• Sosyal Oyun: bir başkasının davranışını taklit etmeyi ya da
cevaplamayı içeren oyunlar. Örn. cee oyunu
• Duyu-motor ya da işlevsel oyunlar: Duyu-motor
döneminde (0-2 yaş) gözlenir. 6 aşaması bulunmaktadır:
1. Refleks aşaması (0-1 ay arası): Emme ve kavrama gibi
reflekslerin ve ritmik etkinliklerin olduğu aşamadır.
2. Birincil döngüsel tepkiler (1-4 ay arası): Bebeğin kendi
vücuduna yönelik olarak gerçekleştirdiği tekrarlayan refleksif ya da motor hareketlerin gözlendiği aşamadır (örn. dilini emme gibi)
3. İkincil döngüsel tepkiler (4-10 ay arası): Bu aşamada
4. İkincil döngüsel tepkilerin koordinasyonu (10-12 ay): Bu aşamada bebeğin hareketi artık daha da bağımsızlaşır. Farklı davranışlar koordine edilir. Örneğin emme ve kavrama beraber gözlenir. Bu davranış hedef de içerebilir. Örneğin bir nesneyi kavramak amacıyla engel olan bir başka nesnenin kavranarak kaldırılması gibi.
5. Üçüncül döngüsel tepkiler (12–18 ay): Bu aşamada bebeğin davranışları daha esnektir. Bebek davranışı tekrarladığında farklı davranışlar ekleyerek farklı sonuçlara da ulaşır. Nesne ile olan deneyimler denemeleri içerir.
Yaşamın ilk iki yılında araştırmacı davranışlar, oyundan keyif alma davranışları, hedef yönelimli davranışlar ve araç kullanma davranışları gelişmektedir. Nesne ile ilk karşılaşıldığında araştırmacı/keşfedici davranışlar gözlenir (bu nesne nasıl bir nesne, bakalım, tadalım!!).
Davranışlar keyif alındığı için tekrarlanmaya başlandığında yani bebek birincil döngüsel tepkilerden ikincil ve üçüncül döngüsel tepkilere geçerken, daha esnek ve çeşitlilik içeren davranışlar gözlenir. Bu oyunlar “Duyu-motor oyunları” diye adlandırılmaktadır (Nesneleri sallama, ağzına alma, birbirine vurma vb).
Bu aşamada nesnenin sembolik olmayan manipülasyonu söz-konusudur.
¡ Temin etme: almak, tutmak, taşımak, yer
değiştirmek, tek elle tutmak, iki elle tutmak
¡ İnceleme: dürtme/dokunma, ağza alma/ısırma,
tırnaklama, sıkma, döndürme, göz hizasına getirme
¡ Şeklini değiştirme: yırtma/kırma,
döndürme/bükme/eğme, sıkma, doldurma
¡ İlişkilendirme: ovalama, vurma/çarpma, düşürme,
birbirine vurma
¡ Diğer kaba-motor davranışlar: sallama, itme/çekme,
• Nesne ile oyun: Duyu-motor dönemden sonra
¡ Dil oyunları: Bebeklikte seslerle, hecelerle oyun daha sonra
sözcüklerle, cümlelerle oyunu kapsar. Örneğin babıldama döneminde gözlenen oyunlar.
¡ Hayali ya da Sembolik Oyun (2-6 yaş): Nesnelerin,
eylemlerin ya da seslendirmelerin –mış gibi kullanılmasını içeren oyunlardır. Örn. bir bloğun kek ya da kağıt parçasının otobüs bileti olarak kullanılması gibi. İçiyormuş gibi yapmak, araba hareket ederken sesini çıkarmak gibi.
¡ Sembolik oyunun daha karmaşık uyarlaması
¡ Fiziksel Oyunlar: Bu oyunlar kaba motor
becerilerini içeren oyunlardır (duyu-motor oyunları ve nesne ile oyunda ise küçük kas motor beceriler gerekir). Örn. koşma, yuvarlanma, emekleme, tırmanma vb.
¡ Ancak itişme, tekmeler, yakalama, güreş gibi
¡ 3 tipte fiziksel oyun bulunmaktadır:
1. Ritmik stereotipik oyunlar: Bebeklerde
2. Egzersiz Oyunları: Oyun bağlamında koşma,
3. Kaba hareketler içeren oyunlar: Okul yıllarında
¡ Yukarıda bahsedilen oyun türleri aynı anda
gözlenebilir.
¡ Bazı nesne ile oyun sembolik öğeler içerebilir
Ø1. Aşama: Keşfetme
Çocuk her bir nesneyle aşağı yukarı aynı etkinlikleri yaparak, farklı nesneleri keşfeder. Bu etkinliklerin belli başlıları, ağza götürme, sallama, vurma, inceleme, atma ve fırlatmadır. Bu etkinliklerin tümü , her bir nesneyi meydana getiren materyalin (kumaş, plastik vb) özelliklerinin tanınmasını sağlar.
Ø2. Aşama: İki nesneli oyun
Çocuk iki nesneyi bir arada kullanmaya başlar. Örneğin kaşığı kutunun içine atar; iki küpü birbirine vurur.
Ø3. Aşama: Nesneleri işlevine uygun kullanma
Ø4. Aşama: Kendi kendine yapar gibi yapma
Çocuk, kendisi ile ilişkili etkinliklerde –mış gibi yapar. Kendi davranışlarını taklit eder. Örneğin, bardağı içme hareketi için başını arkaya doğru atmasındaki gibi bir jestle –mış gibi yaptığının farkında olduğu görülür.
Ø5. Aşama: Yapı-İnşa Oyunları
Nesnelerin bir şey yapılandırmak ve yaratmak amacıyla manipüle edilmesidir. Örneğin bloklarla bir inşaat yapılması veya oyun hamuruyla bir yüz yapılması.
Ø6. Aşama: Basit yapar gibi yapma
Çocuk bir nesneyi işlevi doğrultusunda, başka bir kişi ya da nesne ile birlikte kullanır. Örneğin, ayıcığına veya annesine bardaktan su içirir.
ÖZETLE…
7. Aşama: Yapar gibi yapma dizileri oluşturma
Çocuk nesnelerle, bir etkinlikten sonra başka bir etkinlik, daha sonra yeni bir etkinlik daha yaparak diziler oluşturur. Örneğin, ayıcığın mamasını yedirdikten sonra, ayıcığı arabayla gezmeye götürür. Ayrıca bu aşamada, nesneleri, başka nesneleri temsil edecek şekilde kullanır. Örneğin, bir ayakkabı kutusunu ayıcığın arabası olarak kullanabilir.
} 8. Aşama: Sembolik Oyun
} 9. Aşama: Sosyo-Dramatik Oyun } 10. Aşama: Kurallı Oyun
ÖZETLE…
Sosyal Oyun
¡ Sosyal oyun davranışlarını gözlemlerken iki
noktaya dikkat edilmelidir:
¡
Çocuk diğer arkadaşlarından en az 1 metre
uzaklıkta oynar.
¡
Oyuncağı
akranlarının
elindeki
materyallerden genellikle farklıdır.
¡
Çocuk kendi oyunu ile ilgili olup, diğer
çocuklarla pek ilgilenmez.
¡
Oyun alanı küçük olduğunda, 1 metre kuralı
aranmaz
ancak,
gözlemlenen
çocuğun
¡ Çocuk bağımsız olarak diğer akranlarından en
fazla 1 metre mesafede oynamaktadır.
¡ Eğer çocuk bağımsız olarak oynadığı halde, diğer
arkadaşlarının yaptıkları ile de ilgileniyorsa, 1 metre mesafesi aranmadan paralel oyun olarak kodlanır.
¡ Kısaca paralel oyun çocuğun arkadaşları ile yan
¡ Çocuk akranları ile beraber ortak bir amaç ile
oynar.
¡ Çocukların sıra ile fonksiyonel bir oyun oynaması
ya da organize bir şekilde ürün ortaya koymaları, ya da bazı durum ya da büyükleri dramatize etmeleri beraber oyun olarak sayılabilir.
¡ Etkinlik ne olursa olsun, grubun ortak bir amacı
¡ Oyun-Maddeler.doc
¡ Doğal oyun örnekleri, genellikle yapılandırılmamış, doğal koşullarda, davranışların kendiliğinden oluşumuna olanak sağlayacak şekilde dışsal zorlama olmadan toplanır.
¡ Ortamda genellikle bir grup oyuncak bulunur.
¡ Çocukla annesi veya çocuğun tanıdığı bir yetişkinden, belli bir süre oyuncaklarla oynamaları istenir. Oyuncak seçiminde el becerisine dayanan (manipülatif) ve hayali oyun etkinliklerine imkan tanıyan oyuncaklar bulunmasına dikkat edilir.
¡ Bazı çalışmalarda araştırmacılar belli oyun etkinliklerine model olabilmektedir.
¡ Çocukların oyuncaklarla ne yaptığı ve aktif
katılımları ile bir modelin taklit edilmesi arasındaki ayrım değerlendirmede yapılmalıdır.
¡ Analizler kendiliğinden oluşan davranışların
sıklığı, süresi ve çeşitliliğini saptamaya yönelik yapılır.
¡ Videoya kaydedilmiş gözlemlerde bu ayrım
} Engelli çocukların oyun becerileri engelli olmayan
akranlarıyla aynı oyun sınıflamasını takip etse de sıklık ve çeşitlilik açısından daha az gelişmiş olarak tanımlanmaktadır.
} Eğlenceli ve içsel olarak motive edilmiş oyun
yerine oyun, gerçek bir işmiş gibi oynanmaktadır.
} Oyun özelliklerine bakıldığında daha az gelişmiş
¡ Oyunun gelişimde oynadığı işlevler
düşünüldüğünde;
-birçok engelli küçük çocuğun, eğlenceli bir etkinlik olarak oyunda yer almadıkları,
-öğrenmek için oyunu etkinlik temelli kullanmadıkları ve
Müdahale için yapılacak olan değerlendirme
gelişimde oyunun üç işlevine odaklanır; -keyifli bir etkinlik olması,
-gelişimi desteklemesi ve
¡ Müdahalenin bir hedefi de çocuğun eğlenceli
etkinlik repertuarını arttırmaktır. Bu amaçla çocuğun ilgi alanının ne olduğunun belirlenmesi gerekmektedir.
¡ Değerlendirmede çocuğun en çok hangi etkinlik
ya da etkinliklerle uğraştığı, süre olarak belirlenmeye çalışılır.
¡ Doğrudan yapılan bu değerlendirmenin engelli
¡ Bu amaç için oyun bağlamında sosyal etkinlikler
için fırsatlar yaratılmalıdır.
¡ Bu amaçla Parten’in oyun sınıflaması kullanılabilir.
