Burdur Süt Üretiminde Maliyet, Durum Tespiti ve Eğitim Faaliyetleri

Süt Üretiminde Maliyet, Durum Tespiti ve Eğitim Faaliyeti

Projesi

Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi - Veteriner Fakültesi Burdur

Bu yayın T.C. Batı Akdeniz Kalkınma Ajansı 2011 Yılı Doğrudan Faaliyet Destek Programı

kapsamında yürütülmüş olan TR61/11/DFD/0004 referans numaralı projenin sonuç kitabıdır.

1

İÇİNDEKİLER

1. GİRİŞ ... 5

1.1. Burdur İlinin Coğrafi Yapısı ve Tarihi ... 5

1.1.1. Coğrafi Yapı ... 5

1.1.2. Tarihi ... 5

1.2. İlin Topografik Yapısı ve Toprak Özellikleri ... 5

1.2.1. Topografik yapı... 5

1.2.2. Toprak özellikleri ... 6

1.3. Arazi Varlığı ve Dağılımı ... 6

1.4. Bitkisel Üretim ve Verim ... 7

1.4.1. Yem Bitkileri ... 7

1.5. Hayvansal Üretim ve Verimler ... 7

1.5.1. Hayvan varlığı... 7

1.5.2. Büyükbaş ve küçükbaş hayvan üretimi ve verimi ... 8

1.5.3. Bitkisel ve hayvansal üretim geliri durumu ... 8

1.6. Projenin Amacı ... 10

1.7. Proje Faaliyetinin Gerçekleştirilmesi ... 11

1.7.1. Proje ekibinin oluşturulması ... 11

1.7.2. Projenin uygulanacağı işletmelerin seçimi ... 11

1.7.3. Projenin uygulanması ... 12

1.7.4. Örnek işletmelere inceleme gezisi ... 12

1.7.5. Proje kapsamında düzenlenen toplu eğitim seminerleri ... 12

1.7.6. Proje nihai raporunun, proje sonrası değerlendirme raporunun hazırlanması ve kitabı basımı ... 12

2. GEREÇ VE YÖNTEM ... 13

3. BULGULAR... 20

3.1. Genel Bulgular ... 20

3.2. İşletmelerin Ekonomik Analizi ve Sütün Maliyetine İlişkin Bulgular ... 28

3.3. Ahırların Yapısı ve Koşullarına İlişkin Bulgular ... 37

3.4. Yem Üretimi ve Depolamaya İlişkin Bulgular ... 42

3.5. Büyükbaş Hayvanların Bakım ve Beslemesine İlişkin Bulgular ... 50

3.6. Buzağıların Bakım ve Beslenmesine İlişkin Bulgular ... 53

3.7. Süt Sığırlarının Kuru Dönem Bakım ve Beslemesine İlişkin Bulgular ... 58

4. TARTIŞMA VE SONUÇ ... 59

5. PROJE KAPSAMINDA SUNULAN SEMİNER DAVETİYESİ ÖRNEĞİ ... 62

2

6. PROJE KAPSAMINDA SUNULAN SEMİNER İÇİN HAZIRLANAN BROŞÜR ... 62 7. İŞLETME ZİYARETLERİNDE RASYON DÜZENLEMELERİNDEN ÖRNEKLER ... 63 8. GÖLHİSAR VE TEFENNİ İLÇELERİNDE VERİLEN SEMİNERLERDEN DERLENEN FOTOĞRAFLAR ... 66 9. ZİYARET EDİLEN ÖRNEK İŞLETMELERDEN FOTOĞRAFLAR... 66 10. ZİYARET EDİLEN İŞLETMELERDEN ÖRNEK FOTOĞRAFLAR... 66

3

TABLO DİZİNİ

Tablo 1. Burdur ilinin arazi varlığının dağılımı ... 7

Tablo 2. Yonca (Yeşil Ot) ... 7

Tablo 3. Fiğ (Yeşil Ot) ... 7

Tablo 4. Korunga (Yeşil Ot) ... 7

Tablo 5. Hayvan Pancarı ... 7

Tablo 6. Burdur ilinde hayvan varlığında yıllar içinde görülen değişim (2004 – 2011). ... 8

Tablo 7. Yıllar arası hayvansal ürünler üretimi (2000-2011). ... 8

Tablo 8. Burdur ilinde yetiştirilen tahılların il ekonomisindeki yeri ... 9

Tablo 9. Burdur ilinde yetiştirilen kaba yemlerin il ekonomisindeki yeri ... 9

Tablo 10. Burdur ilinde yetiştirilen hayvansal ürünlerin il ekonomisindeki yeri ... 9

Tablo 11. Burdur ili süt sığırcılığı işletmelerine ait genel bilgiler ... 21

Tablo 12. İşletmelerdeki sığır varlığının ilçe ve köylere göre dağılımı ... 22

Tablo 13. İşletme sahiplerinin sığırların bakım ve beslemesiyle ilgili danıştığı kurumlar ... 23

Tablo 14. İşletme sahibinin eğitici faaliyetlere katılım durumu ... 23

Tablo 15. İşletmeye dışarıdan eğitici faaliyet için gelinme durumu ve gelen kuruluşlar ... 23

Tablo 16. İşletmeye hayvanların temin şekli ... 24

Tablo 17. Köyde toplu sağım bulunma durumu ve memnuniyet dereceleri ... 24

Tablo 18. Bir yılda sağlık sebebiyle elden çıkarılan süt sığırı ve diğer hayvan (dana, düve, buzağı) sayısı ... 25

Tablo 19. İşletmelerin ortalama süt verimi ve laktasyon süreleri ... 26

Tablo 20. Hayvan besleme hatalarından kaynaklanan hastalıkların görülme insidensi, suni tohumlama oranı ... 27

Tablo 21. İşletmelerde ekonomik analiz bulgularının il ve ilçelerde maliyet kalemlerine göre dağılımı (TL) .... 28

Tablo 22. İşletmelerde ekonomik analiz bulgularının il ve ilçelerde maliyet kalemlerine göre dağılımı (TL) .... 29

Tablo 23. İşletmelerde ekonomik analiz bulgularının il ve ilçelerde maliyet kalemlerine göre oransal dağılımı (%) ... 30

Tablo 24. İşletmelerde ekonomik analiz bulgularının il ve ilçelerde maliyet kalemlerine göre oransal dağılımı (%) ... 31

Tablo 25. İncelenen üretim döneminde işletmelerin kâr/zarar durumları ... 32

Tablo 26. İşletmeler genelinde il merkezi ve ilçelere göre gelir gider durumları ve bir litre süt maliyeti ... 32

Tablo 27.Yalnızca kâr eden 36 işletmede il merkezi ve ilçelere göre gelir gider durumları bir litre süt maliyeti 33 Tablo 28. Zarar eden 14 işletmede il merkezi ve ilçelere göre gelir gider durumları bir litre süt maliyeti ... 33

Tablo 29. İşletmelerin kârlılık ve verimlilik oranları... 34

Tablo 30. Satılan bir litre sütün yem maliyeti, süt sığırı başına düşen yatırım oranı ve süt sığırı başına düşen masraf oranı ... 36

Tablo 31. İşletmelerin hayvansal üretimde kullanılan makina ve teçhizatlara sahip olma durumları ... 37

Tablo 32. Ahırların yapısı ve koşulları ... 38

Tablo 33. İşletmelerin aydınlama ve havalandırma durumları ile silaj pH değerleri... 39

Tablo 34. İşletme barınaklarının özelliklerine ilişkin bilgiler ... 40

Tablo 35. Ahırların yapısal durumuna ilişkin bilgiler ... 41

Tablo 36. İşletmenin yem bitkisi ekimi için kullandığı tarım arazisi varlığı ve niteliği ... 43

Tablo 37. Yem üretimi ve depolamaya ilişkin veriler ... 44

Tablo 38. İşletmede silaj yapımına ilişkin bilgiler... 45

Tablo 39. İşletmelerde üretilen kaba yem maddeleri ve ortalama verimleri (da/kg) ... 46

Tablo 40. İşletmelerde üretilen kaba yem maddeleri ve ortalama verimleri (da/kg) ... 47

4

Tablo 41. İşletmelerde üretilen konsantre yem maddeleri ve ortalama verimleri (da/kg) ... 48

Tablo 42. İşletmelerde yem bitkilerinin hasat edilme vakitleri ... 49

Tablo 43. Kaba yemin sığırlara veriliş şekli ... 49

Tablo 44. Karma yemin temin edilme şekli ... 49

Tablo 45. Büyükbaş hayvanların bakım ve beslemesi ... 51

Tablo 46. Büyükbaş hayvanların bakım ve beslemesi ... 52

Tablo 47. Buzağıların bakım ve beslemesi ... 54

Tablo 48. Buzağıların bakım ve beslemesi ... 55

Tablo 49. Bazı önemli besin maddelerinin buzağı rasyonunda ilk kullanım zamanları ... 56

Tablo 50. Bazı önemli besin maddelerinin buzağı rasyonundan çıkarılma vakitleri ... 57

Tablo 51. Kuru dönem bakım ve beslemesi ... 58

ŞEKİL DİZİNİ

Şekil 2. Burdur ilindeki toprak gruplarının dağılımı ... 6

5 1. GİRİŞ

1.1. Burdur İlinin Coğrafi Yapısı ve Tarihi 1.1.1. Coğrafi Yapı

Burdur ili Güneybatı Anadolu’da Göller Bölgesinde konumlanmaktadır. Doğu ve güneyinde Antalya, güney batısında Muğla ve Denizli, kuzeyinde ise Afyon ve Isparta illeri bulunmaktadır. Ege, İç Anadolu ve Akdeniz bölgeleri arasında batı geçit bölgesinde yer alır. 37

10’- 39

20’ kuzey enlemleri ile 29

35’- 50

25’ doğu boylamları arasında yer alır.

İlin yüzölçümü 7.135 km

’dir, bu alanın 296 km

’sini su satıhları oluşturmaktadır. Aksu ırmağı ile sınır olan ilde ortalama rakım yaklaşık 1.000 m’dir.

1.1.2. Tarihi

Burdur adının kaynağına ilişkin henüz kanıtlanmamakla beraber çeşitli iddialar bulunmaktadır. Bir iddiaya göre kent Burdur adını, Bizans döneminde bu yerleşime “Polydorion” denilmesinden almıştır, başka bir iddiaya göre Burdur adı, göl kenti anlamına gelen “Limonobria” sözcüğünden türemektedir, diğer bir rivayete göre de “Burada dur” sözcüğü zamanla “Burdur”a dönüşerek kent, günümüz adını almıştır.

Burdur ili neolitik çağa kadar inen zengin tarihi içinde birçok yerleşimlere sahne olmuştur. Çeşitli kaynaklar ve arkeolojik kalıntılar bu uzun geçmişin izlerini taşımaktadır. Nitekim neolitik çağa ait yerleşimlerin görüldüğü Hacılar köyünden başlayarak M.Ö.17 yüzyıla kadar uzanan ve Asur ticaret kolonileri çağı adıyla anılan devreye ait eserlerin bulunduğu Düğer köyü ve Yarışlı gölü kıyıları ilin tarihinin aydınlatılması bakımından büyük önem taşıyan kalıntılara ev sahipliği etmektedir.

İl topraklarının büyük bir kısmı antik çağda Pisidia bölgesinin sınırları içinde yer almaktaydı.

Türklerin Anadolu’ya yerleşiminden önce uzun süre Roma İmparatorluğunun idaresinde yer alan bölgeye, 1071 Malazgirt Savaşından sonra Türkmenlerin Kınalı Aşireti yerleşmiştir. Daha sonra Hamitoğulları Beyliğinin idaresine giren bölge, 1391’de Anadolu Beylerbeyliği merkezi olan Kütahya’ya bağlanmıştır. I. Dünya Savaşı sonrasında Burdur Kuvayi Milliye Teşkilatı çalışmalarını uzun süre bağımsız yürüttüyse de Sivas Kongresinden sonra Anadolu ve Rumeli Müdafai Hukuk Cemiyetine bağlanmıştır. Burdur Sancağı cumhuriyetle birlikte il olmuştur (İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü, Burdur, 2012).

1.2. İlin Topografik Yapısı ve Toprak Özellikleri 1.2.1. Topografik yapı

Göller bölgesinde, topografik olarak en karakteristik yapıyı Burdur ili göstermektedir. İlde değişik

rakımlı dağ ve tepeler, ova ve vadi karakteristiğinde düzlükler ile göller mevcuttur. Burdur ilinin

topografik yapısı Şekil 1’de görülmektedir.

6 Şekil 1. Burdur ilinin topografik yapısı

İlin en yüksek noktasını 2.598 m yüksekliğindeki Koçaş Dağı temsil etmektedir.

1.2.2. Toprak özellikleri

İl arazisi farklı jeolojik zamanlara ait formasyonların bir araya geldiği karışık bir yapıya sahiptir.

İkinci jeolojik zamandan önce Tetis jeosenklinal sahası içinde kalmış olan arazisi Alp Orijinezi ile ikinci üçüncü ve dördüncü görünümünü kazanmıştır. İl arazisinde yaygın olarak görülen formasyonlar, meteozik ve tersiyerin muhtelif devirlerine aittir.

Burdur ilinde toprak gruplarının dağılımı Şekil 2’de belirtildiği gibidir.

Şekil 2. Burdur ilindeki toprak gruplarının dağılımı

(İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü, Burdur, 2012)

İlde bulunan toprak grupları arasında ilk sırayı kahverengi orman toprakları almakta ve bunu sırasıyla kireçsiz-kahverengi orman toprakları ile kestane renkli topraklar izlemektedir.

1.3. Arazi Varlığı ve Dağılımı

Burdur ilinin toplam arazi varlığı Tablo 1’de görüldüğü üzere 713.500 hektardır. Tarım arazisi olarak

ilin toplam arazisinin ancak %29,4’ü kullanılabilmektedir.

7 Tablo 1. Burdur ilinin arazi varlığının dağılımı

Nitelik Alan (Ha) Oranı (%)

Tarım Arazisi 209.828 29,41

Çayır Mer’a 9.118 1,28

Orman Alanı 325.601 45,63

Su Satıhları 29.693 4,16

Tarıma Elverişsiz Alan 139.260 19,52

Toplam 713.500 100,00

(İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü, Burdur, 2012)

1.4. Bitkisel Üretim ve Verim

1.4.1. Yem Bitkileri

Burdur ilinde yem bitkileri ekiliş, üretim ve verimleri Tablo 2, Tablo 3, Tablo 4, Tablo 5’te sunulmuştur.

Tablo 2. Yonca (Yeşil Ot)

Yıllar 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

Ekiliş (Ha) 2.366,00 2.883,00 2.916,00 3.075,00 4.122,50 4.100,50 4.305,6 Üretim (Ton) 77.810,00 29.396,00 42.013,00 19.735,00 60.261,00 122.567,50 141.655,7 Verim (Kg/Da) 3.288,67 1.019,63 1.440,78 641,79 1.461,76 2.989,09 3.290,03 Tablo 3. Fiğ (Yeşil Ot)

Yıllar 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

Ekiliş (Ha) 4.391,00 5.410,00 9.922,00 7.726,00 5.175,50 4.967,30 4.887,90 Üretim (Ton) 6.820,00 15.885,00 41.774,00 32.450,00 15.517,00 47.668,97 52.703,20 Verim (Kg/Da) 155,32 293,62 421,02 420,01 299,82 959,66 1078,24 Tablo 4. Korunga (Yeşil Ot)

Yıllar 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

Ekiliş (Ha) 1.093,00 1.326,00 1.773,40 1.704,00 1.699,50 1.467,90 1.367,80 Üretim (Ton) 10.840,00 4.229,00 10.566,00 10.139,00 4.260,00 10.267,40 10.029,375 Verim (Kg/Da) 991,77 318,93 595,80 595,01 250,66 699,46 733,25 Tablo 5. Hayvan Pancarı

Yıllar 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

Ekiliş (Ha) 333,00 221,20 322,00 364,50 372,40 340,50 351,40 Üretim (Ton) 21.825,00 13.122,00 18.695,00 22.818,50 22.529,50 16.702,00 18.174 Verim (Kg/Da) 6.554,05 5.932,19 5.805,90 6.260,22 6.049,81 4.905,14 5.171,88

1.5. Hayvansal Üretim ve Verimler 1.5.1. Hayvan varlığı

Burdur ilinde hayvan varlığı ve yıllar içinde hayvan varlığında görülen değişim Tablo 6’da

sunulmuştur.

8

Tablo 6. Burdur ilinde hayvan varlığında yıllar içinde görülen değişim (2004 – 2011).

Yıllar 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

Sığır

Kültür Melezi Kültür Irkı Yerli

24.262 24.309 25.060 20.278 15.727 7.090 - -

77.759 100.044 105.030 107.959 114.909 130.676 143.150 157.128

3.595 2.430 2.606 1.827 1.931 2.784 - -

105.616 126.783 132.696 130.064 132.567 140.550 143.150 157.128 Küçükbaş

Koyun Tiftik Keçisi Kıl Keçisi

137.408 132.636 140.298 123.990 108.494 100.550 106.710 126.735

- - - 850 50 - - -

98.275 90.029 62.660 53.455 53.896 55.000 62.020 87.170

Tablo 6’da görüldüğü üzere Burdur ilinde büyükbaş hayvanların 2010 yılı itibariyle bütünü kültür ırkı hayvanlardan oluşmaktadır.

1.5.2. Büyükbaş ve küçükbaş hayvan üretimi ve verimi

Burdur ilinde üretimi yapılan kırmızı et; işlenmemiş kırmızı et olarak ya da Güç Birliği Et Kombinası ve 3 imalathanede üretimi yapılan sucuk şeklinde piyasaya sürülmektedir. Süt ve süt ürünlerinin ise bir bölümü ilde sınırları içerisinde, özel bir firmaya ait 1 fabrika ile 16 mandıra tarafından işlenmektedir.

Üretilen sütün %85’i il dışına pazarlanmaktadır. Burdur ilinin 2000-2011 yılları arası yıllık hayvansal ürünler üretim miktarları Tablo 7’de verilmiştir.

Tablo 7. Yıllar arası hayvansal ürünler üretimi (2000-2011).

Yıl Süt

(Ton)

Et (Ton)

Yapağı Yün-Kıl (Ton)

Bal (Ton)

Yumurta (Adet)

2000 228.863 2.014 305 588 137.380.000

2001 234.426 3.179 309 551 97.982.500

2002 219.049 2 979 234 692 58.880.080

2003 243.423 2.779 248 622 56.036.700

2004 210.000 3.611 334 592 54.445.290

2005 214.573 5.842 275 730 57.637.800

2006 236.000 4.710 272 455 44.931.610

2007 250.000 5.821 239 341 41.527.627

2008 253.958 5.702 210 452 38.296.294

2009 270.000 3.906 - 730 50.564.096

2010 303.758 2.127 223 534 45.000.000

2011 335.467 3.677 - 462 38.501.250

1.5.3. Bitkisel ve hayvansal üretim geliri durumu

Burdur ilinde 2011 yılı içerisinde üretilen bitkisel ve hayvansal ürünlerin üretim değerleri ile il

ekonomisine sağlamış olduğu katkıya yönelik hesaplamalar Tablo 8, Tablo 9 ve Tablo 10’da

verilmiştir. Bitkisel üretim içerisinde en büyük katkı tarla bitkilerinden elde edilmektedir.

9

Tablo 8. Burdur ilinde yetiştirilen tahılların il ekonomisindeki yeri

(Ton)

Ortalama Fiyat (TL/Kg)

Brüt Üretim Değeri (TL)

Oran (%)

Buğday (Durum) 150.654,85 0,55 82.860.167,50 41,30

Buğday (Diğer) 93.459,12 0,55 51.402.514,35 25,62

Arpa 108.811,80 0,52 56.582.136,00 28,20

Çavdar 9.038,76 0,5 4.519.380,00 2,25

Yulaf Dane 4.756,27 0,8 3.805.016,00 1,90

Tritikale (Dane) 1.240,40 0,55 682.220,00 0,34

Mısır Dane 1.281 0,6 768.600,00 0,38

Tahıllar Toplam - - 200.620.033,85 39,86

Tablo 9. Burdur ilinde yetiştirilen kaba yemlerin il ekonomisindeki yeri

(Ton)

Ortalama Fiyat (TL/Kg)

Brüt Üretim

Değeri (TL) Oran (%)

Yonca (Yeşil Ot) 141.655,70 0,35 49.579.495,00 28,92

Korunga (Yeşil Ot) 10.029,38 0,35 3.510.281,25 2,05

Fiğ (Yeşil Ot) 52.703,20 0,30 15.810.960,00 9,22

Sorgum (Yeşil Ot) 3.700 0,30 1.110.000,00 0,65

Hayvan Pancarı 18.174 0,50 9.087.000,00 5,30

Mısır Silaj (1.2. Üretim) 231.332 0,35 80.966.200,00 47,23

Mısır Hasıl (1.2. Üretim) 6.387 0,35 2.235.450,00 1,30

Yulaf (Yeşil Ot) 21.249,20 0,40 8.499.680,00 4,96

Tritikale (Yeşil Ot) 1.595 0,40 638.000,00 0,37

Yem Bitkileri Toplam - - 171.437.066,25 34,06

Tablo 10. Burdur ilinde yetiştirilen hayvansal ürünlerin il ekonomisindeki yeri

Hayvansal Ürünler Ürün Miktarı

(Ton)

Ortalama Fiyat (TL/Kg)

Brüt Üretim Değeri (TL)

Koyun Eti 2.720 25 68.000,00

Kuzu Eti 12.333 27 332.991,00

Keçi Eti 1.631 25 40.775,00

Oğlak Eti 1.344 27 36.288,00

Sığır Eti 3.676.601 22 80.885.222,00

Tavuk Yumurtası (Adet) 38.501.250 0,16 6.160.200,00

Süt 335.467 0,745 249.922,92

Bal 462.100 15 6.931.500,00

Alabalık 8.504.294 4 34.017.176,00

Sazan 4.874 5 24.370,00

Yayın 100 10 1.000,00

Sudak 204 7 1.428,00

Diğer 1.899 1 1.899,00

Hayvansal Üretim Değeri Toplamı 128.750.771,92

(İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü, Burdur, 2012)

Tarımsal üretimden elde edilen toplam gelir dikkate alındığında; hayvansal üretim değeri tarla bitkileri

üretim değerinden sonra ikinci sırada yer almaktadır.

10 1.6. Projenin Amacı

“Burdur’da Tarım Sektörünün Sorunları ve Çözüm Önerileri” başlıklı, 13 Ekim 2010 tarihinde Batı Akdeniz Kalkınma Ajansı (BAKA) tarafından düzenlenen çalıştayda yem bilgisi, rasyon ve hayvan besleme konusunda önemli eksikliklerin bulunduğu belirtilmiştir. Bu çalıştay sonucunda “Süt İşletmeciliği Çalışma Grubu” tarafından oluşturulan raporun, sorunlar ve çözüm önerileri başlığı altında; işletmelerin küçük ölçekli olması, hayvan sağlığı sorunlarının (özellikle besleme hatalarından kaynaklanan sorunlar), kullanılan rasyonun düzenlenmesinin, çiftçilerin eğitim yetersizliğinin, kaba yem yetersizliğinin, ölçüsüz ve rastgele konsantre yem kullanmasının temel sorunlar arasında olduğu ortaya konulmuştur. Bu proje, çalıştayda belirtilen bu sorunların çözümüne katkıda bulunmak amacıyla Burdur’da hayvancılığın iyileştirilmesine yönelik ilk adımı atmak, veteriner fakültesi ile yetiştiricilerin ilişkisini kuvvetlendirmek üzere planlanmıştır.

Proje, işletmelerde yem bilgisi, rasyon ve hayvan besleme konularında eksiklerin giderilmesine katkı sağlamak, işletmelerin maliyet durumları ile kârlılık ve verimlilik durumlarını tespit etmek amacıyla yapılmıştır. Bu faaliyetin sonucunda rasyon konusunda bilincin artırılarak yem ve sağlık giderlerinin azaltılması da hedeflenmektedir.

Burdur ili ekonomisinde hayvancılık önemli bir paya sahiptir. Türkiye genelinde tarım ve hayvancılık sektöründe istihdam edilen işgücü oranı TÜİK verilerine göre %25,2 seviyesindeyken bu oran TR61 (Antalya, Burdur, Isparta) bölgesinde %33,9’a, Burdur ilinde %41’e ulaşmaktadır (Türkiye İstatistik Kurumu, TÜİK, 2012). Burdur ilinde faaliyet gösteren hayvansal üretim içerisinde en büyük pay süt sığırcılığına aittir. Süt sığırcılığı işletmelerinin girdilerinin büyük bölümünü (%60-%80) yem maliyetleri oluşturmaktadır. Yem maliyetinde sağlanabilecek en küçük optimizasyon bile 1 lt sütün üretim maliyetini düşürecek ve işletme karlılığına önemli katkılarda bulunacaktır. Rasyonun (gün içinde tüketilen kaba ve konsantre yemlerin tümü) doğru biçimde düzenlenmesi aynı zamanda beslemeye bağlı hastalıkların azalmasını sağlayarak sağlık masraflarının da düşmesine katkıda bulunacaktır.

Orta ölçekli işletme sahiplerinin -gerekli görüldüğünde- rasyon değişikliklerini uygulayabilecek ekonomik güce ve bilinç düzeyine sahip olmaları ve bu işletmelerde sonuçların ekonomik getirilerinin daha belirgin olarak tespit edilebileceği düşüncesiyle projenin orta ölçekli işletmelerde uygulanmasına karar verilmiştir. Aynı zamanda seçilen bu orta ölçekli işletmeler diğer işletmelere de örnek teşkil edebilecektir.

Bu projede genel amaç, orta ölçekli işletmelerde uygulanan rasyon ve besleme yöntemlerinin mevcut durumunun belirlenmesinin ardından her bir işletme için uygun rasyon hesaplarının yapılması ve bu rasyonların yetiştirici tarafından uygulanmasına yönelik hayvanların beslenmesiyle ilgili eğitim faaliyeti ile süt üretiminin maliyetinin ekonomik açıdan ortaya konulmasıdır.

Projenin özel amaçları ise;

1. İşletmelere yapılacak birebir ziyaretlerle işletmelerin kullandıkları mevcut rasyonlar ve hayvan besleme yöntemleri tespit edilerek;

a) yemlemedeki hatalı uygulamaların düzeltilmesine,

11 b) süt veriminin artırılmasına,

c) hayvan sağlığının iyileştirilmesine ve

d) süt maliyetinin azaltılmasına hizmet edecek yeni rasyonlar hazırlamak,

2. Buzağı, düve, kuru dönem süt sığırı besleme, laktasyon pik dönemi süt sığırı besleme konularında yetiştiricilere eğitim vermek,

3. Yetiştiricilerin süt üretim maliyetlerini belirlemek,

4. Orta ölçekli süt sığırcılığı işletmelerinin karlılık ve verimlilik durumlarını ortaya koymaktır.

1.7. Proje Faaliyetinin Gerçekleştirilmesi 1.7.1. Proje ekibinin oluşturulması

Proje ekibinin oluşturulması projenin başlangıç faaliyetidir. Proje ekibi aşağıda detaylı biçimde açıklanan kişilerden teşkil edilmiştir.

Proje koordinatörü: Projenin gerçekleştirilmesi için gerekli ön hazırlığın yapılmasından, proje ekibinin koordine edilmesinden, anketlerin oluşturulmasından, çiftliklerde yapılacak çalışmanın düzenli bir biçimde yürütülmesinden, eğitim faaliyetlerinin planlanmasından, proje raporlarının hazırlanmasından sorumlu akademisyen.

Hayvan besleme ve beslenme hastalıkları uzmanı: Projenin hazırlanmasında, anketlerin oluşturulmasında, çiftlik faaliyetlerinin ve hayvanların rasyonlarının düzenlenmesinde, bu konudaki eğitim faaliyetlerinde görevli akademisyen.

Hayvan sağlığı ekonomisi ve işletmeciliği uzmanı: Projenin hazırlanmasında, anketlerin oluşturulmasında, anketlerin değerlendirilmesinde, işletmelerin ekonomik analizinde ve proje raporlarının hazırlanmasında görevli akademisyen.

Destek personeli: Projenin yürütüleceği çiftliklerin seçiminde ve yetiştiricilerle bağlantının kurulmasında görevli Burdur Gıda, Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğünde çalışan ziraat mühendisi.

1.7.2. Projenin uygulanacağı işletmelerin seçimi

Projenin uygulanacağı işletmelerin seçimi, Burdur Gıda, Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü ile koordine edilmiştir. Burdur Gıda, Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğünün işletmelerle ilgili veri tabanından ve sahaya yönelik tecrübelerinden faydalanarak işletmecileri yeniliklere açık olan işletmelerden Burdur ili merkez ve ilçelerine bağlı 50 adet orta ölçekli işletme projeye dâhil edilmiştir.

İşletme sayısının belirlenmesinde, tüm projenin süresinin 3 ayla sınırlı olması ve her işletmede

geçirilecek sürenin uzun olması dikkate alınmıştır. Anket çalışmasının gerçekleştirilmesi, hayvan

besleme konusunda işletme sahibi ile diğer personelin eğitimi, mevcut rasyonun görülmesi ve

değerlendirilmesi ile yeni rasyonun hazırlanması gibi nedenlerle bir gün içerisinde en fazla 2

işletmenin ziyaret edilebilmiştir.

12 1.7.3. Projenin uygulanması

Projenin uygulanması esnasında her bir işletme, yerinde ziyaret edilmiş (Bu aşamada dijital fotoğraf makinası ile işletmelerin özellikleri kayıt altına alınmıştır.) hazırlanan anket kitapçığı ile hayvan besleme ve kullanılan yemlerle, işletmenin maliyetleriyle ilgili ayrıntılı bir durum tespiti yapılmış (Bu aşamada pozometre ve anemometre işletmedeki hava akımı ve ışık durumunun tespitinde kullanılmıştır.) ve hayvanlara hangi yemden ne kadar yedirildiği konusunda ayrıntılı bilgiler alınarak yetiştiricilerin uyguladıkları rasyon belirlenmiş ve her işletmede işletme sahibi ve sorumlu personele ekonomik olanakları ile kaynağa ulaşma güçleri göz önünde bulundurularak uygulayacakları yeni rasyon ve hayvan besleme konularında (buzağı, düve, süt sığırı) eğitim verilmiştir. İşletmelerdeki silajın kalitesinin önemli bir göstergesi olan asitlik değerinin ölçümü pH metre ve bitki suyu ektraksiyon makinası ile yapılmıştır. İşletme sahiplerine, işletme kayıtlarını düzenli olarak tutmaları için işletme kayıt defteri de verilmiştir.

1.7.4. Örnek işletmelere inceleme gezisi

Özel sektöre ait modern sığırcılık işletmeleri ziyaret edilerek hayvan besleme ve maliyetlerle ilgili çok değerli olan bilgi transferi yapılmıştır. Bu amaçla Macaristan’ın Hodmezovasarhely kentinde 1.000 başlık süt sığırı işletmesi, besi sığırı çiftliği ve hayvancılık fuarı Doç.Dr. Fatma KARAKAŞ OĞUZ ve Doç.Dr. M. Numan OĞUZ tarafından ziyaret edilmiştir. Yine 07.06.2012 tarihinde de Bucak’da bulunan ÇANGIR çiftliği gezilmiş olup, hayvan besleme yöntemleri, çiftliğin maliyetleri hakkında bilgi edinilmiştir. Her iki ziyaretle ilgili resimler proje ile ilgili fotoğraflar bölümünde verilmiştir.

1.7.5. Proje kapsamında düzenlenen toplu eğitim seminerleri

Proje kapsamında Burdur iline bağlı Gölhisar ve Tefenni ilçelerinde “Burdur Yöresinde Süt Sığırı Beslemede Karşılaşılan Bazı Sorunlar ve Çözüm Önerileri” başlıklı eğitim seminerleri Doç. Dr. Fatma KARAKAŞ OĞUZ ve Doç. Dr. M. Numan OĞUZ; “Süt Sığırcılığı İşletmelerinde Maliyetlerin Hesaplanmasında Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar” başlıklı seminer de Yrd. Doç. Dr. Cevat SİPAHİ tarafından sunulmuştur. Gölhisar’daki seminere 42 kişi, Tefenni’deki seminere 68 kişi katılmıştır. Seminere katılımın az olmasının sebeplerinden biri işletme sahiplerinin hayvancılık yanında tarımla da uğraşmaları nedeniyle tarlada yaz mevsimde işlerin yoğun olması ve seminerin düzenlendiği tarihlerde hava sıcaklıklarının çok artmış olmasıdır.

1.7.6. Proje nihai raporunun, proje sonrası değerlendirme raporunun hazırlanması ve kitabı basımı

Anket ve eğitim çalışmalarının ardından elde edilen veriler, bilimsel ve ekonomik açıdan

değerlendirilerek proje sonuç kitabı hazırlanmıştır.

13 2. GEREÇ VE YÖNTEM

Batı Akdeniz Kalkınma Ajansı (BAKA) tarafından desteklenen “Süt Üretiminde Maliyet, Durum Tespiti ve Eğitim Faaliyeti” adlı TR61/11/DFD/4 no.lu proje kapsamında öncelikle; süt sığırcılığı işletmelerinin; süt üretim maliyetlerinin, bakım ve beslemeye yönelik alışkanlıklarının tespitine yönelik sorulardan oluşan bir anket formu hazırlanmıştır. Hazırlanan anket formu dokuz bölümden oluşmaktadır.

Anket formunun birinci bölümde işletme ile ilgili genel bilgilerin elde edilmesine yönelik sorular yer almaktadır. İkinci bölümünde işletmenin sabit masraflarını, üçüncü bölümünde işletmenin değişken masraflarını, dördüncü bölümünde ise işletmenin gelirlerini tespit etmeye yönelik sorular yer almaktadır. Anket formunun ilk dört bölümünden elde edilecek verilerin analizi sonucunda proje kapsamında yer alan süt sığırcılığı işletmelerinde 1 (bir) litre sütün üretim maliyeti hesaplamıştır.

Anket formunun beşinci bölümünde ahırların yapısı ve fiziki koşullarının, altıncı bölümünde yem üretimi ve depolama durumlarının tespitine yönelik sorular yer almaktadır. Birinci, beşinci ve altıncı bölümlerdeki sorulardan elde edilen verilerin analizi ile işletmelerin genel durumları tespit edilmiştir.

Formun yedinci bölümünde büyükbaş hayvanların, sekizinci bölümünde buzağıların ve dokuzuncu bölümünde yer alan kuru dönemdeki ineklerin bakım ve beslemesine yönelik sorulardan elde edilen verilerin analizi ile araştırmaya dâhil edilen işletmelerin bakım ve beslemeye yönelik alışkanlıkları ile kullandıkları yöntemler ortaya konulmuştur. Ayrıca işletme ziyareti sırasında gerek anket sorularına verilen yanıtlar gerekse işletmelerden gözlem ile elde edilen verilerle, işletmede işletmecilik ve hayvan besleme ile ilgili hatalı, eksik uygulamalara yönelik işletme sahiplerine eğitici ve yönlendirici bilgiler verilmiştir.

Projenin uygulanacağı işletmelerin seçimi, Burdur Gıda, Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü ile koordine edilmiştir. İşletme sayısının belirlenmesinde, projenin süresinin 3 ayla sınırlı olması ve her işletmede geçirilecek sürenin uzun olması dikkate alınmıştır. Anket çalışmasının gerçekleştirilmesi, hayvan besleme konusunda işletme sahibi ile diğer personelin eğitimi, mevcut rasyonun görülmesi ve değerlendirilmesi ile yeni rasyonun hazırlanması hususları göz önüne alınarak uygulanan ön uygulamalar, bir gün içerisinde en fazla 2 işletmenin ziyaret edilebileceği göstermiştir. Burdur Gıda, Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğünün işletmelerle ilgili veri tabanından ve sahaya yönelik tecrübelerinden faydalanarak işletme sahipleri yeniliklere açık olan işletmelerden Burdur ili merkez ve ilçelerine bağlı 50 adet orta ölçekli işletme projeye dâhil edilmiştir. İşletmelerin seçiminde ildeki orta ölçekli işletme sayısı göz önüne alınarak tabakalı rastgele örnekleme metoduna göre 22 işletme Burdur merkez mahalle ve merkez köylerinden, 28 işletme de ilçelerden olmak üzere toplam 50 işletme ziyareti gerçekleştirilmiştir (Çıngı, 1990). İlçelerdeki işletmelerin 6’sı Bucak, 2’si Çavdır, 4’ü Çeltikçi, 4’ü Gölhisar, 3’ü Karamanlı, 2’si Kemer, 3’ü Tefenni, 4’ü Yeşilova’dan projeye dahil edilmiştir.

Yapılan çalışma sonucunda elde edilen veriler Microsoft Excel programı ile analiz edilerek sonuçlar tablolar halinde sunulmuştur (Microsoft, 2007).

İşletme sahiplerine uygulanan anket formu aşağıda sunulmuştur:

14

Proje No: TR61/11/DFD/4

Proje Konusu: “Süt Üretiminde Maliyet, Durum Tespiti ve Eğitim Faaliyeti”

Proje Ekibi: Doç. Dr. Fatma KARAKAŞ OĞUZ (Proje Koordinatörü)

Doç. Dr. M. Numan OĞUZ (Hayvan Besleme ve Beslenme Hastalıkları Uzmanı) Yrd. Doç. Dr. Cevat SİPAHİ (Hayvan Sağlığı Ekonomisi ve İşletmeciliği Uzmanı) Zir. Müh. Mehmet ÇİÇEK (Gıda, Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü)

A – GENEL BİLGİLER

Tarih: ……….….

1. İşletme Adı:……….. İşletme Sahibinin Adı: ……….………

İşletme Adresi: ………. İşletme Sahibinin Yaşı: ………...

Tel.No.: ………Gsm No: ………E-posta:……...……….………..

2. Eğitim Durumu:

Okur Yazar Değil İlkokul Ortaokul Lise Üniversite Y.lisans /Doktora

3. Kaç yıldır süt sığırcılığı yapıyorsunuz?...yıl; Bu işletmeyi kaç yıl önce kurdunuz? ……….. yıl.

4. Hayvanlarınızın bakım ve beslenmesiyle ilgili birine danışıyor musunuz?

a) Komşu işletmeler b) Veteriner Hekim c) Tarım İl Müdürlüğü d) Üniversite e) Yem Fabrikası f) Kooperatif ve Birlikler g) Ziraat Mühendisi h) Diğer (………..)

5. Süt sığırcılığı ile ilgili katıldığınız eğitici çalışma var mıdır? a) Evet b) Hayır

6. Evet ise nereden aldınız, türü ve süresini belirtiniz………Türü……….Süresi: ………

7. İşletmenize eğitici faaliyet için gelindi mi? a) Evet (Hangi Kurum)……… b) Hayır 8. İşletme sahibinin ek işi var mı? a) Evet (………) b) Hayır 9. Yetiştiricilik dışında geliriniz var mı? a) Evet (Kaynak/Miktar TL)………..………… /………... b) Hayır 10. Aile Fertlerinin Sayısı: ………

11. İşletme Sahibi İşletmede yaşıyor mu? a) Evet b) Hayır (Ne sıklıkta işletmeye uğruyor?...) 12. İşletmede hayvan varlığı kompozisyonu:

Sığır Varlığı Sığır Sayısı Fiyatı (Baş/TL)

Sağılan İnek Kuruda İnek

Erkek buzağı (0-6ay) Dişi buzağı

Dana(6-12 ay) Düve

Besi Sığırı Diğer

13. Hayvanı alırken nereden alıyorsunuz?

a) Hayvan pazarı b) Aynı köyden c) Komşu köyden d) Celeplerden d) Diğer (………) 14. Köyde toplu sağım ünitesi var mı? a) Evet b) Hayır Yanıtınız evet ise memnuniyet dereceniz nedir?

a) Çok memnunum b) Memnunum c) Az memnunum d) Hiç Memnun Değilim (Nedeni?...) 15. İşletmedeki inekler ortalama kaç laktasyondan sonra elden çıkarılıyor?

a) 2 laktasyon b) 3 laktasyon c) 4 laktasyon d) 5 laktasyon e) Diğer (………..)

16. Bir yılda sağlık sebebiyle elden çıkartılan hayvan sayısı ve nedenleri? (Sayı……/ Nedenleri: a) döl tutmama…………..

b) mastitis………….. c) abamasum deplasmanı………… d) ……….. e)………..

B – SABİT MASRAFLARA İLİŞKİN BİLGİLER 1. Hayvan Barınağı……… m²

Toprak Betonarme Açık Y.Açık Kapalı Diğer

Mülkiyet sahibi Kira

Yapım yılı :……… / Maliyeti : ……… / Ekonomik ömrü :………..

2. Yem Deposu ……… m²

Toprak Betonarme Açık Y.Açık Kapalı Diğer

Mülkiyet sahibi Kira

Yapım yılı :……… / Maliyeti : ……… / Ekonomik ömrü : ………..

3. Ot Deposu ……… m²

Toprak Betonarme Açık Y.Açık Kapalı Diğer

Mülkiyet sahibi Kira

Yapım yılı :……… / Maliyeti : ……… / Ekonomik ömrü : ………..

15

4. Diğer Bina (……….…………..)……… m²

Toprak Betonarme Açık Y.Açık Kapalı Diğer

Mülkiyet sahibi Kira

Yapım yılı :……… / Maliyeti : ……… / Ekonomik ömrü : ………..

5. (Silaj yapılıyorsa) Silo Hacmi……… / Tipi: ………/ Nerede yapılıyor?.../Maliyeti: …………...

6. İşletmenin Amortismana Dayalı Alet ve Ekipmanları

Alet ve Ekipman Satın Alma Fiyatı Ekonomik Ömrü Yıllık Amortisman

Yemlikler Suluklar

Sağım Makinesi/Sistemi Traktör

Yem Kırma Makinası Yemleme Römorku Diğer Alet ve Ekipman

7. İşletmenin Arazi Varlığı Toplam (Da):………….…… a) Kuru Tarım: ………..… b) Sulu Tarım: ………..

8. İşletmenin yem bitkileri ekimi için ayırdığı arazi (da) Yem Bitkisi Ekili Alan

(da)

Hasat Sayısı

Verim (da/kg) Yem Bitkisi Birim Fiyatı (TL/Kg)

Toplam Hayvana Yedirilen (kg/balya)

Satılan Yem (kg/balya) Kaba Yemler

Yonca Mısır Hasılı Fiğ Kuru Otu Yulaf Balyası Korunga Arpa Balyası Saman

Şeker Pancarı Posası

Diğer

Yem Bitkisi Ekili Alan (da)

Hasat Sayısı

Verim (da/kg) Yem Bitkisi Birim Fiyatı (TL/Kg)

Toplam Hayvana Yedirilen (kg/balya)

Satılan Yem (kg/balya) Konsantre Yemler

Arpa Buğday Yulaf Çavdar Tritikale Diğer

9. Hayvanlar merada otlatılıyor mu?

a )Evet..../Ne kadar süre ile……….. b) Hayır

C – DEĞİŞKEN MASRAFLARA İLİŞKİN BİLGİLER 1. YEMLER

Satın Alınan Yemler Miktar (kg) Değeri (TL)

Konsantre Yemler Süt yemi

Kuru Dönem Yemi Gebe Düve Yemi Besi Yemi

Buzağı Başlangıç Yemi Buzağı Büyütme Yemi

Küspe (Cinsi……….…) Küspe (Cinsi……….…) Tahıl (Cinsi……….………….) Tahıl (Cinsi……….………….) Yem Katkı Maddeleri

16

Kaba Yemler

Kuru Ot (Cinsi………..….) Kuru Ot (Cinsi………..….) Silajlık Hasıl

Paketlenmiş Silaj Yonca

Saman ( Cinsi………) Saman ( Cinsi………) Pancar Posası

Paketlenmiş Pancar Posası Diğer (………..………....) 2. TOPLAM İŞGÜCÜ

SAYI YAŞ ALDIĞI ÜCRET

a) Aile işgücü E: K: Ç: E: K:

b) Yabancı işgücü E: K: Ç: E: K:

3. SAĞLIK MASRAFLARI (Proje Süresince Takibi Yapılacak, Yetiştiriciden Takibi İstenecek)

Veteriner Hekim Masrafı

Ort. Hay. Başına Suni Toh. Sayısı

Sms /Cmt

Beslenmeyle İlgili Hastalıklar

Klinik Mastitis

Metritis

Hipokalsemi (Süt humması) Ketozis (Şeker hastalığı)

Abomasum deplasmanı (Mide dönmesi) Asidozis (Mide ekşimesi)

Laminitis (Ayak hastalığı) İshal

Diğer Hastalıklar

Kullanılan İlaç Masrafları

Diğer Tedavi Masrafı

Aşı Masrafı

4. Elektrik Masrafları: ……….………... / Su Masrafları: …………..…..…… / Isınma Masrafları: ………..…………..

5. Bankadan Alınan Kredi Miktarı: ………..………. / Faiz Oranı: ….…… / Vadesi: ………..………

6. Sigorta Giderleri: a) Canlı Hayvan Sigorta Giderleri: ……….. b) Diğer Sigorta Giderleri: ……….

7. Diğer Giderler (Temizlik – Dezenfeksiyon vs): …….………..………..

8. Buzağılara Verilen Süt Miktarı (Lt/Gün): ………..………

D – GELİRLERE İLİŞKİN BİLGİLER

1. Gübre Miktarı (Ay, Yıl, Dönem): ………..………. / Fiyatı (Kg, Römork, Kasa/TL): ………

2. Üretilen Süt Miktarı (Ay, Yıl, Dönem): ………..……… / Lt Fiyatı (Üb/Üs - TL): .……..……… / ………….….

3. Üretilen Peynir Miktarı (Ay, Yıl, Dönem): ……… / Kg Fiyatı (Üb/Üs - TL): .……… / .……….…….

4. Üretilen Yoğurt Miktarı (Ay, Yıl, Dönem): …..……… / Kg Fiyatı (Üb/Üs – TL):………..…… / ………..…….

5. Satılan Yem (……..) Maddeleri (Ay, Yıl, Dönem): ……… /Kg Fiyatı (Üb/Üs – TL): ….../………...

6. Üretilen ……… Miktarı (Ay, Yıl, Dönem): ………….……… /Kg Fiyatı (Üb/Üs – TL): ….../………

7. Süt Sığırı: Satlanların Değeri……… Reforme Değeri: ………

8. Buzağı: Satılanların Değeri: ………..…… Ölenlerin Değeri: ……...………..………

E- AHIRLARIN YAPISI VE KOŞULLARI 1. Çiftliği planlarken kimlerden bilgi desteği aldınız?

a) Komşu yetiştiriciler b) Tarım İl Müdürlüğü c) Banka (………) d) Özel Şirket e) Üniversite f) Diğer (……..) 2. Ahırların genel görünümü nasıldır? a) Modern ahır b) Eski tip ahır

3. Ahır zemini nasıldır? a) Beton b) Beton + Toprak c) Toprak d) Diğer 4. Beton zeminli ahırlarda idrar kanalı var mıdır? a) Evet b) Hayır

17

5. (Kapalı ve Yarı Açık Ahırları için) İşletmedeki ahırların havalandırma durumu nasıldır?

a) İyi b) Orta c) Kötü

6. İşletmedeki ahırların aydınlatılma durumu nasıldır? a) İyi b) Orta c) Kötü 7. Gübre temizliği metodu: a) Elle b) Mekanik gübre sıyırıcı c) Traktör d) Diğer 8. İşletmedeki ahırlarda gübre ne sıklıkla temizlenmektedir?

a) Günde 1 kez b) Günde 1 den fazla c) Haftada (…..) kez d) Ayda (……) kez e) Yılda (…….) kez 9. İşletmedeki ahırların durak tipi nasıldır?

a) Bağlı b) Serbest + Şakşaklı c) Serbest + Şakşaksız 10. Su tüketimi biçimi: a) Öğünlü b) Add libitum 11. İşletmedeki ahırların suluk tipi nasıldır?

a) Otomatik suluk(Tipi………..) b) Kova c) Yalak d) Diğer

F- YEM ÜRETİMİ VE DEPOLAMA 1. (Yonca ekimi varsa) Hasatı ne zaman yapılmaktadır?

a) Çiçeklenme başlangıcında b) %50 çiçeklenme olduğunda c) %100 Çiçeklenme olduğunda 2. (Silajlık mısır hasılı ekimi varsa) Hasatı ne zaman yapılmaktadır?

a) Koçan öncesi b) Süt olum c) Hamur olum d) Sert (Dolgun) tane e) Koçanı toplanmış 3. Silajlık (……….) bitkinin biçilmesi ile silonun kapatılması arasında ne kadar zaman geçmektedir?

a) Aynı gün b) 2 gün c) 3 gün d) 4 gün e) Diğer (…….. gün)

4. Kaç yıldır silaj yapıyorsunuz? ………. yıl 5. Tahıl ekiminin amacı nedir?

a) Dane ve saman üretimi b) Kuru ot c) Silaj d) Taze ot olarak yedirme e) Diğer 6. (Tahıl ekimi varsa) Yeşil otun hasatı ne zaman yapılmaktadır?

a) Başaklanma öncesi b) Süt olum c) Hamur olum d) Taneli 7. Yem bitkilerinin kurutma metodu nedir?

a) Tarlada b) Sehpada c) Ambarda d) Diğer (……….) 8. Kuru ot elde ederken yem bitkileri hasattan sonra tarlada kaç gün kalmaktadır?

a) 0-5 gün b) 5-10 gün c) 10-15 gün d) 15 gün ve daha fazla.

9. (Şeker Pancarı Posası kullanımı varsa) Nasıl depolanmaktadır?

a) Açıkta b) Havuzda c) Silaj şeklinde d) Diğer 10. İşletmede kullanılan kaba yemin kaynağı neresidir?

a) Kendi üretimi b) Satın alma c) Her ikiside 11. Kuru otların hayvana veriliş formu nasıldır?

a) Sap balyası b) Kabaca parçalanmış c) İnce parçalanmış d) Diğer (……….) 12. Kaba yemin kaliteli olup olmadığını nasıl anlarsınız?

a) Görünüşü b) Kokusu c) Renk d) Aldığım yere güven e) Diğer

13. İşletmecinin karma yemin kalitesini belirleme kriterleri nelerdir? (Birden çok şık işaretlenebilir).

a) Güvendiği fabrikadan, b) Diğer yetiştiricilerin tavsiyesine göre,

c) Yemin görünüşüne bakarak, d) Fabrikanın beyan ettiği besin madde içeriğine bakarak. e) Diğer 14. İşletmenin karma yemi satın alındığı yer veya yerler neresidir? (Birden çok şık işaretlenebilir).

a) Özel bayii b) Fabrika c) Kooperatif d) Diğer 15. İşletmede kaba yemlerin depolama yeri neresidir?

a) Açık havada üstü açık b) Açık havada örtü altında c) Yem deposunda d) Ahır içerisinde e) Diğer (belirtiniz)

16. İşletmede kesif yemlerin depolama yeri neresidir?

a) Yem deposunda b) Ahır içerisinde c) Diğer (belirtiniz……….) 17. Hayvanlara yemi ölçülü mü rastgele mi veriyorsunuz? a) Ölçülü b) Rastgele

G- BÜYÜKBAŞ HAYVANLARIN BAKIM VE BESLENMESİ 1. İşletmede hayvanlara kaba yem verilme sıklığı (öğün/gün) nedir?

a) Günde 2 öğün, b) Günde 3 öğün, c) TMR, d) Ad_Libitium e) Diğer 2. İşletmede hayvanlara konsantre yem verilme sıklığı (öğün/gün) nedir?

a) Günde 2 öğün, b) Günde 3 öğün, c) TMR, d) Ad_Libitium e) Diğer

3. Hangi firmaların konsantre yemlerini kullanıyorsunuz? ……….

18

4. Hangi fabrikanın yemini kullanacağınıza nasıl karar veriyorsunuz? ...

5. Sütünüzü hangi firmaya veriyorsunuz? ... ...

6. İşletmede hayvanlara ilave tuz veriliyor mu?

a) Kaya tuzu halinde b) Yalama taşı halinde c) Karma yemin içinde d) Verilmiyor d) Diğer (……….) 7. Hayvanlara tuzdan başka verilen mineral kaynağının biçimi nedir?

a) Yalama taşı b) Yalama kovası c) Serpme toz d) Diğer (……….) 8. Hayvanlara yem katkı maddesi veriliyor mu? a) Evet b) Hayır

9. Veriliyorsa hangi çeşit yem katkı maddeleri kullanılmaktadır?

a) Vitamin katkıları b) Mineral katkıları c) Vitamin + Mineral katkıları d) Mayalar e) Diğer (………..……..) 10. İşletmedeki hayvanlar meraya çıkarılıyor mu?

a) Evet (...ay/……… mevsim) b) Hayır 11. İşletmede süt ineklerinde ortalama laktasyon süresi kaç gündür?

12. İşletmenin sağmal inek başına ortalama günlük süt verimi kaç kg’dır?

13. Hayvanlara hangi miktarda konsantre yem verileceği hususunda dikkate alınan kriterler nelerdir?

a) Süt verimi b) Hayvanın iştahı c) Cüssesi d) Laktasyon dönemi e) Diğer (………..) 14. Kesif yem hayvana ne zaman veriliyor?

a) Sağım öncesinde b) Sağım esnasında c) Sağım sonrasında d) Güm boyu (TMR) e) Diğer (………) 15. Süt sığırlarına verim dönemlerine göre farklı yemleme yapılıyor mu?

a) Evet (……….) b) Hayır

H- BUZAĞILARIN BAKIM VE BESLENMESİ 1. Buzağılara ağız sütü ilk ne zaman içirilmektedir?

a) 1 saat içinde b) 2 saat içinde c) 3 saat içinde d) 4 saat ve üzeri 2. Buzağı beslemede süt ikame yemi kullanıyor musunuz? a) Evet b) Hayır 3. Buzağılara süt (veya süt ikame yemi) ne şekilde verilmektedir?

a) Emzirtme b) Biberon ile c) Kova ile d) Otomatik sistem e) Diğer (………..)

4. Buzağıya verilen ağız sütünün miktarı nedir? ………. Sıcaklığı ……….

5. Ağız sütünün fazlasını nasıl değerlendiriyorsunuz? ………..

6. İşletmedeki buzağıları sütten kesme yaşı (ay) nedir?

a) 1 ay sonra b) 2ay sonra c) 3 ay sonra d) 4 ay ve üzeri

7. Buzağıları neye göre sütten kesiyorsunuz? (Sütten kesme kriteriniz nedir?)

a) Konsantre yem tüketimi b) Kaba yem tüketimi c) Kilosu d) Yaşı e) Diğer (……….) 8. İşletmede buzağılara süt emme döneminde hangi yem veya yemler verilmektedir? (Birden çok şık işaretlenebilir).

a)Yem verilmiyor (Sadece süt) b) Buzağı başlangıç yemi c) Buzağı Büyütme Yemi d) Besi yemi, e) Süt yemi f) Çayır kuru otu, g) Kepek, h) Yonca kuru otu, ı) Korunga kuru otu, i) Saman j) Diğer

9. Buzağılara kuru otun (kaba yemin) ilk yedirilmeye başlandığı zaman nedir?

a) ……. Günden itibaren b) ……….. Haftadan itibaren c) …….. Aydan itibaren d) Diğer (…………..) 10. Buzağılara günlük verilen kuru otun (kaba yemin) miktarı nedir? ……… kg

11. Buzağılara buzağı başlangıç yeminin ilk yedirilmeye başlandığı zaman nedir?

a) ……. Günden itibaren b) ……….. Haftadan itibaren c) …….. Aydan itibaren d) Diğer (…………..) 12. Buzağılara günlük verilen buzağı başlangıç yeminin miktarı nedir? ……… kg

13. Buzağılarda buzağı başlangıç yeminin yedirilmesinin kesilme zamanı nedir?

a) 2. Ay b) 3. Ay c) 4. Ay d) Diğer (……….)

14. Buzağılara buzağı büyütme yeminin ilk yedirilmeye başlandığı zaman nedir?

a) 2. Aydan itibaren b) 3. Aydan itibaren c) 4. Aydan itibaren d) Diğer (……….) 15. Buzağılara günlük verilen buzağı büyütme yeminin miktarı nedir? ……… kg

16. Buzağılarda buzağı büyütme yeminin yedirilmesinin kesilme zamanı nedir?

a) 4. Ay b) 5. Ay c) 6. Ay d) Diğer (……….) 17. Kuru otun hayvana veriliş tarzı nasıldır?

a) Ayrı otlukta daimi b) Öğünlü olarak yemlikte c) TMR formunda d) Diğer (………..) 18. Buzağılar nerede barındırılmaktadır?

a) Buzağı kulübesinde b) Buzağı bölmesinde c) Odada d) Padokta e) Diğer (………..) 19. Buzağılar annelerinden ne zaman ayrılıyor? ………

19

I- SÜT SIĞIRLARININ KURU DÖNEM BAKIM VE BESLEMESİ 1. Kuru dönemde özel bir besleme uyguluyor musunuz? a) Evet b) Hayır

2. Kuru dönemde hangi kaba yemleri yediriyorsunuz?

Cinsi Miktarı

Kuru Ot (Cinsi………..….) Kuru Ot (Cinsi………..….) Silajlık Hasıl

Paketlenmiş Silaj Yonca

Saman ( Cinsi………) Saman ( Cinsi………) Pancar Posası

Paketlenmiş Pancar Posası Diğer (………..………....) Diğer (………..………....)

3. Kuru dönemde hangi konsantre yemleri yediriyorsunuz?

Cinsi Miktarı

Süt yemi

Kuru Dönem Yemi Gebe Düve Yemi Besi Yemi

Küspe (Cinsi……….…) Küspe (Cinsi……….…) Tahıl (Cinsi……….………….) Tahıl (Cinsi……….………….) Yem Katkı Maddeleri

Diğer (………..………....) Diğer (………..………....)

4. Geçiş dönemi yemlemesi (kuru dönemden sağım dönemine geçerken) yapılıyor mu? a) Evet b) Hayır 5. Yanıtınız evet ise nasıl? ……….

6. Kuru dönemde vitamin ve mineral takviyesi yapıyor musunuz? a) Evet b) Hayır

7. Evet ise cinsi ve miktarı nedir? ………..

8. Kuru dönemde yonca yediriliyor mu? a) Evet (ise Miktarı………) b) Hayır 9. Süt sığırlarında hangi hastalıkların doğrudan beslemeyle ilişkisi olduğunu düşünüyorsunuz?

a) Süt humması (Hipokalsemi) b) Şeker hastalığı (Ketosiz) c) Mide dönmesi (Abomasum deplasmanı) d) Mastitis e) Döl tutmama f) Güç doğum g) Eşini atamama (Retensiyo secundinarium)

h) Mide ekşimesi (Asidozis) ı) Ayak hastalığı - Topallık (Laminitis) i) İshaller j) Diğer (………..) 10. TMR’nin (Römork yemlemesi- Tam Karışım Rasyon) ne olduğunu biliyor musunuz? a) Evet b) Hayır

3. BULGULAR 3.1. Genel Bulgular

Süt sığırı işletmelerinin genel durumları ile ilgili veriler Tablo 11’de verilmiştir. Proje kapsamında ziyaret edilen süt sığırı işletmelerinde işletme sahiplerinin yaş ortalaması Burdur İl Merkezinde ve Bucak’da yaklaşık olarak 42, Çavdır’da 43,5, Çeltikçi’de 57,5; Gölhisar’da 47,5; Karamanlı’da 37,5; Kemer’de 53,5; Tefenni’de 44 ve Yeşilova’da 41,5 olarak bulunmuştur. Ziyaret edilen işletmelerde en genç yetiştirici Burdur İl Merkezi Hacılar Köyünde ve 27 yaşında, en yaşlı yetiştirici de Çeltikçi Çebiş Köyünde ve 72 yaşındadır.

İşletmecilerden okur-yazarlığı olmayan bulunmamaktadır. İşletme sahiplerinin %44’ünün ilkokul mezunu olduğu tespit edilmiştir.

Ziyaret edilen 50 işletmenin ortalama sağmal inek sayısı 35,8 olarak bulunmuş olup, en fazla sağmal inek sayısına Bucak ilçesindeki işletmeler sahiptir. Çeltikçi ilçesindeki işletmeler ise projeye dahil edilen işletmeler arasında sağmal inek sayısı en az olan işletmelerdir. Karamanlı ilçesi dışındaki süt sığırcılığı işletmelerinde, süt ineklerinin ortalama reforme süresinin 5.

laktasyon ve üzerinde oldukları tespit edilmiş olup bu konularla ilgili ayrıntılı veriler Tablo 12’de sunulmuştur.

Tablo 13’de görüldüğü üzere sığırların bakımı ve beslemesiyle ilgili işletmeciler en fazla

veteriner hekimlere danışmaktadır. Veteriner hekimleri sırasıyla üniversite ve yem fabrikası

izlemektedir. Bu bakımdan, mezuniyetinin üzerinden 5 yıl ve daha fazla süre geçmiş olan

veteriner hekimlerin özellikle yem bilgisi, rasyon, hayvan besleme ve beslenme hastalıkları

konusunda hizmet içi eğitim almalarının kendilerine önemli katkıları olacaktır.

21

Tablo 11. Burdur ili süt sığırcılığı işletmelerine ait genel bilgiler

İşletme Sahiplerinin Eğitim Durumu İşletme Sahibinin Yaşı

Süt Sığırcılığı Tecrübesi

İşletmenin Ortalama Yaşı

Aile Üyelerinin Sayısı İl-İlçe-Köy İlkokul Ortaokul Lise Üniversite

Burdur 11 4 4 3 41,6±9,0 19,0±14,2 7,8±4,8 6,4±4,5

Akyaka 4 1 - - 44,8 22,0 7,4 6,0

Çallıca 3 - - - 38,7 16,7 13,7 4,0

Çine 1 - - - 42,0 37,0 4,0 13,0

Gökçebağ 1 - - - 36,0 36,0 14,0 4,0

Hacılar - 2 1 - 37,0 12,0 10,0 3,3

Merkez 1 - 1 1 43,3 22,0 3,3 6,3

Yarıköy - 1 - 1 44,0 25,5 1,5 6,5

Yassıgüme - - 2 1 38,7 9,7 9,0 12,3

Yaylabeli 1 - - - 52,0 2,0 6,0 3,0

Bucak 1 1 4 - 41,2±10,7 12,7±9,4 8,7±9,0 5,2±1,7

Anbahan - - 1 - 30,0 15,0 9,0 6,0

Karaaliler - 1 - - 48,0 1,0 1,0 8,0

Keçili - - 1 - 27,0 20,0 2,0 3,0

Kestel - - 1 - 52,0 22,0 22,0 5,0

Merkez 1 - - - 40,0 1,0 1,0 4,0

Ürkütlü - - 1 - 50,0 17,0 17,0 5,0

Çavdır 1 - - 1 43,5±0,7 26,0±17,0 10,5±4,9 4,5±0,7

Kozağaç - - - 1 44,0 14,0 14,0 4,0

Küçükalan 1 - - - 43,0 38,0 7,0 5,0

Çeltikçi 3 - 1 - 57,5±13,6 28,5±14,4 24,8±4,9 6,0±3,7

Bağsaray - - 1 - 40,0 20,0 23,0 8,0

Çebiş 2 - - - 67,5 22,0 22,0 7,0

Merkez 1 - - - 55,0 50,0 32,0 2,0

Gölhisar 1 2 1 - 47,5±11,6 8,8±5,6 6,5±1,3 4,5±1,7

Merkez - - 1 - 48,0 5,0 5,0 5,0

Sorkun 1 1 - - 55,0 6,5 6,5 3,5

Yamadı - 1 - - 32,0 17,0 8,0 6,0

Karamanlı - - 3 - 37,3±8,3 25,3±8,5 7,3±4,5 5,0±1,0

Kağılcık - - 2 - 42,0 27,0 9,5 4,5

Merkez - - 1 - 28,0 22,0 3,0 6,0

Kemer 2 - - - 53,5±2,1 23,0±0,0 10,0±12,7 4,0±0,0

Pınarbaşı 2 - - - 53,5 23,0 10,0 4,0

Tefenni 1 - 2 - 44,0±11,1 13,3±6,1 8,0±4,0 9,0±2,6

Hasanpaşa - - 1 - 34,0 12,0 12,0 12,0

Merkez 1 - 1 - 49,0 14,0 6,0 7,5

Yeşilova 2 1 1 - 41,5±13,0 18,8±2,5 13,0±8,7 5,5±1,9

Harmanlı 2 - - - 51,5 20,0 15,0 4,0