Özgür Yazılım Nedir? Özgür Yazılım Tarihçesi Ve Sektörde İş Olanakları
Emre Eryılmaz
emre.eryilmaz@linux.org.tr
Linux Kullanıcıları Derneği 28 Kasım 2013
Özgür Yazılım Nedir?
● "Özgür yazılım" bir özgürlük meselesidir, fiyat değil!
● Free Software , free beer!
● Free Software , free society .
● Özel Mülkiyet Kavramı ve Özgür Yazılım
● Özgür yazılım kavramı, kullanıcıların, yazılımı çalıştırma,
kopyalama, dağıtma, üzerinde çalışma, değiştirme ve geliştirme özgürlükleriyle ilgili bir kavramdır.
Özgür Yazılım Nedir ?
● Herhangi bir amaç için yazılımı çalıştırma özgürlüğü (0 numaralı özgürlük).
● Her ne istiyorsanız onu yaptırmak için programın nasıl
çalıştığını ögrenmek ve onu değiştirme özgürlüğü (1 numaralı özgürlük). Yazılımın kaynak koduna ulaşmak, bu iş için
önkoşuldur.
● Kopyaları dağıtma özgürlüğü. Böylece komşunuza yardım edebilirsiniz (2 numaralı özgürlük).
● Tüm toplumun yarar sağlayabileceği şekilde programı geliştirme ve geliştirdiklerinizi (ve genel olarak değiştirilmiş sürümlerini)
yayınlama özgürlüğü (3 numaralı özgürlük). Kaynak koduna erişmek, bunun için bir önkoşuldur.
Özel Mülkiyet ve Özgür Yazılım
● Özel mülkiyet üretim araçlarının kişilere ait
olması anlamına gelir. Başka bir anlatımla bir şahsın elinde bulundurduğu malın kendisi ve menfaati ile birlikte ona ait olması, malın başka birisi ile ilişiğinin bulunmamasını ifade eder.
● Sanayi devrimi sonrası özel mülkiyet kavramı.
● Sanayi devriminde üretim süreçlerinde daha da önemi artan bilgi teknolojileri.
Özel Mülkiyet ve Özgür Yazılım
● Sanayi Devrimi'nden Bilişim Devrimi'ne...
● Bilişim Devrimi , “teknolojideki önemli gelişmelerle beraber bilginin üretiminin, işlenmesinin ve iletiminin, verimliliğin ve iktidarın temel kaynağı olması”
● Sanayi Devrimi'yle kutsallaştırılan özel mülkiyet,Bilişim Devrimi ile sarsıntıya uğramıştır.
● Bilişim Teknolojileri özgür olmalıdır!!!
Özel Mülkiyet ve Özgür Yazılım
● Sanayi Devrimi ile hızlanan teknolojik ivme...
● Teknoloji nedir?
● Teknoloji (Yunanca sanat ve bilmek, sözcüklerinin
birleşiminden oluşmuştur. İnsanoğlunun gereklerine uygun
yardımcı alet ve araçların yapılması ya da üretilmesi için gerekli bilgi ve yetenektir. Teknoloji ayrıca, bir sanayi dalıyla ilgili üretim yöntemlerini, kullanılan araç, gereç ve aletleri kapsayan
bilgidir.Bir insan etkinliği olarak teknoloji, insanlık tarihinde bilim ve mühendislikten önce ortaya çıkmıştır. Teknolojinin, bilimin uygulamacı yönü olduğu görüşleri de vardır.Teknoloji,
günümüzde veri paylaşımının en etkin bir biçimde kullanılarak keşiflere yön vermesinin etkin bir parçası olarak da
tanımlanabilmektedir. (Wikipedia)
Teknolojinin Evrimi
● Teknoloji sadece donanım mıdır ?
● Bilişim Teknolojileri içinde donanım ve yazılım çeşitliliği .
● Standart donanımları, birden fazla amaç için kullanılmak üzere yazılımların geliştirilmesi . ( Programlama Dilleri )
● Donanımlarla paralel artan yazılım
ihtiyaçı.Güçlenen donanımları iyi bir şekilde kullanmak için ihtiyaç duyulan yazılımlar.
( Durumu anlamak için IBM'e bakabiliriz)
Kavramlar
● Programlama Dili : Makine dili 0 ve 1'ler.Programlama dillleri insan diline
yakın,kolay anlaşılabilir , hızlı geliştirilebilir ve
paylaşılabilir kod kümeleri.( Üretilen donanımlar için acil ihtiyaç duyulan yazılımlar.Donanım ile yazılımların paralel ilerlemesi.)
● Yazılım : Donanım kaynaklarını kullanarak,
bellirli amaç için yazılan kod ve veri yığını.Daha doğru anlayabilmek için,yazılım aslında bir
üretim aracıdır.
Kavramlar
● Kaynak Kod: Yazılımı oluşturan kod kümeleri ve ya yığınları.Yazılımı oluşturan bir üretim
aracı.Dikkat edilmesi gereken nokta yazılım
kendisinden bir nesne üretirken bir üretim aracı olurken,kaynak kodlar ise yazılımı oluşturan bir üretim aracı.
● Bu noktada özel mülk yazılım ile özgür yazılımı tartışalım.
Kavramlar
● Hacking ifadesi gibi değişken bir ifade için basit bir tanım yapmak zordur ama birçok “hacker”ın ortak özelliği oyuncu, akıllı ve keşifçi olmalarıdır. Bu nedenle, hacking, oyuncu bir zeka ruhunda mümkün olanın sınırlarını keşfetmek anlamına gelmektedir. Oyuncu zeka gösteren etkinlikler “hack değeri”ne sahiptir. Güvenlik kırma ile hacking arasındaki ayrımı yaparak yanlış anlamayı giderebilirsiniz – “güvenlik kırma” terimini
kullanabilirsiniz. Bunu yapan insanlara “güvenlik kırıcı
[:cracker]” denir. Bunlardan bazıları hacker olabilirken, bazıları da kağıt oyuncuları ya da golf oyuncuları olabilir; ancak çoğu değildir. ( RMS'den alıntı. )
Kavramlar
● Copyleft : Bir programın özgür yazılım haline getirilmesi, programın tüm değiştirilmiş ve
genişletilmiş sürümlerinin de özgür yazılım haline getirilmesi için genel bir yöntemdir.
● Copyright : Pantenti,telif hakkı,ticari sırları olan geliştirmesi,paylaşılması ve kullanımı sınırlı ,
hakları hükümetler tarafından korunan özel mülk ile alakalı kavram .
Özgür Yazılım Tarihçesi
● 1950 ve 1960'lardaki donanım ve yazılım
karmaşası.( Donanım = yazılım olarak biliniyordu. )
● Özel şirketler tarafından kurulan yazılım paylaşım toplulukları.(IBM'in kurmuş olduğu SHARE yazılım paylaşım grubu )
● Üniversitelerdeki Öğrenci Kulüpleri ve Yazılım Paylaşma Toplulukları
● Özgür Yazılım ve Özel Mülkiyet kavramları yok.Fakat yazılımlar özgür yazılım.
Özgür Yazılım Tarihçesi
● 1970'ler MIT Yapay Zeka Laboratuarı ve Yazılım Paylaşım Topluluğu
● Time-Sharing(Zaman Paylaşımlı) Ve MultiUser (Çoklu Kullanıcı) işletim sistemleri
● Paylaşım Gruplarının Dağılması
● MIT Yapay Zeka Laboratuar'ındaki hackerlerin işten çıkarılması.
Richard Stallman(RMS)
GNU Hareketinin Başlaması
● 27 Eylül 1983 tarihinde UNIX eposta listesine atılan bir duyuru epostası.
● 1984 yılında Richard Stallman tarafından GNU(GNU not Unix) Manifestosu'nun
yazılması.
● Özgür Yazılımları korumak için lisans hazırlama girişimi.( MIT X Window örneği)
● GPL ( General Public License) Genel Kamu Lisansı'nın duyurulması.
GNU Maskotu
GNU Hareketinin Başlaması
● Özgür Yazılımların büyümesi ve sosyo- politik,sosyo-ekonomik yankıları.
● Özgür Yazılım ile Özel Mülk Yazılım arasında
savaşın başlaması. Özel Mülk Yazılım Firmaları tarafından başlatılan cadı avları ve insanlık
tarihindeki en vahşi bencilleştirme politikaları,yasaları.
● “Komşunuzla bilgi paylaşırsanız siz bir
korsansınız. Herhangi bir değişiklik isterseniz, bu değişikliğin yapılmasını bizden rica edin.”
Linux Çekirdeği'nin Doğuşu
● 1991 yılında Helsinki Üniversitesi öğrencisi
Linus Torvalds tarafından “minix” işletim sistemi eposta listesine atılan bir eposta ve başlamış olan devrimin hızlanması.
● Linux sadece bir kernel(çekirdek)! Bir işletim sistemi değildir.
● O yüzden Linux çekirdeğini kullanan özgür işletim sistemlerine “GNU/Linux” diyoruz.
Linus Torvalds
Linux Maskotu
Özgür Yazılım ve Açık Kaynak
● Özel Mülk Yazılım şirketlerinin Özgür Yazılımlarla flörtleşmesi ve sonrasında
● Özgür Yazılım topluluğu içindeki tartışmalar.
● Open Source ( Açık Kaynak ) ayrışması.
● Eric Raymond,Tim O’Reilly ve nicelerinin bu hareketin başını çekmesi.
● Eric Raymond Katedral ve Pazar kitabı
Eric Raymond
Özgür Yazılım Ekonomisi
● Bireysel Ekonomi Modelleri
● Özel Şirket Ekonomi Modelleri
● Kamu Ekonomi Modelleri
● Yerel Ekonomi Modelleri
Bireysel Ekonomi Modeli
● Motivasyon
● Güdülenme
● Aidiyet
● Liderlik ve Organizasyon
● Sonunda yaşayabilecek kadar ya da daha da fazlası ekonomik fayda.
● Not: Üniversite öğrencileri için öneriler...
Özel Şirket Ekonomi Modelleri
● Özgür Yazılım topluluğu ile karşılıklı fayda ilişkisi.
● Sadece şirket çatısı altındaki geliştiricilerden değil ,özgür yazılım topluluklarından
yardım,geribildirim ve öneri alırlar.
● Bireysel Ekonomi Modeli bu modele dahil olabilir.( Örnek siz olabilirsiniz. )
● Kaliteli kodlama,yüksek performanslı,kaliteli yazılımlar.
Özel Şirket Ekonomi Modelleri
● Yazılım ücretli olabilir.Ama kaynak kodları internetten erişebilir olmalı.
● Yazılım ya da herhangi bir meta satmak yerine, eğitim, teknik destek,danışmanlık satmak en az onun kadar karlı olabilir.
● Konu burada para.Fakat biriniz “yazılım neden özgür olmalıdır?” sorusunu cevaplayabilir mi?
Kamu Ekonomi Modelleri
● Bu model kendisinden önceki iki modeli ya da birini içine alabilir.
● Genel olarak kamu hizmetlerinde özgür
yazılımların kullanması.Özel mülk yazılımlara oranla özgür yazılımların bu modelde daha ucuz,güçlü,performanslı ve en önemlisi şeffaf olması.(PRISM davasını hatırlayın.Almanya Başbakanı'nın dinlenmesi vs.)
● Kamu sektöründe teknolojik bağımlılığın yok olması.( Free Software,Free Society )
Kamu Ekonomi Modelleri
● İhtiyaç duyulan yazılımların kuruma göre özelleştirilme imkanı.( Özel mülkiyet
yazılımların esneklik reklamlarını ve bu
çıkardıkları safsataları bir kenara bırakın! )
● Bu model tüm kamu kurumlarında uygulanabilir.
● İlk olarak üniversiteler,belediyeler ve yerel yönetimler.
● En büyük örnek : Münih Belediyesi ( SuSe )
Yerel(Bölgesel) Ekonomi Modelleri
● Diğer üç modeli birden ya da herhangi biri ya da ikisini kapsayabilir.
● Buradaki yerel(bölgesel) coğrafi olarak bir yeri ya da bölgeyi gösterir.
● Yerelde bulunan bulunan kişi,kamu kurumları,özel şirketler,sivil toplum
örgütleri,üniversiteler kısaca toplum kavramının içinde olan tüm yapıları kapsar.
● Özgür Yazılıma göç sürecinin uzun,zor ve masraflı olması en büyük dezavantaj.
Yerel(Bölgesel) Ekonomi Modelleri
● Tamamen özgür teknolojiler(sosyo-ekonomik) ve özgürleşen toplum.
● Özel Mülkiyet'in kavramının bireyleri
bireyselleştirmesi karşısında paylaşımın yaygınlaşması.( sosyo-kültürel faydalar )
● Özgür Yazılım geliştirme süreçlerinin yaşamın başka alanlarına da yayılması.
● Yazılımların daha güvenli,şeffaf,hızlı ve
sorunlara karşı üretilen çözümler olarak inşa edilmesi.
Yerel(Bölgesel) Ekonomi Modelleri
● Paranın ekosistem içinde kalması.
● Ekonomik dengenin daha eşit olması.
