1
TÜRK İYE
CUMHUR İYET MERKEZ BANKASI
İstanbul Üniversitesi 22 Mayıs 2009
Krizi Yönetmede
Merkez Bankas ının Rolü ve Etkinliği
Erdem Ba şçı
Başkan Yardımcısı
2
I. Fiyat İstikrarı ve Finansal İstikrar
II. 2002 Yılı Sonrasında Para Politikası Uygulamaları III. Merkez Bankasının Aldığı ve Alabileceği Önlemler IV. Deflasyon Riskine Karşı Para Politikası
V. Para Politikasının Geleceği
Sunum Plan ı
I. Fiyat İstikrarı ve Finansal İstikrar
4
Fiyat İstikrarı ve Finansal İstikrar
6263 61 65 64
6667 68
69 70
71 72 73
74
75
76 77
78 79
80
81
0 2 4 6 8 10 12 14 16
3 4 5 6 7 8 9
İşsizlik (ABD)
Enflasyon (ABD)
Phillips Eğrisi - ABD (1961-1981)
Aşırı gevşek para politikası: ABD’de 1970’ler
Fiyat İstikrarı ve Finansal İstikrar
Türkiye'de Kamu Borçl anma Gereği, Enflasyon ve Faiz Aşırı gevşek maliye politikası: Türkiye’de 1990’lar
0 20 40 60 80 100 120 140 160
85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 00 01 02 03 04 05 06
-2%
0%
2%
4%
6%
8%
10%
12%
14%
16%
KKBG 18%
Enflasyon Nominal Faiz
6
Fiyat İstikrarı ve Finansal İstikrar
0 2 4 6 8 10 12
1952 1956 1960 1964 1968 1972 1976 1980 1984 1988 1992 1996 2000 2004 2008
ABD'de Toplam Hanehalkı Kredilerindeki Değişimin GSYİH’ya oranı Aşırı gevşek finansal sektör politikası : ABD’de 2000’ler örneği
GSYİH’nin yüzdesi, %
II. 2002 Yılı Sonrasında Para
Politikas ı Uygulamaları
8
Yükselen Enflasyon
Düşen Milli Gelir
Aşırı Hızlı Artan Milli Gelir
Fiyat
İstikrarı
HEDEFDüşen Enflasyon
Sürdürülebilir Büyüme
2001 Sonras ı Para Politikası Nasıl Şekillendi?
Politika Tepkisi
Hedef revizyonu, Ölçülü faiz artırımı
III
Olumsuz Maliyet Şoku
2008 2.Ç
II
Yüksek Talep ve Olumsuz Maliyet Şoku
2006 2.Ç Politika Tepkisi
Güçlü parasal sıkılaştırma
Politika Tepkisi Faiz indirimleri
IV
Düşük Talep Şoku
2008 4.Ç
I
Olumlu Maliyet Şoku
2003-05 Politika Tepkisi İhtiyatlı Faiz İndirimi ve
Faiz Dışı Araçlar:
Düzenleme ve Denetlemelerin sıkılaştırılması
2006 yılında güçlü iç ve dış talep koşulları altında döviz kurlarındaki yükseliş, enflasyon bekleyişlerini ve enflasyonu orta vadede olumsuz etkileme potansiyeli taşıdığı için Merkez
Bankası kuvvetli bir parasal sıkılaştırmayı gerekli görmüştür.
* Eşit ağırlıklı ABD Doları - Euro sepeti
Politika Faiz Oranı (sağ eksen)
Döviz Kurlarındaki Aylık Değişim
(sol eksen)
TCMB Politika Faiz Oranı ve Döviz Kuru*
(Ocak 2005– Mayıs 2009)
TCMB Politika Faiz Oranı ve Gösterge DİBS Faiz Oranı
(1 Ocak 2006– 31 Aralık 2006 , bileşik, yüzde)
Kaynak: Hazine Müsteşarlığı, TCMB
Politika Faiz Oranı Gösterge DİBS Faiz Oranı
10 12 14 16 18 20 22 24 26
01-06 02-06 03-06 04-06 05-06 06-06 07-06 08-06 09-06 10-06 11-06 12-06
2001 Sonras ı Para Politikası Nasıl Şekillendi?
-5 0 5 10 15 20
01-05 06-05 11-05 04-06 09-06 02-07 07-07 12-07 05-08 10-08 03-09
0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20
10
Mevcut ortamda ise iktisadi gelişmeler, kontrollü ancak oldukça hızlı bir faiz indirim sürecini gerekli ve mümkün kılmıştır.
Kaynak: TCMB
-7 -6 -5 -4 -3 -2 -1 0 1
04-Ç4 05-Ç4 06-Ç4 07-Ç4 08-Ç4
Ekim 2008 Sonrası Mayıs-Haziran
2006
Türkiye’de Çıktı Açığı
(2004 4.Ç – 2008 4.Ç, yüzde)
Döviz Kurlarından Mal ve Hizmet Fiyatlarına Geçişkenlik
(5 aylık birikimli yüzde değişim)
* Eşit ağırlıklı ABD Doları - Euro sepeti Kaynak: TÜİK, TCMB
-5 0 5 10 15 20 25
Döviz Kuru Sepeti*
Dayanıklı Mal (Altın
hariç)
Mobilya Otomobil Hizmet Mayıs 2006 - Eylül 2006
Ekim 2008 - Şubat 2009
2001 Sonras ı Para Politikası Nasıl Şekillendi?
III. Merkez Bankas ının Aldığı ve
Alabilece ği Önlemler
12
2008 yılı Kasım ayından 2009 yılı Mayıs ayına kadar olan yedi aylık süre içinde politika faiz oranları 750 baz puan indirilmiştir.
TCMB Politika Faiz Oranı ve Gösterge DİBS Faiz Oranı
(1 Ocak 2008 – 20 Mayıs 2009, bileşik, yüzde)
Faiz İndirimleri
8 10 12 14 16 18 20 22 24 26
01-08 03-08 05-08 07-08 09-08 11-08 01-09 03-09 05-09
Politika Faiz Oranı Gösterge DİBS Faiz Oranı
Kaynak: Hazine Müsteşarlığı, TCMB
Politika Faiz Oranı ve Repo-Ters Repo Piyasası Gecelik Faiz Oranı
(Ocak 2008 - Nisan 2009 arasında, yüzde)
Merkezi Bankasınca Sağlanan TL Likiditesi
(Ocak 2008 – Nisan 2009 , milyar TL)
Merkez Bankasının likidite yönetimi genel çerçevesi oldukça esnektir ve bankacılık sisteminin likidite ihtiyacını etkin bir şekilde karşılayabilecek yapıdadır.
TL Likiditesi Önlemleri
10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20
01-08 03-08 05-08 06-08 08-08 10-08 12-08 02-09
-15 -10 -5 0 5 10 15 20 25
01-08 02-08 03-08 04-08 05-08 06-08 07-08 08-08 09-08 10-08 11-08 12-08 01-09 02-09 03-09 04-09
Gecelik Faiz Oranı
Politika Faiz Oranı
Kaynak: İMKB, TCMB
Sterilizasyon Fonlama
Kaynak: TCMB
14
10 Martta döviz piyasasında derinliğin kaybolmasına bağlı olarak günlük döviz satım ihalelerine tekrar başlanmış, düzenlenen 18 ihalenin ardından 3 Nisanda
döviz satım ihalelerine son verilmiştir.
0.0 0.2 0.4 0.6 0.8 1.0
09-10 16-10 23-10 30-10 06-11 13-11 20-11 27-11 04-12 11-12 18-12 25-12 01-01 08-01 15-01 22-01 29-01 05-02 12-02 19-02 26-02 05-03 12-03 19-03 26-03 02-04 09-04 16-04
Milyar ABD Doları
0 1 2 3 4 5 6
Yüzde
Vadesi Gelmemiş Döviz Depo Toplamı ve Döviz Depo Piyasasındaki Faiz Oranı
(Ekim 2008 – Nisan 2009)
Faiz Oranı (1 ay, sağ eksen)
Faiz Oranı (1 hafta, sağ eksen)
Vadesi Gelmemiş Döviz Depo Toplamı (milyar dolar, sol eksen)
Kaynak: TCMB
Döviz Likidite Önlemleri
Yaşanan küresel krizin reel sektör üzerindeki olumsuz etkilerini azaltmak amacıyla, ihracat reeskont kredisi limiti 500 milyon ABD dolarından 2,5 milyar
ABD Dolarına çıkarılmış ve kullanım koşulları kolaylaştırılmıştır.
İhracat Reeskont Kredileri
10 12 5 1 1 12 12 29 39 54
32 31 27 20
3 2 2
513
0 100 200 300 400 500 600
1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009*
İhracat Reeskont Kredisi Kullanımları
(1992 – Nisan 2009)
* 17 Nisan 2009 itibarıyla Kaynak: TCMB
16
Alınabilecek Döviz Likiditesi Önlemleri
Alınabilecek Önlemler:
1. Uluslararası piyasalardaki sorunların derinleşmesi ve bu durumun ülkemizi de olumsuz yönde etkilemesi halinde, dalgalı döviz kuru rejimi ile
çelişmeyecek şekilde döviz satım ihalelerine başlanması veya döviz piyasasına doğrudan müdahale edilmesi,
2. Bankaların Döviz ve Efektif Piyasalarında işlem yapma limitlerinin artırılması,
3. Döviz Depo Piyasasında borçlanma vadelerinin uzatılması ve borç verme faiz oranlarının düşürülmesi,
4. Yabancı para zorunlu karşılık oranlarının sınırlı bir miktar daha indirilmesi gündeme gelebilec ektir.
Merkez Bankası, her zaman olduğu gibi bundan sonra da döviz piyasasının sağlıklı çalışması ve döviz likiditesinin desteklenmesi amacıyla gerektiği takdirde ilave önlemleri imkanları ölçüsünde ve basiretli bir şekilde almaya
devam edecektir.
IV. Deflasyon Riskine Kar şı Para
Politikas ı
18 0
2 4 6 8 10 12
00 01 02 03 04 05 06 07 08 09
Para Politikas ı
Geleneksel para politikasının yanı sıra geleneksel olmayan para politikası uygulamaları gelişmiş ülke merkez bankaları tarafından yoğun bir şekilde
kullanılmaktadır.
Enflasyon Oranı
(Ocak 2000– Şubat 2009, yıllık yüzde değişim)
Kaynak: IMF
Ülke Tedbir
2009 yılı içerisinde 1,25 trilyon ABD Doları değerinde ipoteğe dayalı menkul
kıymetin satın alınması
6 aylık dönem içerisinde 300 milyar ABD Doları değerinde uzun vadeli
hükümet tahvilinin satın alınması Bankaların bilançolarında bulunan
toksik varlıkların satın alınması İngiltere
75 milyar Sterlin değerinde özel sektör kağıtları ile orta ve uzun vadeli hükümet
tahvilinin satın alınması İsviçre
İsviçre Frangı cinsinden özel sektörün ihraç etmiş olduğu borçlanma
araçlarının satın alınması ABD
Geleneksel Olmayan Para Politikası Uygulamaları
Gelişmekte Olan Ülkeler
Gelişmiş Ülkeler
Deflasyon Riskine Kar şı Para Politikas ı
Önümüz deki dönemde dünya ekonomilerinin ayrışmasında, deflasyonist baskılara karşı ülkelerin ne ölçüde hareket esnekliğine sahip oldukları belirleyici olacaktır.
Bu çerçevede, nominal ve reel faizlerin seviyesi önem taşımaktadır
Reel Politika Faiz Oranları
(Nisan 2009 itibarıyla, yüzde)
Kaynak: Merkez Bankaları, İstatistik Ofisleri, TCMB
-6 -4 -2 0 2 4 6 8
Çin Macaristan Brezilya Romanya Türkiye Tayland İzlanda Peru G. Afrika Meksika Kolombiya Polonya Endonezya Çek Cum.
Rusya G. Kore Malezya İsrail Şili Ukrayna
20
2 4 6 8 10 12 14
01-05 04-05 07-05 10-05 01-06 04-06 07-06 10-06 01-07 04-07 07-07 10-07 01-08 04-08 07-08 10-08 01-09 04-09 07-09 10-09 01-10 04-10 07-10 10-10
Deflasyon Riskine Kar şı Para Politikas ı
2009, 2010 ve 2011 yılları için, sırasıyla, yüzde 7,5, yüzde 6,5 ve yüzde 5,5 olarak belirlenen enflasyon hedefleri, içinde bulunduğumuz zorlu dönemde ülkemizi
deflasyon riskinden uzak tutmaktadır.
Enflasyon Beklentileri (Ocak 2005 – Mayıs 2009, yüzde)
24 Ay 12 Ay
Enflasyon Hedefleri
Kaynak: TCMB, TÜİK
Para Politikas ının Geleceği
- Enflasyonun düşmeye devam etmesi ve önümüzdeki üç yıl boyunca yıl sonu hedeflerinin altında seyretmesi öngörülmektedir. (Nisan 2009 Enflasyon Raporu)
- Para Politikasının aşağı yönlü esnekliğini uzunca bir süre koruması gerekebilecektir. (14 Mayıs 2009 tarihli Para Politikası Kurulu Duyurusu)
- Buna yanısıra Merkez Bankası önümüdeki aylarda önceden duyurduğu ilave Türk Lirası ve Döviz likiditesi önlemlerini de ihtiyaç görüldüğünde devreye sokacaktır.
(2009 Yılında Para ve Kur Politikası, Aralık 2008)
- Orta vadede mal i disiplinin sürdürülecegine dair taahhütlerin ve yapısal reform sürecinin güçlendirilmesi, gerek beklenti yönetiminin etkinlestirilmesi gerekse para politikası kararlarının olumlu etkilerinin desteklenmesi açısından büyük önem arz etmektedir. (Para Politikası Kurulu Toplantı Özetleri)
22
Teşekkürler.
23
TÜRK İYE
CUMHUR İYET MERKEZ BANKASI
İstanbul Üniversitesi 22 Mayıs 2009
