DEPRESYON VE AN KSiYETE BOZUKLUKLARINDA PLATELET MA0-8 AKTIV ITESIILE y A~ (*) .

(1)

Eteiyes TIP Dergisi 13:437-441 1991

DEPRESYON VE AN KSiYETE BOZUKLUKLARINDA PLATELET MA0-8 AKTIV ITESIILE y A~ (*) .

^I

Tuncay Besim*, Seher Sofuoglu**, Pakize Dogan***, Mustafa Ba~tOrk**, Cemal Esendemlr*

Ozet:

Biz 17 major depresyonlu, 19 distimik, 18 anksiyete bozuklugu olan hastada ve 20 saghkh §ah1sda platelet MAO-B aktivitesini, Ozellikle ya§m etkisini gozonOne alarak, onun bu bozukluklar i<;in bir biyolojik i~aretleyici

olup olmayacagm1 ara§tlrmak amac1 ile tayin ettik. Verilerin varyans analizi hasta ve kontrol gruplan arasmda onemli bir fark olmadiQI-

"' gOsterdi. Major depresyon grubu hari<;, hi<;

bir grupta platelet MAO-B aktivitesi ile ya~

arasmda bir korelasyon mevcut degildi. Bul- guluz ya§m major depresyonda platelet MAO-B aktivitesi belirleyicilerinden olabilecegi fikrini desteklemektedir.

Anahtar Kellmeler: Depresyon, anksiyete bozuklugu, MAO-B

MOA-B (monoamine oksidaz), katekolamin ve irn:'olaminleri oksidatif deaminasyon ile ka- t~bol~ze .eden ve dokularda bulunan bir en- Zimdlr. msan beyni hem MAO-B hem de MAO-B ihtiva ederken, plateletlerde sadece

M~~-B ~lunmakta,

6I<;Oien platelet MAO-B aktiVitesmm beyin monoaminerjik transmisyo-

Platelet MA0-8 activitly and age In depression and anxiety disorders

Summary: We studied platelet MAO-B activity in major depressed (N=17), dysthymic (N= 19), anxiety disorder patients (N= 18) and healthy subjects (N=20) whether it was a bio- logical marker for these disorders giving parti- cular attention to age-effect. Analysis of vari- ance of the data revealed no significant diffe- rence among the patient and control groups.

No correlation was present between platelet MAO-~ activity and age in the patient groups,

~xc~ptmg the major depressian group. Our fmdmg supports that age might be a determi- nant. of MA0-8 enzyme activity in major depression.

Key words: Depression, anxiety disorder

MA~B ,

nunun indirekt fonksiyonel gostergesi olabilecegi dO~OnOimektedir (1 0) .8una ili~kin olarak psikiyatrik hastallklann alt tiplerinin aylnmm- da yard1mc1 olabilecegi dO§OnOien bu enzimle ilgili <;all§malann (10, 11, 15, 16) bulgulan, platelet MA0-8 aktivitesinin psikiyatrik hasta-

f") 2 7. Ulusal Psikiyatrik Bilimler Kongresi (6-9 Kas1m 1991 Antalya) tebli{Ji

(Bu qa/1 E · ··

• . .. §ma fC!yes Universitesi Ara§flfma Fonu tarafmdan desteklenmi§tir.)

••

E~c!yes

.. Universitesi T1p Fakultesi Psikiyatri Anabilim Dafl Ara§tlfma Gorevlisi

•••

Er~wes .~niversitesi

Tip Fakuttesi Psikiyatri Anabilim Dati O{Jretim Oyesi Ercwes Unive "t · .. .

' 51 es1 T1p Fakuttes1 Psikiyatri Anabilim Da/1 6gretim Oyesi

(2)

Depresyon ve Anksiyete Bozukluklannda Platelet MA0-8 Aktivitesi ile Ya$ ('): BESIM T ve ark.

llga ozgO bir biyolojik igaretleyici olabilecegi hipotezinin ileri sOrOimesine yol agm1gt1r. Biz de, bu galtgma ile major depresyon, distimik bozukluk ve anksiyete bozuklugunda platelet MAO-B aktivitesini olgerek, monoaminerjik aktiviteyi indirekt olarak degerlendirmeyi ve bu suretle bu enzimin bir biyolojik igaretleyici olup olmayacagm1 incelemeyi amaglad1k.

METOD

<;ahgmamtztn hasta grubu, psikiyatri poliklini- gine mOracaat eden hastalardan, iki ayn psi- kiyatrist tarafmdan degerlendirilerek DSM 111- R kriterlerine gore teghis konulan 17 major depresyon (8 erkek, 9 kadm), 19 distimik bozukluk (9 erkek, 10 kadm), 18 anksiyete bozuklugu (8 erkek, 10 kadm) vakas1 olmak Ozere toplam 54 kigiden (25 erkek, 29 kadm), kontrol grubu ise sagllkll 20 kigiden (1 0 erkek, 10 kadm) olugturuldu. Hastalann ve kontrol vakalannm hepsi agagtdaki gartlan ta-

-19-65 ya~lan arasrnda olmas1

Anksiyete semptomlannm giddet degerlendi- rilmesi i<;in CAS (Clinical Anxiety Scale) (13), depresif semptomlann klinik ag1rllgmm tespiti i<;in ise MADRS (Montgomery-Asberg Dep- ression Scale) (9) kullantldl.

Klinik ve laboratuar ekipleri birbirlerinin verile- rinden haberdar degillerdi. Kan ornekleri sa- bahleyin saat 08.00-10.00'da almd1.

Plazma platelet MAO-B aktivitesi Me Ewen etodu modifikasyonu (8) ile tayin edildi. lsta- tistiki degerlendirme Kruskai-Wallis varyans analizi, Mann-Whitney U testi ve basit korelasyon-regresyon analizi ile yap1ld1.

BULGULAR

Gruplara ait yag, ilk epizod yagl, enzim aktivitesi ile depresyon ve anksiyete skorlan Tablo l'de gosterilmektedir.

Tablo 1: Gruplara Ait Ya~. llk Epizod Ya~1, Platelet MAOB Aktivitesi ile Depresyon ve Anksiyete Skoru De- gerleri

Platelet MAOB-B

Ya§ Ilk Epizod Ya§t Aktivitesi MAORS Skoru CAS Skoru GRUP Ortalama

so

Ortalama

so

Or tal am a

so

Ortalama

so

Ortalama

so

Majordepresyon 38.94 12.74 28.05 9.37 0.075 0.020 44.35 6.85 16.94 3.97 Distimik Bozukluk 29.10 6.17 23.44 4.85 0.083 0.029 32.10 7.25 16.00 2.82 Anksiyete Bozuklugu 27.66 5.95 25.44. 5.81 0.096 0.032 22.61 8.28 17.22 2.81

Kontrol 37.35 12.10

gtmakta idiler(10,11).

-Fizik ve endokrin hastahk hikayesi olmamas1 -Yap;lan kan saytmt ve kan biyokimyast sonu<;la-

nntn normal bulunmast

- Fizik muayenesinde normal bulgular olmast -En az 3 haftadtr psikotrop ilar; ve ECT almtyor ol-

mast

-Madde kuilantm bozuklugu olmamast -Obez (ideal kilosundan % 15 fazla olmamast

Erciyes Ttp Dergisi/1311991

0.089 0.030

Platelet MAO-B enzim aktivitesi baktmmdan hasta ve kontrol gruplan arasmda onemli fark tespit edilmedi (KW= 4.24 p>0.05). Gruplarda erkeklerle kadtnlar arasmda da onemli fark bulunmad1 (Major depresyon U=40.5 p>0.05) distimik bozukluk U= 45 p>0.05, anksiyete bozuklugu U= 45. P>0.05, kontrol U=60 P>0.05).

Sadece major depresyon grubunda platelet MAO-B aktivitesi ile yag aras1nda istatistiki olarak onemli korelasyon mevcuttu (Major

438

(3)

depresyon r = 0.71 p<0.05) ($ekil1). na gore dO§Ok bulundugu, ancak depresyon

I

0.110

• •

0100

• a •

• •

•

^{r :}^0.713 ^P^<^0.05

.:I

i

⁰⁰

0020

•

15 20 25 30 35 ⁴⁽⁾ 45 50 55 tJJ

'!'A~

§ekil1. Major Depresyonlu Hastalann Platelet MA0-8 Aktivitesi lie Ya§l Arasmdaki Korelasyon

Hic;bir grupta platelet MAO-B aktivitesi ile hastahgm ba§lama ya§l MADRS ve CAS de- gerleri arasmda korelasyon tespit edilmedi.

TARTI$MA

Biz platelet MAO-B enzim aktivitesi baklmm- dan hasta ve kontrol gruplanmn higbirinde Onemli bir fark bulmad1k. Vine erkek ve kadm c;ah~ma gruplanm1z arasmda da onemli bir fark yoktu. Sonuglanm1z anksiyete, depresyon ve kontrol gruplannda platelet MAO-B aktiviteleri bak1mmdan fark bulunmadiQinl bildiren <;ah§malarla uyumludur (4,15). Ancak li- teratOrde depresyonlu hastalarda platelet MA0-8 aktivitesinin saghkh kontrollerdekine gOre artm19 (10) veya azalm19 (5) oldugunu ve anksiyete bozuklugu grubunda da artm19 (7) platelet MAO-B aktivitesinin bulundugunu bildiren sonw;;lan c;;:eli§kili gall§malar vard1r.

Klinigimizde evvelce yap1lm1§ olan bir c;all§- mada da platelet MAO-B aktivitesinin hem major depresyon hem de distimik boz~klugu olan hasta gruplannda normal kontrol grubu-

Erciyes Ttp Dergisi/1311991

alt gruplannda tarkl1 olmad1g1 gorOimO§tO (14).

BOlOn bu c;;:eli§kili sonuc;;:lara ve bizim bulgula- nmlza dayanarak, platelet MAO-B aktivitesinin depresyon veya anksiyete gruplan ic;in beynin monoaminerjik aktivitesini yans1tma- yacag1 ve biyolojik i§aretleyeci olamayacag1 ileri sOrOiebilir. Ancak bizim c;ah§mam1zda, ara§tlrmalann pek c;ogunda oldugu §ekilde sonucu etkileyebilecek impulzivite, d19a db- nOkiOk gibi ki§ilik 6zellikleri (11), mensturel siklus (4), endojen MAO inhibit6r0 olan tribulin at1lim1 (2) gibi platelet MAO-B aktivitesini degi§tirebilecek fakt6rler kontrol edilmemi§ ol- dugundan, platelet MAO-B aktivitesinin biyolojik i§aretleyici olmas1 ihtimali tamamen red- dedilmemelidir. Daha homojen ve bOyOk hasta gruplannda yapilacak c;ah§malar bu konu- yu aydmlatabilecektir.

Qall§ma gruplanm1zda sadece major depresyon grubunda ya§ ile platelet MAO-B aktivitesi arasmda pozitif bir korelasyon tespit ettik. MAO aktivitesinin k1smen heredite ile belirlen-

439

(4)

Depresyon ve Anksiyete Bozukluklannda Platelet MA0-8 Aktivitesi ile Ya§ ('): BESIM T. ve ark.

digi (3) fa kat ya~la artt1g1 (1) veya degi~medi

gi (1 0) §eklinde bildiriler mevcuttur. Normal ki§ilerde oldugu gibi depresyon ve anksiyete gruplannda da yine ya~la platelet MA0-8 aktivitesinin arttiQI (12, 16) veya degi§medigi (1, 1 0) bildirilmi~tir. Klinigimizde platelet MA0- 8 aktivitesi ile ilgili olarak evvelce yap1lm1§

olan bir c;ali§mada ya~la platelet MA0-8 aktivitesi arasmda ili§ki bulunmaml§ (14), ancak daha geni§ vaka serisiyle yap1lan ikinci c;ah~

mada major depresyon grubunda pozitif bir korelasyon tespit edilmi~tir (15). Ya§la MA0- 8 aktivitesi arasmda pozitif korelasyonun mevcudiyeti, ya§m depresyonda enzim aktivitesinin belirleyicilerinden olabilecegini telkin etmektedir (15).

<:(all~mam1zda higbir hasta grubunda hastahgm ba§lang1g ya§l ile platelet MA0-8 aktivitesi arasmda korelasyon tespit etmedik. Litera- tOrde platelet MA0-8 aktivitesinin erken ba§- langlc;li (55 ya§tan evvel) depresyonda gee;

ba§lang1c;li olanlarla, saglikli kontrollerdekine nazaran dO§Ok bulundugu bildirilmi§tir (1 ). Yi- ne klinigimizde evvelce yap1lm1~ olan ara§tlr- mada hem kadan hem de erkek hastalarda major depresyon grubunda hastahgm ba§lan- 919 ya§J ile enzim aktivitesi arasmda pozitif bir korelasyon bulunmu§ ve enzim aktivitesi dO-

§OkiOgOnOn major depresyonda hastall{lln daha erken ya§larda manifest hale gelm~sin

de bir predispozisyon olu§turabilecegi dO§O-

nOimO~tOr (15). 8izim bulgulanm1z yukardaki c;ali§malann sonuc;lan ile geli~mekte olup, major depresyonda hastal1gm ba~lang19 ya§l ile platelet MA0-8 aktivitesi arasmda korelasyon bulunmad1gml bildiren iki c;ali~ma ile uyumludur (5, 12).

<;all§mam1zda platelet MA0-8 aktivitesi ile depresyon ve anksiyete skorlan arasmda bir korelasyon mevcut degildi. 8u sonuc; enzim aktivitesi ile semptomatoloji arasmda korelasyonun bulunmadiQJnJ bildiren c;aiJ§malan desteklemektedir (12, 14,15). 8ununla birlikte bul- gumuz, depresyonun anksiyete komponenti-

Erciyes T1p Dergisi/1311991

nin ag1rligmm, periferal katekolamin aktivitesi ile pozitif korelasyon

gosterdigi~i

(5), yine depresif semptomlann agJrligl ile bu enzim aktivitesi arasmda pozitif bir korelasyonun bulundugunu bildiren (1 0) c;ali§malan teyit et- memektedir.

Sonuc; olarak bu c;ali§man1n bulgulan, ya§m major depresyonda enzim aktivitesinin belirleyicilerinden biri olabilecegi fikrini desteklemektedir.

Kaynaklar

1. Alexopoulos GS, Lieberman KW, Young RC, Shamoian CA: MAO activity and age at onset of depression in elderly depressed wo- men. Am J Psychiatry 141: 1276-1278, 1984.

2. Glow A, Glover V, Sandler M, Killer J: Inc- reased urinary tribulin output in generalizea anxiety disorder. Psychoplarmacology 95:

378-380, 1988.

3. Davidson JRT, Me Load MN, Turnbull CD, et at: Platelet monoaime oxidase activity ana the classification of depression. Arch Gen Psychiatry 37: 771-773, 1980.

4. Freidmen E, Shopsin B, Sathananthan G, Gershon S: Blood platelet monoamine oxida- se activity in psyhiatric patients. Am J Psychiatry 131: 1392-1394, 1974.

5. Georgotas A, Me Cue RE, Freidman E- Cooper T: Prediction of response to nortript- yline and phenelzine by platelet MAO acti- vity. Am J Psychiatry 144:338-340, 1987.

6. Go/trias CG, Von Knarring L, Oreland L:

Platelet monoamine oxidase activity in men- tal disorders. II affective psychoses and sui- cidal behavior. Prog Neuro-Psycho Phar- maco/4: 185-192, 1980.

7. Gorman J, Liebowitz MR, Fyer JA, et at:

Platelet monoamine oxidase activity in pati-

440

(5)

~syon ve Anksiyete Bozukluklannda Platelet MA0-8 Aktivitesi ile Ya~ (*): BESIM T. ve ark.

ents with panic disorder. Bioi psychiatry 20:

852-857, 1985.

8 Me Even JR: Monoamine oxidase (human Htum or plasma). In Colowick SP and Ka- Ods): Methods In Enzymology. New York

and

London Academic Press 1971, pp 692-

693.

9. Montgomery SA. Asberg A new depressi- on scale designed to be sensitive to change.

BrJ Psychiatry 134:282-289, 1979.

10. Poirier MF, Loo H, Mitrani N, et al: Plate- let MAO activity in clinical subtypes of dep- ression and DST supression. Acta Psychi- lllrScand 75:456-463, 1987.

11. Schalling D, Asberg M, Edman G, Ore- land L: Markers for vulnerability to psycho- pathologly: Temperament trait associated with platelet MAO activity. Acta Psychfatr Scsnd 76: 172-182, 1982.

12. Schneider LS, Severson JA. Pollock V, et a/: Platelet monoamine oxidase activity in elderly depressed outpatients. Bioi Psychi- taty 21: 1360-1364, 1986.

13. Shafth RP, Baugh SC, C/ayden AD, et at:

The clinical anxiety scale: An instrument de- rlvfJd from the Hamilton Anxiety Scale. Br J

"-Ychlatry 141: 418-423, 1982.

14 Sofuoglu S, Dogan P, Ba§tOrk M ve ark:

Major depresyon ve distimik bozuklukta pla- telet MA0-8 aktivitesi ile serum inorganik fosfat seviyesi. XXV. Ulusal Pslkiyatri ve Ntkolojlk 811/mler Kongresi tebligi. Mersin

15-21 Ekim 1989.

15. Sofuoglu S, Dogan P, Ba§tOrk M ve ark:

Major depresyon ve distimik bozukluklarda

~atelet MA0-8 aktivitesi. XXVI. Ulusal Psi-

#yatrl_ve NtJrolojlk 811/mler Kongresi tebli-

D/.Izm,r,

31 Ekim-4 Kastm 1990.

::~

Whfte K, Shih J, Fang TL, Young H: Ele- 'ed platelet monoamine oxidase activity in

Eteiyes T1p Dergisi/13!1991

patients with nonendogenous depression.

Am J Psychiatry 137: 1258-1259, 1980.

441