İstanbul İkametgâhları.

a r

l

lV»l«t

H» 1 K r 6 U l on'tRyi H « İ H î t h e t . „ N * 3 I H y / v / i

Köşe arsa iixerine apartman plânı — Prof. Mimar M. Vedat

İstanbul

İkametgâhları.

Prof. Mimar M. Vedat

Bizim eski evlerimizin şimdiki en mükem- mel saydığımız evlerimize nisbeten, daha çok konforlu, kullanışlı ve nisbet kabul etmiyecek derecede artistik olduklarına şüphe yoktur.

Eski evlerin en küçüğünde bile, sakinleri- nin, istirahat ve konforu düşünülerek, ihtiyaca _v

ve yerlerine münasip yükler, dolaplar, sürahi- likler, aynalıklar, kerevetler, çeşmeler v. s. y a - pılırdı.

Hıfzısıhhat ve temizlik için her evde ha- m a m ve hiç olmazsa gusulhaneler bulunurdu.

Gözlerin zevki için de, dahilî tezyinat, yer- lerine göre tertip edilir ve binanın her yerile hemahenk olurdu. Binaların dışarı tezyinatı ise, makul olduğu - gibi inşaattan mütevellit şekillerden ibaret olurdu.

Bugün taklit etmek istediğimiz, garp mem- leketlerinin ikametgâh mimarisi prensipler1»

t

• ¹

yalnız yukarda saydıklarımızdakinden ibaret- tir.

Bizim de garp medeniyetinde iltihak et- m e m i z lüzumu hissolunduğu zaman, bizim için yeni olan bu medeniyetin, garpta nasıl inkişaf ettiğini, neden ibaret olduğunu anlıyamadan, zahiren f r e n g e benzemek için, asırların m a h -

Ut

No.IL- N . İ -

İ J

Ptızmet-dairesi. kapısı..

h

Kakül - dâiresi Kapısı..,

Rite iKbmeti dairesi. Kapısı

sulü ve pek zarif olan millî mimarimizin, zevk ve kıymeti takdir edilmiyerek, garp mimarisi- nin taklidine heves edilmişti. Vakıa garp m e m - leketlerinde dahi mimaride, cezrî değişiklikler olmuştur, f a k a t oralardaki değişiklik bir kaç asır evvel kendi memleketlerinde mevcut olup metrûk san'at eserlerinin ihyası idi.

Garpta bu rönesans, kendi milletlerinden

Aydınlık apartman plânı — Prof. Mimar M. Vedat

çıkma san'atkârlar ve ustaların elleri ve fikir- lerile yapılıyordu.

Halbuki bizde kendi millî mimarimiz rağ- betten düşünce, yeni modaya hazırlanmamış ve bu modanın taklit edildiği memleketlerde olduğu gibi, fikir alınacak eserler mevcut ol- madığından, mimarlık işleri yabancı ellere bırakılmıştır,

Bu vaziyet karşısında, Türk mimarisi, san'- atkârları memlekette sahai tatbik bulamadı- ğından az vakitte kamilen kaybolmuş, zevki selim kalmamış ve yerine de yeni bir şey kon- mamıştır.

Bir taraftan, eskiyi bozmakla a l a f r a n g a l ı k

yapıldığı zannolunmak, diğer tarfatan, kalfa- ların vukufsuzluğu ve umumî zevksizlik, ika-

metgâhlarırrnzın ahengini tamamen bozdu.

Eskiden ekseriyetle, bahçeli, yatık ve düz merdivenli ve iki kattan ibaret olan İstanbul evleri, konforlu olmalarından başka, yüksek olmamalarile, dar sokakların hava ve güneş almalarına mani olmazlardı. Yeşillik içinde al- çak binalar, İstanbulun umumî güzelliğini ar- tırır ve muhteşem camilerimizin ihtişamını bir kat daha yüksek görünmesini temin ederdi.

Her veçhile muvafık olan bu tarz ikametgâh- ların yerine, hasis düşünceler, vukufsuzluk ve belediyenin lâkaydisile, dar sokaklarda, dar yüzlü sefertası şeklinde, minare merdivenli, hiç bir konforu olmıyan karanlık, rutubetli evler yapılmağa başlandı. Yavaş yavaş, bu gayrı sıhhî ve konforsuz evlerin kullanışsızlığmı an- lıyan halk, bu evlerden kurtulmak için, yeni yapılmağa başlanılan apartımanlarda,hususiyet ve mahremiyet olmamakla beraber, hizmetin kolay olmasından, oturmayı tercih etti. Bizde mevcut olmayıp, garplılardan taklit ettiğimiz bu apartımanlı binaların, oralarda bu tarz bi- naların gayet geniş sokaklarda inşa edildiğini ve bu yüksek binaların en alt katlarının bile hava ve güneş alabilmelerini temin için, ay- dınlık yerlerinin ve aydınlık üzerinde bulunan oda ve sairenin sahaları ve asgarî eb'adı, bele- diyelerce tanzim ve tesbit edilmiş kanunlar, ciddiyetle tatbik edilmekte olmakla beraber her yerde, bu gibi umumî binalara hususî evler tercih edilmektedir.

İstanbulda ise belediyemizin lâkaydisile, her türlü gayrı sıhhî bina yapmakta herkes serbesttir.

Buna ilâveten, mal sahiplerinin az yere çok bölme sığdırmak istemek gibi tamakâıiıkları ve inşaatçıların da bazılarının meslek aşkı ve cid- diyetle çalışmamaları yüzünden, her taraf kıy- metsiz binalar ile doluyor.

Geçenlerde Ankaranın imarını deruhte etmiş olan mimar Yansen'in gazetelerde inti- şar eden beyanatı veçhile (İstanbulda yapılan apartımanların ekseriyeti, fare ve köstebek yuvası gibidir.)

İstanbulun nüfusu azalmasile mesken buh- ranı olmak ihtimali yok iken, bir taraftan yeni apartımanların yapılmasının başlıca sebebi en

mükemmel ve yeni tabirile en lüks addolunan binaların bile çoğunun gayrı sıhhî olması ve halkın havadar ve ziyalı mesken aramasından ileri gelmektedir.

Y e n i yapılmakta olan apartımanları bir kere tetkik edelim: Bu yeni binaların taksimat ve tertibatında bazan asansör ve hizmet mer- diveni bile bulunduğu halde, içinde oturacak- ların, konfor ve rahatı hiç düşünülmemiştir.

( K o n f o r , yalnız, banyo, kalorifer, elektrik f i - landan ibaret değildir.)

Bu apartımanların ekseriyetinin taksimatı bir yataklı vagon gibi, dar ve uzun bir koridor üzerine, mutfak, aptesane, banyo, hizmetçi ve efendi odalarile apartımanı teşkil eden sair höcrelerin kapıları açılır. Bu şekildeki apartı- manda oturacakların hiç bir hususiyet ve m a h - remiyetle yaşamak ihtimali yoktur. Koridor üzerinde yan taraflara tesadüf eden odaların, banyonun, mutfağın, merdivenin ve sair böl- melerin, pencerelerinin açıldığı yerlerden y a - pılış itibarile ne hava ve ne de ziya almalarının ihtimali yoktur. Bu tarzda taksim edilmiş bi- nalarda medenî insanların rahat ve sıhhatla- rının tahtı teminde olamıyacağı taiidir.

İşte bunun içindir ki, iki tarafında henüz bina bulunmıyan yeni bir apartımanm inşaatı ikmal edilir edilmez karanlık ve havasız apar- tımanların kiracıları velev muvakkaten olsun hava ve güneş alabilmek için bu yeni binaya taşınıyorlar, bu binanın da yanma başkası ya- pılıp bu da karanlık olunca bundanda kaçıyor- lar. Böyle gayrı sıhhî ve gayrı kabili sükna apartımanların yapılmasına müsaade edilmekle gafillerin servetleri ziyan ediliyor.

İşte bir çok boş binalar varken hergün yenilerinin yapılmasının esbabından başlıcası balâdaki tadat ettiklerimden ileri geldiği ka- naatındayım.

Kabul, ikamet ^e hizmet daireleri tamamen biribirleıinden birer kapı ile ayrılmış ve yan taraflardaki oda ve sair bölmelerinde karanlık olmamasını temin edecek üç apartıman plân projesi gösterilmiştir. Bu plânların tetkikin- den, bu binaların diğerlerinden daha pahalıya inşa edilmeleri için hiç sebep olmadığı anlaşıür.