KÖPEKLERDE UYGUN TOHUMLAMA ZAMANI VE
GEBELİK
FİZYOPATOLOLOJİSİ
PROF.DR.M.RIFAT VURAL
Dişi köpeğin çiftleşmeye hazırlanması
•Genel fiziki muayene ve hematolojik muayene
•Jinekolojik muayene
Vulva-vagina muayenesi Meme muayenesi
USG muayenesi
•İmmunizasyon
•Parazit kontrolü
•Serolojik testler
• Brucella canis
• Herpes virus
•Genetik hastalıklar yönünden tarama
• Ortopedik problemler <2 yaştan önce belirlenemez-örneğin displazi
• Tiroid fonksiyon testleri (4 yaş ve üzerinde)
Ovulasyon zamanının belirlenmesi-1
• Optimal fertilizasyon ovulasyondan 2-4 gün sonra yapılan tohumlamalardır
• Ovulasyon
– genel-proöstrusun başlamasından 7-22 sonra – Ortalama- proöstrusun başlamasından 12 gün
sonra veya östrusun başlamasından 2-3 gün sonra
Ovulasyon zamanının belirlenmesi-2
• Ovulasyon zamanı neden belirlenmeli ?
– Sun’i tohumlama
– Dişi köpeğin doğal çiftleşmey kabul etmemesi – Bir önceki doğumlarda yavru sayısı azlığı
– Doğum tarihinin tam olarak belirlenmesi
– Doğal aşım sayısı artıkça ücretlendirmelerin artması
– Seyahatlerin serum LH düzeyini düşürmesi
Ovulasyon zamanının belirlenmesi-3
• Ovulasyon zamanının belirlenmesinde kullanılan yöntemler
– Serum progesteron düzeyinin belirlenmesi – Serum LH düzeyinin belirlenmesi
– Vaginal sitoloji
Ovulasyon zamanının belirlenmesi-4
• Serum progesteron düzeyinin belirlenmesi
– ELISA progesteron test kitleri kullanılır(Target canine ovulation timing test kit- Synbiotics, Corp.) proöstrus başlangıcından 5 gün sonra 2 günde bir ölçülür(Veya kornifiye superfisial hüc. Görülmesinden sonra)
– LH yükseltisinden hemen önce serum progestreon düzeyi 1ng/ml nin üzerine çıkar
– Serum progesteron düzeyi 4-10 ng/ml de LH yükseltisi ve ovulasyon başlar.
– İdeal çiftleşme zamanı serum progestreon düzeyinin 4-10 ng/ml ulaşmasını izleyen 2. gündür
Serum progesteron düzeyinin yorumlanması
Serum prog.
Düzeyi (ng/ml)
Tahmini ovulasyon zamanı(gün)
İdeal çiftleş.
zamanı(gün)
Tahmini doğum zamanı 1.0-1.9 + 2 gün +4 gün(3-6) +63(62-64)
2.0-3.9 + 1 gün +3gün(2-5) +63(62-64)
4.0-10.0 0. gün +2gün(1-4) +63(62-64)
Ovulasyon zamanının belirlenmesi-5
• Serum LH düzeyinin belirlenmesi
-ELISA LH test kitleri kullanılır(status-LH, Synbiotics, Corp.)
-LH yükseltisi 24 saat sürer
-ovulasyon LH yükseltisinden 2 gün sonra
şekillenir
Ovulasyon zamanının belirlenmesi-6
• Vaginal sitoloji
– Smear örneğinde, mikroskop alanında %90 ve üzerinde bir oranda kornifiye superfisial hücre yoğunluğunun gözlenmesi belirleyicidir.
– Köpeklerde ovulasyon, oosit maturasyonu ve fertilizasyon sitolojik diöstrusda şekillenir.
Aşım yöntemleri
A) Doğal aşım
B) Taze semen ile sun’i tohumlama
C) Soğutulmuş ve sulandırılmış semen ile sun’i tohumlama
D) Donmuş semen ile sun’i tohumlama
A-Doğal Aşım Stratejileri-1
• Erkek köpek seçimi :
– Outcrossing : aynı ırktan fakat farklı sürülerden erkek ile çiftleştirme
– İnbreeding : yakın akraba erkek köpek ile çiftleştirme
– Line breeding: tüm sürü için aynı erkek köpeğin kullanılması
A-Doğal Aşım Stratejileri-2
• Strateji-1: erkeği kabul ettiği sürece gün aşırı çiftleştirme
• Strateji -2: progesteron düzeyi 4-10 ng/ml düzeyine ulaşmasını izleyen 2 ve 4.
günlerde iki çiftlşetirme
• Strateji-3: progesteron düzeyi 4-10 ng/ml
düzeyine ulaşmasını izleyen 2. günd etek
çiftleştirme
A-Doğal Aşım Stratejileri-3
• Strateji-1: Gün aşırı Çiftleştirme
– Genelde dişi ve erkeğin aynı kişye ait olduğu durumlarda tercih edilir
– Her iki hayvan ayrı odalarda tutulur ve
proöstrusun başlamasından 5 gün sonra gün aşırı bir araya getirilir. Ve tarama yaptırılır.
– Bulbus glandisin vagina içinde tutunması (inside bağlanma-copulatory locking)
– Bulbus glandisin vagina dışında tutunması (outside bağlanma)
A-Doğal Aşım Stratejileri-3
• Strateji-1: Gün Aşırı Çiftleştirme
– Dişinin Çiftleşmeyi red etmesi veya erkeğin çiftleşme için isteksiz olması :
• Hayvanın östrus aşamasında bulunmaması
• Kongenital vaginal anomaliler (Resimli SLAYT)
• Psikolojik nedenler
• Erkek hayv. Artiritis ve lumbar spin
• Prostatik ağrı veya sorunlar
• Erkeklerde ilerleyen yaşa bağlı sorunlar SUN’i TOHUMLAMA !!!
A-Doğal Aşım Stratejileri-4
• Strateji-2 : serum progesteron düzeyine göre çift aşım
– Proöstrus başlamasını izleyen 5.gün veya – Vaginal sitolojide kornifiye superfisial hücr.
Görülmesini takiben gün aşırı serum progesteron düzeylerinin izlenmesi
– Target Canine Ovulation Timing Test Kit
– Ica-gen Status-PRO Canine Ovulation Timing Test Kit (Synbiotics Corp)
A-Doğal Aşım Stratejileri-5
• Strateji-3 : Serum progesteron düzeyine göre tek aşım
• Serum Progesteron / Serum LH düzeyleri ve vaginal sitoloji bulguları birlikte hayvan davranışları değerlendirilerek aşım
gerçekleştirilir.
İmplantasyon ve plasentasyon
• Maturasyon -fertilizasyon: ovulasyonu izleyen 2-4 gün sonra
• Superfekondasyon:
• Uterusa göç : ovulasyonu izleyen 9-10.gün
• İmplantasyon : ovulasyonu izleyen 18. gün (Transuterin migrasyon)
• Gebelik süresi: LH yükseltisinden 65 gün – ovulasyondan 63 gün sonra
• Plasentasyon : endotheliochorial plasenta
Gebe köpeklerde fizyolojik değişimler
Parametre Fizyolojik değişim
Kalp atımı Artar
Kardiak output Artar
Kan volumü Artar
Plazma volumu Artar
Hemoglobin Azalır
Hematokrit Azalır
Plazma protein Azalır
Gebe köpeklerde fizyolojik değişimler
Parametre Fizyolojik Değişim Arterial kan basıncı Değişmez
Merkezi venöz basınç Değişmez
Ventilasyon volümü Artar
Oksijen tüketimi Artar
Arteri kan gazları ve PH PH ve O2 değişmez Total akciğer kapasitesi Değişmez
Mide boşalma zamanı Uzar
Gastrik motilite Azalır
Gastrik sekresyon PH sı Azalır
Gebe köpeklerde fizyolojik değişimler
Parametre Fizyolojik Değişim Gastrik Cl ve enzim Kon. Artar
SGOT Artar
LDH Artar
Plazma kolinesteraz konsant. Azalır
Renal Plazma Akımı Artar
Glomerular filtrasyon hızı Artar
BUN Azalır
Kreatinin Azalır
Na ve su dengesi Değişmez
Köpeklerde gebelik tanı yöntemleri
Test Yöntemi Gebelik Tanısın da
optimal zam. Değerlendirme
Abdominal Palp Ovulasyondan 30 gün
sonra Yanıltıcı
Radyografi Ovulasyondan 42 gün sonra
USG Ovulasyondan 22 gün
sonra
Akut Faz Protein Ovulasyondan 25 gün
sonra Spesifik değildir
Serum Relaxin Ovulasyondan 25 gün sonra
Gebe köpeklerin beslenmesi-1
• Gebeliklerinin yaklaşık 3. haftasında 3-10 günlük geçici iştahsızlık gözlenir
• İkinci iştahsızlık doğumun 1. aşamasında görülür.
• Gebeliğin 40. gününe kadar normal beslenme programı uygulanır
• Fötal gelişim 40.günden sonra hızlanır ve
anne kilo artışı %20-30 yükselir
Gebe köpeklerin beslenmesi-2
• Gebeliğin 40.günden itibaren diyetlerin protein, karbonhidrat ve mineral madde içeriği kademeli artırılmalıdır ( büyüme –
laktasyon tip diyet-3.6 kcal/kg kuru madde)
• Günlük miktar öğün sayısı artırılarak verilir
• Gebeliğin son döneminde kalsiyum
gereksinimi artar
Doğum alanı
• Gürültü, soğuk, aşırı sıcak ve yabancı insan ve hayvanlardan uzak bir bölgede olmalıdır
• Özel ısıtmalı doğum box ları kullanılabilir
• Yavrular en az 3 hafta izole konumda
yetiştirilmelidir
Gebelikte ilaç kullanımları ve ilaçların plasentaya geçişini etkileyen faktörler
• a) plasental kan akımı
• b) gebelik yaşı
• c) yağda eriyen ilaçlar
• d) ilaç dozu
• e) maternal/fetal PH farklılıkları
• f) ilacın proteine bağlanma özelliği
• g)hayvan türü
Gebelikte karşılaşılan hastalıklar
• Gebelik Toksemisi
• Diabetus mellitus
• Pyelonefritis
• Mitral kapak yetmezliği ve hipertansiyon
Embriyonik ve fetal ölümler
Enfeksiyöz nedenler
Enfeksiyöz olmayan
nedenler
Enfeksiyöz nedenlere bağlı embriyonik-fetal ölümler
• Brucella canis
• Campylobacter
• Salmonella
• Esherichia coli
– Canine herpesvirus
– Canine parvovirus tip 2 – Minute Virus
–Mycoplasma-üreaplasma
»Neospora caninum***
»Toxoplasma gondii
Enfeksiyöz nedenlere bağlı
olmayan embriyonik-fetal ölümler
• Maternal Endokrinolojik bozukluklar
– Hipluteodisim – hipotiroidism
• İmmunolojik Faktörler
• Genetik faktörler
• Çevresel faktörler
– Endüstrial ürün artıkları(plastik, solventlar vb)
• Beslenme
– Antioksidanlar : ethoxyquin-butylated hydroxytoluene
