Yanık Hastalarında
Beslenme
Yanık
• Termal, elektrik veya kimyasal ajanlarla epidermis, dermis, deri altı yağ dokusu gibi vücudun koruyucu tabakalarının
bütünlüğünün bozulması olayıdır.
• Isının etkisiyle deri dokusu ve diğer dokularda patolojik değişiklikler meydana gelir.
• Şiddetli yanık hasarı ciddi metabolik bozukluklara neden olur.
• Sıcaklığın etki derecesi, deri ve diğer dokularda oluşan yanık yüzeyi ile ilişkilidir.
Derinin Yapı ve Fonksiyonları
• Epidermis
• Dermis
• Hipodermis
Derinin Görevleri
Deri, bir organ değildir, fakat birçok fonksiyonun devam ettirilmesinde önemli bir rolü vardır.
• Koruyucu
• İmmünolojik
• Sıvı - elektrolit dengesi
• Termoregülasyon
• Duyusal
• Sosyal
• Metabolizma
Yanık yaralanmaları ile bu fonksiyonlar kısmen veya tamamen ortadan kalkar.
Yanık Nedenleri
• Fiziksel etkenler:
• Kimyasal etkenler:
• Elektrik yanıkları
• Röntgen ışığı yanıkları
• Radyasyon yanıkları
Yanıklar ısının deride oluşturduğu doku harabiyeti derinliğine göre 4 dereceye ayrılır:
• Birinci Derece Yanıklar
• İkinci Derece Yanıklar
• Üçüncü Derece Yanıklar
• Dördüncü Derece Yanıklar (Kömürleşmiş görünüm)
Yanık Travmasında Metabolik ve Endokrin Cevap
Yanık hasarı sonrası;
• Erken şok dönemi (ebb fazı) ve
Geç dönem (Flow/akım fazı) olmak üzere
iki sistemik metabolik cevap oluşur.
Yanık sonucu lokal etkiler
• Normalde deri yoluyla saatte 10-20 ml/m² kadar sıvı terleme yoluyla kaybedilirken yanıklarda kayıp 5-15 kat artar.
• Kıl folükülleri ve ter bezleri içindeki m.o’larda proliferasyon başlar.
• Damarlar troboze olur.
• Sepsis gelişimi hızlanır.
Yanık sonucu sistemik etkiler
• Yanıktan sonraki birkaç saniyede arteriyollerde kontrüksiyon olur.
• Nöral vazodilatasyon gerçekleşir.
• Hücre ölümü
• Doku ödemi gerçekleşir.
• Vücut yüzey alanının %25’ini kapsayan yanık hasarına uğramış hastaların Harris- Benedict denklemine göre bazal metabolizma hızları %118 ila %210 arasında değişiklik gösterdiği belirtilmiştir.
JPEN J Parenteral Entereal Nutr 2002;26:17-29
Bazal Metabolizma Hızı
• Yanığın derecesine bağlı olarak metabolizma yükselmektedir.
%30 yanıklarda metabolizma %40-100 oranında artmaktadır.
• Metabolizmanın artışına bağlı olarak negatif N dengesi ve ağırlık kaybı görülmektedir. İlk 3 gün metabolizma azalmakta, sonra artmaktadır.
• 100 ml suyun buharlaşması 57 kkal gerektirdiği için Bazal Enerji Tüketimi %150-200 kat artmaktadır.
Yanık sırasında açığa çıkan histamin, histamine benzer vazoaktif maddeler,
sitokinler, tromboksan gibi maddeler talamus ve endokrin sistemi etkileyerek metabolizmanın
hızlanmasında etkili olurlar.
Hipermetabolizma Nedenleri
Yanığın Komplikasyonları
• Şok
• Toksemi
• Skatrizasyon
• Enfeksiyonlar
GİS
BOZUKLUKLARI Kusma
Diyare
Akut pankreatit Taşsız kolesistit
Hematemez Melena Curling ülseri Akciğer Enfeksiyonları
Ödem Sepsis
Böbrek Bozuklukları Böbreklerdeki kan
akımı azalır.
Akut gromerulonefrit Böbrek yetmezlikleri
Diyet Tedavisi
Enerji:
• Genelde %50’den fazla yanıklarda hastanın günlük toplam enerji ihtiyacı, hesaplanan bazal enerji miktarının 2 ile çarpılmasıyla;
• %50’den az yanıklarda 1,5 ile çarpılmasıyla bulunur.
• Daha ince ayrıntılı bir hesaplama formülüdür . Bu formüle göre;
• Günlük enerji gereksinimi:
25 X vücut ağırlığı + 40 X yanık genişliği
Curreri Formülü:
• Verilen proteinin iyi kaliteli kaynaklardan sağlanması önerilir.
• Protein gereksinimi; NPE/N oranı 80/1 veya 125/1 olacak şekilde ayarlanır. YA DA
1 g X ağırlık (kg) + 3g X yanık % formülü ile hesaplanır.
Protein:
• İlk 3 günlük dönemde hastaya IV olarak sıvı tedavisi uygulanır.
• 3.-5. günlerde ani idrar çıkışı ( diürez ) olur.
• IV tedavi kesilir, ağızdan sıvı ve yumuşak besinler verilmeye başlanır.
• Bol sıvı (3-4 L/günde) verilir.
• Aşırı sıvı alımını önlemek için hastanın aldığı ve çıkardığı kontrol edilmelidir.
Sıvı:
• Karbonhidrat ve protein metabolizmasındaki oksidatif enzim sistemi için B grubu vitaminlere,
• Doku onarımı için de A(10.000IU/gün), C (1000mg/gün), E,D vitaminlerine gereksinim vardır.
• Diyet mineraller yönünden de zengin olmalıdır. Çinko ve bakır eksikliği görülmekte ve bu durum doku yıkımı, artmış üriner atılıma bağlı olarak gelişmektedir.
• Çinko(220 mg/gün) ve bakır (4,5mg/gün) takviyesi yapılabilir.
• kalsiyum (1000 mg) ve Vitamin D (serum seviyesi30-60 ng/ml olmalı ) almalıdır.
Vitamin ve mineraller:
Enteral Beslenme
• Olumlu etkileri gözlenmiştir.
• Erken enteral beslenmenin katabolizmayı ve hastanede kalım süresini azalttığı belirtilmiştir.
• Nazojejunal tüp ile oral alımı bozuk olan yanık hastalarının enteral ürün almalarını sağlar.
• Postpilorik beslenme tüpleri absorbsiyon ve toleransı iyi olduğu için ağızdan beslenmesi yetersiz olan yanık hastalarında yararlı bir yöntemdir.
Parenteral Beslenme
• Şiddetli diyare,
• Ciddi beslenme tüpü intoleransı
• Önceden var olan gastrointestinal problemler
• Enteral olarak yeterli kaloriyi alamayanlar
parenteral beslenme için adaydırlar.
Genellikle santral yol ile beslenme tercih edilmektedir. Çünkü periferal beslenme ile
katabolizmayı önleyecek enerji sağlanamayabilir.
