9. SINIF FİZİK. EDİTÖR Turgut MEŞE. YAZAR Komisyon

2

9. SINIF FİZİK

EDİTÖR Turgut MEŞE

YAZAR Komisyon

Bütün hakları Editör Yayınevine aittir.

Yayıncının izni olmaksızın kitabın tümünün veya bir kısmının elektronik, mekânik yolla ya da fotokopi yoluyla basımı,

çoğaltılması ve dağıtımı yapılamaz.

ISBN / TARİH 978-605-280-259-5 / 01-06-20

SERTİFİKA NO 16199 KAPAK TASARIMI Editör Yayınevi Dizgi Ekibi

SAYFA TASARIMI Editör Yayınevi Tasarım Ekibi

BASKI VE CİLT Melih Ambalaj

ANKARA

İLETİŞİM

İvedik Organize Sanayi Matbaacılar Sitesi 1518 Sok. Mat-Sit İş Merkezi No:2/20

Yenimahalle / ANKARA Tel: 0 312 384 20 33 - 0 505 925 57 81

Fax: 0312 342 23 58 www.editoryayinevi.com

Kitap hakkında görüş ve önerileriniz için WhatsApp hattımız: 05422620337

3

1. ÜNITE

FIZIK BILIMINE GIRIŞ ������������5

FİZİK BİLİMİNİN ÖNEMİ ...5

FİZİĞİN UYGULAMA ALANLARI ...6

FİZİKSEL NİCELİKLERİN SINIFLANDIRILMASI ...13

BİLİM ARAŞTIRMA MERKEZLERİ ..18

TEST 1 ...20

TEST 2 ...23

TEST 3 ...26

TEST 4 ...30

2. ÜNITE MADDE VE ÖZELLIKLERI ��������� 33 MADDE VE ÖZKÜTLE ...33

DAYANIKLILIK ...39

YAPIŞMA VE BİRBİRİNİ TUTMA ...42

TEST 1 ...47

TEST 2 ... 51

TEST 3 ...54

3. ÜNITE HAREKET VE KUVVET ������������� 58 HAREKET ...58

KUVVET ...69

NEWTON’IN HAREKET YASALARI . 71 SÜRTÜNME KUVVETİ ...73

TEST 1 ...76

TEST 2 ...80

TEST 3 ...85

4. ÜNITE ENERJI ������������������������������ 90 İŞ, GÜÇ VE ENERJİ ...90

MEKANİK ENERJİ ...94

ENERJİ KORUNUMU VE ENERJİ DÖNÜŞÜMLERİ ...97

VERİM ...99

ENERJİ KAYNAKLARI ...100

TEST 1 ...102

TEST 2 ...105

TEST 3 ...109 İÇİNDEKİLER

4

5. ÜNITE

SICAKLIK �������������������������� 113

ISI VE SICAKLIK ... 113

HAL DEĞİŞİMİ ... 115

ISIL DENGE ... 117

ENERJİ İLETİM YOLLARI VE ENERJİ İLETİM HIZI ... 118

GENLEŞME ...120

TEST 1 ...124

TEST 2 ...127

TEST 3 ... 131

6. ÜNITE ELEKTROSTATIK ������������������135 ELEKTRİK YÜKLERİ...135

TEST 1 ...148

TEST 2 ...153

CEVAP ANAHTARI ...159

FİZİK BİLİMİNE GİRİŞ

FİZİK BİLİMİNİN ÖNEMİ

FIZIĞIN TANIMI VE ÖNEMI

F

Fizik maddeyi, maddenin uzay ve zamanda hareketini, madde ile enerji arasındaki ilişkileri inceleyen bilim dalıdır. Fizik doğa kanunlarını deney, gözlem ve araştırma yoluyla inceleyip açıklamaya çalışır.

F

İnsanoğlu eski zamanlarda beslenme ve barınma gibi temel ihtiyaçlarını karşılamak için gözlem yaparak doğayı anlamaya çalışmıştır. Yapılan icatlar hep bir ihtiyaçtan doğmuştur. Örneğin yuvarlanan kayalara bakarak tekerleği icat etmişlerdir.

F

İnsanlar anlam veremedikleri bazı tabiat olaylarından korkmuş ve bunları anlamak için neden ve nasıl sorularını sorarak inceleme, gözlem ve deney yaparak fizik bilimi- nin gelişmesine katkıda bulunmuştur.

F

Yıldırım ve şimşek çakması, yağmurun yağması, Güneş’in doğup batması, Ay’ın ha- reketi gibi olaylar hep merak uyandırmış ve sorularının cevaplarını aramışlardır. Önce duyu organlarıyla anlamaya çalıştıkları bu hadiseleri daha sonra teknolojinin gelişme- siyle icat ettikleri aletleri kullanarak keşfetmeye başlamışlardır.

Ay’ın hareketi (Dünya ve Ay) Uydu

F

Fizik bilimi mikro âlemden, makro âleme kadar çok geniş bir inceleme ve çalışma alanına sahiptir. Güneş sistemindeki gezegenlerin hareketinden, atomun içine kadar hemen her şey fiziğin konusudur. Bugün sahip olduğumuz her çeşit televizyon, akıllı telefon, uydular, nanoteknoloji üretimleri, bilgisayar ve tıp alanında kullanılan röntgen, tomografi cihazları ile pek çoğu fizik biliminin bizlere hediyesidir.

F

Fizik biliminin çalışma alanının çok geniş olması fiziğin bölümlere ayrılmasına neden olmuştur.

Tomografi cihazı LCD

1. ÜNİTE

6

FİZİĞİN UYGULAMA ALANLARI FIZIĞIN ALT DALLARI VE UYGULAMA ALANLARI

Mekanik

Katı Hâl Fiziği

Yüksek Enerji ve Plazma Fiziği

Nükleer Fizik

Elektromanyetizma

Atom Fiziği

Optik

Termodinamik Fiziğin Alt Dalları

Mekanik

F

Mekanik, kuvvetler etkisindeki cisimlerin hareket, denge ve durağan hallerini incele- yen fizik biliminin en eski dalıdır. Mekaniğin durmakta olan veya sabit hızla hareket eden cisimleri yani dengede olan cisimleri inceleyen alt dalına statik, kuvvet, hareket ve enerji arasındaki ilişkileri inceleyen alt dalına ise dinamik denir. Ayrıca cisimlerin hız, ivme ve yer değiştirme gibi durumlarını inceleyen bölümüne de kinematik adı verilir. Kinematik, cisimlere uygulanan kuvvetlerin etkisiyle ilgilenmez. Sadece hare- ketin özelliği ve sonuçlarını ele alır.

F

Mekanik çok geniş bir çalışma alanına sahiptir. Gezegenlerin hareketi, yerçekimi, her türlü yapının yapımı, akışkanların hareketi, basit makineler, sesin oluşması, arabala- rın aerodinamik yapısı mekaniğin bazı çalışma alanlarıdır.

Elektromanyetizma

F

Elektrik ve manyetizma, aralarındaki ilişki nedeniyle elektromanyetizma olarak bir- leştirilmiştir. Elektrik yüklerinin hareketini ve etkileşimlerini inceler. Durgun haldeki yükleri inceleyen bölümüne elektrostatik, hareketli yükleri inceleyen bölümüne de elektrik denir.

F

Elektrik akımı, patansiyel fark, yıldırım ve şimşek gibi olaylar elektriğin ilgilendiği ko- nulardır. Elektromanyetik kuvvet doğadaki 4 temel kuvvetten biridir.

F

Demir, nikel, kobalt gibi maddeleri çekme özelliği olan maddelere mıknatıs denir.

F

Mıknatısların birbirini itme ya da çekme, maddelerin manyetik özellikleri, elektromık- natıs, Dünya’nın manyetik alanı gibi konular ise manyetizmanın ilgilendiği konulardır.

7 Optik

F

Işık, ışığın yapısı ve madde ile olan etkileşimini inceler. Işık, ışık kaynağından yayılan bir enerji çeşididir. Güneş ve yıldızlar gibi doğal ışık kaynaklarının yanında lamba ve mum gibi yapay olarak oluşturulan ışık kaynakları vardır.

F

Yansıma, kırılma, beyaz ışığın renklerine ayrılması, görme olayı, prizmalardan ışığın geçişi, aydınlanma gibi konular optiğin ilgilendiği konulardır.

F

Mercek, gözlük, fotoğraf makinesi, dürbün, mikroskop, teleskop yapımlarında optik- ten yararlanılır.

Termodinamik

F

Isı enerjisi, ısı alışverişi, erime, donma, kaynama, genleşme gibi olayları inceleyen fiziğin bir alt dalıdır. Isı alışverişi günlük yaşamda çokça karşılaştığımız bir olaydır.

F

Işık kaynaklarının aynı zamanda dışarıya ısı verme gibi bir özelliği vardır. Örneğin bir lamba bulunduğu ortamı aydınlatırken ortamın sıcaklığını da artırır. Elimizde tut- tuğumuz bir bardak sıcak çay dışarıya ısı verir. Bu gibi örnekler artırılabilir. Ayrıca buzdolabı, klimalar, kombiler, kalorifer sistemleri, yalıtım malzemeleri, ısı iletkenliği gibi geniş bir çalışma alanı vardır.

Atom Fiziği

F

Canlıların ve maddelerin yapısını oluşturan atomları, atomlar arası ilişkileri, molekül- lerin yapısını, moleküler bağları inceleyen fizik dalıdır.

F

Atom fiziği, atomu bir bütün olarak ele alır ve atomların etkileşimlerini inceler. Atomlar çok küçük olduğundan bunların özellikleri ancak dolaylı deney yöntemleri kullanılarak anlaşılabilir.

F

Atom fiziği, atom ve atomlar arası ilişkileri incelerken maddenin soğurduğu ya da saldığı elektromanyetik ışımaları inceleyen spektrometrelerden faydalanır.

Nükleer (Çekirdek) Fizik

F

Atomlardan yaklaşık onbin kez küçük olan atom çekirdeğinin yapısını ve kararsız çe- kirdeklerin ışımalarını araştırır.

F

Füzyon, fisyon tepkimeleri, radyoaktiflik, nötron ve protonları birlikte tutan nükleer kuvvetler, çekirdeğin saldığı ışımalar ve bunların etkileri nükleer fizik kapsamındadır.

F

Nükleer fiziğin en yaygın kullanım alanlarından biri ise sağlık alanıdır. Hastanelerde kanser tedavisinde kullanılan radyoterapi (ışın tedavisi) makineleri ve hastalıkların teş- hisi için elzem olan X-ışını (Röntgen ışını), PET, BT (Bilgisayarlı Tomografi), MRI, NMR ve SPECT gibi vücut iç görüntüleme sistemleri nükleer fiziğin kazandırdığı araçlardır.

8

Katı Hâl Fiziği

F

Katıhal fiziği genel anlamda maddenin katı haliyle ilgilenir ve maddenin teknolojik anlamda kullanımını belirleyen elektrik, manyetik, optik ve esneklik (mekanik) özel- liklerini inceler.

F

Katıhal fiziği, kristal yapıdaki üç boyutta mükemmel simetriye sahip katı haldeki mad- delerin mikroskobik ve makroskobik özelliklerini araştırır.

F

Katı maddelerin özellikle kristallerin ve çok atomlu moleküllerin oluşturduğu yapılarını ve özelliklerini inceler. Ayrıca katıhal fiziği elektronikte kullanılan malzeme özellikle- rini de inceler.

F

İletkenler, yarı iletkenler, lazer, transistörler ve daha birçok teknoloji katıhal fiziğinin inceleme alanı içerisindedir.

Yüksek Enerji ve Plazma Fiziği

F

Yüksek enerji ve plazma fiziği, atom altı parçacıklar ve bu parçacıklar arasındaki iliş- kileri inceleyen bilim dalıdır. Atom altı parçacıklarla yapılan deneyler oldukça yüksek enerjilerde yapıldığı için yüksek enerji fiziği olarak da adlandırılır. Yüksek enerjilerde çalışan diğer bir bilim dalı da plazma fiziğidir. Plazma fiziği; Güneş ve diğer yıldız- ların yapısını ve enerjilerinin kaynaklarını inceler. Dünya üzerinde bu enerjinin nasıl üretilebileceğini ve kullanılabileceğini araştırır. Maddenin katı, sıvı ve gaz hallerinden farklı olan dördüncü halini inceleyen plazma fiziği; sıcak ve soğuk plazmalar olarak ikiye ayrılır.

F

Dünyamız kutup ışıkları, iyonosfer tabakası, şimşek gibi doğal plazmalar ile çevrilidir.

Günümüzde plazmalar; floresan lambalar, neon ve xenon lambalar, sodyum lambalar, plazma televizyonlar, uzay ve roket teknolojileri, kanser tedavisi, ilaç üretimi ve lazer üretimi gibi pek çok sektörde kullanılmaktadır.

FIZIK BILIMININ DIĞER MESLEKLERLE VE DISIPLINLERLE ILIŞKISI

F

Yakın zamana kadar fiziğe “doğa felsefesi” gözüyle bakılmıştır. Astronomi, biyoloji, kimya vs. de birer doğa bilimi olmalarına rağmen, fizik en temel doğa bilimi ve aynı zamanda bu doğa bilimlerinin en temel yardımcısıdır. Tıp, mühendislik vb. gibi uy- gulamalı bilimlerde çokça kullanılır ve bazılarının temelini oluşturur. İnsanın evrenle arasında kurduğu en önemli bağdır.

F

Fiziğin diğer disiplinleri bu derece etkilemesinin nedeni kısmi olarak gelişmelerin ge- nellikle teknolojiye uygulanması ve dolayısıyla insan hayatına büyük etkilerde bulun- masıdır. Fizikteki yeni fikirlerin, matematik ve felsefe gibi disiplinlerin gelişmesinde katkısı büyüktür.

9

❍Maddenin katı, sıvı, gaz hallerini en derin ayrıntısına kadar inceleyen, termodinamik yasalarını kullanan Fizikokimya (Kimya’nın alt dalı) modern fizikten fazlasıyla etkilen- miştir.

❍Biyofizikte kullanılan en yaygın inceleme ve araştırma yöntemleri arasında X ışınları, Lazer, MR, Tomografi, Ultrason fizikle bağlantılıdır.

FIZIĞIN MESLEKLERDEKI YERI

F

Temel bilimlerden en önemli olanı fizik, çoğu meslek için gereklidir.

F

Gemi ve yapı inşaatı, makine, metalürji, malzeme mühendislikleri, mimarlık, elektrik, elektronik, haberleşme, tıp gibi çeşitli alanlarda temel ya da ileri düzeyde fizik bilgisi gerekmektedir. Fiziğin mühendislikte geniş bir uygulama alanı vardır. Örneğin; meka- niğin bir alt kolu olan statik köprü ve benzeri yapıların inşasında kullanılır.

F

Akustiğin daha iyi anlaşılması efektif konser salonlarının yapılması için, benzer şekil- de optiğin daha iyi anlaşılması optiksel araçların daha iyi ve kullanışlı üretilmesi için teorik zemin sağlar.

F

Fiziğin anlaşılması daha gerçekçi uçuş simülasyonları, bilgisayar, telefon, televizyon ve cihazların üretilmesine yardım eder. Göz doktorları, göz bozukluklarının tespitinde, lazer, göz ameliyatlarında fiziksel cihazlardan yararlanır.

F

İletişim sistemlerinde (optik iletişim, uydu iletişiminde), enerji üretiminde (nükleer enerji, güneş enerjisi, rüzgâr enerjisi, hidroelektrik enerji), havacılık ve uzay sana- yinde (X ışınları ve ses ötesi ile hasar belirleme), elektronik, optik, inşaat, havacılık gibi çok geniş alanlarda kullanılan dayanıklı, hafif, ucuz ve uzun ömürlü malzemelerin geliştirilmesinde kullanılır.

F

Tıpta (X ışınları, Manyetik Rezonans (MR) gibi temel fizik bilgileri kullanarak insan vücudunun taranması, teşhislerin konulması ve tedavide kullanılması), adli tıp ala- nında (cinayet ve silahlı soygun olaylarını çözmede), savunma sanayinde (lazerler, kızılötesi ışınlar ve uydular kullanarak savunma araç ve gereçlerinin geliştirilmesi) fizikten faydalanılır.

FIZIĞIN YAŞAMIMIZDAKI YERI

F

Fizik yaşamın kendisidir. Soluk alıp vermek, beslenmek, hareket etmek, iş yapmak, enerji harcamak ve diğer gündemdeki konular; global ısınma, nehirlerin ve denizlerin kirlenmesi, cep telefonu, yazıcı, bilgisayar, uydular, uzay araçları ve daha nice aklını- za gelen konular fiziğin de konusudur.

F

Fizik doğada gerçekleşen olayları matematiksel olarak ifadelendirmeye çalışır.

F

Fizikteki gelişmeler, teknolojiye büyük katkı sağlamış ve teknolojik gelişmeler hayatı- mızı büyük ölçüde etkilemiştir. Fizik sadece teknolojinin gelişmesine katkı sağlamak- la kalmadığı gibi ilke ve yasalarıyla çevremiz ve vücudumuzda gerçekleşen birçok olayın da açıklanmasına ışık tutmuştur.

10

FIZIKTE MATEMATIK

F

Bilimin dili matematiktir.

F

Fizikçiler karşılaştıkları bilimsel sorunları matematiksel metotlarla çözerler.

F

Bilimsel süreç işletilirken ölçme, veri toplama, deney yapma, prensipler çıkarma aşa- malarında matematik kullanılır.

F

Fizik, olayları açıklamada matematiksel bağıntı ve ifadelerden yararlanır.

F

Fizik, deney ve gözlemlerde toplanan verileri yorumlamada, deney sırasında gerekli sayısal işlemleri yapmada, deney ve gözlemin sonucunu formüle etmekte matema- tikten yararlanır.

FIZIK BILIMININ TARIH BOYUNCA GELIŞIMI

Fiziğin bugünkü düzeyine gelmesi uzun bir zaman aldı. Bu zamanda fiziğe katkıda bulu- nan ve teknolojik gelişmelere öncülük eden binlerce kişi vardır. Bunlardan bazıları;

Stephen Williams Hawking (1942-2018)

F

Stephen Hawking kuantum fiziği ve kara deliklerle ilgili iddia- larıyla, Dünya’da en çok tanınan isimdir. Hawking hastalığıyla gizemli bir kişilik oluşturmuştur.

F

Son kitabı “Ceviz Kabuğundaki Evren” de Dünya’nın büyük bir felaket ile karşı karşıya kalabileceğini belirterek uzayda insan kolonileri kurulmasını gündeme getirmiştir.

F

Milyonlarca satan “Büyük Patlamadan Kara Deliklere” kitabı Hawking’e asıl şöhreti getirmiştir.

Galileo Galilei (1564 - 1642)

F

Galileo yüzyıllardır hakim olan Aristoteles akımından ve kutsal kitaptan şüphe duyarak Orta Çağ’daki bilim anlayışında devrim yaratmıştır.

F

Galileo, ilk olarak tıp eğitimine başlamış sonra ilgisi matema- tik ve felsefeye olmuştur. 25 yaşında matematik profesörü olan Galileo, hareket hakkında kendi başına deneyler yapmaya baş- lamıştır.

F

Fiziğe deneyi getiren ilk bilim insanıdır. 1609’da yapılmış basit bir teleskoptan ilham alarak daha üstün teleskoplar geliştirmiş ve uzay hakkında daha önce hiç yapılama- mış gözlemler yapmıştır.

11 Isaac Newton (1643 - 1727)

F

Newton 1687’de yayınlanan kitabı ile klasik mekaniğin temelini oluşturmuştur ve tarihteki en önemli bilimsel kitaplardan biridir.

Bu çalışmasında Newton evrensel kütle çekimini ve hareketin üç kanununu ortaya koymuştur.

F

Newton dünyadaki nesnelerin hareketleri ile gökyüzündeki nes- nelerin aynı doğal yasalar ile yönetildiklerini kendi kütle çekim kanunu ile Kepler’in gezegen hareketleri kanunu arasındaki ba- ğıntılar ile göstermiştir.

F

Newton ilk yansıtmalı teleskobu geliştirmiştir. Bilim insanları tarafından tarihin en et- kili insanlarından biri kabul edilmektedir.

Nikola Tesla (1856 - 1943)

F

Amerikalı mucit, fizikçi ve elektrofizik uzmanıdır. Birçok buluşa imza atmıştır. Özellikle “elektriğin kablosuz taşınabilmesi” bulu- şu bilim ve teknolojinin gelişimine büyük katkı sağlamıştır.

F

Elektrik üzerine yaptığı sayısız deneyler ve buluşlar vardır. Tüm alternatif akım elektrik sistemlerini tasarladı.

F

Alternatörler, elektrik enerjisinin ekonomik iletimi ve dağıtımı için gerilim yükseltici ve alçaltıcı transformatörler, mekanik güç

sağlamak için alternatif akım motorları ve gerekli olan yerlere enerji dağıtabilen hidro- elektrik santralleriyle bu büyük gücün elde edilmesini tasarladı.

F

Alternatif akım jeneratörleri, radar, radyo yayını, lazer teknolojisi Nikola Tesla’nın teo- rileri kullanılarak elde edildi.

Max Planck (1858 - 1947)

F

Termodinamik yasaları üzerine çalıştı. Kendi adıyla bilinen Planck sabitini ve Planck ışınım yasasını buldu. Ortaya attığı kuantum kuramı, o güne kadar bilinen fizik yasaları içinde dev- rimsel nitelikteydi.

F

Planck’ın bir diğer özelliği özentisiz olmasıydı, çözümüne de- neysel verileri matematiksel olarak dile getiren masum bir for- mül gözüyle bakıyordu. Oysa kuantum dediği bir enerji paketi ile bir dalga frekansı arasındaki ilişkiyi belirleyen denklemi E = h.v

bilimde yeni bir devrimin temel taşıydı. (h: planck sabiti v: radyasyon frekansı)

12

Albert Einstein (1879 - 1955)

F

Einstein, özel görelilik ve genel görelillik kuramları ile New- ton mekaniğinin hakim olduğu uzay anlayışında değişiklikler başlatmıştır.

F

Matematik hesaplar ve denklemlerle oluşturduğu kuramları sonradan deneysel olarak doğrulamıştır. E = mc² denklemi ile yıldızların nasıl enerji oluşturduğuna açıklama getirmiş ve nükleer teknolojinin gelişmesini sağlamıştır. Fotoelektrik

olay ve Brown hareketine getirdiği matematiksel açıklamalar, modern fiziğe katkıları arasındadır.

Alexander Graham Bell (1847 - 1922)

F

Telefonu icat etmiştir.

Blaise Pascal (1623 - 1662)

F

Atmosfer basıncı, sıvıların dengesi, hidrolik pres gibi konularda çalışmaları vardır.

Edwin Hubble (1889 - 1953)

F

Güneş sistemini barındıran Samanyolu’ndan başka gök adalar da bulunduğunu saptadı.

F

Yaptığı gözlemler sonunda gökadaların aralarındaki uzaklıkla bağlantılı bir hızla birbirin- den uzaklaştıklarını buldu. Bu evrenin genişlemekte olduğunu destekleyen bir keşif oldu.

Guiglielmo Marconi (1874 - 1937)

F

İlk başarılı telsiz telgraf sistemini geliştirdi. Kısa dalga radyo iletişimi üzerine yaptığı çalışmalar radyo ve televizyonun gelişmesini sağladı.

James Watt (1736 - 1819)

F

Geliştirdiği buhar makinesi sanayide bir devrim olmuştur. Ayrıca güç ölçümünü stan- dartlaştırabilmek amacıyla bir atın belli bir sürede yaptığı işi ölçerek “beygir gücü” adı vererek tanımlamıştır.

Johannes Kepler (1571 - 1630)

F

Dünya’nın ve diğer gezegenlerin eliptik bir yörüngede Güneş’in çevresinde dönmesiy- le ilgili üç yasayı ortaya koydu.

Feza Gürsey (1921 - 1992)

F

Matematiksel fizik ve yüksek enerji fiziği üzerine çalışmalar yaptı.

F

Çalışmalarıyla TÜBİTAK bilim ödülü, Einstein Madalyası gibi ödüller aldı.

13 KUANTUM FIZIĞI

F

Kuantum fiziği, atom altı dünyaya inerek, oradaki gerçekliğin kendi algı dünyamızdan çok farklı olduğunu keşfeden, böylece evrende bağımsız tek tek nesneler olmadığını bize anlatarak, evrendeki herşeyin birbiriyle bağlı ve birbirine özdeş olduğunu ortaya koyan bilimdir. Kuantum fiziğine göre atom nesne değildir, sadece bir eğilimdir. Yani nesneler üzerine değil, olasılıklar üzerine düşünmeliyiz. Hepsi bilincin olasılıklarıdır.

Kuantum mekaniği, elektronların hareketlerinin bildiğimiz fizik kurallarının hiçbirine benzemediğini keşfeden bilim adamlarının çalışmalarına verilen addır. Kuantum fiziği ve Rölativite Kuramı, atom altı dünyaya inerek, evrende bağımsız ve tek tek nesneler olmadığını herşeyin birbiriyle bağlı ve özdeş olduğunu ortaya koymuştur.

NANO TEKNOLOJI

F

Nano teknoloji, var olan bilimlerin nano boyutta uygulanmasıdır. Maddeyi atomik ve moleküler seviyede kontrol etme bilimidir. Nano teknoloji birçok alanı kapsayan bir bilim dalıdır. Sağlık, elektronik, malzeme bilimi, otomotiv, tekstil alanlarında kullanıl- maktadır.

FİZİKSEL NİCELİKLERİN SINIFLANDIRILMASI

❍Bir büyüklüğü ölçmek için o büyüklük cinsinden seçilen değişmez parçaya birim denir.

❍Uluslararası beraberliği sağlamak ve birim kargaşasını önlemek amacıyla fizikte birçok birim sistemi kullanılmaktadır.

❍Fiziksel olayı nicel olarak tanımlayan rakamlara fiziksel nicelik denir.

❍Temel büyüklük ve türetilmiş büyüklük olarak ikiye ayrılır.

FIZIKSEL NICELIKLER Temel Büyüklükler

Tek bir niceliği içeren büyüklüklere denir. SI birim sisteminde yedi tane temel büyüklük kullanılır. Temel büyüklükleri “KISA MUZ” diye kodlayabiliriz.

Sl Temel Büyüklükler

Fiziksel Nicelik (sembol) Birim Birim Sembolü

Kütle (m) Kilogram kg

Işık Şiddeti (Ι) Candela cd

Sıcaklık (T) Kelvin ^oK

Akım Şiddeti (i) Amper A

Madde Miktarı (n) Mol mol

Uzunluk (L) Metre m

Zaman (t) Saniye s

14

Kütlenin Ölçülmesi

Kütle, madde miktarı ile orantılı olan temel bir büyüklüktür. Kütle terazi ile ölçülür. Ölçüle- cek kütlenin büyüklüğüne göre eşit kollu terazi, kuyumcu terazileri, dijital teraziler, elektro- nik ve banyo terazileri, analog teraziler kullanılır.

Kütlenin uluslararası birim sisteminde (SI) kullanılan birimi kilogram (kg) dır. Küçük kütleli maddelerin tartımlarında gram (g) ve miligram (mg) yaygın olarak kullanılır.

1 ton = 10³ kg 1 kental = 10² kg 1 kg = 10³ g

Kütle birimleri Sembolü Dönüşümü (g cinsinden)

ton t 10⁶ g

kental q 10⁵ g

kilogram kg 10³ g

hektogram hg 10² g

dekagram dag 10 g

gram g 1 g

desigram dg 10^-1 g

santigram cg 10^-2 g

miligram mg 10^-3 g

Zamanın Ölçülmesi

Zaman geçen süre olarak kullanılan temel bir büyüklüktür. Zamanı ölç- mek için eskiden güneş saatleri, kum saatleri kullanılmıştır. Günümüzde zamanı ölçmek için saat ve kronometre kullanılmaktadır. Uluslararası birim sisteminde kullanılan zaman birimi saniye (s) dir.

1 saat = 60 dk = 3600 s 1 dk = 60 s

Uzunluğun Ölçülmesi

Uzunluk, iki nokta arasındaki mesafe olarak tanımlanan temel büyüklüklerdendir. Ulusla- rarası birim sisteminde kullanılan uzunluk birimi metre (m) dir. Uzunluk ölçümünde, küre- sel cisimlerin çapını ölçmek için kumpas ölçü aleti, terzilerin kumaş ölçüleri için kullandığı mezura veya metre ölçü aleti kullanılır. Cetvel de bir uzunluk ölçü aletidir.

15

Mezura Kumpas

Uzunluk birimi Sembolü Dönüşümü (m cinsinden)

kilometre km 10³ m

hektometre hm 10² m

dekametre dam 10 m

metre m 1 m

desimetre dm 10^-1 m

santimetre cm 10^-2 m

milimetre mm 10^-3 m

Akım Şiddetinin Ölçülmesi

Bir iletkenden birim zamanda geçen yük miktarına elektrik akımı denir. Akım şiddetinin birimi amperdir (A). Akım şiddetini ölçmek için ampermetre kullanılır.

Sıcaklığın Ölçülmesi

Sıcaklık moleküllerin ortalama kinetik enerjilerinin bir göstergesidir. Sıcaklığı ölçmek için termometreler kullanılır. Düşük sıcaklıkları ölçmek için gazlı termometreler, orta değerde- ki sıcaklıkları ölçmek için sıvılı termometreler, yüksek sıcaklıkları ölçmek için metal ter- mometreler kullanılır. Günlük hayatta sıcaklık birimi olarak Celcius (°C) kullanılmaktadır.

Uluslararası birim sisteminde sıcaklık birimi Kelvin (°K) dir. Celcius ile kelvin arasında;

T(°K) = t (°C) + 273 eşitliği vardır.

Türetilmiş Büyüklükler

Birden fazla niceliğin ilişkisi ile oluşan ve temel büyüklüklerden elde edilen büyüklüklere türetilmiş büyüklük denir. Kısaca temel büyüklükler cinsinden ifade edilen diğer büyüklük- lere denir.

16

Bazı Türetilmiş Büyüklükler

Fiziksel Nicelik (Sembol) Birim Birim Sembolü

Kuvvet (F) Newton N

Hız (v) Metre / Saniye m/s

Yoğunluk (d) Kilogram / m³ kg/m³

Yer değiştirme (∆x) Metre m

Hacim (V) Litre L

Enerji (E) Joule J

Sürat, birim zamanda alınan yoldur.

Sürat = Yol Zaman (v_s = x

t) Birimi: m

s dir.

Örnek

İvme, birim zamandaki hız değişi- midir.

İvme = Hız değişimi Zaman (Áa = ∆Áv

∆t) Birimi m

s² dir.

Örnek

Kuvvet, kütle ile ivmenin çarpımına eşittir.

Kuvvet = Kütle x İvme (ÁF = m.Áa) Birimi Newton’dur (N).

Örnek

Güç birim zamanda harcanan ener- jidir.

Güç = Enerji Zaman (P = W

t) Birimi Watt’tır (W).

Örnek

FIZIKSEL BÜYÜKLÜKLER Skaler Büyüklükler

F

Sayı ve birimle ifade edilen büyüklüklerdir. Yönü yoktur.

F

Uzunluk, enerji, zaman, kütle, hacim, sıcaklık vb.

Vektörel Büyüklükler

F

Sayı, birim ve yön ile ifade edilen büyüklüklerdir.

F

Hız, kuvvet, ivme, elektrik alanı, momentum, yer değiştirme vb.

17

F

Vektörel büyüklüklerin;

❍Başlangıç noktası

❍Yönü

❍Doğrultusu

❍Büyüklüğü vardır.

Vektörleri temsil eden harf üzerinde ok işareti olmalıdır (ÁA).

Vektörün büyüklüğü yazılırken vektör mutlak değer içinde yazılır ya da sadece harf ile gösterilir. (|ÁA| veya A) Vektörün büyüklüğü skalerdir.

F

Vektörlerin toplanması;

K R = K + L

L

ÁR, bileşke vektörüdür. Birden fazla kuvvetin yaptığı işi tek başına yapan kuvvettir.

A = 6 N

R = 6 + 3 = 9 N B = 3 N

Cisim, 9 N’luk kuvvet ile sağa hareket eder.

Örnek

F

Vektörlerin çıkarılması

K R = K - L

(K > L ise) L

Cisim, büyük vektör yönünde hareket eder.

K = 20 N R = 20 - 12 = 8 N

L = 12 N

Cisim, 8N’luk kuvvet ile sağa hareket eder.

Örnek

A = 20 N

C = 35 N K B = 15 N

K cismine etki eden ÁA, ÁB ve ÁC vektörleri büyüklükleri ile birlikte verilmiştir.

Buna göre K cismi hangi yönde kaç N’luk kuvvet ile hareket eder?

Örnek

Başlagnıç

noktası Yönü

Büyüklüğü Doğrultu

ÁA

18

Önce aynı yönde vektörler toplanır: A + B = 20 + 15 = 35 N Sonra zıt yönlü vektörler çıkarılır: (A + B) - C = 35 - 35 = 0 K cismi hareketsiz kalır.

Çözüm

F

Vektörler birim kareler üzerinde de verilebilir.

❍ÁA vektörü sağa doğru 4 br

❍ÁB vektörü sağa doğru 2 br

❍ÁC vektörü sola doğru 1 br

❍ÁD vektörü sola doğru 2 br

❍ÁE vektörü sola doğru 3 br

❍ÁA + ÁB = 6 br (sağa doğru)

❍ÁD + ÁC = 3 br (sola doğru)

❍ÁA + ÁE = 4 - 3 = 1 br (sağa doğru)

❍ÁB + ÁD = 2 - 2 = 0

Eğer ( ÁB - ÁD) sorulursa ÁD vektörü ters çevrilerek toplanır. ÁB - ÁD = 2 - (-2) = 4 br NOT

F

Skaler ve vektörel büyüklüklere günlük yaşamdan örnekler verilebilir.

❍Arabanın 50 km/h hızla hareketi (vektörel)

❍Masanın 20 N’luk kuvvetle itilmesi (vektörel)

❍2 litrelik süt (skaler)

❍Odanın sıcaklığının 25 ^oC olması (skaler)

BİLİM ARAŞTIRMA MERKEZLERİ BILIM ARAŞTIRMA MERKEZLERININ FIZIK BILIMI IÇIN ÖNEMI

Bilim merkezleri; özellikle çocukların ve gençlerin bilimsel gelişiminde etkilidir. Bu merkez- lerin kurulmasında farklı amaçları vardır. Bu amaçlardan bazıları şunlardır;

❍Bilgi, beceri ve yetenekleri geliştirmek

❍Eğitim ve öğretimle çocukların zihinsel gelişimine katkı sağlamak

❍Yeni neslin dikkatini bilime ve bilimsel düşünceye çekmek

Başka ülkelerle iş birliği yaparak uluslararası bilimsel faaliyetlerin yürütülmesinde iş birli- ğini bilim araştırma merkezleri sağlar.

ÁA

ÁB

ÁC

ÁD

ÁE

19 1. TÜBİTAK (Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu): Türkiye’de insanları bilim ve teknolojiye teşvik edip yönlendirmeyi amaçlamıştır.

2. ASELSAN (Askeri Elektronik Sanayi): Türk Silahlı Kuvvetleri’nin haberleşme cihaz- larına olan ihtiyaçlardan dolayı kurulmuştur.

3. TAEK (Türkiye Atom Enerjisi Kurumu): Türkiye’nin radyasyon ve nükleer enerji poli- tikalarına yön vermek üzere kurulmuş kurumdur.

4. CERN (Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi): İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra Avru- pa’nın fiziğe dayalı bilim ve teknoloji alanında ABD’den geri kalmaması için 12 Avrupa ülkesinin iş birliği ile 1954 yılında kuruldu. Maddenin yapısını ve bu maddeleri bir arada tutan kuvvetleri anlamak amacıyla oluşturulmuştur.

5. NASA (Ulusal Havacılık ve Uzay Dairesi): ABD’nin uzay programı çalışmalarından sorumlu olan NASA 1958’de kuruldu. NASA, Ay’a dönük Apollo uçuşlarında, Skylab uzay istasyonu ve uzay mekiği gibi çalışmaları yapılmıştır. Uluslararası uzay istasyonu’nu des- teklemekte ve yeni Ares I ve Ares V iniş araçlarını geliştirmektedir.

6. ESA (Avrupa Uzay Ajansı): 1975 yılında Fransa’da kurulan Uluslararası Uzay Araştır- ma ve Geliştirme kurulu olan ESA Avrupa’nın Uzay Programını hazırlamak ve gerçekleş- tirmek için kurulmuştur.

BILIMSEL ARAŞTIRMALARDA ETIK ILKELERINE UYMA

F

Etik kelimesi köken olarak eski Yunancaya kadar gider. Tüm dünyada kabul gören ahlaki kuralların bütününe etik dense de ahlak ve etik arasında farklar vardır. Ahlak yöresel, etik evrenseldir. Evrensel kabul gören kurallardır. Ahlak insan değerlerini ve davranışlarını içerir; etik ise bu alanda yapılmış olan akademik çalışmalar ile ilgilenir.

F

Bilimsel çalışma yapmak büyük bir sorumluluk ister ve belirli prensipler çerçevesinde hareket etmeyi gerektirir. Bilimsel araştırma, problemin belirlenmesi, bilgi toplanması, sonuçlarının analiz edilmesi ve sunulmasına kadar tüm aşamalarda etik kurallara tam olarak uyulmak zorundadır.

F

Bilim insanları;

❍Güvenilir, dürüst, saygılı ve tarafsız olmalıdır.

❍Başkasının yaptığı araştırmayı veya buluşu kendisi yapmış gibi göstermemelidir.

❍Araştırma yaparken yararlandığı kaynakları, dipnot olarak belirtmelidir.

❍Yapılan çalışmalar ekip halinde yapılmışsa ekip elemanlarının adları da çalışmalarda yer almalıdır.

❍Bilimsel çalışmalara katılan deneklerin hakları korunmalıdır.

20

TEST 1

1.

“

” Elektromıknatıs

Düğme

Levha Kontaktör

Metal konnektör Tokmak

Elektr�kl� z�l�n çalışması, U şekl�ndek� elektromıknatısın bob�nler�nden akım geçmes�yle yaylı çel�k çubuğa bağlı tokmağı çeker. Bu esnâda tokmak çana vurur.

Tokmağın çek�lmes�yle devre kes�l�r, yay tokmağı ger�ye �ter. Bu anda tekrar

devre kapanır ve bob�nden akım geçer. Olay bu şek�lde devâm

ederek tokmağın sürekl�

olarak çana vurması sağlanır.

ELEKTRİKLİ ZİL NASIL ÇALIŞIR?

Yukarıdaki görselde zilin çalışmasını sağlayan devre elemanları verilmiştir.

Buna göre yukarıdaki sistem aşağıdaki fizik dallarından hangisinin konusudur?

A) Katıhal Fiziği B) Termodinamik C) Elektromanyetizma

D) Optik E) Atom Fiziği

2. Aşağıdakilerden hangisi fiziğin ilgi- lendiği alanlardan biri değildir?

A) Bilgisayar yapımı B) Denizaltının yüzmesi C) Isıtma ve soğutma sistemleri D) Gökkuşağının oluşumu E) Kalıtsal hastalıklar

3. Aşağıdakilerden hangisi fizik bilimi- nin günlük yaşamımızdaki yararla- rından biri değildir?

A) Manyetik raylı trenler ile yüksek hız- lara ulaşmamızı sağlar.

B) Elektrik santrallerinde elektrik üreti- mini sağlar.

C) Klimalarla serinlememizi veya ısın- mamızı sağlar.

D) Canlıların sınıflandırılmasına katkı- da bulunur.

E) Fiber optik teknolojisi ile hızlı inter- net erişimi sağlar.

4. Sıcaklığın ölçülmesi ile ilgili;

I. Düşük sıcaklıkları ölçmek için gazlı, orta değerdeki sıcaklıkları ölçmek için sıvılı termometreler kullanılır.

II. Günlük hayatta sıcaklık birimi olarak Celcius (^oC) kullanılmaktadır.

III. Uluslararası birim sisteminde (SI) sıcaklık birimi Kelvin (^oK)’dir.

yukarıda verilen bilgilerden hangile- ri doğrudur?

A) I ve II B) Yalnız I C) I, II ve III D) I ve III E) II ve III

5. I. Madde ve enerji etkileşimini inceler.

II. Doğa olaylarını inceler.

III. Kimya, biyoloji gibi bilimlere yardım- cı olur.

Fizik bilimiyle ilgili verilenlerden hangileri doğrudur?

A) Yalnız II B) I ve II C) II ve III D) I ve III E) I, II ve III

21 10.

• Miyop

• Hipermetrop

• Astigmat

Yukarıda verilen göz kusurlarının düzeltilmesinde fiziğin hangi alt ala- nından yararlanılır?

A) Katı hâl fiziği B) Elektromanyetik C) Mekanik D) Optik E) Termodinamik

11. I. Jest ve mimiklerin yorumlanması II. Hücrenin yapısı

III. Atom altı parçacıklar

Yukarıda verilen durumlardan han- gileri fiziğin uğraş alanına girmez?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I, II ve III

12.

ÁF₃ = 10 N

K ÁF₁ = 7 N ÁF₂ = 20 N K cismi, ÁF₁ = 7 N, ÁF₂ = 20 N ve ÁF₃ = 10 N’luk kuvvetlerin etkisi ile hangi yönde kaç N’luk kuvvet ile hareket eder?

A) Sağa doğru 17 N B) Sola doğru 17 N C) Sağa doğru 3 N D) Sola doğru 23 N E) Sola doğru 3 N 6. Erime, donma, kaynama, küresel

ısınma olaylarını inceleyen fiziğin alt dalı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Katı hâl fiziği B) Mekanik C) Optik D) Nükleer fizik E) Termodinamik

7.

Sıcaklık    Newton Uzunluk    Kelvin Kütle    Saniye Zaman    Metre Kuvvet 

Yukarıdaki büyüklük birim eşleştir- meleri yapıldığında hangi büyüklük açıkta kalır?

A) Sıcaklık B) Uzunluk

C) Kütle D) Zaman

E) Kuvvet

8. I. Zaman, skaler büyüklüktür.

II. Kuvvet, vektörel bir büyüklüktür.

III. Kütle, vektörel bir büyüklüktür.

Yukarıdakilerden hangileri doğru- dur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III

9. • Araba 60 m/s hızla hareket ediyor.

• Odanın sıcaklığı 22 ^oC’dir.

• Ahmet 10 m yer değiştirdi.

• Deniz seviyesinde açık hava basıncı 760 mm-Hg’dir.

• Ayşe marketten 2 kg muz aldı.

• Ali 2 saat ders çalıştı

Yukarıda verilen büyüklüklerden kaç tanesi skalerdir?

A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5

22

16.

• Kinetik enerji

• Basınç

• Konum

• İvme

• Hacim

Yukarıda verilenlerden kaç tanesi skaler büyüklüktür?

A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5

17.

Temel Büyüklük

Türetilmiş Büyüklük 1- Kuvvet

2- Kütle 3- Sıcaklık

a- Akım şiddeti b- Enerji c- Hacim Yukarıda verilen ifadelerden hangi- lerinin yerleri değiştirilirse tabloda- ki bilgiler doğru olur?

A) 1 ve a B) 1 ve c C) 2 ve b D) 3 ve c E) 2 ve a

18.

ÁA

ÁC ÁB

ÁD

Eşit bölmelendirilmiş düzlem üze- rinde gösterilen vektörler için;

I. ÁA = -2 ÁB II. |ÁB| = |ÁC|

III. ÁB + ÁD = ÁA IV. ÁD - ÁB = 2 ÁA

eşitliklerinden hangileri doğrudur?

A) I ve II B) II ve IV C) I, II ve III D) II, III ve IV E) I, II, III ve IV

13. 3 m² kaç cm² dir?

A) 0,03 B) 300 C) 3000

D) 30000 E) 3000000

14.

I. Işık şiddeti → Amper II. Ağırlık → Kilogram III. Madde miktarı → Mol IV. Sıcaklık → Kelvin

Yukarıda verilen büyüklük ve birim eşleştirmelerinden hangileri yanlış- tır?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) III ve IV D) I ve II E) I, II ve III

15. Aşağıdakilerden hangisi fiziğin alt alanlarından değildir?

A) Atom fiziği B) Termodinamik C) Metafizik D) Optik E) Katı hâl fiziği

23

TEST 2

1. Bir bisiklet yarışında aynı noktadan başlayan Mert, Cem ve Ali'nin elinde birer harita vardır.

Mert: Başlangıç noktasından sırasıyla 10 m kuzeye, 5 m güneye, 20 m kuzeye ve 3 m güneye giderek durmaktadır.

Cem: Başlangıç noktasından sırasıyla 20 m kuzeye, 10 m güneye ve 5 m kuzeye gide- rek durmaktadır.

Ali: Başlangıç noktasından sırasıyla 30 m kuzeye, 15 m güneye, 10 m kuzeye ve 20 m güneye giderek durmaktadır.

Başlangıç noktası Başlangıç noktası

Başlangıç noktası

Ali Cem

Mert

Buna göre Mert, Cem ve Ali'nin başlangıç noktasına olan uzaklıkları arasındaki ilişki aşağıdaki seçeneklerden hangisinde doğru verilmiştir?

A) Mert = Cem = Ali B) Mert > Ali > Cem C) Mert > Cem > Ali D) Ali > Cem > Mert E) Cem > Ali > Mert

2. Bir bilim insanında bilim etiğine göre;

I. Kendi çıkarı için araştırma yapmaz.

II. Kendine ait olmayan çalışmaları kendi adıyla yayımlar.

III. Tarafsız olmamalıdır.

IV. Yararlandığı kaynakları belirtir.

özelliklerden hangileri bulunmalı- dır?

A) II ve III B) I ve IV C) II ve IV D) I, II ve IV E) I, II, III ve IV

3.

I. Sindirim sistemi

II. Maddenin iletkenliği ve esnekliği III. Hareket ile ilgili olaylar

Yukarıda verilenlerden hangileri fizi- ğin konusudur?

A) Yalnız III B) I ve II C) II ve III D) I ve III E) I, II ve III

24

7.

I. TÜBİTAK - Türkiye’de müsbet bi- limler alanında temel ve uygulamalı araştırmalar yapar.

II. CERN - Maddenin yapısını ve onları bir arada tutan kuvvetleri araştırır.

III. NASA: Uzay ile ilgili çalışmalar ya- par.

Yukarıda verilen bilim araştırma mer- kezleri ve kurumlarının amaçları veril- miştir.

Buna göre eşleştirmelerden hangi- leri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III

8. I. Atom fiziği, atom çekirdeğinin yapı- sını inceler.

II. Mekanik, hareket olaylarını inceler.

III. Optik, maddelerin ısı alışverişini in- celer.

Yukarıdaki yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I, II ve III

9. Uluslararası birim sistemine göre aşağıdakilerden hangisi temel bü- yüklük değildir?

A) Kuvvet B) Işık şiddeti

C) Zaman D) Sıcaklık

E) Uzunluk 4. Fiziğin alt bilim dalları ve bilim dal-

larının incelediği konularla ilgili aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi yanlıştır?

Alt bilim dalı İncelediği konu

A) Mekanik Hareket

B) Optik Işık

C) Manyetizma Mıknatıs D) Nükleer Fizik Işıma E) Termodinamik Atom

5.

I. Gökkuşağının oluşumu → Optik II. Yarı iletkenler → Katı hâl fiziği III. Elektronların bir iletken içerisindeki

hareketi → Elektrik

Yukarıda verilen eşleştirmelerden hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III

6. Sıcaklık kavramı ile ilgili;

I. Birimi Kelvin’dir.

II. t sembolü ile gösterilir.

III. Temel büyüklüktür.

IV. Vektörel büyüklüktür.

V. Termometre ile ölçülür.

yargılarından hangileri doğrudur?

A) I ve II B) II, III ve IV C) I, III ve V D) III, IV ve V E) I, II, IV ve V

25 13. Aşağıdakilerden hangisi temel bü-

yüklük birimlerindendir?

A) Joule B) Metre / saniye

C) Kelvin D) Watt

E) Litre

14. Fizikteki büyüklükler ölçülürken farklı birim sistemleri kullanılmaktadır.

Buna göre;

I. Arabanın hızı 30 metre/saniye dir.

II. Suyun sıcaklığı 42 fahrenheit dere- cedir.

III. Çocuğun ağırlığı 820 Newton'dur.

yukarıdaki ölçümlerden hangileri uluslararası birim sistemi (SI) kulla- nılarak ifade edilmiştir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) II ve III

15.

I. Isı ve sıcaklığı inceler.

II. Hareket eden cisimlerin bağlı oldu- ğu kuralları açıklar.

III. Işığın davranışlarını inceler.

Yukarıda verilen uğraş alanları ile fizik alt alanı eşleştirmesi aşağıdaki seçeneklerin hangisinde doğru ve- rilmiştir?

I II III

A) Termodi-

namik Mekanik Optik

B) Atom

fiziği Mekanik Optik C) Termodi-

namik Mekanik Katıhal fiziği D) Mekanik Katıhal

Fiziği Optik E) Atom

fiziği Mekanik Katıhal fiziği 10. Fiziğin alt dalları ile ilgili verilen bil-

gilerden hangisi yanlıştır?

A) Mekanik, hareket ile ilgili olayları in- celer.

B) Optik, ışıkla ilgili olayları inceler.

C) Katı hâl fiziği, maddenin kristal yapı- sını, iletkenliğini, esnekliğini inceler.

D) Yüksek enerji ve parçacık fiziği, yük hareketleri, elektriksel alan, elektrik- sel kuvveti inceler.

E) Termodinamik, ısı enerjisi, ısı alışve- rişi, erime, donma olaylarını inceler.

11. Aşağıda verilen büyüklük - birim eş- leştirmelerinden hangisi yanlıştır?

Büyüklük Birim A) Enerji Joule

B) Akım Amper

C) Zaman Saniye D) Ağırlık Newton E) Sıcaklık Kalori

12.

Ulusal Havacılık ve

Uzay Dairesi CERN

Türkiye Atom Enerji

Kurumu TAEK

Avrupa Nükleer

Araştırma Merkezi NASA

Yukarıda verilen bilimsel araştırma merkezlerinin adları ve kısaltmala- rının eşleştirilmesi hangi seçenekte doğru verilmişti?

A) B)

C) D)

E)

26

5. Uluslararası birim sistemine göre aşağıdakilerden hangisi temel bü- yüklük birimi değildir?

A) Metre B) Candela

C) Mol D) Kilogram

E) Litre

6. Doğaya olan saygım Belgrat orman- larındaki o büyük yangınla başladı.

Bu yangın beni fizik bölümüne olan ilgimin artmasına ve araştırmalara yönlendirdi. Bir Ağustos günü öğle saatleri ağaçların arasından du- man yükselmeye başladı. İnsanları büyük bir telaş sardı. Herkes pik- nikçilere kızmaya başladı. Yangın 2 gün boyunca devam etti. Sonunda söndürüldü. Fakat geriye fazla bir şey kalmamıştı. Tüm bu yaşananlar bana geride bırakılan cam şişele- rinin ve kırıklarının zararını öğretti.

Bunu öğrenmek için büyük bir ça- lışma yaptım. Şimdi bunu okullarda anlatıyorum.

Yukarıda anlatılan olayda çalışmacı- nın yapmış olduğu bu inceleme fizi- ğin hangi alt dalı ile ilgilidir?

A) Termodinamik B) Manyetizma C) Mekanik D) Atom fiziği E) Optik

2. 25 °C kaç °K dir?

A) 298 °K B) 248 °K

C) 273 °K D) 308 °K

E) 300 °K

3. Fizik aşağıda verilen disiplinlerden hangisine doğrudan katkıda bulun- maz?

A) Kimya B) Felsefe

C) Spor D) Psikoloji

E) Coğrafya

4. I. Bugün hava sıcaklığı 20 ^oC’dir.

II. Masanın uzunluğu 1,2 m’dir.

III. Ali okuldan eve 10 dakikada gelmiştir.

IV. Taşın kütlesi 2 kg’dir.

Yukarıda verilen yargılarda kullanı- lan temel büyüklüklerden hangileri- nin birimi, SI birim sistemine uygun yazılmıştır?

A) II ve IV B) I ve III C) I ve II D) I, III ve III E) I, II ve IV

TEST 3

1.

10 N

20 N

25 N

Şekilde görüldüğü gibi üç kişi bir arabayı 10 N, 20 N ve 25 N’luk kuvvetlerle hareket ettirebiliyorlar.

Arabayı bir kişi çekmek isteseydi en az kaç N’luk kuvvet ile hareket ettirebilirdi?

A) 35 N B) 45 N C) 50 N D) 55 N E) 65 N

27 7. Güneşli bir günde arabasına binen Ahmet Bey, iş yerine doğru yola çıkar. Arabanın

içinde çok terlemeye başlar ve gözlük camları ıslanır. Camları silmeye çalışırken ani- den kırmızı ışığın yandığını görür ve frene basarak arabayı durdurur.

Ahmet Bey'in yaşadığı bu olayda fiziğin hangi alt dalı yoktur?

A) Termodinamik B) Optik C) Mekanik

D) Elektromanyetizma E) Atom fiziği

8. Bir halat çekme oyununda Ahmet'in kaptanlığında Deniz, Ali ve Esra diğer tarafta Cem'in kaptanlığında Ayşe, Baran ve Arzu vardır.

Ahmet Cem Ayşe Baran Arzu

Esra Ali Deniz

Ali, Cem ve Ahmet 30'ar Newton, Baran ve Ayşe 40'ar Newton, Deniz 50 Newton, Esra 80 Newton kuvvet uygulayarak ipi çekmeye çalışmaktadır.

Oyunu Cem'in takımı kazandığına göre Arzu kaç Newton'luk kuvvet uygulamış olabilir?

A) 40 N B) 50 N C) 60 N D) 70 N E) 90 N

28

12. I. Kumpas bir uzunluk ölçü aletidir.

II. 1 metre 10 desimetredir.

III. 1 kental 10² kilogramdır.

Yukarıda verilen ifadelerden hangi- leri doğrudur?

A) Yalnız II B) I ve III C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III

13.

I II III

Yukarıda verilenler fiziğin alt alanlarının incelediği olaylara ait görsellerdir.

Bu alanların doğru sıralanışı aşağı- dakilerden hangisinde doğru veril- miştir?

A) Mekanik - Optik - Elektromanyetiz- ma

B) Optik - Nükleer fizik - Atom fiziği C) Optik - Katıhal fiziği - Elektromanye-

tizma

D) Atom fiziği - Mekanik - Optik E) Optik - Katıhal fiziği - Termodinamik

14. Aşağıdakilerden hangisi fiziğin uy- gulama alınan girmez?

A) Nükleer santrallerde elektrik enerji- sinin elde edilmesi

B) Atom bombasının yapımı C) Geminin yüzmesi D) Uçak motoru yapımı E) Demirin paslanması 9. Aşağıdaki ölçüm araçlarından han-

gisi vektörel bir büyüklüğü ölçer?

A)

Dinamometre B)

Eşit kollu terazi C)

Kumpas D)

Ampermetre E)

Termometre

10. Aşağıdaki kütle birimlerinden hangi- si diğerlerine göre en küçüktür?

A) Hektogram B) Dekagram

C) Gram D) Miligram

E) Desigram

11. Aşağıdaki ölçü aletlerinden hangisi ışık şiddetini ölçmek için kullanılır?

A) Termometre B) Elektronik terazi C) Fotometre D) Ampermetre E) Mezura

29 18. Aşağıdaki ifadelerden hangisi hem

vektörel hem de türetilmiş bir bü- yüklüktür?

A) Enerji B) Hacim

C) Yer değiştirme D) Uzunluk E) Basınç

19. ÁA

ÁB ÁD ÁC

Birim kareler üzerinde verilen ÁA, ÁB, ÁC, ÁD vektörlerinden;

ÁA + ÁB = ÁR₁ ÁC + ÁD = ÁR2 ise ÂR1

ÂR2

oranı aşağıdakilerden hangisidir?

A) 3 4 B) 2

3 C) 3 5 D) 3

2 E) 4 3

20. Aşağıda verilenlerden hangisi hem skaler hem de temel büyüklük de- ğildir?

A) Uzunluk B) Zaman

C) Hacim D) Kütle

E) Sıcaklık 15. Özgür elindeki bilyenin çapını ölçmek

istiyor.

Bunun için aşağıdaki ölçü aletlerin- den hangisini kullanmalıdır?

A) Mezura B) Kumpas

C) Metre D) Fotometre

E) Termometre

16. Aşağıdaki temel büyüklük ve ulusla- rarası sistemdeki birimleri eşleşme- lerinden hangisi doğrudur?

A) Zaman - Dakika B) Uzunluk - Santimetre C) Işık şiddeti - Amper D) Sıcaklık - Celcius E) Madde miktarı - Mol

17. ÁK

ÁL

ÂM

Yukarıdaki birim karelerden her bir birim 10 N’a karşılık gelmektedir.

Buna göre ÁK + ÁL + ÁM toplamı kaç N’dur?

A) 30 N B) 40 N C) 50 N D) 60 N E) 70 N