Doç.Dr.Tarık Soydan
Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Eğitim Yönetimi Anabilim
Dalı
Eğitim Ekonomisi Dersi Notları – 2
Eğitim Ekonomisi ve Bağlamı
Eğitim ekonomisi, ekonomi disiplininin temel kavram ve kuramları üzerinden eğitsel konuları çözümlemeyi hedefleyen bir akademik disiplindir. Bir başka ifade ile, eğitsel gerçekliği ekonominin kuram, kavram ve yaklaşımları ile çözümlemeyi hedefleyen bilimsel bir çalışma alanıdır.
Eğitimin İktisadi Analizi
Eğitim – Gelir
Eğitim-İstihdam
Eğitimde Finansman Yaklaşımları
Mal ve Hizmetlere İlişkin Ekonomik Sınıflandırmalar
Mal: İnsan ihtiyaçlarını karşılamaya özgülenmiş somut varlıklar. Örn. araba, ev, kalem, defter, saat, traktör, pulluk…
Hizmet: İnsan ihtiyaçlarını karşılamaya özgülenmiş faaliyetler. Örn. eğitim, sağlık, sosyal güvenlik, belediyecilik faaliyetleri, berberlik işi, tehsisatçılık işi…
İnsanlar mal ve hizmetlerin tüketilmesi yoluyla belirli
bir doyum elde ederler.
*
Serbest mallar-ekonomik mallar
Serbest mallar, doğada istendiğinde bulunabilen ve çaba sarf etmeden elde edilebilen mallardır. Örn.hava. Ekonomik mallar ise, her istendiğinde bulunamayan, belirli bir çaba harcamakla elde edilebilen mallardır.Örn.ekmek.
* Üretim malları-tüketim malları
Tüketim malları tüketicinin ihtiyaçlarını doğrudan karşılayan mallardır. Bu açıdan bakıldığında bu mallara nihai mal adı da verilir.
Bu tür mallar er veya geç kullanılma durumundadırlar. Ekonomik mal
olma özelliklerini kaybettikleri anda yok olurlar. Yediğimiz yiyecek,
giydiğimiz elbise gibi. Üretim malları ise, diğer üretici malları ya da
tüketici malları üretiminde kullanılan mallardır. Bir makine, makinenin
çalışmasını sağlayan yakıt, onu kullanan işçinin hizmeti, makinenin
durduğu bina gibi.
* Dayanıklı ve Dayanıksız Mallar
Tüm mallar, faydalı olabilecekleri yaşam uzunluğunu yansıtmak üzere, dayanıklı veya dayanıksız mallar olabilirler. Dayanıklı mallar elde edildikten sonra uzun süre fayda sağlayan mallardır. Buzdolabı, otomobil, radyo gibi.
Dayanıksız mallar ise fayda sağladığında yok olan, biten mallardır. Mum, ekmek, şeker, benzin gibi.
• Zorunlu mallar-lüks mallar
• Tarımsal mallar-Sanayi malları- hizmet malları
Kamusal mallar (hizmetler) - özel mallar (hizmetler) – yarı kamusal mallar (hizmetler)
* Kamusal mal: İlke olarak topluma ortak fayda
sağlayan, özel faydalara bölünemeyen ya da özel ve kamusal faydaları ayrıştırılamayan, rekabete konu olmayan mal. Yine ilke olarak vergilerle finanse edilir.
Özel mal: Kullanana bir diğer kullanıcıdan münhasır
(özgülenmiş ve ayrı) faydalar sağlayan, rekabete konu olan mal.İlke olarak ödenen bedel ile finanse edilir.
Yarı kamusal mal: Kullanıcılara hem ortak
(bölünemeyen) faydalar hem de özel (bölünebilir)
faydalar sağlayabilen mallar. Duruma göre vergilerle
ya da ödenen bedelle finanse edilebilir.
Türkiye’de Eğitim Finansmanı
Yükseköğretim Bütçeleri ve Milli Gelire Oranı
Yıllar
Yükseköğretim Bütçesinin
Merkezi Bütçeye Oranı (% )
Yükseköğretim Bütçesinin
Milli Gelire Oranı (% )
2003 2,27 0,94
2004 2,45 0,86
2005 3,34 1,07
2006 3,35 1,04
2007 3,21 1,05
2008 3,29 1,02
2009 3,33 0,79
2010 3,24 0,91
2011 3,68 0,95
2012 3,63 0,89
2013 3,77 0,97
2014 3,88 0,99
