve böbrek hasarı,
körlük, astım ve kanser gibi çok önemli
sorunlarla da bağlantıları var.
Son zamanlarda yapılan çalışmalarda,
birçok evsel üründe bulunan alevlenmeyi
önleyici kimyasal maddelerin de
(polibromlu difenil eterler, PDBE) genel
sağlığı etkilemelerinin yanı sıra kadınlarda
doğurganlığı azaltabildiği gösterildi.
Evsel Kimyasal Maddeler
Günümüzde hemen hemen her ev-de ortalama 15-50 litre zararlı madev-de bu-lunuyor ve genellikle 60’tan fazla zarar-lı ürün de kullanızarar-lıp depo ediliyor. Örne-ğin evsel temizleyiciler, otomotiv ürünle-ri, boyalar, çözücüler, böcek öldürücüler, kozmetikler. Evde gerçekleşen zehirlen-me olaylarının % 50’si beş yaşın altında-ki çocuklarla ilgili. Yapılan çalışmalar uya-rı etiketlerinin yetersiz olduğunu gösteri-yor. Bazı etiketler yanlış ilk yardım bilgi-si, bazıları eksik bilgi içeriyor, bazıları ise aslında olmayan tehlikelere dikkat çeki-yor. Çok kullanılan 15.000 kimyasal mad-deden yaklaşık % 75’i için henüz zehirli-lik testi yapılmamış. ABD Çevre Koru-ma Ajansı’nın çalışKoru-maları, hava kirleticile-re maruz kalma oranlarının iç ortamlar-da 2-5 kat arttığını, bazen de dış ortamla-ra göre 100 kat fazla olduğunu göstermiş. Ortalama bir evde bulunan 150’den faz-la kimyasal madde alerjilere, doğum ku-surlarına, kansere ve psikolojik bozuk-luklara neden oluyor. Temizleme
ürünle-ri ve diğer evsel ürünler başlıca sorumlu-lar arasında. Bunsorumlu-ların yanı sıra kişisel ba-kım ürünlerinde bulunan kimyasal mad-delerin 884’ü zehirli, 146’sı tümöre yol açı-yor, 218’i üreme bozukluklarına, 314’ü bi-yolojik mutasyona, 376’sı deri ve göz tah-rişine neden oluyor.
Son 20-30 yıldır daha zehirli kimyasal maddeler hayatımıza daha da fazla girdik-çe, vücudumuzdaki yağ dokusunda biri-ken zehir seviyesi artıyor. Biyobirikim ça-lışmaları bazı zehirlerin yaşamımız bo-yunca vücudumuzda biriktiğini gösteri-yor. Birikim genç yaşlarda başlıyor ve na-dir görülen rahatsızlıklara giderek daha sık rastlanıyor. Örneğin böcek öldürü-cülerin evsel ürünlerin bileşimlerine gir-mesiyle çocukluk kanserlerinde % 28 ar-tış gözlenmiş. On yıl içinde astım vakala-rında % 42 artış gözlenmiş. Çocuk doğ-madan önce bahçede veya evde zararlı or-ganizma öldürücüleri kullanan ailelerin çocuklarında lösemi görülme riski daha yüksek.
Çevresel Zararlılar
Fosfatlar: Fosfatlar suyu yumuşatmak
için kullanılan minerallerdir. Çok etki-li temizleyiciler olmalarına karşın gübre olarak da etki gösterirler. Boşaltıma ka-rışan temizlik maddelerinin içindeki fos-fatlar nehirlere, göllere, denizlere ve okya-nuslara ulaşır. Özellikle göllerde ve nehir-lerde alglerin hızla çoğalmasına ve su kir-liliğine yol açarlar. Fosfatlar atıksu arıtma işlemi sırasında özel kimyasal maddelerin ilavesiyle uzaklaştırılabilir, ancak bu paha-lı bir işlemdir. Birçok ülke evsel deterjan-larda ve diğer bazı temizlik maddelerinde fosfatların kullanılmasını yasakladı. Bula-şık makinesi deterjanları genellikle fosfat kısıtlamalarının dışındadır, bilinen birçok marka fosfat içerir, ancak fosfat içermeyen alternatif ürünler de var. Elde yıkama de-terjanlarında ise fosfat bulunmuyor.
Petrol temelli içerikler: Birçok
temiz-leyicinin temel bileşeni, yüzey aktif mad-de adı verilen mad-deterjanın kendisidir. Bir-çok yüzey aktif madde petrol temellidir. Bazı ürünler içeriklerinin Hindistan cevi-zinden veya başka bitkisel yağlardan oluş-tuğunu iddia ediyor. Tamamen petrolsüz yüzey aktif madde yapmak mümkün, an-cak birçok yüzey aktif madde, bitkisel ol-duklarını iddia edenler de dâhil, kısmen de olsa petrol kaynaklı. Bitkisel yağların en önemli avantajı yenilenebilir kaynak-lar kullanıkaynak-larak üretilmiş olmakaynak-ları. Petrol kısıtlı bir kaynak ve rafine etme
işlemle-Bilim ve Teknik Kasım 2011 >>>
ri kirlilik yaratıyor. Bu kirlilik, bitki yağ-ları üretiminde zararlı organizma öldürü-cü kullanımı ve diğer etkilerle karşılaştırı-labilir. Petrolsüz ürünleri almak için ara-banızla kat edeceğiniz uzun yol harcadığı-nız benzin düşünülürse bu ürünlerin geti-receği avantajların önüne geçebilir.
Biyobozunurluk: Temizleyici mad-delerdeki birçok bileşen balıklar ve diğer canlılar için zararlı. Temizleme ürünü-nü kullanıp lavabonuzdan gönderdik-ten sonra sisteme karışan bu ürünlerde-ki bileşenlerin birçoğu su arıtma işlemi sırasında zararsız bileşiklere parçalan-malıdır. Aslında birçok modern temiz-lik ürünü görece hızla biyobozunacak şekilde tasarlanıyor. Biyobozunur ola-rak tanıtılan ürünler çevre için diğerle-rinden daha mı iyi? Belki de değil. Tüke-ticinin ürünün biyobozunurluğunu de-ğerlendirebilmesi için gerçekten güveni-lir bir yol yok. Bitkisel yağdan yapılmış yüzey aktif maddelerin petrolden yapıl-mış olanlardan daha biyobozunur olma-sı gerekmiyor. Temizleme amaçlı kulla-nılan, zayıf biyobozunurluğa sahip pet-rol kaynaklı sadece bir tek yüzey aktif madde var. Bu madde nonilfenol etoksi-lat. Temizlik ürünlerinin bileşimini gös-teren listede nadiren görülür. Çünkü gö-rürseniz ürünü almak
istemeyebilirsi-niz. Nonilfenol etoksilatlar ve bunların türevleri olan oktifenil etoksilatlar, saç boyalarında, şampuanlarda ve saç şekil-lendiricilerde çokça kullanılıyor. Genel-likle “nonoxynol” veya “octoxynol” ola-rak gösteriliyorlar. Nonoxynol-9 sıklıkla spermisid (sperm öldürücü) olarak kul-lanılıyor.
Klor: Klor son yıllarda birçok
çevre-cinin ve başkalarının da haklı saldırısı-na uğruyor. Özellikle organoklor bile-şikleri çok tehlikeli ve çevrede uzun sü-re kalıyor. Birçok evsel temizleyici klor-lu beyazlatıcı içeriyor. Klorklor-lu beyazlatı-cı veya sodyum hipoklorit, bir organok-lor değil, ancak reaktif olduğu ve akci-ğere ve göze zarar verdiği için tehlikeli. Klorlu beyazlatıcı içeren ürünler genel-likle az miktarda organoklorürler de içe-rir, bunun da hayvanlarda kanser yaptığı gözlenmiştir. Doğal olarak, insanlar üze-rinde de aynı etkiyi yapması bekleniyor. Öyleyse klorlu beyazlatıcı kullanmak-tan vazgeçmeli miyiz? Şart değil, fakat beyazlatıcı kullanımını en aza indirebili-riz. Görece daha az zararlı beyazlatıcılar da var. Fakat hiçbiri dezenfektan olarak işe yaramaz. Klorlu beyazlatıcı içeren te-mizlik ürünleri kullanmamak, dezen-feksiyon yapılması gereken durumlarda kloru tek başına kullanmak, daha az tü-ketim sağlamanın bir yol olabilir.
Evsel Kimyasal Maddelerin
Sağlığa Etkileri
Evlerin çoğunda bulunan temizleyici-ler genellikle çocukların da ulaşabileceği yerlerde saklanıyor. Ayrıca bazı temizlik maddeleri gıdalara benzeyebiliyor, bazı-ları da gıdalar gibi kokuyor.
Bir evde olabilecek en tehlikeli üç te-mizleme ürünü şunlar: Lavabo açıcılar, fırın temizleyiciler ve asidik tuvalet te-mizleyiciler. Bunların çoğunda “TEH-LİKELİ” etiketi var. Aşındırıcı ürünler deride ve gözlerde ciddi yanmalara ne-den olur. Kazara yutulurlarsa iç yanıkla-ra neden olurlar. Bunların birçoğu diğer maddelerle karıştıklarında çeşitli şekil-lerde tepkimeye girebilir. Bazı pas çözü-cüler de aşındırıcı özelliktedir.
Pek çok temizleyici deriyi ve gözle-ri tahgözle-riş eder. Sadece aşındırıcı ürün-ler yanıklara neden olur. Aslında evürün-ler- evler-de bu tür ürünlerin bulunmasına gerek yok, hepsinin de daha güvenli alternatif-leri var.
Yutulurlarsa çok tehlikeli olan diğer ürünler ise çözücü içerenler. Gazyağı, yağ temelli boyalar, boya uzaklaştırıcılar ve birçok otomotiv ürünü çözücü içerir. Temizlik ürünlerinin az bir kısmı da çö-zücü temellidir, örneğin bazı mobilya ci-laları, kuru temizleme sıvıları, leke gi-dericiler ve bazı metal parlatıcılar. Bu ürünler “yutulması zararlı veya ölüm-cüldür” şeklinde etiketlenmiştir.
Çözücü temelli bir ürün yutulduğun-da akciğerlere kayutulduğun-dar ulaşabilir. Burayutulduğun-da akciğer yüzeyini kaplayarak pnömoni benzeri ölümcül bir duruma yol açar. Ba-zı çözücü temelli bileşiklerin yerine yine aynı işi yapan, su temelli ürünler kulla-nılabilir. En genel evsel kazalar beyazlatı-cı ve amonyak içeren ürünlerin karıştırıl-ması nedeniyle yaşanıyor. Bu şekilde bir kimyasal tepkime gerçekleşir ve “klora-min” adı verilen bir bileşik oluşur. Klora-min gazı akciğerler için hayli tahriş edi-cidir, öksürük ve tıkanmaya neden olur. Klorlu beyazlatıcı, tuvalet temizleyici ve pas çözücü gibi asitli ürünlerle karıştırı-lırsa da tehlikeli klor gazı oluşur.
Beyazlatıcı ve amonyak içeren en ge-nel evsel temizleyiciler klorlu çamaşır temizleyiciler ve evsel amonyaktır. Bu ürünler genellikle keskin kokuları saye-sinde ayırt edilebilir. Astım, kronik ak-ciğer veya kalp problemleri olanlar bu ürünleri kullanmamalıdır. Zaman zaman bu ürünlerin kuvvetli kokusunu gider-mek amacıyla içlerine limon veya başka bir ferah koku eklenebilir. Bu aslında kö-tü bir uygulamadır. Çünkü kökö-tü koku ay-nı zamanda o ürünü koklamaay-nın kişiye zarar vereceğini gösteren bir uyarıdır.
Koku vericiler genellikle zehirli olarak ele alınmamalarına rağmen birçok insan oda spreyleri, parfümler, yumuşatıcılar ve temizleme ürünlerindeki kuvvetli kokula-ra tahammül edemez. Yumuşatıcıların ve temizleme ürünlerinin kokusuz olanları da vardır. Oda spreyleri kullanılmamalı,
onun yerine kötü kokunun kaynağı bulu-narak ortamdan uzaklaştırılmalıdır. Sprey kullanmadan, pencereleri açarak da bir odanın havası temizlenebilir.
“Yeşil” Ürünler: Son yıllarda
ürünle-rin çevresel etkileürünle-rine göre satın alınması eğilimi var. Bu tip ürünlerin ya zehirli ol-maması, çevresel olarak güvenli, zararsız, geridönüştürülebilir, biyobozunur olması ya da sayılan bu özelliklerin tümüne bir-den sahip olması beklenir. Unutmayın ki hangi ürün olursa olsun, üretiminin çev-reye mutlaka bir etkisi vardır. En iyi ürün-ler, en az zarar verenlerdir.
Alışveriş yaparken şüpheci olun. Genel amaçlı ürünlerden ziyade belirli amaçlara yönelik ürünler tercih edilmelidir. Örne-ğin “3 gün içerisinde % 90’dan fazla biyo-bozunur” denmesi, sadece “biyobiyo-bozunur” denmesinden çok daha fazlasıdır. “Fosfat içermez” denmesi “çevresel olarak güven-lidir” denmesinden daha iyidir.
Çelişen özelliklere de dikkat edilme-lidir. Ürünün bir yüzünde “zehirli değil-dir” yazarken diğer yüzünde “buharı za-rarlıdır” yazıyorsa ortada bir yanlışlık var-dır. Sunduğu ürünün içilebilecek kadar güvenli olduğunu söyleyen satıcılara kar-şı özellikle dikkatli olunmalıdır. Bu nadi-ren söylenen bir şey olsa da, ağız yoluyla zehirlenme olasılığının düşük olması ürü-nün zararsız olduğu anlamına gelmez.
“Zehirli olmayan” böyle bir ürün var mıdır? Yeterince alırsanız bütün kimya-sal maddeler zehirlidir. Genel olarak bir ürün, eğer ölümcül dozu vücut ağırlığı kilogramı başına 5 gramdan büyükse ze-hirsiz kabul edilir.
Evde bir zehir turu
Alışveriş sırasında yapılacak bilinçli se-çimlerle evlere zehirli kimyasal maddele-rin girmesi önlenebilir. Evinizde nelemaddele-rin zehirli olabileceğine dair bir fikriniz var mı? Bir “zehir turu” yapalım:
Mutfakta: Çok amaçlı temizleyiciler,
amonyak temelli temizleyiciler, beyazlatı-cı, çelik veya diğer metal parlatıcılar, bula-şık deterjanı, fırın temizleyici, ovarak kul-lanılan temizleyiciler tehlikeli kimyasal maddeler içerir. Bazı örnekler:
. Sodyum hipoklorit (klorlu
beyazla-tıcıda): Amonyakla karışırsa zehirli klo-ramin gazı çıkar. Bu gaza kısa süreli ma-ruz kalınması, orta derece astım belirtile-rine veya daha ciddi solunum problemle-rine yol açar.
. Petrol damıtma ürünleri (metal
par-latıcılarda): Kısa süreli maruz kalma geçi-ci göz buğulanmasına, uzun süreli maruz kalma sinir sisteminde, deride, böbrekler-de ve gözlerböbrekler-de ciddi hasara neböbrekler-den olur.
. Amonyak (cam temizleyicilerde):
Gö-zü tahriş eder, baş ağrısı ve akciğer harabi-yetine neden olur.
. Fenol ve kresol
(dezenfektan-larda): Aşındırıcıdır. İshale, bayılmaya, baş dönmesine, böbrek ve karaciğer hasarına neden olur.
. Nitrobenzen (mobilya
ve yer cilalarında): Deride renk kaybına, nefes kesil-mesine, kusmaya ve ölü-me neden olur. Kanser ve doğum kusurlarıyla iliş-kilidir.
. Formaldehit (birçok üründe
koruyu-cu olarak): Kanserojen olduğu sanılıyor. Gözler, boğaz, deri ve akciğerler için kuv-vetli tahriş edicidir.
Temizlik malzemeleri dolabında:
Çok sayıda ürün zehirli bileşen içerir. Halı temizleyici, oda spreyi, çamaşır yumuşatı-cı, çamaşır deterjanı, yapışmayan örtüler, küf temizleyiciler, koku topları ve leke sö-kücüler genellikle tahriş edici veya zehirli maddeler içerir. Örneğin:
. Perkloroetilen veya 1,1,1-trikloroetan
çözücüler (leke sökücü ve halı temizleyi-cilerde): Yutulduğunda karaciğer ve böb-rek hasarına neden olur, perkloroetilen hayvanlar için ve büyük olasılıkla insan-lar için de kanserojendir.
. Naftalin veya paradiklorobenzen
(ko-ku toplarında): Naftalinin insanlar için kanserojen olduğu sanılıyor. Gözler, kan, karaciğer, böbrekler, deri ve merkezi si-nir sistemine zarar verir. Paradikloroben-zen ise merkezi sinir sistemi, karaciğer ve böbrekler için zararlıdır.
. Hidroklorik asit veya sodyum asit
Bilim ve Teknik Kasım 2011
Evsel Kimyasal Maddeler
Deride yanıklara, yutulduğunda ishale ve mide ya-nıklarına neden olur, ayrıca yanlışlıkla göze sıçra-dığında körlüğe neden olabilir.
. Yumuşatıcılar ve bunlarda kullanılan bazı
par-fümler hassas bünyeli kişilerde tahrişe neden ola-bilir.
Oturma odası ve yatak odasında: Tipik bir
ev-de döşemeler bile zararlı olabilir. “Kırışmaya daya-nıklıdır” etiketli dokumalar genellikle formaldehit reçineyle işlenmiştir. Ütü istemeyen kumaşlar ve nevresimler, perdeler, yatak giysileri ve diğer tüm dokunmuş ürünler, fakat özellikle “kalıcı ütülü” veya “kullanımı kolay” ifadeleriyle satılan polyes-ter/pamuk karışımları, bu kapsamdadır. Modern mobilyalar formaldehit ve başka kimyasal madde-ler saçan sıkıştırılmış odundan yapılıyor. Halılar ise genellikle böcek ve mantar öldürücülerle işlem görmüş yapay fiberlerden yapılıyor. Ofis halıları-nın birçoğu, 4-fenilsiklohekzen adı verilen, halıhalıları-nın lateks alt kısmında katkı maddesi olarak kullanılan bir kimyasal içeriyor, bu maddenin de “sağlıksız” ofis binalarından sorumlu olduğu düşünülüyor.
Banyoda: Sayısız kozmetik ve kişisel bakım
ürünü zararlı maddeler içeriyor. Örneğin:
. Şampuanlarda kresol, formaldehit, glikoller,
nitratlar/nitrozaminler ve kükürt bileşikleri
. Saç spreylerinde bütan iticiler (kanserojen
me-tilen klorürün yerine), formaldehit reçineler
. Antiperspirant ve deodorantlarda kullanılan
alüminyum klorhidrat, aerosol iticiler, amonyak, formaldehit, triklosan
. Losyonlar, kremler ve nemlendiricilerde
gli-koller, fenol, parfümler ve boyalar
Hobi odasında: Hobi malzemelerinde
kullanı-lan tehlikeli ürünlerle ilgili yasal kısıtlamalar olma-sına rağmen bazı resim malzemelerine maruz kal-manın sağlık bakımından riskleri vardır. Tehlikeli kimyasal maddelere ve metallere örnek olarak şun-lar verilebilir:
. Seramik boyalarında, boyalı cam
malzemeler-de ve birçok boyada: Kurşun
. Gümüş lehimlerde ve boyalarda: Kadmiyum . Resim ve seramik boyalarında: Krom
. Seramik boyalarında ve bazı kahverengi yağ ve
akrilik resim boyalarında: Mangan dioksit
. Bazı mavi boyalarda ve akrilik resim
boyala-rında: Kobalt
. Akrilik boyalarda ve fotoğraf ürünlerinde
ko-ruyucu olarak kullanılan: Formaldehit
. Boya ve vernik uzaklaştırıcılarda, aerosol
spreylerde ve kalıcı mürekkeplerde: Aromatik hid-rokarbonlar
. Mürekkep ve vernikte, boya uzaklaştırıcılarda,
lastik hamurunda, aerosol spreylerde: Klorlu hidro-karbonlar (çözücüler)
. Boya ve lastik hamuru incelticilerde, sprey
kat-kılarında ve ipek baskı mürekkeplerinde: Petrol te-melli çözücüler
. Fotoğraf ürünlerinde, vernik incelticilerde, bo-yalarda ve aerosol spreylerde: Glikol eterleri ve ase-tatlar
Garajda: Çok sayıda tehlikeli kimyasal bulunur.
Boyalar, boya incelticiler, benzen, kerosen, mineral yağlar, terebentin, motor yağları ve gazyağı gibi. Bu ürünlerdeki kimyasal maddeler özetle şöyle sıralana-bilir:
. Boya incelticilerdeki klorlu alifatik ve aromatik
hidrokarbonlar karaciğer ve böbrek hasarına neden olur.
. Gazyağındaki petrol hidrokarbonları, motor
yağları ve benzen, deri ve akciğer kanseri ile bağlan-tılıdır.
. Yağ temelli resim boyalarındaki mineral yağları
deri, göz, burun, boğaz ve akciğer için tahriş edicidir. Havadaki yüksek derişimleri sinir sistemi hasarına, bilinç kaybına ve ölüme neden olabilir.
. Boya incelticilerdeki ketonlar solunum
sorunla-rına yol açabilir; görülen etki ketonun ne olduğuna göre değişir.
. Odun pastasındaki ketonlar ve toluen hayli
ze-hirlidir. Deri, böbrek, karaciğer, merkezi sinir sistemi hasarına neden olur, üreme sistemini etkileyebilir.
Bahçede: Zararlı organizma öldürücüler
evlerde-ki en zararlı maddelerdendir. Bu tip ürünlerde yak-laşık olarak 1400 böcek öldürücü, zararlı ot öldürü-cü ve mantar öldürüöldürü-cü bileşen vardır. Ayrıca kömür tutuşturucu sıvılar petrol kaynaklı çözücüler içerir. Yanıcı olmaları ve yiyeceğin tadını bozmalarının ya-nı sıra bazıları da kanserojen olarak bilinen benzen içerir.
Kaynaklar
Medical News Today, 2 Şubat 2009.
www.parentingbookmark.com/pages/Environment01.htm www.acereport.org/cleaners.pdf
