KIZAMIK
TARİHÇE
■ İnsanlar arasında yaklaşık 5000yıl önce, Orta Doğu’daki yerleşim alanlarında ortaya çıktığı kabul edilmektedir.
■ 9.yy’da Bağdatlı bir hekim, ABU CEBR ‘’HASBAH’’ olarak isimlendirmiştir.
■ 8.yy’da Pireneleri aşarak Fransa üzerinden Avrupa kıtasına yayılan etken 11.-12.yylarda geniş salgınlara yol açmıştır.
■ Vebadan ayırmak için o zamanlar ‘’MORBİLLİ’’ olarak isimlendirilmiştir.
■ 1224’te çocukluk çağı hastalığı olarak tanımlanmıştır.
■ 1763’te SANVAGES ; ‘’RUBEOLA’’ adını vermiştir.
■ Sığırlar için patojen olan ‘’Rinderpest virüs’’ile yakınlığı olan bir virüstür. Bu nedenle sığır insan ilişkisinin başladığı yıllarda zoonotik bir enfeksiyon olarak değerlendirilmiştir.
■ GÜNÜMÜZDE PARAMİKSOVİRÜS AİLESİNİN MORBİLLİVİRÜS CİNSİNDE SINIFLANDIRILMAKTADIR.
VİRÜS
Paramyxoviridae ailesinden, zarflı, tek parçalı RNA’ya sahip bir virus olan Kızamık (rubeola) virusunun neden olduğu döküntülü bir hastalıktır.
Virüs ortam ısısında, yüzeylerde ve nesneler üzerinde en fazla iki saat yaşayabilirken, solunan havada ise 30dk enfektif kalabilir. Isıya çok duyarlı olup 56 ºC’ de 30 dk da inaktif olur ,ancak donmaya karşı dirençli olup -70 ºC’de yıllarca yaşayabilir. %1 ‘lik sodyum hipoklorit ,%70 lik alkol çözeltisi, ultraviyole, asidik ve alkali ortamlara ve ışığa son derece duyarlıdır.
VİRÜSÜN YAPISI
ZARF PROTEİNLERİ
■ 1) HEMAGLÜTİNİN :Virüsün konak hücre yüzeyinde sialik asit içeren reseptörlere bağlanmasını sağlar.
■ 2) F (FÜZYON) GLİKOPROTEİNİ: Virüsün hücre içine penetrasyonu ve konak hücreler arasındaki sinsitya oluşumu ile ilişkilidir.
VİRÜSÜN YAPISI
■ İNKLÜZYON CİSİMCİĞİ: Hücre içinde virüsün çoğalması sırasında virüse özgü kimi yapıların hücre organellerinde birikmesinden kaynaklanan, eozinofilik veya bazofilik, oval veya düzensiz biçimli hücre içi oluşum.
EPİDEMİYOLOJİ
Güvenli ve etkin bir aşının varlığına rağmen, kızamık, tüm dünyada küçük çocuklar arasında önde gelen ölüm nedenlerinden biridir. Aşılama kampanyalarının kızamık ölümlerinin azalmasında önemli etkisi olduğu izlenmiştir. 2000 yılından 2008 e kadar yüksek riskli ülkelerde yaşayan 9 ay-14 yaş arasındaki yaklaşık 700 milyon çocuk hastalığa karşı aşılanmış ;bu dönemde kızamık ölümlerinin %78 oranında azaldığı görülmüştür.
EPİDEMİYOLOJİ
■ Ülkemizde 2001 yılında 30.000 den fazla vaka sayısı 2009 da 4’e kadar düşmüş olup eliminasyon aşamasına gelindiği kabul edilmektedir.
BULAŞMA YOLLARI
■ Kızamık sadece insanları enfekte ettiğinden eliminasyonu mümkün olan, bununla birlikte duyarlı insanlar arasında ikincil atak hızı %90 dan fazla olup bulaşıcılığı en yüksek hastalıklardan biridir.
■ Virüs solunum yollarından havaya saçılan enfeksiyöz damlacıkların (aerosol) solunmasıyla ya da enfekte kişilerin burun,boğaz sekresyonlarının doğrudan yada kontamine nesneler aracılığıyla temasıyla bulaşır.
■ Virüs,boğazın gerisinden akciğerlere kadar uzanan epitelial hücrelerde çoğalır.
HASTALIĞIN PATOGENEZİ VE KLİNİĞİ
■ Kızamık hastalığı olan kişiler döküntünün başlamasından 4 gün öncesine ve döküntünün sona ermesinden dört gün sonrasına kadar bulaşıcı kabul edilmektedir. İnkübasyon süresi ortalama 10-12 gündür.(7-18gün)
HASTALIĞIN PATOGENEZİ VE KLİNİĞİ
■ Kızamık virüsü nazofarenksin solunum epitelini tutarak bölgesel lenf nodüllerine yayılır. Burada 2-3 günlük bir çoğalma döneminden sonra birinci viremi sırasında RES’e doğru genişleyerek yayılır.
Enfeksiyondan 5-7 günsonra,7 gün sürecek olan ikinci viremi dönemi başlar. Bu dönemde cilt, konjunktiva, solunum yolu ve diğer organlarda (dalak,timus,akciğer,karaciğer,böbrek) enfeksiyon ve virüs çoğalması olabilmektedir. Viremi 11-14. günlerde pik yaparak birkaç gün içinde hızla azalır.
■ Solunum yolunun enfekte olmasıyla öksürük ve burun akıntısı meydana gelir.Solunum yolunun daha yaygın zarar görmesiyle oluşansilia kaybı,otitis media ve pnömoni gibi ikincil bakteriyel enfeksiyonlar için zemin hazırlar.
■ Kızamık enfeksiyonu ortalama 10-12 gün sürenbir kuluçka döneminden sonra yüksek ateş, öksürük ve burun akıntısı ile seyreden 2-4 günlük bir prodrom dönemiyle başlar. Sıklıkla konjonktivit (kırmızı ve sulu gözler) ve bronşit de görülür. Başlangıçta döküntü yoktur. Hasta virüs yayar ve bu dönem oldukça bulaşıcıdır.
■ Sert, kuru bir öksürük komplike olmayan vakalarda 1-2 hafta sürer;
genellikle en son kaybolan belirtidir. Küçük çocuklarda lenfadenopati sık görülür. Daha büyük çocuklarda fotofobi, bazen de eklem ağrıları olabilir.
Döküntüler başlamadan önce hastaların %80’inin ağız mukozasında koplik lekeleri (eritamatöz zeminde, 2- 3 mm çaplı, hafifçe kabarık beyaz noktalar) görülebilir.
■ Döküntü - Prodromal belirtiler başladıktan 2-4gün sonra tipik döküntü başlar. Döküntü önce kulak arkası ve yüzden başlar. Döküntüyle birlikte ateş çok yükselir. Döküntü 2-3. gün pik yapar. Döküntü yoğunluğu kişiden kişiye değişkendir. Tipik olarak döküntü 3-7 günde deskuamasyonla sonlanır (döküntüler, başladığı sırayla solar)
HASTALIĞIN TANISI
KLİNİK TANIMLAMA
-38C’den yüksek ateş ve makulopapüler döküntü -Öksürük,burun akıntısı,konjonktivit
-Klinik tanımlamada koplik lekeleri yanıltıcı olduğundan kullanılmaz.
TANI İÇİN LABORATUVAR KRİTERLERİ
-Kızamığa özgü Ig M antikoru saptanması -Kızamık virüsünün izolasyonu
-RT-PCR ile kızamık viral RNA’sının saptanması
-2-4 hafta rayla alınan serum örneklerinde kızamığa özgü Ig G antikor titrelerinde belirgin artış (≥4 kat en az) artış
VAKA SINIFLANDIRILMASI
■ ŞÜPHELİ VAKA: Makülopapüler döküntüyle seyreden herhangi bir hastalık.
■ OLASI KIZAMIK VAKASI (KLİNİK VAKA): Klinik tanımlamayla uygun vaka
■ KESİN KIZAMIK TANISI:
■ A)Laboratuvarla doğrulanmış vaka: Tanı için gerekli laboratuvar kriterlerinden biri ile doğrulanmış olası vaka veya yakın zamanda aşılanmış ise laboratuvarla doğrulanmış vaka ile epidemiyolojik ilişkisi olan vaka .
VAKA SINIFLANDIRILMASI
■ SICAK VAKA:Kesin vaka ile temas öyküsü olan veya döküntünün başlamasından önceki 3 hafta içerisinde seyahat öyküsü olan veya aşısız –yaşına göre eksik aşılı olan veya kümelenme gösteren olası kızamık/kızamıkçık vakalarıdır.
■ !!! Makulopapüler döküntülü bir vakayla karşılaşıldığında önce sıcak vaka olup olmadığını değerlendirilmelidir.
VAKA SINIFLANDIRILMASI
■ ŞÜPHELİ VEYA OLASI VAKA TANIMINA UYGUN BİR VAKA İSE :
■ -Serolojik inceleme için serum
■ -Viral kültür ve PCR için boğaz /nazofarengial burun sürüntü örnekleri,idrar,plazma incelenmelidir.
■ !!!Örnek alınmadan önce mutlaka İl Sağlık Müdürlüğüyle bağlantı kurulmalıdır.
SALGIN DURUMU VARSA YAPILMASI GEREKENLER
■ Şüpheli vaka bildirimi
■ Temaslı izlemi ve aşı uygulaması
■ Hastane personelinin aşılanması
■ Tüm sağlık kuruluşlarının vaka yönetimi ve salgındaki gelişmeler konusunda bilgilendirilmesi
■ Günlük döküntü hastalık sürveyansı
■ Eksik kızamık aşılarının tanımlanması
■ Hassas grupların aşılanması
TEDAVİ
DESTEK TEDAVİSİ :
■ Sıvı replesmanı, Antipiretik ve gerekirse solunum desteği RİBAVİRİN:
■ -İnvitro etkili
■ -Kızamık pnömonisi IV ribavirin
KIZAMIK ENFEKSİYONUNDAN KORUNMA
■ Kızamık enfeksiyonundan korunmanın en iyi yolu aşıdır.
Kızamık aşısı ile korunmayan çocuklardan hemen hemen tüm çocuklar kızamığa yakalanmakta ve bunların % 1-5 i ölmektedir.
■ Günümüzde kullanılan aşı zayıflatılmış, canlı aşıdır;
dondurulmuş, kurutulmuş formdadır. 0.5ml cilt altına yapılır .
KAYNAKLAR
■ Tıbbi Mikrobiyoloji( Murray’s Medical Microbiology Seventh edition). Çeviri edt. A. Dürdal Us., Ahmet Başustaoğlu,
Pelikan kitabevi, 2015.
■ Kızamık. Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Kurumu Bulaşıcı Hastalıkların Laboratuvar Tanısı için Saha Rehberi
■ WHO. Measles.
http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs286/en/
■ http://www.klimik.org.tr/wp-
content/uploads/2013/12/Kızamık-Antep-ALPAY-AZAP1.pdf
