e-HARİTA: İNTERNET ÜZERİNDE GIS UYGULAMALARI
e-MAP™: INTERNET BASED GIS APPLICATIONS
Arda Serim Sayısal Grafik
İstanbul
ÖZET
Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS), yıllar içinde değişiyor ve gelişiyor. Hemen her yıl teknolojik gelişmelere koşut olarak farklı ve daha önce var olmayan alanların CBS kullanımına eklendiğini görüyoruz.
Artık CBS sadece haritalar, veritabanları ve analizlerden oluşmuyor; kurumsal bir yapının içinde doğru yere oturarak karar destek mekanizması olarak daha sağlıklı kullanılabiliyor. Internet'in olanakları ile birleşerek zaman ve mekan bağımlılığından kurtuluyor, yine Internet sayesinde geniş kullanıma açılıyor. Cep bilgisayarları gibi mobil cihazlar yardımıyla da sahada kullanılabiliyor. Etkin bir CBS çözümü, güçlü masaüstü CBS uygulamalarının Internet ile birlikteliği ve sahada mobil cihazlarla kullanımıyla gerçekleştiriliyor. Bu sunumda, e-harita teknolojisi olarak adlandırılan bu uygulamar ve örnekleri tanıtılacak.
Anahtar Kelimeler: e-harita, Etkileşimli Sayısal Harita, Internet Üzerinden CBS, Web Tabanlı CBS
ABSTRACT
Every year, different and new areas are added to GIS usage in correspondence to technological progress. GIS is no longer a system that only made of maps, databases and analysis. Joined with the power of the Internet, it can be used by anywhere /anytime and also becomes available for widespread usage.
Combined with the mobile devices such as pocket pcs, maps and data can be processed by the field crew. It can easily fit in an enterprise’s information structure and can be used more reliably as a decision-making support system.
In this session, we will discover the usage of Web based GIS on real life projects.
Key Words:S Web based GIS, Mobile GIS, interactive digital maps, information sharing, pocket pc.
Giriş
Bir söz vardır, "bilgi paylaştıkça çoğalır" diye. Veri kümelerinin bir araya gelmesi, ortak bakışa göre tümleştirilmesi, değişik gereksinimlere göre sınıflandırılması, beraber yorumlanması ve belki de en önemlisi ulaşıma açık olması, veri gruplarından daha fazla verim alınabilmesi için olmazsa olmaz koşuldur. Günümüzde sahip olduğumuz teknoloji ve bilgi birikimi, hem verileri tümleşik hale getirebilecek, hem de bunları paylaşıma sunabilecek kapasitededir. Sahip olduğumuz teknolojiden kastımız, verileri tümleşik hale getirirken GIS (Coğrafi Bilgi Sistemleri), paylaşıma sunarken de Internet'tir.
GIS'in uzmanların çalışma konusu olduğu ve kapalı kapılar ardında işletilen sistemler olduğu tanımı eskide kalmıştır. Gündelik kullanımda birçok kişi işini yürütürken, şu veya bu şekilde konumsal veriye gereksinim duyar. Dünyadaki verilerin büyük çoğunluğunun coğrafya ile ilişkisi olduğu göz önüne alındığında, GIS'in gündelik kullanıma girmesi kaçınılmazdır. Bu ise ancak kolay kullanımlı ve düşük maliyetli sistemler aracılığıyla olabilir. GIS, kuruluşların genel işleyişinde yer alan (önemli) bir bileşendir. Örneğin bir telekomünikasyon şirketini ele aldığımızda, mühendislik bölümü ağ altyapısını tasarlar, planlama bölümü kısa ve uzun vadedeki gereksinimlere göre plan yapar, pazarlama bölümü
pazarı genişletmek için çalışır, inşaat bölümü ağ altyapısını inşaa eder, abone yönetim bölümü müşterilerin altyapıdan yararlanmasını sağlar ve bakım bölümü altyapı kaynaklarının doğru şekilde çalışmasını sağlar. Bu modelden açıkça görülebilir ki, her bölümün kullandığı verilerde işin konumsal boyutu önemlidir. Benzer modeller, diğer kurumlar için de geçerlidir. Kamu ve yerel yönetimler, hizmet/altyapı kuruluşları ve iletişim sektörü, benzer modeller ile çalışır ve GIS, işlerinin ayrılmaz bir parçasıdır.
Internet ise, bilgiyi yayımlama, ulaşma ve kullanmada yeni olanaklar sunar. Güncel veriler, hızlı ulaşım ve yaygın erişim, Internet'in kullanıcılara sunduğu avantajların başında gelir. Günümüzde hiçbir yazılım teknolojisi, Internet'ten ayrı olarak düşünülemez. Hatta iş sadece yazılım teknolojisiyle sınırlı değildir; fikirlerin, verilerin, bilgilerin, projelerin ve malların da ulaşıma sunulduğu yerdir Internet.
Mobil teknolojiler ise, hayatımıza, - gündelik kullanıma ve iş için kullanıma- Internet kadar hızlı giriyor. GIS uygulamalarının da bu teknolojilerden yararlanması, kaçınılmaz. Özellikle sahada çalışma gerektiren iş kollarında mobil cihazların kullanımı, veri erişimi, toplama ve güncelleme süreçlerini oldukça verimli hale getiriyor ve hızlandırıyor.
Şimdi GIS’in Internet üzerinden kullanımını gösteren uygulamalara bir göz atalım.
Internet'te GIS: Autodesk MapGuide
Autodesk MapGuide, konumsal verinin dağıtımı ile ilgili olarak yüksek işletme maliyelerinden sıkıntı duyan organizasyonlar için tasarlanmış bir çözümdür. Akıllı haritaların Internet veya intranet üzerinden yayımlanmasını sağlayan bir yazılımdır. Autodesk MapGuide uygulamaları, kullanıcıya nesne seçme, özellik sorgulama, özellik arama, çizimleri işaretleyebilme, raporlar oluşturabilme gibi bir çok olanak tanıyarak konumsal veriye değer katar. Ölçeklenebilir ve güvenli yapısı ile Autodesk MapGuide eşzamanlı olarak birden fazla ilişkisel, coğrafi ve tasarım veri tabanlarını, Autodesk GIS Design Server tarafından sunulan orijinal formatındaki GIS veya CAD verilere veya AutoCAD DWG, ESRI Arc View SHP ve Oracle Spatial gibi kullanımı yaygın olan tüm veri formatlarını kullanılabilmesini sağlar. Hız, esneklik ve kolay kullanım özellikleri ile karar verme sürecini kısaltması, işletme maliyetlerini düşürmesi ve müşterilere daha iyi hizmet verebilmeyi sağlaması nedeniyle Autodesk MapGuide diğer Web-merkezli CAD ve GIS uygulamaları arasında en önde gelen çözüm olarak yer alır.
Şekil 1: MapGuide R6; Oracle Spatial desteği, hızlı oluşu, DWG entegrasyonu ve kolay programlanabilirlik özellikleriyle öne çıkıyor. Şekilde, intranet üzerinden bir kent bilgi sistemi
uygulaması görünüyor.
Autodesk MapGuide’ın yeni sürümü R6, şu ana kadar olan MapGuide sunucularının içinde en hızlısı. XML tabanlı dosyaların kullanımı, MapGuide’ın programlanabilirliğini daha da artırmış. Direk DWG entegrasyonu, Oracle 8i/9i Spatial desteği, gelişkin raster görüntü kullanımı (ER Mapper ve MrSid formatları) ve yeni sembol yöneticisi, gelen önemli yenilikler arasında sayılabilir.
Mobil GIS: Autodesk OnSite Enterprise
GIS uygulamalarının uzantısı olarak da kullanılabilen mobil cihazlar, sahada çalışanlar tarafından haritalara ve verilere erişim, veri toplama, acil müdahale gibi amaçlarla kullanılabiliyor. Üstelik bu özelliklere ek olarak, tüm bu işlemler Internet üzerinden de gerçekleştirilebiliyor.
Autodesk OnSite Enterprise, etkileşimli haritaları ve tasarım bilgilerini merkezi kurumsal veri tabanı üzerinden arazide çalışan mobil iş gücüne ulaşımını sağlayan bir yazılımdır. Müşterilerin (iletişim ve altyapı hizmeti verenler gibi) hızlı karar verebilme, işletme maliyetinin düşüşü ve verinin kesintisiz yönetimi ile çok daha verimli çalışabilmesini sağlar.
OnSite Enterprise, haritaların ve çizimlerin mobil cihazlara aktarımını ve senkronizasyonu sağlarken, istemci olarak mobil cihazlarda çalışan OnSite View’u kullanır. Autodesk OnSite View ile, AutoCAD DWG, DXF çizimlerini ve MapGuide veri setlerini elektronik olarak görüntüleyebilir, işaretleyebilir ve ölçüm yapabilirsiniz. Masaüstü bilgisayarınız ve el-bilgisayarı arasında dosya senkronizasyonu, Microsoft ActiveSync teknolojisi ile yapılır. Tasarım enformasyonuna gereksinim duyulan herhangi bir yerde (şantiyedeki mimar, sahadaki haritacı vs.) el altında bulunması için Autodesk Onsite View kullanılabilir.
Şekil 2: Cep bilgisayarına aktarılacak bölge, MapGuide içinde seçiliyor. AutoCAD için de aynı yöntem söz konusu.
Şekil 3: Araziye çıkacak eleman için bir iş emri yaratılıyor.
Şekil 4: Cep bilgisayarında, hem üzerinde çalışılacak bölgenin istenen detayda haritası, hem de iş emrinin ne olduğu yer alıyor
Ikonos Arşiv Dükkanı www.sieurasia.com
İnta Uzay Sistemleri A.Ş., Avrasya bölgesinde çok yüksek çözünürlüklü uydu görüntülerinin en güvenilir sağlayıcısı olma rolünü üstlenmiş, bu doğrultuda 21. yüzyılı şekillendiren önemli değerlerden
"doğru, güncel bilginin kolay ulaşılabilirliğini" gözeten kararları kuruluşunun her aşamasında almıştır.
"Ikonos Arşiv Dükkanı", vizyonu ile tam uyumlu olarak işletmeyi hedeflerine taşıyacak bir girişimdir.
Bu çerçevede kullanıcılarının kolaylıkla görüntü taraması yapabileceği, görüntü arşivini güncel olarak takip edip ihtiyacı olan veriye çeşitli sorgulamalar kullanarak karar verebileceği, standart ürün sipariş verme sürecini mümkün olduğunca kısa tutup müşterinin güncel veriye kısa ve güvenilir yollardan ulaşabileceği bir sistem oluşturulması düşünülmüştür. Günümüz dünyası böyle bir hizmetin, Internet üzerinden GIS altyapısı ve e-ticaret desteğiyle gerçekleştirilecek bir uygulama ile verilmesini, en maliyet efektif çözüm olarak sunmaktadır. Müşteri iletişim kanallarının iyileştirilmesi ve dolayısıyla
ticari kazançlılığın artırılmasının ötesinde, "IKONOS Arşiv Dükkanı", ilgi duyan herkesin kullanımına açık web tabanlı bir GIS uygulaması olarak dönem ödevi hazırlayan lise öğrencisinden, üniversitede GIS dersi veren öğretim görevlisine, projesi için görüntü siparişi vermek isteyen uzmandan, sunumu için görsel veri arayan yöneticiye, geniş bir kullanıcı kitlesine hizmet verecek ve Avrasya’nın artık farklı görünmesini sağlayacaktır.
"İkonos Arşiv Dükkanı", temelde web tabanlı GIS uygulaması ve e-ticaret entegrasyonudur.
Projenin teknik tasarım ve uygulaması, SAYISAL GRAFİK tarafından yapılmıştır. e-harita teknolojisinin kullanıldığı sistemde, etkileşimli sayısal haritalar, Autodesk MapGuide yazılımı ile yayımlanmaktadır.
Sisteme giren kullanıcı, temel olarak aşağıdaki işlevleri gerçekleştirebilir:
• Avrasya kapsama alanındaki, belirlediği kriterlere uygun arşiv uydu görüntülerini görüntüleyebilir.
• Etkileşimli sayısal harita üzerinde çalışacağı bölgeye yakınlaşabilir. Yakınlaştığı bölgede yol, nehirler, yerleşim yerleri gibi detayları görebilir.
• Bir çalışma bölgesi (AOI - Area of Interest) tanımlayabilir.
• İsteğine uygun görüntüleri seçip, detaylarını (parametreleri ve ön görünümleri) görebilir.
• Seçtiği görüntülerin veya tanımladığı AOI'nin arşiv görüntüsü veya yeni çekim için siparişini verebilir.
Şekil 5: Yer istasyonu Türkiye’de olan ve İnta Uzay Sistemleri A.Ş. tarafından işletilen Ikonos Uydusu ile 1 m. çözünürlükte görüntü alınabiliyor.
Sistem teknik altyapısında, Microsoft Internet Information Server web sunucusu ve üzerine kurulu Autodesk MapGuide harita sunucusu yer alıyor. Kullanıcı arayüzü, HTML, ASP ve JavaScript ile özelleştirilmiş durumda. Uydu görüntüleri, uydu sisteminin ürettiği ve yeni görüntü alındıkça yenilenen ArcInfo dosyalarından oluşuyor. Görüntülerin kapsama alanları, format dönüşümüne gerek kalmaksızın Autodesk MapGuide tarafından Internet üzerinden yayımlanıyor. Bu sistemde Autodesk MapGuide'ın tercih edilmesinin ana nedenleri:
• Internet tabanlı GIS sunucuları içinde en hızlı ve performanslı çalışanı olması,
• Programlama ile özelleştirmenin basit olması,
• Her türlü konumsal, raster ve veritabanı formatları ile uyumlu olması,
• Türkiye'de ve dünyada birçok başarılı uygulamada kullanılmış olması olarak sıralanabilir.
"Ikonos Arşiv Dükkanı", sadece Türkiye'ye değil, kapsama alanı içinde bulunan tüm Avrasya ülkelerindeki müşterilere hizmet veriyor.
Şekil 6: Web tabanlı GIS uygulaması olan "Ikonos Arşiv Dükkanı", Ikonos uydusunun Avrasya bölgesi kapsama alanı ile açılıyor.
Şekil 7: İlgilenilen bölgeye yakınlaştıkça, daha fazla detay beliriyor. Kullanıcı, seçtiği kriterlere uygun uydu görüntülerini, harita üzerinde görüyor.
Şekil 8: Her uydu görüntüsü için, detay penceresinde ön görünümü ve görüntü bilgisi alınabiliyor.
Şekil 9: Çalışılacak bölge için AOI (Area of Interest) tanımlanabiliyor. AOI tanımlama, serbest el çizimiyle, koordinat girerek veya seçilen başka bir harita nesnesinin kapsayan kutusundan
yapılabiliyor.
Şekil 10: Nesne seçimi, arama, tampon alan oluşturma gibi araçlar da kullanıcıya sunulmuş durumda.
Şekil 11: Seçilen görüntülerin veya tanımlanan AOI'nin arşiv görüntüsü veya yeni çekim için sipariş verilebiliyor.
İzmit Kent Rehberi
www.izmit-bld.gov.tr/izmitkentrehberi
İzmit Kent Rehberi, Internet tabanlı bir kent rehberi hizmetidir. Modern bir teknoloji ile tasarlanan kent rehberinin diğer metin tabanlı kent rehberlerinden farkı, harita destekli olmasıdır. Kullanıcılar, etkileşimli sayısal haritalar ile kentte aradıkları yere kolayca ulaşabilir, harita üstündeki konumunu görebilir ve bilgisini alabilir. Harita içeriğinde yer alan kurumlar ise (bankalar, eğlence yerleri, benzin istasyonları vs.) kendilerini konumlarıyla birlikte tanıtırlar.
Kent rehberi, iki ana gruba hizmet verir:
1. Kent rehberi hizmetinden yararlanan kişiler:
• İzmit'i ziyaret edenler
• Şehirde adres arayan insanlar (gideceği adresi harita üzerinde bulmak isteyenler, en yakın benzin istasyonunu arayanlar, vs.)
• Şehirde mekan arayan insanlar (otel, restoran, eczane, vs. arayanlar)
• Ulaşım güzergahı belirlemek isteyenler
• Evini veya bir mekanı veya bir adresi diğer kişilere göndermek isteyenler
• Gezeceği / gideceği yeri basılı harita olarak yanına almak isteyenler 2. İçerikte yer alan işletmeler/kurumlar:
• Kalıcı yerler: İşletmesini kent rehberi üzerinde göstermek isteyenler, örneğin bankalar (şubeler ve ATM'ler), oteller, kafe/bar/restoranlar, sağlık kurumları, benzin istasyonları, vs.
• Süreli etkinlik mekanları: Sosyal ve kültürel etkinlik merkezleri, festivaller, buluşma mekanları, kongre yeri ve konaklama olanakları, fuarlar, vs.
Uygulama
Haritalar: İzmit Büyükşehir Belediyesi sınırlarındaki tüm ilçe, mahalle, cadde, sokak, diğer ulaşım yolları ve önemli binalar (hastaneler, devlet kurumları, vs.), etkileşimli sayısal harita olarak sistemde yer alır.
İlgi Noktası (Point of Interest): Yukarıda sıralanan harita bileşenlerinin dışında, konumsal olarak gösterilen yerlerdir. Tarihi yapılar, bankalar, oteller, kafe/bar/restoranlar, kütür/sanat merkezleri, resmi kurumlar, dini tesisler, sağlık kurumları vs.'den oluşur. Her kategorinin birden fazla alt kategorisi vardır. Tüm ilgi noktaları, direkt veritabanından okunduğundan ve bağlantı dinamik olduğundan kayıtlarda yapılan her değişiklik, haritalara otomatik yansır. Sitede yer almak isteyen işletmeler, kendi bilgilerini web arayüzünden sisteme girebilir ve güncelleyebilirler.
Son kullanıcı arayüzü: Kent rehberinden faydalanmak isteyen son kullanıcı, siteye girdiğinde İzmit haritasını görür. Haritanın sunduğu etkileşim araçları ile:
• Navigasyon: Standart navigasyon kontrolleri (haritayı büyültme, küçültme, kaydırma, vs.) ile harita üzerinde dolaşabilir.
• Katman kontrolü: İlgilendiği kategorideki ilgi noktalarını (bankalar, kafeler, vs.) lejandı kullanarak açıp kapayabilir.
• Açıklama görme: Üzerine geldiği her harita elemanının açıklamasını görebilir.
• Arama: Ulaşmak istediği yer için arama yapabilir (sokak, tarihi yapı, kafe, vs.). Bir arama yapıldığında (ör: "OTEL BİLGİSU CADDESİ"), bulunan sonuçlar, bu pencerede listelenir.
İlgili yer tıklandığında, o yere harita üzerinde yakınlaşılır ve bilgisi, bilgi penceresinde belirir.
• Bilgi alma: Harita üzerinden seçilen nesneye ilişkin bilgiler, bilgi penceresinde belirir. Örneğin haritadan bir otel seçtiğinizde, otelin adı, adresi, telefonu gibi bilgiler, bu pencerede listelenir.
• Çıktı alma: İlgilendiği bölümün basılı çıktısını alabilir.
• Sağ tuş menüsü: Harita penceresinde, farenin sağ tuşuna tıklandığında belirir ve bir dizi ileri işleve erişimi sağlar. Sağ tuş menüsü ile kullanıcı, ekrandaki haritayı kopyalayarak diğer uygulamalarda kullanabilir veya e-posta ile başkasına iletebilir, harita üzerinden mesafe ölçebilir, ilgilendiği bölüme sonradan erişmek üzere kitap ayracı koyabilir ve seçtiği noktaya belli uzaklıktaki diğer ilgi noktalarını seçebilir.
Autodesk MapGuide, dünyada ve Türkiye'de birçok başarılı projede kullanılmış bir web tabanlı harita sunucusudur. Diğer harita sunucularına göre avantajları, temel olarak hızlı olması, bakım ve işletiminin kolay olması, uygulama geliştirmenin standart araçlarla yapılması, son kullanıcı açısından bakıldığında kolay kullanımlı ve kaliteli bir arayüz sunması şeklinde sıralanabilir.
Web'den erişen kişi açısından bakıldığında:
• Internet Explorer içinden etkileşimli sayısal haritalara ulaşılabilir.
• Haritalar, vektör tabanlı olduğundan;
o Yüksek kartografik kalitededir.
o Ekran boyutundan bağımsızdır, büyük ekranlarda da aynı performansla kullanılabilir.
o Internet üzerinden transfer, raster görüntü transferine göre çok daha hızlıdır.
o Raster görüntüler ile transfer edilmesi mümkün olmayan nesneler transfer edilebilir (dinamik veritabanı bağlantısı, tooltip'ler, vs.)
• Kolay öğrenilir, kolay kullanılır.
• Haritalar üzerinde yakınlaşma/uzaklaşma/kaydırma gibi görüntü kontrol komutlarıyla gezilebilir.
• Belirlenen kriterlere göre grafik veya sözel seçme/arama/sorgulama yapılabilir.
• Sorgulama sonuçları, bir rapor olarak elde edilebilir.
• İstenilen bölümün çıktıları alınabilir.
• Herhangi bir zamanda, Internet erişimi olan herhangi bir yerden erişilebilir.
• Cep bilgisayarı desteği vardır.
Sistem yönetimi açısından bakıldığında:
• Autodesk MapGuide sunucusu, kuruluş, işletme ve bakım açısından çok esnek ve hızlıdır.
• Gerek olursa birbiri yerine geçen, paralel çalışan, yük dengelemesi yapan sunucular kullanılabilir.
• Vektör, raster ve veritabanı sunucuları, aynı veya ayrı olabilir.
• Tüm standart vektör formatlar, raster dosyalar ve veritabanı sistemleri desteklenir.
• Uygulama geliştirme, standart dillerle yapılır (Java, JavaScript, VBScript, vs.).
• Microsoft Windows ve IIS tabanlı olduğundan, var olan yatırım kullanılabilir.
İzmit Kent Rehberi, bir e-harita uygulamasıdır. İzmit Büyükşehir Belediyesi için, SAYISAL GRAFİK tarafından, Autodesk MapGuide yazılımı ile hazırlanmıştır. İzmit Kent Rehberine www.izmit-bld.gov.tr/izmitkentrehberi adresinden, SAYISAL GRAFİK'e www.sayisalgrafik.com.tr adresinden, diğer e-harita uygulamalarına www.e-harita.com adresinden erişilebilir.
İzmit Kent Rehberi açıldığında, kent haritası ekranın ortasında belirir. Sağ tarafta yer alan menüyü kullanarak, yakınlaşma/uzaklaşma, yer seçme, bilgi alma, yer ekleme, bazılı çıktı alma ve arama yapma gibi komutları seçebilirsiniz.
Harita üzerinde ilgilenilen bölgeye yaklaşıldığında, ölçeğe bağlı olarak daha çok detay belirir. Haritada ilçeler, mahalleler, yollar, binalar ve ilgi noktaları katmanları vardır. Sol tarafta yer alan lejanttan ilgilendiğiniz katmanları açıp kapatabilirsiniz.
Ulaşmak istediğiniz yer için arama yapabilirsiniz (sokak, otel, kafe, vs.). Bulunan sonuçlar, arama penceresinde listelenir. İlgili yer tıklandığında, o yere harita üzerinde yakınlaşılır ve bilgisi, bilgi penceresinde belirir.
Harita üzerinden seçilen nesneye ilişkin bilgiler, ekranın altında yer alan pencerede belirir. Örneğin haritadan bir otel seçtiğinizde, otelin adı, adresi, telefonu gibi bilgiler, bu pencerede listelenir.
İzmit'te bulunan işletmeler / kurumlar, kendi bilgilerini de konumlarıyla birlikte bu siteye girebilirler.
Girilen bilgiler onaylandığında, harita üzerinden yayımlanmaya başlar. İşletme, kendi bilgilerini güncelleyebilir.
İzmit Kent Rehberinin nasıl kullanılacağına ilişkin yardım sayfası. Sistemden en iyi şekilde yararlanmak ve sunulan işlevleri kullanabilmek için, kullanıcıların bu yardıma başvurmalarını tavsiye ederiz.
Sonuç
İşletmelerde GIS’in (Coğrafi Bilgi Sistemleri) rolü değişiyor. Geçmişte veriler genellikle tek bir departman tarafından toplanır ve işletmenin geri kalanına “akıllı” haritalar olarak dağıtılırdı.
Günümüzde ise GIS, iş problemlerini çözmeye yönelik kurumsal karar destek sistemidir. Kurumdaki herkes, konumsal veriye gerçek zamanlı erişim gereksinimi duyar ve veriyi kendi bakış açılarına göre görüntülemek ister. Veri bir kere girilir, herhangi bir yerden, herhangi bir zamanda erişilir.
GIS’in bu geniş tanımında kullanımı, GIS’in gerçek değerini ortaya çıkaracaktır. GIS’i sadece uzmanlar tarafından kullanılan bir kapalı kutu olarak değil, kurumsal boyutta gereksinimi olan herkesin kullanabileceği ve böylece en fazla verimin elde edilebileceği bir sistem olarak değerlendirilmesi gerekir.
