SOSYAL REHABİLİTASYON
Yaşlıların Karşılaştıkları Ailesel
Sorunlar
• Yaşlı bireylerin toplumdaki konum ve algılanışları toplumsal değişimler ve teknolojik gelişmeler ile paralel olarak değişime uğramıştır.
• Modernleşme teorisi?
• Geçmişte;
– Tecrübelerinden faydalanılan
– Kuşaklararası bilgi aktarımını sağlayan bireyler
• Günümüzde;
– Zamanın koşullarına ayak uyduramayan
– Üretmekten çok tüketmeye meyilli (özellikle fiziksel sınırlılıklar nedeniyle)
– Modası geçmiş – Sağlıksız…
• İlerleyen yaş nedeniyle yaşadıkları rol
değişimleri (emeklilik, dulluk vb.) ve fiziksel
sınırlılıkların getirdiği uyum sorunları
toplumun söz konusu bu algıları ile
birleştiğinde yaşlılar yoğun bir psikolojik ve
sosyal içe çekilme süreci yaşamakta, yalnızlık,
işe yaramazlık değersizlik ve umutsuzluk gibi
pek çok olumsuz duyguya kapılabilmektedir.
• Bu noktada AİLE yaşlı bireyin öz bakım, sevgi, saygı, kabul, onaylanma ve üretkenlik gibi ihtiyaçlarını karşılayabileceği en önemli halka olarak görülmektedir.
• Aile ortamında sorun yaşayan yaşlı bireylerin
toplumsal uyumlarının da daha düşük olduğu
görülmektedir.
Yaşlıların Karşılaştığı Ailesel Sorunlar ve
Olası Çözüm Önerileri
1. Yaşlı Bireyin Otonomi ve Bireyselliğinin Baltalanması
Sorun Alanı 1:
– «Biz ona bakarız»
– «Annelik-babalık yapma sırası bizde»
– «Onun eli ayağı artık benim»
gibi düşüncelerin yaşlı bireyin
otonomisini/bireyselliğini baltalaması ve bağımlılığını işlevsel olmayan düzeylerde arttırması.
• Soru : Eşini kaybeden bir yaşlının yaşamında
sizce neler değişir? Hayat düzeninde ne gibi
değişimler olabilir?
• Türkiye gibi toplulukçu (X bireyci) kültürlerde büyümüş yetişkin evlatlar «bakım veren»
rolüne nispeten daha kolay uyum sağlamaktadır.
• Ataya saygı ve bağlılık ilkesi
• Karşılıklılık ilkesi
• Ailenin bakımı üstlenmesi yaşlı bireyin yaşamını kolaylaştırıcı etkiye sahip olsa da bir yandan da yaşlının özerkliğine zarar verebilmektedir.
– Aslında yaşlının yapabileceği işleri bile evlatların yapması
– Yaşlıyla ilgili her türlü kararın evlatlar tarafından verilmesi gibi.
• Birtakım sınırlılıklar olsa bile bile yaşlı bireylerin kendi hayatları ile ilgili karar verme özgürlükleri ve becerileri hâlâ vardır.
• Dolayısıyla fikirleri alınmalıdır! (örn. Bakımını kim yapsın, nasıl yapılsın?)
• Çocuk muamelesi yapılmamalıdır!
• Hayatı üzerinde hâlâ kontrole sahip olduğu hissi verilmelidir.
• Özgüven ve öz benliklerinin olumlu yönde etkilenmeli!
Örnek: Yaşlı bireyin karar verme durumu yoksa (örneğin Alzheimer hastası) bakım tek bir aile üyesi tarafından üstlenilmemeli, diğer aile üyeleri ile ortak karar alınmalı.
• Bakım verirken aile üyeleri arasındaki
anlaşmazlıkların yaşanması sık rastlanan bir
olgudur.
2. Yaşlı Bireyin Üretkenliğinin Kısıtlanması
Sorun Alanı 2:
– «Bu işi tek başına beceremez.»
– «O bunu yapamaz ki!»
– «Sen otur yorulursun/hastalanırsın.»
