RADYASYONUN HEREDİTER ETKİLERİ

(1)

RADYASYONUN HEREDİTER ETKİLERİ

(2)

HÜCREDE BİYOLOJİK ETKİLER

 Radyasyonun dozuna,

 Dozun verilme hızına,

 Radyasyonun türüne,

 Radyasyonun enerjisine,

 Dozun dokularda dağılımına,

 Dokuların ışımaya karşı duyarlılığına bağlı olarak ortaya çıkar.

(3)

RADYASYONUN BİYOLOJİK ETKİLERİ

(4)

RADYASYONUN BİYOLOJİK ETKİLERİ

• Işınlama dozunun vücudun herhangi bir doku veya organında fonksiyon kaybına neden olacak sayıda hücrenin ölümü ve üremesinin durması sonucunda ortaya çıkan DETERMİNİSTİK ETKİLER

Doz bağımlı etkidir. Eşik değer üstünde maruz kalınan radyasyon, belirli bir biyolojik

hasara yol açar.

Erkeklerde bir defada 3.5- 6 Gy ( 3 500 - 6000 mGy) dozun,

Kadınlarda bir defada 2.5 - 6 Gy ( 2 500 - 6000 mGy) dozun kısırlık yapması, Bir defada alınan 5 Gy ( 5000 mGy) dozun gözde katarakt yapması

• Hücrede meydana gelen sabit değişikliklerin hücre bölünmesi ile yeni hücrelere geçmesi sonucunda kişinin kendisinde veya bu olayın üreme hücrelerinde meydana gelmesi halinde gelecek kuşaklarda ortaya çıkması olası STOKASTİK ETKİLER

Düşük dozlarda ortaya çıkması olası etkilerdir. Etkinin ortaya çıkması için bir eşik değer söz konusu değildir. Stokastik etkiler nedeniyle kanser olma olasılığının saptanmasında belirsizlikler vardır.

Düşük dozlara maruz kalmış kişilerde kanser ortaya çıkması halinde, bunun radyasyon nedeni ile olup olmadığını belirlemek mümkün değildir. Bunu ortaya koyacak somut veriler yoktur.

(5)

• Kalıtımsal hastalıklar üç ana kategoriye ayrılır:

1- mendelian,

2- kromozomal,

3- multifaktöryel

(6)

• Mendelian:

• Otozomal dominant: Hastalığa, bir kromozomda tek bir gendeki bir mutasyon neden olur.

• Otozomal resesif: Hastalığa her bir ebeveynden gelen aynı genin kusurlu bir kopyası neden olur.

• Seks bağlantılı: Erkekler bir X kromozomuna sahiptir, bu nedenle bir mutasyon hastalığa neden olabilir; dişilerde iki Xs vardır, bu nedenle hastalığa neden

olmak için iki mutant gen gereklidir.

(7)

Kromozomal:

• Kromozomal hastalıklar, kromozomların yapısında ya da kromozom sayısında (çok fazla ya da çok az) brüt anormalliklerden kaynaklanır.

Ör: Down Sendromu

(8)

Multifaktoryel:

• Multifaktöriyel terimi, genetik bir bileşene sahip olduğu bilinen, ancak iletim şekilleri basit mendelian olarak tarif edilemeyen bir hastalığa verilen genel bir tanımdır.

• Doğumda mevcut olan yaygın konjenital anormallikler (örn., Nöral tüp defektleri, yarık damak yarıkları olan veya olmayan yarık dudak) ve diyabet, esansiyel hipertansiyon ve koroner kalp hastalığı gibi

erişkin başlangıçlı birçok kronik hastalık, çok faktörlü hastalıkların

örnekleridir.

(9)

• ICRP, kalıtsal radyasyon riskinin, genel nüfus için sievert başına

yaklaşık% 0.2 ve çalışan bir popülasyon için sievert başına yaklaşık %

0,1 olduğunu tahmin etmektedir.

(10)

• Bozulan ya da bozulmuş yaşam yıllarında ifade edilen zarar açısından, konjenital anomaliler (yani gelişmekte olan embriyo ve fetus üzerindeki etkilerden kaynaklanan) kalıtımsal bozukluklardan çok daha önemlidir.

• Atom bombası kazazedelerinin birinci jenerasyon çocukları, çeşitli

yaygın poligenik multifaktöriyel hastalıklar dahil olmak üzere çeşitli uç

noktalar için çalışılmıştır, ancak bunların herhangi birinin insidansının,

baba veya anne radyasyon dozu ile ilişkili olduğuna dair bir kanıt

yoktur.

(11)

• 1950'lerden beri, radyasyonun kalıtsal etkileri konusundaki endişeler sürekli olarak azaldı ve yerini düşük doz radyasyonun başlıca etkisi olarak karsinojenez aldı.

RADYASYONUN HEREDİTER ETKİLERİ