Nükleik Asitler
Araş. Gör. Dr. Efe Kurtdede
Tanım
• Vitaminler normal vücut fonksiyonları ile büyüme ve sağlıklı yaşam için gerekli organik katalizörlerdir.
• Biyokimyasal reaksiyonlarda koenzim olarak rol oynarlar.
Vitaminlerin sınıflandırılması:
1.Yağda Çözünenler
(Vit A, Vit D, Vit E, Vit K) izopropen türevleridirler, apolar
moleküllerdirler, liposolubl dokularda depolanabilirler.
• Yağda çözünen moleküllerin emilmeleri için yağ emilim
bozukluğunun görülmemesi gerekir. Bu durum steatore ve safra tıkanıklıkları gibi hastalıklarda yağda çözünen
vitaminlerin malabsorbsiyonu sonucu oluşur.
• Bağırsaklardan emilen yağda çözünen vitaminler
şilomikronlar içerisinde depolanmak üzere karaciğere taşınır.
• Vitamin A, vitamin D, Vitamin K karaciğerde depolanır;
• vitamin E yağ dokuda depolanır.
• Yağda çözünen vitaminler, kanda liporpteinler veya spesifik bağlayıcı proteinler tarafından taşınır. Yağda çözünen vitaminler safra yoluyla atılırlar. İdarala
atılmazlar. Vitamin A ve Vitamin D’nin yüksek dozlerde alımı toksik etkiler meydana getirir.
• Ayrıca vitamin D, kalsiyum ve fosfor metabolizmasının
düzenlenişinde rol aldığı için hormon olarak kabul edilir.
2.Suda Çözünenler
• (Vit B1 (tiamin), vitamin B2 (riboflavin), nikotinik asit (niasin), vitamin B5 (pantotenik asit), vitaimn B6 (piridoksin), biotin (vitamin H), folik asit, vitamin B12, vitamin C (askorbik asit)) Vitamin C
dışındakiler metabolizmada koenzim olarak görev alırlar. Suda çözünür olup dokularda depolanmazlar (Vitamin B12 hariç), fazla alındıklarında idrarla atılırlar.
• Ayrıca suda çözünen vitaminlerin kimyasal yapıları birbirinden farklı olsa da hepsi polar moleküller olmaları sebebiyle suda çözünürler.
• Vitamin B12 hariç suda çözünen vitaminler bitkiler tarafından sentezlenebilir.
• Suda çözünen vitaminler, enzimatik reaksiyonlarda koenzim veya kosubstrat olarak görev alırlar.
• Başlıca özellikleri Memeli hücrelerinde sentezlenemediklerinden diyet ile alınmaları gereklidir.
Enzim aktivitesinde koenzim olarak (biyokatalizör) görev alırlar. Metabolizmayı düzenlerler (Karbonhidrat, yağ ve proteinlerin enerjiye dönüşümüne yardım ederler). Vücut yapılarına
katılmazlar. Enerji vermezler. Yerleri başka maddelerle doldurulamaz.Çok az miktarda gereksinim duyulur.
Yağda Eriyen Vitaminler Suda Eriyen Vitaminler
Vitamin Kimyasal Adı Vitamin Kimyasal Adı
A Retinol B kompleks
D2 Ergokalsiferol B1 Tiamin
D3 Kolekalsiferol B2 Riboflavin
E Tokoferol B3 Nikotinaimd
K Naftokinonlar B5 Pantotenik asit
B12 Kobalamin
C Askorbik asit
Vitamin B1 (tiamin, antiberiberik vitamin)
• Tiamin, bir metilen grubu üzerinden substute bir tiyazol
halkasının substüte bir primidine bağlanmasıyla meydana
gelir. Hücrelerde büyük oranda aktif koenzim formu olan
tiamin pirofosfat (TPP) halinde bulunur.
Tiamin Eksikliğinde
• Merkezi ve perifer sinir sistemi fonksiyonlarının
bozulması, ataksi, parezis, opitotonus, sinir sistemi hücrelerinde dejenerasyon
• Kalp ve dolaşım sisteminde bozukluklar
• Gastrointestinal bozukluklar
• Oksidasyon olaylarının sınırlı hale gelmesinde dolayı vücut
ısısının düşmesi
Vitamin B2 (riboflavin, laktoflavin)
• Pteridin (kondense pirimidin ve pirazin halkası) ile benzen halkası içeren üç halkalı bir sistemdir; ribitil ise ribozun indirgenmesiyle meydana gelen ribitolün kalıntısıdır.
• B2 vitamini ilk defa sütten elde edildiği için laktoflavin
adını da alır.
Riboflavin Yetersizliğinde
• Gözlerde yanma ve kaşınma,
• Ağızda ve dudakta çatlamalar ve yaralar,
• Gözlerde kanlanma,
• Dilde morarma,
• Dermatitis,
• Büyümede gecikme,
• Sindirim bozuklukları,
• Titremeler,
• Üşengeçlik,
• Deride yağlanma
Niasin (Nikotinik asit)
• Niasin (nikotinik asit), piridin-3-karboksilik asittir; bunun amidi olan nikotinamid ile birlikte vitamin etkisi
gösterirler
Niasin Yetersizlğinde
• Deri bozuklukları ve Pelegra (cüzzam),
• Mide-bağırsak ve sindirim bozuklukları,
• Sinirlilik,
• Baş ağrısı,
• Yorgunluk,
• Uykusuzluk,
• Mental depresyon,
• Vagus ağrısı ve sancı,
• İştah kaybı,
• Kas güçsüzlüğü,
• Solunum bozukluğu
Vitamin B5 (Pantotenik asit)
• Bir beta-alanin türevi olan pantotenik asit 2,4-dihidroksi -3-3-dimetil bütirik asit olan pantotenik asidin karboksil grubuyla beta-alaninin amino grubunun amid bağı ile bağlanmasından meydana gelmiştir. Bitkiler ve çoğu
mikroorganizmalar tarafından sentezlenen pantotenik asit,
omurgalılar için de mutlak esansiyel bir vitamindir.
Pantotenik asit Yetersizliğinde
• Ağrılı ve yangılı ayak,
• Deri anormallikleri,
• Büyümede gecikme,
• Nöbetli baş dönmesi,
• Sindirim düzensizlikleri,
• Kusma,
• Tez canlılık,
• Mide stresi
• Kas krampları
Biotin (vitamin H)
• Biyotine H vitamini veya koenzim R de denir. Biyotin
kondanse olmuş bir imidazol ile bir tiyofen halkasından ve
tiyofen halkasına bağlı bir valerik asitten oluşur.
Folik Asit
• Folik asit, pteroilmonoglutamik asittir; pteroik asit kısmı,
birbirine metilen köprüsü ile bağlı substitue bir pteridin
halka sistemi ve p-aminobenzoik asitten (PABA) ibarettir.
Lipoik Asit
• Bitkilerin çoğounda ve tiroid hariç bütün hayvansal
dokularda bulunan lipoik asit, 1,2-ditiolen-3-valerik asit kimyasal yapısındadır ve iki şekilde mevcuttur. Siklik bir disülfit yapıda olan lipoik asit ve 6 ile 8 pozisyonunda birer sülfidril grubu taşıyan indirgenmiş açık zincirli
dihidrolipoik asit şekilde redoks reaksiyonları sırasında (2
form) oluşabilir ve birbirine dönüşebilir.
Vitamin B12 (Kobalamin)
• Siyanokobalamin olarak da adlandırılan B12 vitamini iki kısımdan ibarettir. Bunlardan birisi, hemoglobinin porfirin halka sistemine benzeyen korrin halka sistemidir. Hem
grubundan farklı olarak dört pirol halkasından ikisi
birbirine metil köprüsüğ olmaksızın doğrudan bağlıdır.
Halka sisteminin içinde merkezi pozisyonda bulunan
kobalt atomu, dört pirrol halkasının azot atomlarından
birindeki hidrojenin yerine geçmiş ve diğer 3 azot atomu
ile koordine kovalent bağ oluşmuştur. B12 vitminin ikinci
bileşeni, D-riboza alda-N-glikozid bağıyla bağlanmış 5,6-
dimetil benzimidazol bazıdır.
Vitamin C
• C vitamini askorbik asit olarak da adlandırılır. Yapı itibariyle en basit
vitaminlerden biridir. Bir şeker asidinin laktonundan ibarettir. Birçok hayvan ve bitki askorbik asidi glikozdan ve diğer basit ön basamaklardan
sentezleyebilir. Mikroorganizmalarda askorbik asit yoktur. İnsan dahil bazı omurgalılar için esansiyeldir. Askorbik asit kolayca hidrojen atomu veren ve bu sırada dehidroaskorbik asitde dönüşen kuvvetli indirgeyici ajan yani
antioksidandır. Dehidroksiaskorbik asit de vitamin etkisine sahiptir. Bu aktivite, dehidroksi askorbik asidin lakton halkasının diketogluonik aside hidroliziyle kaybolur. Besinlerin ısıtılması sırasında askorbik asit büyük ölçüde etkisini kaybeder. Askorbik asit, memelilerde karaciğerde; kuşlar, kurbağalar ve sürüngenlerde ise böbreklerde sentezlenir.
Yağda Çözünen Vitaminler
• Vitamin A (Retinol)
• Vitamin A, dört izopren molekülünden kurulmuş bir
polienalkol olan retinolün biyolojik aktivesini gösteren bir grup bileşiği ifade eden jenerik bir terimdir. Retinol yapısı için izoprenlerden ikisi beta-iyonon halkasını diğer ikisi
yan zincir oluşturmuştur. A vitamini düoğada iki yaygın
şekilde mevcuttur. Memeli dokularında ve deniz suyu
balılarında bulunan A1 veya retinol, tatlı su balıklarında
bulunan A2 veya retinol2’dir Her ikisi altı üyeli karbon
halkası ve 11 karbonlu bir yan zincirden ibarettir.
•
Vitamin D (Kolekalsiferol)•
D vitamini etkisi gösteren 10 kadar farklı bileşik bilinmektedir. D vitaminlerine kalsiferoller de denilmektedir. En önemli olanları D2 vitamini (ergokalsiferol) ve D3 vitamini (kolekalsiferol)’dir.•
Vitamin D, mayada ve mantarlarda ergosterolden (provitamin D2) UV ışık etkisiyle türemiş ergokalsiferol (Vitamin D2) ilehayvanlarda deri altındaki yağ dokuda 7-dehidrokolesterolden
(provitamin D3) UV ışık etkisiyle türemiş kolekalsiferolün (Vitamin D3) ortak adıdır.
• Vitamin E (Tokoferoller)
• Vitamin E, doğal olarak oluşan etkisini sekiz bileşiğin gösterdiği bilinmektedir.
Tokoferoller, tokol çekirdeğinden türemişlerdir; aralarındaki farklılık, tokol çekirdeğinin farklı yerlerine farklı sayıda metil grubu eklenmiş olmasından
ileri gelmektedir. Vitamin olarak doğada en yaygın şekilde dağılmış bulunan ve en büyük biyolojik aktiviteye sahip olan tokoferol, alfa-tokoferoldür.
• Tokoferoller bir kroman halka sistemi ve izoprenoid bir yan zincir içerirler.
Kroman halka sistemi, bir benzen halkası ile bir piran halkasının
kondensasyonundan meydana gelir. 2-Metil-2-fitil-6-hidroksi kromana tokol denir. Bütün tokoferoller tokol türevleridir.