1/5
NATIONAL INVESTOR SERVICES DERECELENDİRME A.Ş. – BANKA DIŞI FİNANSAL KURUMLAR DERECELENDİRME METODOLOJİSİ
İçindekiler
GİRİŞ : ... 2
Temerrüt Tanımı ... 2
Sektörler Arası Karşılaştırılabilirlik ... 2
Analitik Çerçeve ... 2
EKONOMİK ORTAM ... 3
ŞİRKETE ÖZGÜ ÇALIŞMA PROFİLİ DEĞERLENDİRMESİ ... 3
Niteliksel Faktörler ... 3
Kurumsal Yönetim ... 3
Yönetim ... 3
Esneklik ve Pazar Gücü ... 3
Niceliksel Faktörler ... 4
Sermaye Kullanımı ve Kaldıraç: Gelecek için yapı taşları ... 4
Finansman ve Likidite: ... 4
Varlık Kalitesi: Portföyün Yönetimi ... 4
Karlılık: Finansal Gücün Anahtarı ... 5
DIŞ DESTEK ... 5
2/5
GİRİŞ :
Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) halen Finansal Kiralama, Faktoring ve Finansman Şirketlerini banka dışı finansal kuruluş (BDFK) olarak sınıflandırmaktadır. Bu kurumların faaliyetleri Aralık 2012 tarihinde yürürlüğe giren 6361 sayılı Kanunla düzenlenmiştir. Dolayısıyla NIS’in BDFK’lar derecelendirme metodolojisi de bahsi geçen bu şirketleri kapsayacaktır. Bununla birlikte her ne kadar kanunda bahsedilmese de, Varlık Yönetim Şirketleri, Gayrimenkul Finansmanı Şirketleri vb. diğer şirketler de bu kategoride değerlendirilebilir.
Ülkemizin finansal varlıklarının büyük bir kısmı Ticari Bankalar tarafından yönetilmeye devam etmekte olup BDFK'ların katkısı bugüne kadar düşük kalmıştır. Ancak gelişmiş ekonomilerde olduğu gibi bu alandaki firmaların ekonomiye olan katkısının ilerleyen yıllarda daha da artacağı kesindir.
Temerrüt Tanımı
• Herhangi bir finansal yükümlülüğün, sözleşme şartlarına göre, anaparanın/üzerinde önceden anlaşılmış primin (kar payı/faiz) zamanında ödenememesi durumudur. Söz konusu ödeyememe halinin, geri ödenecek tutarda herhangi bir eksiklik olması durumunda veya (sözleşme hükümlerinde belirtilen geri ödemesiz dönem varsa, bu sürenin haricinde) ödeme tarihinde herhangi bir gecikme olması durumunda meydana geldiği kabul edilir.
Buradaki finansal yükümlülük, geri ödenecek tutar ve geri ödeme tarihinin bilindiği (varsa ödemesiz dönem dahil) kredi benzeri yükümlülükleri ifade eder.
• Sözleşme şartlarına göre geri ödemelerin yapılmamasını sağlayacak muhtemel iflas başvurusu veya benzeri hukuki işlem.
• Aşağıdaki koşulların her ikisinin de mevcut olduğu ve ödeme tarihinden önce veya ödeme tarihinde yapılan zorunlu bir yeniden yapılandırma :
- Kreditörlerin, orijinal yükümlülüğe göre daha az getiriye razı olduğu ve
- Yeniden yapılandırmanın yükümlünün iflas veya ödeme temerrüdünden kaçınmasına imkan tanıdığı durumlar.
Basel rejimi kapsamında sermaye yeterliliği hesaplamaları için kullanılan karşı taraf değerlendirmeleri için, ödemelerin tam olarak yapılması bekleniyorsa, bu süre zarfında 30 günlük ilave bir dönem (veya bankacılık düzenleyici otoritesi tarafından ödemelerin ertelenmesi isteniliyorsa) uygulanabilir.
Ödeme yapma isteksizliği veya ödeme yapamama helleri dışındaki, teminatlardaki taahhütleri ihlal etme veya belli nedenlerden dolayı ödeyememe hallerini de içeren teknik temerrütler ve muhtemelen 30 günü (ödemesiz dönem varsa o dönem hariç) aşmayacak şekilde makul bir süre içerisinde çözüme kavuşturulabilecek olan nedenlerle kaçırılan ödemeler temerrüt olarak addedilmez.
Sektörler Arası Karşılaştırılabilirlik
Atanan derecelendirmeler sektörler arasında karşılaştırılabilir kabul edilir. Değerlendirmemiz, NIS’in derecelendirdiği her bir şirketi, derecelendirilmiş evrendeki diğer herhangi bir şirkete göre konumlandırarak, herhangi bir kurumun kredi değerliliğini ölçmek amacıyla tek bir ölçüt sağlayarak ortak yatırımcılar için derecelendirme kullanımını en üst düzeye çıkarmaya gayret eder. Derecelendirmeler değerlendirilirken, firmaya özgü risklerin yanı sıra sektörle ilgili riskler de dikkate alınmaktadır. Bu nedenle, genel olarak finansal sektördekilerle birlikte makroekonomik göstergelerdeki değişiklikler de, herhangi bir finansal kurumun derecelendirmesine dahil edilir. Ayrıca, herhangi bir BDFK için bir derecelendirme sonucuna varmanın bazını oluşturan kavram ve temel ilkeler, diğer herhangi bir sektör için kullanılana büyük ölçüde benzer olmaya devam etmektedir.
Analitik Çerçeve
NIS’s BDFK derecelendirme metodolojisi geniş manada 3 büyük analitik düzlemi içermektedir. Değerlendirme, BDFK'ların risk profilini etkileyebilecek sistemik dış faktörlerle başlar, bunu bağımsız faaliyet profili izler ve nihai olarak şirketin kullanabileceği harici desteğin de değerlendirilmesi ile son bulur.
BFDK’ların Değerlendirilmesinde Dikkate Alınacak Analitik Çerçeve
Ekonomik Ortam
Şirkete Özgü Çalışma Profili
• Niteiliksel Faktörler o Kurumsal Yönetim o Yönetim
o Esneklik ve Pazar Gücü
• Nicel Faktörler
o Sermaye kullanımı ve kaldıraç o Finansman ve likidite o Varlık kalitesi o Karlılık
Dış Destek İhraççı Derecesi
3/5
EKONOMİK ORTAM
BDFK'lerin çalışma ortamının değerlendirilmesi, BDFK'ların maruz kaldığı veya derecelendirme ufkunda karşılaşabileceği ekonomik ve endüstri risklerini içerir. Ekonomik riskin değerlendirilmesinde, ekonominin mevcut ve öngörülen durumunu, ekonomik politikaların öngörülen sosyo-politik yapıya karşı esnekliğini, mevcut ve potansiyel ekonomik dengesizlikleri ve başlıca sektörlerin kredi risklerini anlamak önemlidir. Ekonomik risk analizinde BDFK'nın ulusal düzeydeki ekonomik değişikliklere uyum sağlama kapasitesi de değerlendirilmektedir.
Endüstri risk değerlendirmesi için, BDFK'lar için düzenleyici ortamın kapsam derinliği ve düzenleyici tarafından izleme etkinliği dikkate alınmaktadır. Derecelendirmeler ayrıca düzenleyicilerin BDFK'nın sistemdeki sağlamlığını ve kurumsal başarısızlıkları önlemek için müdahale etme kapasitelerinden ve istekliliklerinden de etkilenir. Düzenleyici çerçeve tarafından oluşturulan sistemdeki şeffaflığa, aynı zamanda, iflas durumunda müşterilerin teminatlara erişimi için genel yasal sistemin etkinliğine de gerekli ağırlık verilmiştir.
ŞİRKETE ÖZGÜ ÇALIŞMA PROFİLİ DEĞERLENDİRMESİ
Bağımsız çalışma profilinin değerlendirilmesi, aşağıda ayrıntılı olarak ele alınan hem nitel hem de nicel faktörleri inceler:
Niteliksel Faktörler Kurumsal Yönetim
Kötü yönetimin alacaklıların menfaatlerini tehlikeye attığı gerçeğinden hareket ederek kredi notlarına etki etmemesi düşünülemez. Kurumsal yönetişim değerlendirmemizin amacı, kurumun etkili bir iç kontrol ortamının gelişmesine olanak sağlayacak şekilde yapılandırılmasını sağlamak ve gücün organizasyon içinde en iyi şekilde dağıtılarak yanlış kullanılması olasılığını en aza indirmektir. Diğer değişkenler arasında da yönetim kurulunun çeşitli özellikleri bulunmaktadır. NIS, yönetim kurulunun yapısına, kurulun oynadığı role, vizyonun kalitesine, profesyonellerinin kendi içinde karışımına ve iş ile ilgisine ve komitelerinin etkinliğine odaklanmaktadır. Diğer kilit alanlar, iç ve dış denetim de dahil olmak üzere denetimsel/yönetimsel fonksiyonlarının gücüdür. Kullanılan risk yönetim sistemlerindeki gelişmişlik derecesi de değerlendirmemizde büyük önem taşımaktadır. Sonunda iyi yönetişim ve sağlam risk yönetimi, bir şirketin kaynaklarının değerini korur ve kullanımını optimize ederek, alacaklılar dahil tüm paydaşlarına olan sorumluluklarını yerine getirmesini sağlar.
Yönetim
Ekibinin deneyim profilinin değerlendirilmesi ile üst düzey yönetim profili gözden geçirilirken, kilit personelin kaybedilmesi durumunda kuruluşun önemli kesintiler olmaksızın operasyonlara devam edebilme yeteneği değerlendirilir. Stratejik planlama süreci, stratejinin tutarlılığı, kaynakların kullanılabilirliği ve güçlü politika ve prosedür çerçevesinin varlığı ve kanıtı da derecelendirme perspektifinden olumludur.
Esneklik ve Pazar Gücü
Bir işletmenin büyüklüğü, ihraççının gücünün tek göstergesi olmasa da, piyasa pozisyonu ile güçlü bir korelasyon gösterir. Karşılaştırılabilir performans geçmişine bakıldığında, genel olarak daha büyük şirketler daha yüksek olarak derecelendirilecektir. Bir kuruluşun varlık kalitesi veya finansal kaynaklara erişim gibi nitelikleri değerlendirilirken, genellikle daha büyük işletmelerde daha fazla olan çeşitlendirmenin avantajları göz önünde bulundurulur.
Şirketlerin boyutlarının derecelendirmedeki etkili olmasının arkasında somut nedenler vardır. Birincisi, daha büyük pazar gücü genellikle bir organizasyona tüm yönleriyle, yani en kaliteli insanları çekme, finansal kaynakları çekme, daha iyi altyapıya erişim ve elbette fiyatlandırma gücü gibi avantajlar kazandırır. Bununla birlikte, bu güçlü yönler büyük bir firmada bir şekilde yoksa veya daha küçük olanlarda mevcutsa, bu tür durumlar istisna olsa da, derecelendirmelerde dikkate alınacaktır.
Bu, çevik ve küçük kuruluşların zaman içinde rekabet gücünü kaybettikleri anlamına gelmez. İş modelleri olarak başarılı olmaya devam etseler de, piyasa gücü kaçınılmaz olarak risk denklemindeki değişkenlerden biri olarak dikkate alınacaktır. Özellikle, büyüyen ekonomilerde, iş ortamı giderek daha rekabetçi hale geldikçe ve doğal sonucu olarak birleşmeler ve satın alma ile ilgili faaliyetler de arttıkça, ölçek ekonomileri genellikle daha büyük önem kazanmaktadır.
4/5
Niceliksel Faktörler
Sermaye Kullanımı ve Kaldıraç: Gelecek için yapı taşları
Sermaye, NIS tarafından öngörülemeyen kayıplara karşı bir işletme için kullanılabilir bir tampon olarak görülmektedir. Bir kuruluşun alacaklılarına gelecekteki kayıplara karşı sağladığı koruma derecesinin en önemli göstergesi sermayesidir ve onun yeterliliği şirket tarafından taşınan risklere göre değerlendirilmelidir. Birincil risk kaynakları olan kredi riski, piyasa riski ve operasyonel riskler ile kıyaslandığında, işletmenin sermayesinin yeterliliğinin belirlenmesi açısından değerlendirilir. BDFK'lar ayrıca faaliyetlerini para ve sermaye piyasası operasyonları olarak çeşitlendirebilir ve bununla beraber, olası kredi ve kira kayıplarına ek olarak piyasa riskinin varlığı özkaynaklara göre karşılaştırılır. Varsa gizli yedekler de göz önünde bulundurulur.
Kaldıraç veya sermayeye göre borç miktarı, derecelendirmelerin belirlenmesinde önemli bir faktördür. NIS, büyüyen bir ekonomide ve dinamik organizasyonlarda, sermaye seviyelerinin genellikle optimizasyona doğru ilerlediğine ve ortalamadan daha yüksek kaldıraç seviyelerinin hissedarlara daha fazla kar üretmek için kullanıldığına inanmaktadır.
Bununla birlikte, kuruluşlar daha az veya daha fazla riskten kaçınabilir ve hem mutlak hem de göreceli olarak daha yüksek sermaye seviyeleri derecelendirmelerde olumlu görülmektedir. Bu nedenle, hem sermayedarların hem de yönetimin risk alma eğilimini anlamak değerleme sürecimizin bir parçasıdır.
Ayrıca, istikrarlı büyüme açısından en güvenilir kaynak olduğu için, BDFK'nin kazançlarını koruyarak sermaye tabanını büyütme yeteneğine de odaklanılmaktadır. Ayrıca çok güçlü kârlılık bile ağır kar payı ödemeleriyle zayıflayabileceğinden, NIS, şirketin kâr payı ödeme politikasına da odaklanır. Önemli bir sermaye tabanı, yönetimin büyüme ve fonlama alternatifleriyle ilgili ihtiyatlı kararlar almasını sağlar.
Finansman ve Likidite:
Öncelikle talep bazlı yükümlülüklerin dikkate alındığı ticari bankaların aksine, BDFK'larda kaldıraç derecesi, zaman bazlı olan borçların niteliği bağlamında dikkate alınmalıdır. Bu nedenle, BDFK'lar için daha yüksek derecelendirmelere hak kazanmak için gerekli likidite göstergeleri, ticari bankalara kıyasla genellikle daha düşüktür. Daha spesifik olarak, varlıklarının yükümlülüklerini ne ölçüde karşılayabildiğini, kısa ve uzun vadeli borçların finansman ve yatırım portföylerinin vade ve faiz oranı profillerinin uygun olup olmadığı değerlendirilir. Kısa vadeli yükümlülüklerini yerine getirebilecek likidite, kısa vadeli nakit kaynaklarına karşı tüm kısa vadeli borçların karşılaştırılması ile değerlendirilir.
NIS, nakit kaynaklarının kalitesini, çeşitliliğini ve istikrarını göz önünde bulundurur. Bu nakit akışlarının oluşturulması ve ihtiyatlı yönetimi değerlendirmemizde kilit bir faktördür.
Finansmana erişim NIS için, bir diğer önemli derecelendirme değerlendirmesidir. BDFK'lar büyük ölçüde kurumsal borçlanmalar gibi ikincil finansman kaynaklarına dayanmaktadır, ancak bu şirketlerin bir kısmı Yatırım Sertifikaları (YS) veya diğer borçlanma araçları ihraç ederek kamu fonlarına erişim sağlamaktadır. Sonuç olarak, kısa, orta ve uzun vadeli piyasalara rekabetçi oranlarda erişebilmeleri, sürekliliklerini sağlamaları açısından kritik önem taşımaktadır.
Fonlama kaynaklarının çeşitlendirilmesi ve istikrarı, bir kurum için likidite gerekliliklerini belirler. İdeal olarak, bir BDFK'nin finansman stratejisi çeşitli fon kaynakları içermelidir.
NIS, bir işletmenin piyasa sorunlarıyla başa çıkma esnekliğini ve potansiyel yeni iş gelişmelerine fon sağlama kapasitesini değerlendirir. Bunlarla birlikte borç piyasalarına erişimine ve varlıkların değerinin önemli bir karşılık ayırmadan nakde çevrilebilmesine yüksek değer verilmektedir.
Varlık Kalitesi: Portföyün Yönetimi
Aktif kalitesini değerlendirmek, derecelendirme sürecinde önemli bir faktördür. Bu sürecin temelini varlık karması analiz etmek oluşturmaktadır. BDFK'lar, geleneksel finansman portföylerine ek olarak, BDFK’ların yasal çerçevesi içerisinde faaliyet alanlarını çeşitli yollarla giderek daha fazla çeşitlendirmeleri gerekmektedir. Bu durum, gelir akışında çeşitlenmeye dönüşürken, BDFK'ları faiz oranı riski ve kredi riskinin yanı sıra piyasa riski de dahil olmak üzere çeşitli risklere maruz bırakmaktadır. Artan hazine ve sermaye piyasası işlemleri, değişen çevresel dinamiklere ve likidite pozisyonunun korunmasına uyum sağlamak için kullanılan mekanizmaların derinlemesine analizini gerektirir.
5/5
Finansman portföyleri söz konusu olduğunda, bunlara ilişkin oluşan nakit geri ödemeler, borç yükümlülüklerinin zamanında yerine getirilmesi için kritik öneme sahiptir. Portföydeki iyileşme veya bozulma şirketin finansal gücünde önemli değişikliklere yol açabileceğinden, NIS varlık kalitesinin kapsamlı bir analizini yapmaya çalışır. Bu bağlamda, bozulma düzeyi ve iyileşme, risk değerlendirme prosedürlerine ilişkin yönetim politikalarının etkinliği değerlendirilmektedir.
Portföyün büyüklüğü hem mutlak hem de göreceli bazda başka bir husustur. Coğrafya, müşteri tabanı ve ürün türü açısından çeşitlendirilmiş bir portföyle ilişkili daha az risk vardır. Yönetimin konsantrasyonla ilgili düşünceleri, büyüme planlarıyla birlikte gözden geçirilir. Zayıf şirketler çevredeki değişikliklere daha duyarlıdır ve piyasa koşullarındaki değişikliklerin niteliği ve yoğunluğu finansal güçleri ve derecelendirmeleri üzerinde önemli bir etkiye sahiptir.
Karlılık: Finansal Gücün Anahtarı
Earnings reflect the efficacy of the management’s strategy and capacity of an institution to generate capital internally.
The level of basic earnings (excluding provisions, taxes and any other non-recurring items) determines the institution’s capacity to create reserves for potential losses.
Tek bir yılda oluşan kârlılıktaki iyileşme, genellikle kredi verenler için mevcut risk korumasına önemli bir katkıda bulunmaz. Ancak, birkaç yıl boyunca sürdürülebilir kârlılık güçlü bir kurumun oluşmasına imkan sağlar. Gelirlerin sürekliliği ve öngörülebilirliğine verilen önem, kazancın yüksekliği kadar kalitesine de önem atfeder. Analizimiz, bir şirketin gelecekteki kazanç potansiyelinin daha iyi bir resmini sunması açısından sürekli kazançları, yüksek tutarlı olsa da tek seferlik kazançlardan ayırt eder.
Karlar, yönetimin stratejisinin etkinliğini ve bir kurumun kendi içinde sermaye üretme kapasitesini yansıtır. Temel kazançların seviyesi (karşılıklar, vergiler ve tekrar eden diğer kalemler hariç) kurumun potansiyel zararlar için rezerv yaratma kapasitesini belirler.
DIŞ DESTEK
Bir BDFK'nin finansal taahhütlerini yerine getirme yeteneği, dış destek derecesinden de etkilenir. Ortakların / grup şirketlerinin mülkiyet şekli ve geçmiş kayıtları gözden geçirilir.Güçlü destekleyicilerin varlığı, ihtiyaç duyulan zamanlarda destek alma olasılığını genellikle yüksek kılmaktadır. Güçlü bir üçüncü tarafça desteklenirse, finansal açıdan zayıf BDFK'ların kredibilitesi artırılabilir. Aynı şekilde, ilişkili tarafların finansal durumları da dikkate alınmakta ve derecelendirilen işletmenin risk profilini etkileyebilecek herhangi bir güç veya stres olarak düşünülmektedir.
