Mühendis ve Makina - Cilt: 45 Sayý: 538 21
teknoloji
dünyasý
üvenirlik Merkezli Bakým (Reliability Centered Maintenance) Önleyici (Predictive) bakým hakkýnda düþünme þeklimizi deðiþtirmiþtir. Gerçekte çoðu imalatçý kuruluþ iyi bir önleyici bakým programýndan yararlanabilir. Bu, özellikle bozulma veya çalýþma hatasýnda bakýma güvenen tesisler için yararlý olacaktýr. Ama, önleyici bir bakým programý potansiyel olarak risklidir ve baþarýlý olmak için düzgün olarak yönetilmeli ve iþletilmelidir. Bu makalede önleyici bakýmýn hem riskleri hem de yararlarý incelenmekte ve onun baþarýlý olmasý için düþünceler sunulmaktadýr. Konuya önleyici bakýmýn bir tanýmý ile baþlýyoruz.
ÖNLEYÝCÝ BAKIM (ÖB)NEDÝR?
Önleyici bakým ekipman ömrünü artýrmak ve planlanmamýþ bakým etkinliðini önlemek için tasarlanmýþ, tesisin ve ekipmanýn planlý bakýmýdýr. ÖB ekipman ve tesisin ömrünü artýrmak için boyama, yaðlama, temizleme, ayarlama ve küçük bileþenlerin deðiþtirilmesini kapsar. Amacý bozulmalarý ve aþýrý aþýnmayý en aza indirmektir. Ne ekipman ne de tesisin bozulma noktasýna gitmesine izin verilmemelidir. En basit formunda önleyici bakým bir otomobilin servis programýyla karþýlaþtýrýlabilir. Gerçek bir önleyici bakým programý aþaðýdakileri kapsamalýdýr:
Tahribatsýz deneyler Periyodik kontrol
Önceden planlanmýþ bakým etkinlikleri
Deneylerde veya kontrollerde bulunan eksikliklerin düzeltilmesi için bakým.
Bir tesiste gerekli olan önleyici bakýmýn miktarý çok deðiþkendir. Bu aralýk, tesislerin ve ekipmanýn kontrolü için dolaþarak eksikliklerin daha sonra düzeltilmesi için
G
not edilmesinden belli bir saat veya üretim birimindensonra bilgisayarla kapatmaya kadar deðiþmektedir. Bir ÖB programýnýn kurulmasý için pek çok neden vardýr. Aþaðýda bunlarýn bir kýsmý listelenmiþtir. Bu nedenlerden biri var olduðunda büyük olasýlýkla bir ÖB programý gereklidir.
ÖNLEYÝCÝ BAKIM ÝÇÝN NEDENLER
Artan otomasyon
Üretim gecikmeleri nedeniyle ticari kayýp Sigorta envanterlerinin azalmasý
Daha yüksek kaliteli ürün üretimi Tam zamanýnda üretim
Gereksiz ekipmanýn azaltýlmasý Hücre baðýmlýlýðý
Enerji tüketiminin en aza indirilmesi (%5 daha az) Daha organize, planlý bir ortam gereksinimi
NEDEN BÝR ÖB PROGRAMINA SAHÝP OLUNMALI
Bir ÖB programý için en önemli neden aþaðýda görülebileceði gibi pek çok yolla maliyetlerin azaltýlmasýdýr:
Daha az makina bozulmasý sonucunda azaltýlmýþ üretim çalýþmama süresi.
Mallarýn daha iyi saklanmasý ve artan ömür beklentisi, bunun sonucunda makina ve ekipmanýn zamanýndan önce deðiþtirilmesinin önlenmesi. Bozukluklarý onarmak için arýza temeli yerine bir
program temelinde çalýþma nedeniyle bakým iþçilerinin daha ekonomik kullanýmý ve azaltýlmýþ fazla mesai maliyetleri.
ÖNLEYÝCÝ BAKIM GEREKLÝ MÝDÝR?
Yazan: William C. WORSHAM Çeviri : Ceren KUZEYYELÝ
Mühendis ve Makina - Cilt: 45 Sayý: 538
teknoloji
dünyasý
22
Zamanýnda yapýlan rutin onarýmlar büyük ölçekli onarýmlarýn sayýsýný azaltýr.
Ýkincil arýzalarýn azaltýlmasýyla onarým maliyetlerinin azaltýlmasý. Parçalar çalýþýrken bozulduðunda genellikle diðer parçalara da zarar vermektedir. Daha iyi ekipman durumu nedeniyle ýskarta ürün,
tekrar iþleme ve hurdada azalma.
Düzeltici bakým, operatör eðitimi veya kullanýlmayan malzemenin deðiþtirilmesi ihtiyacýnýn belirtilerek aþýrý bakým maliyetli ekipmanýn tanýmlanmasý.
Artan emniyet ve kalite koþullarý.
Bir önleyici bakým programýnýn maliyetleri azaltacaðý gösterilemezse, büyük olasýlýkla bir ÖB programýna sahip olmanýn güvenlik dýþýnda iyi bir nedeni yoktur.
ÖB PROGRAMLARI YASASI
Ýyi bir ÖB programýna sahip olmanýn pek çok avantajý vardýr. Avantajlar her tür ve büyüklükteki tesise uygulanýr. ÖB programý kanunu, tesisin her bir metre karesindeki ekipman ve tesis mallarýnýn daha yüksek deðerinin bir ÖB programý üzerindeki dönüþünün daha yüksek olacaðýdýr. Örneðin, bir otomobil tesisinin montaj hattýndaki çalýþmama süresi bir seferlik maliyet dakikada 10,000$'dýr. Bunu bir otomobil üreticisinin kayýp üretim zamanýyla iliþkilendirirsek, onlarýn 16 montaj tesisinde bir ÖB programýnýn kurulmasýyla çalýþmama süresinin yýlda 300 saatten yýlda 25 saate indirildiði bildirilmiþtir.
ÖNLEYÝCÝ BAKIM PROGRAMI RÝSKLERÝ
Bu yazýnýn baþýnda belirtildiði gibi, önleyici bakým, riskleri de içermektedir. Buradaki risk, ÖB görevini yaparken çeþitli türlerde eksikliklerin,yanlýþlýklarýn yaratýlmasý potansiyelidir. Baþka bir deyiþle, insan hatalarýnýn ve son kurulan bileþenlerin bebek ölümlüðünün sonunda ÖB'nin gerçekleþtirildiði ekipmanda ek bozukluklara yol açmasýdýr. Sýkça bu bozukluklar ÖB gerçekleþtirildikten bir süre sonra ortaya çýkar. Tipik olarak, aþaðýdaki hatalar ve bozukluklar ÖB'lar
ve diðer tip bakýmlar sýrasýndaki servis kesintilerinde ortaya çýkmaktadýr.
Bir ÖB iþlemi sýrasýnda bitiþik ekipmana zarar. Bir ÖB iþlemi yapýlan ekipmanda aþaðýdaki konularda
zarar.
Bir parçanýn kontrolü, onarýmý, ayarlanmasý veya deðiþtirilmesi sýrasýndaki zarar.
Bozuk malzemenin kurulumu, deðiþtirilen bir parçanýn yanlýþ kurulumu veya malzemenin hatalý montajý. Yeni parçalarýn veya malzemelerin kurulumuyla bebek
ölümlüðünün yeniden ortaya çýkmasý.
Ekipmanýn orijinal yerine tekrar kurulumundaki bir hata nedeniyle zarar.
Özellikle bu tür hatalarýn üzerinde durulmasýnýn nedeni bunlarýn planlanmamýþ kesinti olana dek belirti vermemeleridir.Bu noktayý gösteren basýlý veri bulunmaktadýr. Bu veri, fosil yakýt güç endüstrisinden gelmektedir.
Fosil yakýtlý güç tesislerinden alýnan verinin, bir planlý bakýmdan sonra zorunlu kesintilerin veya zorunlu bakým kesintilerinin frekansý ve süresini inceleyen bir eleþtirisi bu kavramý desteklemektedir. Bu veri 3146 bakým kesintisinden 1772'sinin bir bakým kesintisinden sonra bir haftadan daha az bir süre sonra ortaya çýktýðýný göstermiþtir. Açýk olarak, bu, olaylarýn %56'sýnýn, planlanmamýþ bir bakým kesintisinin son bakým kesintisi sýrasýnda yapýlan hatalarýn sonucu olduðunu gösteren gayet güçlü bir kanýttýr.
Pek çok endüstriyel ÖB gerçekleþtiren ve teftiþ eden biri olarak ben de bu kavramý desteklemekteyim. Bir ÖB sonrasýnda her þeyin tekrar normale dönmesi için günler geçmesi gereken pek çok örnek hatýrlamaktayým. Bu özellikle üretilen ürünle temas halinde olan pek çok bileþen deðiþtirildiðinde doðrudur.
BAÞARILI BÝR ÖB PROGRAMINA NASIL SAHÝP OLUNUR
Baþarýlý bir ÖB programýnýn anahtarý planlama ve yürütmedir. Planlama mümkün olduðunca fazla kavramý otomatikleþtirmelidir. Öncelik önleyici bakýma ve planý
Mühendis ve Makina - Cilt: 45 Sayý: 538 23
teknoloji
dünyasý
izlemek için çok giriþken bir programa verilmeli veçalýþmanýn plana uygun olarak tamamlanmasý garanti edilmelidir.
Önleyici Bakýmýn Yürütülmesi:Geleneksel önleyici bakým banyo küveti eðrisi kavramýna dayanmaktaydý. Bunlar, yeni parçalar üç aþamadan geçer, bir bebek ölümü aþamasý, bir gayet uzun çalýþma aþamasý ve bir yýpranma aþamasýdýr. ÖB kavramý bu parçalar yýpranma fazýna girmeden deðiþtirmekti. Maalesef, United Airlines ve diðer uçak endüstrisinin yaptýðý bir araþtýrmaya dayanan, Güvenirlik Merkezli Bakým yapýsal olmayan bileþenlerin çok azýnýn küvet eðrisi karakteristikleri sergilediðini göstermiþtir. Araþtýrmalarý, tüm bileþenlerin sadece %11'inin yýpranma karakteristikleri, %72'sinin bebek ölümlüðü karakteristikleri sergilediðini göstermiþtir. Bu ayný karakteristikler güç tesisi sistemlerinde olduðu gibi Savunma Departmaný sistemlerine de uygulamak için gösterilmiþtir. Bunlar üniversal olarak uygulanýr. Bu nedenle, endüstriyel ekipman üzerinde önleyici bakým þekillendirilirken hesaba katýlmalýdýrlar.
Baþarýlý bir ÖB programýna sahip olmak için mesaj açýktýr. ÖB temizleme, yaðlama ve test ve kontrollerde bulunan eksikliklerin düzeltilmesi üzerine odaklanmalýdýr. Bileþenleri ayarlama veya deðiþtirme ihtiyacý olduðunda çok iyi yetiþtirilmiþ ve motive edilmiþ kiþilerce yapýlmalýdýr. Önceden saptanmýþ parçalarýn deðiþimi en az olmalý ve istatistiksel kanýtlar açýkça yýpranma karakteristiklerini gösterdiðinde yapýlmalýdýr. Bileþen deðiþimini destekleyen verinin yokluðu durumunda, bileþenlerin ne zaman deðiþtirileceðini saptamak için bir yaþ tespit programý veya istatik analiz için veri toplanmasý baþlatýlmalýdýr. Japonlarýn yaptýðý gibi, yaðlama iþlemlerinin unutulmamasýný garanti etmek için yaðlama noktalarý parlak kýrmýzý dairelerle açýkça iþaretlenmelidir. Bozukluklarý örterek planlanmamýþ bakým kesintilerine neden olabilecekleri için toz, kir ve kir tabakalarýný temizleme iþlemi gerçekleþtirilmelidir.
Önleyici Bakým Ýþçilerinin Motive Edilmesi: Kaliteli bir önleyici bakým programý yüksek olarak motive edilmiþ önleyici bakým ekibi gerektirir. Uygun
motivasyonu saðlamak için aþaðýdaki etkinlikler önerilir: Tüm bakým programýnýn tanýnmýþ, önemli bir parçasý
olarak denetim ve önleyici bakýmý kurun.
Önleyici bakým programý için yetenekli, sorumlu insanlarý atayýn.
Kalite performansýný garanti etmek ve herkese yönetimin önemsediðini göstermek için takipçi olun. Hassas bakým uygulamalarý eðitimleri ve spesifik ekipman üzerinde önleyici bakým için doðru teknikler ve prosedür eðitimleri saðlayýn.
Yüksek Standartlar koyun.
Verimli önleyici bakýmýn sonucu olan maliyet düþüþlerini ve kazançlarý yayýnlayýn.
Ýyi bir önleyici bakým programýnýn önemini ve ondan elde edilecek kazanýmlarý açýklamaya ek olarak, bakým denetçisi için en etkili motivasyon aracý büyük olasýlýkla eðitimdir. Bakým eðitim uzmanlarý bir firmanýn denetçilerin eðitimi için yýlda 1200$ ve her bir iþçi için yýlda 1000$ harcanmasý gerektiðini tahmin etmekteler. Gerçekte, teknolojideki ilerlemeler nedeniyle firma iþçiler için geçen 18 ay içinde hiçbir eðitim saðlamamýþsa onlarýn yetenekleri körelmektedir.
SONUÇ
Baþarýlý bir önleyici bakým programýna sahip olmak mümkündür. Maliyeti azaltma bakýþ açýsýyla bu zorunludur, ama riskleri de beraberinde getirmektedir. Bununla birlikte gerekli dikkat gösterildiðinde riskler en aza indirilebilmektedir. Riski en aza indirmek için önleyici bakým çok dikkatli olarak planlanmalý ve iyi eðitilmiþ ve motive edilmiþ personelle gerçekleþtirilmelidir. Bir ÖB programýnýn en büyük kazancý boyama, yaðlama, temizleme, ayarlama, ekipman ve tesisin ömrünü artýrmak için en az bileþen deðiþtirme aracýlýðýyla ortaya çýkmaktadýr.
KAYNAKÇA
