Göç... Binlerce türküye, şarkıya, şiire, öyküye, romana, filme, sevince, kedere konu olmuş bu serüven, Türkiye’nin karakteristik özelliklerinden biri...
Hiç eksilmiyor göçler... “Gidelim buralardan, dayanamıyorum” diye başlayan Nazan Öncel’in şarkısındaki gibi, kimileri için sıkıntıları geride bırakmak, kurtulmak için göç...
“Her gün bir yerden göçmek - Ne iyi - Her gün bir yere - Konmak ne güzel” diyen Mevlana’nın deyişindeki gibi, kimileri için de arayış, arayış, arayış göç...
Gerçek şu ki, 21. yüzyılın Türkiye’sinde göçler dur durak bilmiyor. 2008 Adrese Dayalı Nüfus Sayımı’nın sonuçları gösteriyor ki, geçen yıl da 71.5 milyona ulaşan nüfusumuzun yaklaşık 2.3 milyonu yer değiştirmiş; bir ilden bir ile göçmüş... Belki iş-aş derdinden, belki can güvenliği, töre cinayeti korkusundan, belki türlü-çeşit arayıştan... Ama tam 2.3 milyon kişi bir ilden bir ile göç etmiş...
Nüfusu yüzde 1.3 artan Türkiye’de yüzde 3.2 olan göç oranı, bir hayli hareketli bir toplum olduğumuzu bir kez daha doğruluyor. 81 ilimiz içinde göç almayan, göç vermeyen il yok... Alınan göç ile verilen göçün farkı, net göç... 33 ilimiz net göç alıcısı, 48 ilimiz de net göç vericisi...
Net göç almada ilk 10 il, toplam net göçlerde (276 bin kişi) yüzde 85 pay sahibi. İlk sırada Antalya var. Buna geçen hafta, pazartesi, bu köşede işaret etmiştim. Kimilerinde göç trafiği daha yoğun. Tabii ki başta İstanbul ve Ankara’da... Net göç alan ilk 10 içinde İstanbul, göç yorgunu. İstanbul, hâlâ göç yolu, ama göç de veriyor artık... 2008’de 375 bin kişi İstanbul’u mesken tutarken 348 bin kişi İstanbul’a elveda demiş... Sonuç; İstanbul, bir yılda 27 bin net göç almış...
İstanbul’un sanayisini aktardığı ve İstanbul’daki kule-plazalardan yönettiği sanayi şehirleri net göçte daha çok öne çıkıyor. Bursa, Tekirdağ, Kocaeli, Yalova bu kategoriden. İzmir, bir başka çekim merkezi olarak net göç almayı sürdürürken, Muğla da Antalya gibi, turizm ve seracılık (nüfus dolayısıyla inşaat) zenginliğiyle göç çekiyor. Ankara, başkent olmak hasebiyle, Eskişehir de “eğitim endüstrisi” şehri olarak nüfusunu çoğalttıkça çoğaltıyor...
Net göç veren 48 il, 276 bin net göç vermiş görünüyor. Bu toplamın yüzde 54’ü 10 il tarafından verilmiş. Net göç verenler, tabii ki ekonomik olarak geride kalan Doğu, Güneydoğu, Orta Anadolu, Doğu Karadeniz, hatta Ege’nin arka bahçesi iller...
Güneydoğu illerinden çok, Doğu Anadolu illeri daha çok gerçek, net göç vericisi iller. Hem net göçün mutlak sayısındaki payı, hem de nüfusuna göre net göçü (net göç hızı) açısından Erzurum, Muş, Ağrı en yoğun göç veren iller olmuş 2008’de. Diyarbakır, Mardin, Şanlıurfa, mutlak rakam olarak ilk 10’a girse de, toplam nüfuslarına göre net göç hızları daha geride iller aslında. Birçok yerde tekrarladığım, Güneydoğu illerinin içe kapandıkları, Batı’ya göçü yavaşlattıkları tezimi 2008 ADNS sonuçları da doğruluyor. Bunu bir başka yazımda ele alacağım...
Net göç sıralamasında ilk 10’a girse de, Adana ve Konya’nın net göç hızları aslında düşük. Bu durumda hem mutlak net göç sayısını, hem net göç hızını dikkate aldığımızda Orta Anadolu’dan Yozgat, Sıvas, Çorum; yine Doğu
Anadolu’dan Bitlis, Kars; Batı Anadolu’dan da Kütahya, gerçek anlamda net göç veren iller arasında...
2008’de de göç rüzgârının yoksul illerden gelişmiş bölgelere doğru olması, neoliberalizmin derinleştirdiği bölgesel eşitsizliğin, uçurumun bir sonucu...
Sanayi şehirlerinde bile iş-aş derdinin tehlikeli biçimde arttığı 2009’da, “göçmek, ama nereye” sorusu daha çok ailenin gündemine oturacak gibi...
Göç rüzgârının şiddetini, yönünü ve nelere gebe olduğunu kestirmek ise hiç kolay değil... mustafasnmz@cumhuriyet.com.tr
