Yerel Bellek Kurumları Olarak Halk Kütüphaneleri: Türkiye’de Durum
Ahmet ALTAY
1Öz
Halk kütüphaneleri yerel kültür unsurlarının toplanması, düzenlenmesi, korunması, erişime sunulması ve gelecek kuşaklara aktarılmasında büyük sorumluluklar taşıyan önemli yerel bellek kurumlarıdır. Yerel kültür değerlerinin uzun süreli kalıcılığını ve erişimini sağlamak, halk kütüphanelerinin temel işlevleri arasındadır. Günümüzde halk kütüphaneleri yerel bellek işlevlerini dijitalleştirme, internet, sosyal medya gibi yenilik ve teknolojilerle destekleyerek, içinde bulunduğu yerel toplumun hem küresel dünya ile entegrasyonuna katkı sağlamakta hem de onların kültürel kimlik kazanımında ve aidiyet duygusunu pekiştirmekte önemli rol oynamaktadırlar. Bu çalışmada, halk kütüphanelerinin yerel kültür mirasının korunması, yerel kültür unsurlarının erişime sunulması ve yerel bellek kurumu olarak içinde bulunduğu toplumun hafızasının kalıcılığının sağlanmasındaki rolü ve fonksiyonları ele alınmıştır. Bu kapsamda çalışmada öncelikli olarak halk kütüphaneleri ve yerellik arasındaki ilişki irdelenmiş, ardından halk kütüphanelerinin yerel kültür belleği olma işlevi incelenmiştir. Halk kütüphanelerinin yerel bellek işlevleri ele alınırken önce “kültür”, “yerel kültür”, “kültürel miras” ve “kültürel bellek kurumları” kavramları tanımlanarak konunun kavramsal çerçevesi oluşturulmuş, sonrasında halk kütüphanelerinin yerel bellek kurumları olarak temel misyon ve sorumlulukları anlatılmıştır. Çalışmada ayrıca Türkiye’deki halk kütüphanelerinin yerel bellek işlevleri açısından genel bir değerlendirilmesi de yapılmıştır. Çalışmanın sonuç bölümünde ise halk kütüphanelerinin yerel niteliklerinin ve yerel bellek kurumu olma işlevlerinin önemine vurgu yapılarak, Türkiye’deki halk kütüphanelerinin yetersiz olan yerel niteliklerinin ve yerel bellek işlevlerinin güçlendirilmesine yönelik öneriler geliştirilmiştir.
Giriş
Kültür, insanoğlunun toplumsallaşması sonucunda ortaya çıkan, her şeyi kapsayan, oldukça geniş bir kavramdır. İnsana ve topluma dair maddi ve manevi her şey kültür olarak değerlendirilebilir. Kültürün devamlılığını sağlayan en önemli özelliği ise kuşaktan kuşağa aktarılabilir olmasıdır. Toplumlar kültürlerini çeşitli yollarla koruyarak sonraki kuşaklara aktarırlar. Bir sonraki kuşağa aktarılan her somut ve soyut unsur kültürel mirastır. Folklor, gelenekler, bilgi, vb. unsurlar kültürel mirasın soyut yönünü; bina, anıt, kitap, sanat çalışmaları vb. unsurlar ise somut yönünü oluşturmaktadır. Kültürel miras unsurlarının toplanması, düzenlenmesi, korunması, erişilebilir ve kullanılabilir olmasının sağlanmasında kültürel bellek kurumlarına büyük rol ve sorumluluklar düşmektedir. Kütüphane, arşiv ve müzeler, kültürel miras değerlerini yarınlara aktaran önemli kültürel bellek kurumlarıdır.
Özellikle içinde bulunduğu yerel toplumun geçmişten günümüze ulaşan somut ve soyut kültürel mirasını ve değerlerini, korumak ve yarınlara aktarmak sorumluluğunda olan halk kütüphaneleri, yerel nitelikleri ile en önemli yerel kültürel bellek kurumlarından birisidir.
1 * Dr. Öğr. Üyesi, Bartın Üniversitesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü, ahmetaltay57@hotmail.com
