Ö¤retmen Aday› Ö¤rencilerin Biliflim Teknolojilerini
Etik Kullan›mlar›n›n ‹ncelenmesi*
Ethical usage of information technologies by teacher candidates Ömer Beyhan1, Hayriye Sultan Tunç2
1Necmettin Erbakan Üniversitesi, Ahmet Keleflo¤lu E¤itim Fakültesi, Konya 2Necmettin Erbakan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya
““E
E
tik (ahlak felsefesi), insan iliflkilerinde iyi ile kötü, do¤ru ile yanl›fl, sorumluluk ile sorumsuzluk ni-telemelerinin geçerlik ölçütlerini belirlemeye, yerleflik davran›fl kurallar›n› irdeleyerek saplant› ve önyarg›lara aç›kl›k kazand›rmaya yönelik kavramsal çözümlemedir” (Y›ld›-r›m, 2000, p. 9). Etik, davran›fllar› yönlendiren davran›fl stan-dartlar›n› veya sosyal normlar› belirler (Resnik, 2004, p. 31).‹n-sanlar› etik anlamda davran›fla yönlendiren baz› temel kriterler vard›r. Etik de¤erler, kifliler için, insanlarla iliflkilerinde gerçek-lefltirebilecekleri eylem ve yaflant› olanaklar›d›r (Kuçuradi, 1996, p. 184). Bu tan›mlar baz›nda iletiflim teknolojileri ve etik kavram›n› birlikte kullanarak biliflim teknolojilerini kullan›rken yap›lmamas› gereken ve yanl›fl davran›fllar›n biliflim teknolojile-rinin etik d›fl› kullan›m› kavram› ile tan›mlaman›n amaca daha
Bu araflt›rmada biliflim teknolojilerinin geliflmesiyle ortaya ç›kan etik sorun-lar ve ö¤retmen aday› ö¤rencilerinin biliflim teknolojilerini etik olmayan fle-kilde kullan›mlar›n›n incelenmesi amaçlam›flt›r. Araflt›rma 2010–2011 e¤i-tim-ö¤retim y›l›nda Selçuk Üniversitesi Ahmet Keleflo¤lu E¤itim Fakültesi, Mesleki E¤itim Fakültesi ve Teknik E¤itim Fakültesi’nde ö¤renim gören, bilgisayar dersi alm›fl veya almakta olan üçüncü s›n›f ö¤rencileriyle gerçek-lefltirilmifltir. Araflt›rmada kullan›lan ve befl faktörden oluflan ölçe¤i 423 ö¤-renci yan›tlam›flt›r. Araflt›rmada verilerin çözümlenmesinde SPSS 17 prog-ram› kullan›lm›fl, frekans ve yüzde de¤erleri analizi, aritmetik ortalama, standart sapma ve Kruskal-Wallis H testi uygulanm›flt›r. Araflt›rma bulgula-r›na bak›ld›¤›nda; bilgisayar ve internet kullanmay› çok iyi bilen ö¤rencile-rin biliflim teknolojileö¤rencile-rini daha etik d›fl› kulland›klar›, di¤er ö¤renciler ara-s›nda ise bilgisayar ve internet kullan›m düzeyi artt›kça etik d›fl› kullan›m›n da artt›¤› görülmüfltür. Araflt›rma bulgular›, bilgisayar ve internet kullan›m düzeyi “orta” olan ö¤rencilerin biliflim teknolojilerini di¤er ö¤rencilere gö-re daha etik kulland›klar›n› göstermifltir.
Anahtar sözcükler:Bilgisayar, biliflim teknolojileri, etik, internet.
It is aimed in this study to analyze the ethical problems arising from the technologic progress and to research of non-ethical usage of information technologies by teacher candidates. The study was conducted with 423 junior students who were the students of Technical Education Faculty, Vocational Education Faculty and Ahmet Keleflo¤lu Education Faculty in Konya and took or have taken computer courses in 2010-2011 education-instruction term. The scale used in the study and comprising of five fac-tors has been responded by 423 students. SPSS 17 software was used to analyze the collected data. Frequency, percentage analysis, arithmetic mean, standard deviation, and Kruskal-Walis H test were applied. The result of the study revealed that the students who use computer and inter-net very well use information technologies more ethical, while non-ethical use also increases among other students as the level of computer and internet use increases. The results showed that students who use computer and internet “at a fair level” use information technologies more ethical compared to other students.
Key words:Computer, ethical usage, information technologies, internet.
‹letiflim / Correspondence:
Yrd. Doç. Dr. Ömer Beyhan Necmettin Erbakan Üniversitesi, Ahmet Keleflo¤lu E¤itim Fakültesi, Karaci¤an Mahallesi, Ankara Caddesi No:74 Karatay, Konya Tel: +90 332 235 61 00 e-posta: obeyhan@konya.edu.tr
Yüksekö¤retim Dergisi 2012;2(2):85-94. © 2012 Deomed
Gelifl tarihi / Received: fiubat / February 5, 2012; Kabul tarihi / Accepted: Nisan / April 24, 2012; Online yay›n tarihi / Published online: Temmuz / July 30, 2012
*Bu çal›flma 27-29 May›s 2011 tarihlerinde ‹stanbul'da düzenlenen Uluslararas› Yüksekö¤retim Kongresi: Yeni Yönelifller ve Sorunlar (UYK-2011) kongresinde yap›lan sunumun güncellenmifl halidir.
Özet Abstract
uygun olaca¤› düflünülmüfltür. Araflt›rmada bundan sonra bili-flim teknolojilerinin etik d›fl› kullan›m› ifadesi ile internet ve bil-gisayar kullan›l›rken toplum ve yasalar taraf›ndan yanl›fl kabul edilen ve yap›lmamas› gereken davran›fllardan söz edilmektedir.
Yirminci yüzy›l›n ikinci yar›s›ndan itibaren daha çok bilgi-ye, daha k›sa zamanda, daha kolay ulaflmakta, bilgiyi paylafl-makta, istedi¤imiz say›da kifliye, kuruma k›sa zamanda, kolayca yaymakta ve daha çok bilgiyi depolayabilmekteyiz. ‹nternetle birlikte yaflanan geliflmelerin, bu de¤iflim ve geliflim üzerinde büyük etkisi oldu¤unu ço¤umuz kabul etmekteyiz (Dedeo¤lu, 2001, p. 14). ‹nternet, akla gelebilecek hemen her konuda s›n›r-s›z bilgiye ulaflman›n en kolay yollar›ndan biridir. ‹nternet üze-rinde dolaflan bilgiler, kiflisel nitelikli yaz›flmalar, flifreler, paro-lalar olabilece¤i gibi çeflitli konularda yaz›lm›fl yaz›lar, reklam-lar, ürün tan›t›m› gibi konular hakk›nda da olabilir. Bilgiye ulaflman›n bu kadar kolay oldu¤u bir ortamda bilginin güvenir-li¤i konusunda da çeflitli sorunlar yaflanmaktad›r (fieker, 2005, p. 84-85). Yeni teknolojilerin kullan›lmaya bafllamas›yla bera-ber eski medya araçlar›nda görülen etik sorunlar ve yeni tekno-lojinin yaratt›¤› etik sorunlar karma bir flekilde yeni teknoloji-ler üzerinde görülmeye bafllanm›flt›r (Vural, 2006, p. 33)
Son y›llarda biliflimin yaflant›m›z› etkileyifl flekliyle güvenlik sorunu daha çok gündeme gelmeye bafllam›flt›r. Kiflisel haklar, fikri mülkiyet haklar›, ticari s›rlar, sistem kalitesi, yaflam kalitesi ve sorumluluk-yükümlülük konular› güvenlik sorununu kapsa-maktad›r. Kredi kart› hesab›m›za ulafl›l›r m›? Virüs, bilgisayar›-m›z› mahveder mi? Mevduat hesab›m güvende mi? ‹flyerimizin bilgisayarlar› yetkisiz kullan›ma kapal› m›? fiirketimizin bilgileri güvenlik içinde mi? Bunlar ve bunlar›n d›fl›nda hep var olan di-¤er güvenlik sorunlar› yaflam kalitemizi düflürmektedir (Dede-o¤lu, 2001, p. 16-17). Herhangi bir internet eriflim süreci içinde yer alan taraflar, yaln›zca sanal olarak bir araya geldikleri ve co¤-rafi olarak çok de¤iflik bölgelerde bulunabildikleri için, internet s›n›rlar› inan›lmaz boyutta zorlamaktad›r. Bu durum, internetle ilgili konuflma özgürlü¤ü ve sansür konular› gibi yasal düzenle-melerde, pek çok kez önemli bir ikileme neden olmaktad›r (Spi-nello, 2006). Yeni Türk Ceza Kanunu’nda biliflim alan›nda suç-lar bafll›¤› alt›nda düzenlenen suçsuç-lar aras›nda biliflim sistemine girme suçu, sistemi engelleme, bozma, verileri yok etme veya de¤ifltirme suçu, banka veya kredi kartlar›n›n kötüye kullan›lma-s›, çocuk pornografisi suçlar›, elektronik imzaya yönelik suçlar, spam olaylar›, fikri haklara yönelik ihlaller vard›r (Tarcan, 2005). Günümüzde ö¤rencilerin derse karfl› ilgi ve motivasyonu-nu art›rtmak, ö¤renme süresini kesintisiz ve canl› tutmak, bil-ginin kal›c›l›¤›n› sa¤lamak amac›yla bir e¤itim teknolojisi ara-c› olarak bilgisayarlardan yararlanma kaç›n›lmaz hale gelmifltir (Erkan ve Günefl, 2003, p. 26)
‹nternet art›k sadece bilgiye eriflme arac› olarak de¤il, bilgi yayma arac› olarak da kullan›lmaktad›r. ‹nternet üzerinden
ya-p›lan yay›nlar›n denetimi güç oldu¤undan, zararl› yay›nlar›n yap›lmas› için uygun bir ortam sa¤lamaktad›r (Adal›, 2001).
Klasik uygulamada veriler, kapal› kap›lar ard›nda kilitli do-laplarda tutulurken günümüzde, bilgisayar ortam›nda tutul-maktad›r. Bu durum bilgiye eriflimde büyük kolayl›klar sa¤la-mas›na karfl›n, kötü niyetli kiflilerin sald›r›s›na karfl› zay›fl›k göstermektedir. Zay›fl›k a¤›rl›kl› olarak internetten kaynak-lanmaktad›r. ‹nternetin tasar›m› yap›l›rken, bugün eriflti¤i dü-zey tam olarak öngörülememifl, dolay›s›yla güvenlik önlemleri yeterince al›namam›flt›r (Adal›, 2001).
Günümüzde tüm disiplinleri hemen hemen ayn› anda etki-leyen elektronik ortaml› iletiflim ya da yayg›n ad›yla internet kullan›m›n›n yayg›nlaflmas›yla ortaya ç›kan önemli pek çok etik sorun vard›r (O¤uzertem, 2001). Örne¤in bir sistemdeki gizli bilgileri hileli yollarla almak, kötü ve anlams›z maillerle insan-lar› rahats›z etmek, sistemin kaynakinsan-lar›n› kullan›p sistemi ya-vafllatmak, arka arkaya e-mail göndererek baflkalar›n›n e-mail kutular›n› doldurmak, a¤ üzerinde kanunlarla belirlenmifl ku-rallar›n d›fl›na ç›kmak kifliler hukuku aç›s›ndan problem yarat-maktad›r. ‹nternet sitelerinde yaz› ve resim yoluyla kiflinin ge-rek fleref ve haysiyetine gege-rekse özel hayat› ve s›rlar›na tecavüz edilebilmektedir. Elektronik gazetecilik, bas›l› olanlardan daha h›zl› ve kolay flekilde kullan›c›ya ulaflabilmektedir. Baflka amaç-larla oluflturulan web sitelerinde de kiflilik hakk›na tecavüz ede-cek, özellikle reklam amac›yla resmin yay›nlanmas› ve benzeri yay›nlar›n yap›ld›¤› görülmektedir (S›rabafl›, 2003, p. 128).
Biliflim teknolojilerinin etik kullan›m› konusu bilgisayar ve internet kullan›m›n›n ortaya ç›kmas› ile araflt›rmac›lar›n il-gisini çekmifltir. Maner, 1970’li y›llar›n sonlar›nda bilgisaya-r›n ek etik sorunlar getirmedi¤ini mevcut etik d›fl› kullan›m sorunlar›n›n fleklini de¤ifltirdi¤ini ileri sürmüfltür. 1990’l› y›l-lar›n bafly›l-lar›nda Gotterbarn, bilgisayar eti¤inin iyi uygulama ve kodlar standard›ndaki geliflme ve ilerlemeye ba¤l› profes-yonel etik olarak görülmesi gerekti¤ini düflünmüfltür (Bynum, 2000). Haines ve Leonard (2007), biliflim teknolojileri ba¤la-m›nda etik kararlar› ve özellikleri test etmek amac›yla bir araflt›rma yapm›fllar ve etik karar almay› etkileyen faktörler aras›ndaki iliflkinin karmafl›k oldu¤u, ahlaki amac› saptarken farkl› faktörlerin bireyler için daha önemli oldu¤u sonucuna ulaflm›fllard›r. Türkiye’de de konu üzerinde ö¤retmen, ö¤ren-ci ve velilerin iletiflim teknolojilerinin etik kullan›mlar› konu-sunda çal›flmalar yap›lm›fl ve konunun önemsendi¤i gözlen-mifltir (Örenel, 2005; Odabafl›, 2005; fiahin, 2006; Erdur-Ba-ker ve Kavflut, 2007; Görkey, 2008; Kuzu, 2009; Uysal, 2010).
Araflt›rman›n Amac›
Günümüzde ö¤retmen yetifltirme sürecinde ö¤retmen adaylar›n›n bilgisayar ve biliflim teknolojilerini kullan›mlar› da, önem kazanmaktad›r. Bu amaçla, “ö¤retmen aday›
ö¤rencile-rin biliflim teknolojileö¤rencile-rini etik kullan›mlar› ne durumdad›r?” sorusu bu araflt›rman›n amac›n› oluflturmufltur. Bu amaçla afla-¤›daki sorulara cevap bulmaya çal›fl›lm›flt›r:
Ö¤retmen aday› ö¤rencilerin biliflim teknolojilerini etik kullan›mlar› ne durumdad›r?
Ö¤retmen aday› ö¤rencilerin bilgisayar kullan›m düzeyleri ile biliflim teknolojilerini etik kullan›m tan›mlay›c› istatistik sonuçlar› aras›nda anlaml› bir fark var m›d›r?
Ö¤retmen aday› ö¤rencilerin internet kullan›m düzeyleri ile biliflim teknolojilerini etik kullan›m tan›mlay›c› istatistik sonuçlar› aras›nda anlaml› bir fark var m›d›r?
Araflt›rman›n Yöntemi
Araflt›rmada, de¤iflkenler aras›nda karfl›laflt›rmal› inceleme-yi içeren iliflkisel tarama modeli kullan›lm›flt›r. Tarama mode-li geçmiflte ve halen var olan durumu var oldu¤u flekilde betim-lemeyi amaçlayan bir araflt›rma yaklafl›m›d›r. Korelasyon türü, iki ya da daha çok de¤iflken aras›nda birlikte de¤iflim varl›¤›n› ve/veya derecesini belirlemeyi amaçlayan bir araflt›rma mode-lidir (Karasar, 1998, p. 79-81).
Evren ve Örneklem
Araflt›rma evrenini Türkiye’de ö¤retmen yetifltiren e¤itim fakültelerinde ö¤renim görmekte olan ö¤renciler oluflturmak-tad›r. Amaçl› örnekleme zengin bilgiye sahip oldu¤u düflünü-len durumlar›n derinlemesine çal›fl›lmas›na olanak vermekte-dir. Bu anlamda amaçl› örnekleme yöntemi pek çok durumda, olgu ve olaylar›n keflfedilmesinde ve aç›klanmas›nda yararl› olur. Bundan dolay›, araflt›rmada, amaçl› örnekleme yöntemi izlenmifltir. Araflt›rman›n örneklemini 2010-2011 e¤itim/ö¤-retim y›l›nda Selçuk Üniversitesi E¤itim Fakültelerinde oku-yan ve fakülte ö¤renci say›lar› ile orant›l› olarak belirlenen Ah-met Keleflo¤lu E¤itim Fakültesi, Mesleki E¤itim Fakültesi ve Teknik E¤itim Fakültesi’nde ö¤renim gören, bilgisayar dersi alm›fl veya almakta olan üçüncü s›n›f ö¤rencileriyle gerçeklefl-tirilmifltir. Araflt›rma için 450 ö¤retmen aday› “Etik Olmayan Bilgisayar Kullan›m Davran›fllar› Ölçe¤ini” yan›tlam›flt›r. 423 ölçek de¤erlendirmeye al›nm›flt›r. 27 ölçek ise eksik ve hatal› dolduruldu¤u için de¤erlendirme d›fl›nda tutulmufltur.
Veri Toplama Araçlar›
Araflt›rmada ö¤rencilerin biliflim teknolojilerini etik kulla-n›mlar›na iliflkin görüfl ve davran›fllar›n› belirlemek amac›yla Namlu ve Odabafl›’n›n (2007) haz›rlam›fl olduklar› “Etik Olma-yan Bilgisayar Kullan›m Davran›fllar› Ölçe¤i” isimli beflli likert tipi ölçek kullan›lm›flt›r (TTTEk 1). Araflt›rma anketi, iki bölüm-den oluflmaktad›r. Birinci bölümde kiflisel bilgiler ile ilgili lar, ikinci bölümde ise “Bilgisayar Kullan›m Davran›fllar›” soru-lar› yer almaktad›r. ‹kinci bölümde bulunan sorular TTT Tablo 1’de gösterilen befl faktör alt›nda toplanm›flt›r.
Verilerin Analizi
Etik d›fl› kullan›m puanlar› hesaplan›rken çok uygun seçe-ne¤ine 5 puan, uygun seçeseçe-ne¤ine 4 puan, karars›z›m seçene¤i-ne 3 puan, uygun de¤il seçeseçene¤i-ne¤iseçene¤i-ne 2 puan ve hiç uygunde¤il seçene¤ine 1 puan verilmifltir. Seksen soru puanlar›n›n ortala-mas› ile elde edilebilecek en yüksek etik d›fl› kullan›m puan› or-talamas› befl, en küçük bir olabilecektir. Verileri de¤erlendiril-mesinde 1-1.80 aras› ortalama puan “çok düflük” derecede etik d›fl› kullan›m, 1.81-2.60 aras› ortalama puan “düflük” derecede etik d›fl› kullan›m, 2.61-3.40 aras› ortalama puan “orta” dere-cede etik d›fl› kullan›m, 3.41-4.20 aras› ortalama puan “yüksek” derecede etik d›fl› kullan›m ve 4.21-5.00 aras› ortalama puan “çok yüksek” derecede etik d›fl› kullan›m olarak ölçüt al›nm›fl-t›r. Verilerin analizi SPSS 17.0 paket program› kullan›larak ya-p›lm›fl ve alt problemlerin istatistiksel analizlerinde frekans ve yüzde de¤erleri analizi, aritmetik ortalama, standart sapma, Kolmogorov-Smirnov testi ve Kruskal-Wallis H testi uygu-lanm›flt›r (Büyüköztürk, 2007).
Bulgular ve Tart›flma
Ö¤retmen Aday› Ö¤rencilerin Biliflim Teknolojilerini Etik D›fl› Kullan›m Durumlar› Araflt›rmaya kat›lan ö¤rencilerin faktörlere göre biliflim teknolojilerini etik d›fl› kullan›m tan›mlay›c› istatistik sonuçla-r› TTT Tablo 2’de görüldü¤ü gibidir. Seksen sorunun tan›mla-y›c› istatistik sonuçlar›n›n ortalamas› ile elde edilen etik d›fl›
TTTTablo 1.Ölçek sorular›n›n faktörlere göre da¤›l›m tablosu
S›ra no Faktör ismi Soru numaralar›
1 Fikri mülkiyet 31, 33, 36, 38, 51, 52, 53, 60, 61, 68, 69, 70, 71, 72, 73
2 Toplumsal etki 40, 41, 42, 43, 44, 45, 46, 47, 50, 54, 55, 57, 64, 67, 76, 77, 79, 80 3 Güvenlik ve kalite 2, 3, 4, 5, 11, 12, 13, 14, 15, 17, 18, 20, 62, 63
4 A¤ do¤rulu¤u 6, 7, 8, 10, 22, 25, 27, 65 5 Bilgi do¤rulu¤u 28, 29, 30, 34
TTTTablo 2.Ö¤retmen aday› ö¤rencilerin biliflim teknolojilerini etik d›fl› kullan›m puanlar›
Faktör Sorular ve özet içerikleri N Ort. St. Sap.
Fikri mülkiyet S31 Bedel ödemeden yaz›l›m kopyalama 423 2.31 1.41
S33 Lisans k›rma program› kullanma 423 2.32 1.42
S36 Lisansl› belgeleri izinsiz kullanma 423 1.96 1.20
S38 Yaz›l›m›n sosyal hayata etkisine dikkat etmeme 423 3.15 1.46
S51 Lisansl› programlara internetten eriflim verme 423 2.58 1.41
S52 Program lisanslar›n› internetten da¤›tma 423 2.36 1.37
S53 Lisans k›rma programlar›n› internetten da¤›tma 423 2.14 1.28
S60 Baflkas›na ait adresleri al›p daha pahal›ya satma 423 1.57 1.00
S61 Web sayfas›na gizli linkler kurma 423 1.91 1.14
S68 Lisansl› program CD’lerini kopyalama 423 2.52 1.42
S69 Korsan ço¤alt›lm›fl lisansl› program CD’si satma 423 1.95 1.29
S70 Müzik CD’lerini mp3 format›na çevirip satma 423 2.26 1.37
S71 mp3 müzik dosyalar›n› 24 saatten çok kullan›m 423 2.85 1.47
S72 mp3 müzik dosyalar›n› internetten da¤›tma 423 2.60 1.40
S73 mp3 müzik dosyalar›n› CD’ye bas›p da¤›tma 423 2.60 1.40
Toplumsal etki S40 Sanal ortamda kiflileri rahats›z etme 423 1.61 1.01
S41 Sanal ortamda kiflileri maddi zarara sokma 423 1.28 0.65
S42 Bilgisayar› gerçek d›fl› bilgi yaymakta kullanma 423 1.59 0.95
S43 Bilgisayar› tehdit ve flantaj için kullanma 423 1.42 0.85
S44 Bilgisayarda toplumu rahats›z eden propaganda 423 1.58 1.02
S45 fiiddet içerikli oyunlar› çocuklara oynatma 423 1.83 1.21
S46 fiiddet içerikli film CD’lerini çocuklara oynatma 423 1.81 1.21
S47 ‹nternet kafelere küçük yaflta çocuk alma 423 1.83 1.16
S50 Web sitesinde aldat›c› ba¤lant›lar kurma 423 1.74 0.97
S54 Web sitesi yöneticisinin elindeki adresleri da¤›tma 423 1.63 0.90
S55 Web sitesinde klavye okuyucu program kullanma 423 1.79 1.11
S57 Kumar sitelerinde hileli program kullanma 423 1.70 1.21
S64 Web sitesinde çok fazla pop-up sayfalar kullanma 423 2.18 1.22
S67 ‹nternet bankac›l›¤›ndan hesaplara müdahale 423 1.45 0.88
S76 Kütüphane, okul laboratuvar› vb. yerlere filtresiz ba¤lant› 423 1.78 1.08
S77 Okul bilgisayar›n› kendi amac› için kullanma 423 1.56 0.93
S79 Ö¤renci geliflim düzeyine uymayan oyun oynatma 423 1.51 0.87
S80 Bilgisayarda baflkalar›na ait dosyalar› silme 423 1.55 1.02
Güvenlik ve kalite S2 Kendine ait olmayan araçlara zarar verme 423 1.41 0.84
S3 Kiflisel ç›kar için bilgisayar yaz›l›m›na zarar verma 423 1.43 0.89 S4 Sahibinde habersiz hard diskteki bilgileri kopyalama 423 1.53 0.98 S5 Bilgisayar ar›zalar›ndan teknikerin haks›z kazanc› 423 1.50 0.90
S11 Al›nan mal› sahibinde habersiz herkese verme 423 1.46 0.82
S12 Kullan›c› talebi olmadan porno gönderme 423 1.33 0.90
S13 Kas›tl› olarak virüslü mail gönderme 423 1.45 0.95
S14 Baflkas›n›n bilgilerini izinsiz kendi amac›na kullanma 423 1.55 0.95
S15 Özel bilgileri ele geçirici programlar yazma 423 1.74 1.09
S17 Baflkalar›n› bilgisayar dosyalar›n› izinsiz kar›fl. 423 1.70 0.99 S18 Kiflisel ç›kar için baflkas›n›n bilgisayar›na girme 423 1.69 1.08 S20 Baflkas›n› bilgilerini izinsiz web sitesine gönderme 423 1.35 0.77 S62 ‹nternet yolu ile kiflinin izni olmadan ba¤lant›s›n› kullanma 423 1.78 1.11 S63 ‹nternet yolu ile baflkalar›n›n web sayfas›na sald›r› 423 1.64 1.05
kullan›m tan›mlay›c› istatistik sonucu 1.38 bulunmufltur. Yu-kar›da verilen ölçüte göre ö¤retmen aday› ö¤rencilerin biliflim teknolojilerini etik d›fl› kullan›mlar›n›n çok düflük düzeyde ol-du¤u söylenebilir.
Ö¤retmen aday› ö¤rencilerin biliflim teknolojilerini etik d›fl› kullan›mlar›n›n çok düflük düzeyde oldu¤u söylenirken, araflt›rmac›n›n afla¤›da söz edilen kuflkular›n›n da göz önünde bulundurulmas› uygun olacakt›r. Özellikle, araflt›rmac›n›n izinsiz program indirme ve kopyalama ifllemlerinin ö¤renciler aras›nda çok yayg›n kullan›makta oldu¤u gözlemi ile bu sonuç örtüflmemektedir. Bu durum karfl›s›nda flu sorular akla gelebi-lir. Ö¤renciler anket sorular›na samimi do¤ru cevaplar verme-mifl olabilir mi? Ya da anket için yeteri özeni göstermeverme-mifl ola-bilir mi? Bu durum anket türü araflt›rmalar›n temel s›n›rl›l›k-lar›ndan birisi olarak aç›klanabilir. Ama ö¤renciler etik d›fl› olan bir davran›fl› ço¤unluk taraf›ndan yap›l›yor diye etik dav-ran›fl gibi alg›lar hale gelmifl ise, de¤erlerde afl›nmalar›n oldu-¤undan söz etmek gerekebilir. Böyle bir durum ise farkl› bir araflt›rma konusu olabilir.
Faktör kapsam›na al›nan sorular incelendi¤inde 1.28 arit-metik ortalama ile “Sanal ortamda insanlar› maddi olarak zor duruma sokmak” fleklinde içeri¤i olan 41. soru en düflük ve 3.15 aritmetik ortalama ile “Ödev haz›rlayan sitelere ödev yap-t›rma” fleklinde içeri¤i olan 38. soru en yüksek etik d›fl› kulla-n›m takulla-n›mlay›c› istatistik sonucunu alm›flt›r. Mevcut takulla-n›mla- tan›mla-y›c› istatistik sonuçlar ö¤rencilerin çok düflük ve orta düzeyler aras›nda biliflim teknolojilerini etik d›fl› kulland›klar›n› göster-mektedir.
Fikri mülkiyet faktörü baz›nda tan›mlay›c› istatistik sonuç-lar› incelendi¤inde; 1.57 aritmetik ortalama ile “Baflkasonuç-lar›na ait
alan adlar›n› sat›n alarak, daha fazlas›na baflka flah›slara sat-mak” fleklinde içeri¤i olan 60. soru en düflük ve 3.15 aritmetik ortalama ile “Yaz›l›m›n sosyal hayata etkisine dikkat etmeme” fleklinde içeri¤i olan 38. soru en yüksek etik d›fl› kullan›m ta-n›mlay›c› istatistik sonucunu alm›flt›r.
Toplumsal etki faktörü baz›nda tan›mlay›c› istatistik so-nuçlar incelendi¤inde; 1.28 aritmetik ortalama ile “Sanal or-tamda insanlar› maddi olarak zor duruma sokmak” fleklinde içeri¤i olan 41. soru en düflük ve 2.18 aritmetik ortalama ile “Web sitelerinde çok fazla say›da pop-up sayfalar kullanma” fleklinde içeri¤i olan 64. soru en yüksek etik d›fl› kullan›m ta-n›mlay›c› istatistik sonucunu alm›flt›r.
Güvenlik ve kalite faktörü baz›nda tan›mlay›c› istatistik sonuçlar incelendi¤inde; 1.33 aritmetik ortalama ile “Kullan›-c›n›n talebi olmad›¤› halde, porno içerikli mail gönderme” fleklinde içeri¤i olan 12. soru en düflük ve 1.78 aritmetik orta-lama ile “‹nterneti kullanarak, kiflinin izni olmadan bilgisaya-r›n›n ba¤lant›s›n› kullanmak” fleklinde içeri¤i olan 62. soru en yüksek etik d›fl› kullan›m tan›mlay›c› istatistik sonucunu al-m›flt›r.
A¤ do¤rulu¤u faktörü baz›nda tan›mlay›c› istatistik sonuç-lar incelendi¤inde; 1.73 aritmetik ortalama ile “Maddi amaçl› zincir mail gönderme” fleklinde içeri¤i olan 10. soru en düflük ve 2.45 aritmetik ortalama ile “Haber grubuna reklam amaçl› mail gönderme” fleklinde içeri¤i olan 7. soru en yüksek etik d›-fl› kullan›m tan›mlay›c› istatistik sonucunu alm›flt›r.
Bilgi do¤rulu¤u faktörü baz›nda tan›mlay›c› istatistik so-nuçlar incelendi¤inde; 1.64 aritmetik ortalama ile “Bilgisayar-daki baflkalar›n›n bilgilerini kendisininmifl gibi kullanmak” fleklinde içeri¤i olan 30. soru en düflük ve 1.87 aritmetik
orta-TTTTablo 2.[devam›] Ö¤retmen aday› ö¤rencilerin biliflim teknolojilerini etik d›fl› kullan›m puanlar›
Faktör Sorular ve özet içerikleri N Ort. St. Sap.
A¤ do¤rulu¤u S6 Üye olmayanlara reklam amaçl› mail gönderme 423 2.22 1.26
S7 Haber grubuna reklam amaçl› mail gönderme 423 2.45 1.31
S8 Cep telefonuna reklam amaçl› mail gönderme 423 2.31 1.34
S10 Rahats›z edici izinsiz mail gönderme 423 1.73 1.04
S22 Servis sa¤lay›c›larda kapasite üzeri çal›flt›rma 423 2.22 1.15
S25 Bilgisayar a¤›n› gereksiz meflgul etme 423 1.97 1.41
S27 Servis sa¤lay›c› maillerini uzun süre saklama 423 2.11 1.17
S65 Siparifl programa istek d›fl› linkler ekleme 423 1.78 0.97
Bilgi do¤rulu¤u S28 Baflkas›n›n haz program› kendinin gibi tan›tma 423 1.86 1.12
S29 Baflkalar›n›n ifllerini kaynak göstermeden kullanma 423 1.87 1.02 S30 Baflkalar›n› bilgilerini kendininmifl gibi kullanma 423 1.64 0.97 S34 Baflkalar›n›n program kodlar›n› kendininmifl gibi kullanma 423 1.77 1.18
lama ile “Baflkalar›n›n yapt›¤› çal›flmalar› kaynak göstermeden kullanma” fleklinde içeri¤i olan 29. soru en yüksek etik d›fl› kullan›m tan›mlay›c› istatistik sonucunu alm›flt›r.
Ö¤rencilerin Bilgisayar Kullan›m Düzeyleri ile Biliflim Teknolojilerini Etik Kullan›m› Tan›mlay›c› ‹statistik Sonuçlar› Aras›ndaki Fark
Araflt›rmaya kat›lan ö¤rencilerin faktör baz›nda bilgisayar kullan›m düzeylerini tan›mlayan görüfllerinin istatistikleriTTT Tablo 3’de verilmifltir. Burada verilen N de¤erlerine ve verile-rin normal da¤›l›ma uygunlu¤u tek örneklem Kolmogorov-Smirnov testi sonuçlar›na göre ö¤rencilerin faktörlere da¤›l›m› parametrik olmayan bir da¤›l›m göstermektedir. Ö¤rencilerin bilgisayar kullan›m düzeylerine göre faktörler aras›nda anlaml› bir fark olup olmad›¤›n› görmek amac›yla 0.05 anlaml›l›k düze-yinde Kruskal-Wallis H testi uygulanm›flt›r (TTTTablo 3). Ö¤-rencilerin bilgisayar kullan›m düzeyleri ile biliflim teknolojile-rini etik olarak kullan›mlar› aras›nda fikri mülkiyet, toplumsal
etki, a¤ do¤rulama ve toplam tan›mlay›c› istatistik sonuç boyu-tunda anlaml› bir iliflki bulundu¤u görülmektedir. Ö¤renciler taraf›ndan “hiç bilmiyorum” seçene¤inin iflaretlenmemesi, tüm lisans düzeyi ö¤rencilerin az da olsa bilgisayar kullanabil-di¤i sonucunu ç›karmam›za dayanak olmaktad›r.
Ö¤rencilerin ‹nternet Kullan›m Düzeyleri ile Biliflim Teknolojilerini Etik Kullan›m› Tan›mlay›c› ‹statistik Sonuçlar› Aras›ndaki Fark
Araflt›rmaya kat›lan ö¤rencilerin faktör baz›nda internet kullan›m düzeylerini tan›mlayan görüfllerinin istatistikleri TTT Tablo 4’de verilmifltir. Burada verilen N de¤erlerine ve verile-rin normal da¤›l›ma uygunlu¤u tek örneklem Kolmogorov-Smirnov testi sonuçlar›na göre ö¤rencilerin faktörlere da¤›l›-m› parametrik olmayan bir da¤›l›m göstermektedir. Ö¤renci-lerin faktörlere da¤›l›m› parametrik olmayan bir da¤›l›m gös-terdi¤inden, ö¤rencilerin internet kullan›m düzeylerine göre faktörler aras›nda anlaml› bir fark olup olmad›¤›n› görmek
Bilgisayar kullanma N Arit. Ort. Ki-kare sd p
Fikri mülkiyet Düflük 26 205.38 22.73 3 0.00 Orta 141 185.76 ‹yi 199 212.83 Çok iyi 57 277.04 Toplumsal etki Düflük 26 210.29 7.86 3 0.04 Orta 141 200.48 ‹yi 199 208.62 Çok iyi 57 253.07 Güvenlik ve kalite Düflük 26 219.15 6.38 3 0.09 Orta 141 210.93 ‹yi 199 201.67 Çok iyi 57 247.46 A¤ do¤rulu¤u Düflük 26 216.31 7.87 3 0.04 Orta 141 205.24 ‹yi 199 204.31 Çok iyi 57 253.60 Bilgi do¤rulu¤u Düflük 26 211.46 3.51 3 0.03 Orta 141 207.78 ‹yi 199 207.13 Çok iyi 57 239.67 Etik d›fl› kullan›m Düflük 26 208.85 13.10 3 0.00 Orta 141 196.18 ‹yi 199 208.55 Çok iyi 57 264.64
amac›yla 0.05 anlaml›l›k düzeyinde Kruskal-Wallis testi uygu-lanm›flt›r (TTTTablo 4). Ö¤rencilerin internet kullan›m düzey-leri ile biliflim teknolojidüzey-lerini etik olarak kullan›mlar› aras›nda fikri mülkiyet ve toplam tan›mlay›c› istatistik sonuçlar› boyu-tunda anlaml› bir iliflki bulundu¤u görülmektedir.
Analiz sonuçlar›, her bir faktör için ayr› ayr› incelendi¤in-de, etik d›fl› kullan›m tan›mlay›c› istatistik sonuçlar› fikri mül-kiyet ve toplam etik d›fl› kullan›m faktörü için anlaml› flekilde farkl›laflt›¤› görülmektedir. Buna dayanarak tüm ö¤retmen adaylar›n›n bilgisayar ve internet kullan›mlar›nda fikri mülki-yet ihlalleri yapt›¤›n› söyleyebiliriz.
Ö¤renciler taraf›ndan bilgisayar ve internet kullan›m düze-yi olarak belirtilen “hiç bilmiyorum” seçene¤inin iflaretlenme-mifl olmas› tüm ö¤retmen adaylar›n›n az da olsa bilgisayar ve internet kulan›m bilgisine sahip oldu¤u sonucunu vermekte-dir. Farkl› bir ifade ile tüm ö¤retmen adaylar› bilgisayar ve in-ternet kullanabilir düzeydedir.
Ö¤rencilerin biliflim teknolojilerini etik d›fl› kullan›m ta-n›mlay›c› istatistik sonuçlar›na göre bilgisayar ve internet kul-lan›n düzeyleri sonuçlar› paralellik göstermektedir. Ö¤renci-lerden bilgisayar ve internet kullan›m düzeylerini “çok iyi” olarak belirtenlerin biliflim teknolojilerini daha etik d›fl› amaç-larla kulland›klar› görülmektedir. Bunlar› bilgisayar ve inter-net kullan›m düzeylerini “iyi” ve “düflük” olarak belirten ö¤-renciler izlemektedir. En etik kullananlar ise “orta” düzeyde bilgisayar ve internet kulland›¤›n› belirten ö¤rencilerdir. Bilgi-sayar ve internet kullan›m düzeyi etik d›fl› kullan›m› ayn› dü-zeyde etkilemektedir.
Erdem (2008), taraf›ndan ö¤retmen adaylar› ile yap›lan benzer bir araflt›rma sonuçlar› incelendi¤inde ise bilgisayar kullan›m düzeyleri “çok iyi” ve “iyi” olan ö¤retmen adaylar›-n›n orta düzey kullan›c›lara göre daha etik d›fl› davrand›klar› sonucuna var›lm›flt›r (Erdem, 2008, p. 81-83). Bu sonuç çal›fl-mam›z›n bilgisayar kullan›m düzeyleri alt probleminin sonuç-lar› ile benzerlik göstermektedir.
TTTTablo 4.Biliflim teknolojilerinin etik kullan›m-internet kullan›m düzeyi istatistikleri; Kruskal-Wallis H testi sonuçlar› (n=423)
‹nternet kullan›m› N Arit. Ort. Ki-kare sd p
Fikri mülkiyet Düflük 16 216.94 24.14 3 0.00 Orta 102 175.30 ‹yi 221 209.09 Çok iyi 84 263.29 Toplumsal etki Düflük 16 230.28 6.68 3 0.83 Orta 102 188.94 ‹yi 221 213.06 Çok iyi 84 233.74 Güvenlik ve kalite Düflük 16 197.94 4.98 3 0.17 Orta 102 192.07 ‹yi 221 215.32 Çok iyi 84 230.13 A¤ do¤rulu¤u Düflük 16 203.25 5.78 3 0.12 Orta 102 195.73 ‹yi 221 210.22 Çok iyi 84 238.10 Bilgi do¤rulu¤u Düflük 16 192.91 5.78 3 0.12 Orta 102 195.35 ‹yi 221 211.84 Çok iyi 84 236.29 Etik d›fl› kullan›m Düflük 16 210.88 12.45 3 0.00 Orta 102 183.97 ‹yi 221 211.52 Çok iyi 84 247.51
Erdem (2008), taraf›ndan yap›lan çal›flmaya göre ö¤retmen adaylar›n›n internet kullan›m düzeyleri biliflim teknolojilerini etik kullan›m davran›fllar›n› etkilememektedir (Erdem, 2008, p. 85-87). Bu sonuç çal›flmam›z›n internet kullan›m alt proble-mi sonuçlar› ile farkl›l›k göstermektedir
Sonuç
Ö¤retmen aday› ö¤rencilerin biliflim teknolojilerini etik kullan›mlar›n›n hangi düzeyde oldu¤u ortaya koymay› amaçla-yan bu çal›flmada afla¤›daki sonuçlara ulafl›lm›flt›r.
Ö¤rencilerden bilgisayar kullan›m düzeylerini “çok iyi” olarak belirtenlerin biliflim teknolojilerini daha etik d›fl› amaç-larla kulland›klar› sonucuna var›lm›flt›r. Bunlar› eflit tan›mla-y›c› istatistik sonucuyla bilgisayar kullan›m düzeylerini “iyi” ve “düflük” olarak belirten ö¤renciler izlemektedir. En etik kullananlar ise “orta” düzeyde bilgisayar kulland›¤›n› belirten ö¤rencilerdir. Bilgisayar kullan›m düzeyi artt›kça etik d›fl› kul-lan›m›n da artt›¤› söylenebilir. Faktör baz›nda sadece fikri mülkiyet, toplumsal etki, a¤ do¤rulama ve toplam tan›mlay›c› istatistik sonuçlar› boyutunda anlaml› bir iliflki bulundu¤u gö-rülmektedir. Güvenlik ve kalite faktörü için anlaml› bir fark-l›l›k tespit edilmemifltir. Ö¤rencilerin bilgisayar ve internet kullan›m düzeyleri incelendi¤inde bilgisayar ve internet kul-lan›m düzeylerinde paralel sonuçlara ulafl›lm›flt›r.
Bu sonuçlara dayanarak politika yap›c›lara ve uygulay›c›la-ra afla¤›da hususlar önerilebilir. ‹letiflim teknolojilerinin kulla-n›m› günümüzde büyük bir ivme ile artmaktad›r. Bu kullan›m-da etik de¤erlerin y›pranmas›n› önlemek amaçl› biliflim tekno-lojileri uygulamalar› ders programlar›na biliflim teknotekno-lojileri- teknolojileri-nin etik kullan›m› konusunun eklenmesi uygun olacakt›r. Ö¤-retmen adaylar›n› yetifltiren uygulay›c› ö¤Ö¤-retmenler taraf›ndan ödev ve uygulamalar planlan›rken, ö¤rencilerin iletiflim araçla-r›ndan kolayca elde edilebilecek türde ödevler yerine daha öz-gün uygulamalar› planlamalar› ya da ödev ve uygulamalar›n de¤erlendirmesinde etik d›fl› uygulamalarla elde edilip edilme-di¤i bir de¤erlendirme kriteri olarak dikkate al›nabilir.
Kaynaklar
Adal›, E. (2001). ‹nternet suçlar›. Biliflim ve ‹nternet Teknolojilerinin Ceza Hukuku Aç›s›ndan Do¤urdu¤u Yeni Sorunlar. 24 Mart 2001, Bursa, 35-39. Bynum, T. (2000). A very short story of computer ethics. 11 Aral›k 2010
ta-rihinde <http://plato.stanford.edu/entries/ethics-computer> adresin-den eriflildi.
Büyüköztürk, fi. (2007). Sosyal bilimlerde veri analizi. Ankara: Pegema Yay›nc›l›k.
Dedeo¤lu, G. (2001). Etik ve biliflim. Ankara: Türkiye Biliflim Derne¤i Yay›nlar›.
Erdem, Z. (2008). Ö¤retmen adaylar›n›n biliflim teknolojilerini kullan›mlar›n›n etik aç›dan de¤erlendirilmesi. Yay›nlanm›fl yüksek lisans tezi. Dokuz Eylül Üniversitesi E¤itim Bilimleri Enstitüsü, ‹zmir. Erdur-Baker Ö. ve Kavflut, F. (2007). Akran zorbal›¤›n›n yeni yüzü: Siber
zorbal›k. Eurasian Journal of Educational Research, 27, 31-42. Erkan, K. ve Günefl, A. (2003). Temel bilgi teknolojisi kullan›m›. Ankara:
Pegem Yay›nc›l›k.
Görkey, D. (2008). ‹nternet reklamc›l›¤›: Etik ve hukuk sorunsal›. Yüksek lisans tezi, ‹stanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, ‹stanbul. Haines, L. ve Leonard, L. N. K. (2007). Individual characteristics and
ethical decision-making in an IT context. Journal of Management & Data Systems, 107(1), 5-20. 28 Aral›k 2010 tarihinde <http:// www.emeraldinsight.com/Insight/viewPDF.jsp?Filename=html/Out put/Published/EmeraldFullTextArticle/Pdf/0291070101.pdf> adresinden eriflildi.
Karasar, N. (1998). Bilimsel araflt›rma yöntemi. Ankara, Nobel Yay›nevi. Kuzu, A. (2009). Problems telated to computer ethics: Origins of the
problems and suggested solutions. TOJET: The Turkish Online Journal of Educational Technology, 8(2): 9.
Namlu, A. G. ve Odabafl›, H. F. (2007). Unethical computer using behav-ior scale: A study of reliability and validity on Turkish university stu-dents. Computers & Education 48 (2007) 205–215.
Odabafl›, F. (2005). Parent’s views on internet use. TOJET: The Turkish Online Journal of Educational Technology, 4(1): 5.
O¤uzertem, Y. A. (2001). E¤itim için internet, internet için e¤itim, Elektronik iletiflim ve etik. Bilgi ve Toplum, 23-30.
Örenel, S. (2005). Ö¤retmenlerin mesleki etik ilkeleri kapsam›ndaki davra-n›fllar›n›n ilkö¤retim ve ortaö¤retim ö¤rencilerinin alg›lar›yla de¤erlendi-rilmesi. Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi E¤itim Bilimleri Enstitüsü, ‹stanbul.
Resnik, D. B. (2004). Bilim eti¤i: Girifl. (Çeviren: Vicdan Mutlu). ‹stanbul, Ayr›nt› Yay›nlar›.
S›rabafl›, V. (2003). ‹nternet ve radyo-televizyon arac›l›¤›yla kiflilik haklar›na tecavüz. Ankara: Adalet Yay›nevi.
Spinello, R. A. (2006). Cyberethics: Morality and law in cyberspace. Boston: Jones and Bartlett Publishers.
fiahin, F. (2006). Ortaö¤retim programlar›n›n etik bilinci uyand›rma yeterli-li¤ine iliflkin ö¤retmen görüfllerinin de¤erlendirilmesi. Diyarbak›r: Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
fieker, T. B. (2005). ‹nternet ve bilgi a盤›. Konya: Çizgi Kitabevi. Tarcan, A. (2005). ‹nternet ve toplum. Ankara: An› Yay›nc›l›k.
Kuçuradi, I. (1996). Etik (2. bask›). Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu Türk Felsefesi ya da Simurg Dizisi: 5.
Uysal, Ö. (2010). Consider›ng ethics while using web tools. 4. Uluslararas› Bilgisayar ve Ö¤retim Teknolojileri Sempozyumu, 24-26 Eylül 2010 (s. 1045-1051). Konya: Maya Akademi.
Vural, B. A. (2006). Bilgi iletiflim teknolojileri ve yans›malar›. Ankara: Nobel Yay›n Da¤›t›m.
Y›ld›r›m, Cemal (2000). Ça¤dafl felsefe sözlü¤ü: Terimler, ö¤retiler, filozoflar. Ankara: Bilgi Yay›nevi.
TTTEk 1. Etik Olmayan Bilgisayar Kullan›m Davran›fllar› Ölçe¤i
De¤erli Ö¤retmen aday›,
Size sunulan bu anket, bilgisayar eti¤ine iliflkin görüfl ve tutumlar›n›z› belirlemeyi amaçlayarak desenlenmifltir. Uygulaman›n do¤rudan içinde bulunan kifliler olarak sizlerin görüfl ve önerileri bu araflt›rman›n sonuçlar› bak›m›ndan büyük de¤er tafl›maktad›r.
Sizlerden istenilen, ölçme arac›nda yer alan sorular› dikkatle okuyup, size en uygun gelen yan›t› belirlemenizdir. Yan›tlar›n›z›n yanl›fl olmas› söz konusu olmay›p, önemli olan sizin kendi görüflünüzdür.
Araflt›rma anketi, iki bölümden oluflmaktad›r. Birinci bölümde kiflisel bilgiler ile ilgili sorular, ikinci bölümde ise bilgisayar eti¤i ile ilgili sorular yer almaktad›r. Bu ankete verece¤iniz bilgiler sadece bilimsel amaçl› kullan›lacak ve gizli tutulacakt›r. Anketlerde ad-soyad gibi sizin kimli¤inizi belli edecek herhangi bir bilgi koymay›n›z. Bu nedenle, lütfen sorulara gerçekçi yan›tlar veriniz ve yan›ts›z soru b›rakmamaya özen gösteriniz.
Ankete ay›rd›¤›n›z zaman, gösterdi¤iniz ilgi ve katk›lar›n›z için çok teflekkür ederiz.
Bölüm 1. Kiflisel bilgiler
1 Cinsiyetiniz K›z Erkek
2 Yafl›n›z 13-14 15-16 17-18 19 ve üzeri
3 Ailenizin yaflad›¤› yer Köy ‹lçe ‹l
4 Ailenizin sosyo-ekonomik durumu: 500 TL ve alt› 501-1000 TL 1001-1500 TL 1501-2000 TL 2001 ve üzeri 5 Kaç›nc› s›n›ftas›n›z?
6 Alan›n›z (varsa): 7 Dal›n›z (varsa):
8 Kendinize ait bilgisayar›n›z var m›? Evet Hay›r
9 Bilgisayar kullan›m düzeyiniz: Hiç bilmiyorum Düflük Orta ‹yi Çok iyi
10 Kald›¤›n›z yerde internet var m›? Evet Hay›r
11 ‹nternet kullan›m düzeyiniz: Hiç bilmiyorum Düflük Orta ‹yi Çok iyi
12 Haftada kaç saat internete ba¤l› kal›yorsunuz? Hiç 0-5 5-10 10-15 15’den fazla
13 Dosya transferi yapabiliyorum Evet Hay›r
14 ‹nternetten dosya indirebiliyorum Evet Hay›r
15 Web sayfas› tasarlayabilirim Hiç Düflük Orta ‹yi Çok iyi
16 Çeflitli programlama dillerinde program yazabiliyorum Hiç Düflük Orta ‹yi Çok iyi
Bölüm 2. Bilgisayar eti¤i ile ilgili sorular Çok uygun Uygun Karars›z›m Uygun de¤il Hiç uygun de¤il
1 Kopya yaz›l›m kullanma
2 Kendine ait olmayan-kullan›m hakk› olan bilgisayarlarda, donan›m ayg›tlar›na kas›tl› olarak zarar verme
3 Kiflisel ç›karlar için bilgisayar›n yaz›l›m donan›m›na zarar verme
4 Sahibinin izni olmadan hard diskindeki verileri kopyalayarak alma
5 Bilgisayar ar›zalar›nda tekniker taraf›ndan haks›z kazanç sa¤lama
6 Üye olmayanlara reklam amaçl› mail gönderme
7 Haber grubuna reklam amaçl› mail gönderme
8 Cep telefonlar›na reklam amaçl› mail gönderme
9 Rahats›z edici isimsiz mail gönderme
10 Maddi amaçl› zincir mail gönderme
11 Al›nan bir maili, sahibinden izinsiz genele aç›k bir ortama gönderme
12 Kullan›c›n›n talebi olmad›¤› halde, porno içerikli mail gönderme
13 Kas›tl› olarak virüslü mail gönderme
14 Baflkalar›na ait kiflisel bilgileri kendi amac›na göre izin almadan kullanma
15 Özel bilgileri ele geçirici yaz›l›mlar yapma
16 Baflka insanlar›n bilgisayar çal›flmalar›na kar›flma
17 Baflka insanlar›n bilgisayar dosyalar›n› izinsiz kar›flt›rma
18 Kiflisel ç›karlar için baflkalar›n›n bilgisayarlar›na girme
19 Bilgisayar bilgisini ve becerilerini kas›tl› olarak farkl› gösterme
20 Bir kiflinin gizli bilgilerini, izinsiz olarak bir web sayfas›na gönderme
21 Kiflisel mesajlar› özel mail adresilerine gönderme
22 Servis sa¤lay›c›lar›nda kapasite üzerinde çal›flma
24 Kullan›c› taraf›ndan, servis aksatmalar›na sebep olacak davran›fllarda bulunma
25 Bilgisayar a¤›n› gereksiz yere meflgul etme
26 Servis sa¤lay›c›lar› taraf›ndan, üye bilgi ve mailleini, üyenin bilgisi d›fl›nda, farkl› insanlara izletme 27 Servis sa¤lay›c›lar› taraf›ndan, okunup silinen mailleri uzun süre saklama 28 Baflkalar›n›n gelifltirdi¤i yaz›l›mlar› ara yüzünde küçük de¤iflikliklerle kendininmifl gibi gösterme
29 Baflkalar›n›n yapt›¤› çal›flmalar› kaynak göstermeden kullanma
30 Bilgisayardaki baflkalar›n›n bilgilerini kendisininmifl gibi kullanma
31 Bedeli ödenmemifl yaz›l›m kopyalayarak kullanma
32 Baflka insanlar›n entellektüel bilgilerini kendine mal etme
33 Lisans k›rma programlar› kullanma
34 Baflkalar›n›n haz›rlad›¤› programlar›n kodlar›n› ele geçirerek, kendininmifl gibi kullanma
35 Baflkalar›n›n haz›rlad›¤› programlar› k›rarak kullanma
36 Lisansl› foto¤raf, resim ve animasyonlar gibi ö¤eleri sahibinden izin almadan kullanma
37 Yaz›lan program›n sosyal hayata etkisini göz ard› etme
38 Ödev haz›rlayan sitelere ödev yapt›rma
39 Haz›r yap›lm›fl ödevleri internetten edinerek kullanma
40 Sanal ortam›n avantaj›n› kullanarak kiflileri rahats›z etmek
41 Sanal ortamda insanlar› maddi olarak zor duruma sokmak
42 Bilgisayar› gerçek d›fl› bilgi yaymak için kullanma
43 Bilgisayar› tehdit ve flantaj arac› olarak kullanma
44 Bilgisayarlar yard›m›yla toplumsal rahats›zl›k veren veya kifliye zarar veren propaganda yapma
45 fiiddet içerikli bilgisayar oyunlar›n› çocuklara oynatma
46 fiiddet içerikli film CD’lerini çocuklara izletme
47 ‹nternet kafelerde para için küçük yafllardaki çocuklar›n bilgisayar kullanmalar›na izin verme
48 Çal›flanlar›n izni olmadan bilgisayarlar›n›, amirlerinin izlemesi
49 Bilgisayar› gerçek d›fl› bilgi yaymak için kullanma
50 Web sitelerinde, dialer programlar› baflka bir program gibi gösterilerek ya da otomatik olarak ziyaretçinin bilgisayar›na kurdurma
51 Lisansl› programlara internetten eriflim verme
52 Program lisanslar›n› internetten da¤›tma
53 Lisans k›rma programlar›n› internetten da¤›tma
54 Web sitesi yöneticilerinin, ellerindeki kullan›c› kay›tlar›n› baflka kiflilere da¤›tmas›
55 Web sitesine, gizli program olarak klavye okuyucu program koyma
56 Gerçeklefltirilen bir web sitesinde kullan›lan objeleri kaynak belirtmeden kullanma
57 Kumar sitelerinde hileli program kullanma
58 Hileli yollarla sanal aç›k att›rmaya girme
59 Baflkalar›n›n haz›rlad›¤› sitelere zarar verme
60 Baflkalar›na ait alan adlar›n› sat›n alarak, daha fazlas›na flahsa satma
61 Web sayfalar›na gizli linkler koyma
62 ‹nterneti kullanarak, kiflinin izni olmadan bilgisayar›n›n ba¤lant›s›n› kullanma 63 ‹nterneti kullanarak, di¤er kullan›c›lar›n bilgisayarlar›na sald›r›da bulunma
64 Web sitelerinde çok fazla say›da pop-up sayfalar kullanma
65 Siparifl üzerine haz›rlanan bir web sitesine talepkar›n istekleri d›fl›nda bilgiler-linkler bulundurma
66 Site tan›mlar›n› arama motoruna yanl›fl verme
67 ‹nternet bankac›l›¤› kullanan kiflilerin bilgilerini ele geçirerek hesaplar›na müdahale etme
68 Lisansl› program CD’lerini kopyalama
69 Korsan olarak ço¤alt›lm›fl lisansl› programlara ait CD’leri satma
70 Müzik dosyalar›n› Mp3 format›na çevirerek satma
71 Mp3 müzik dosyalar›n› 24 saatten uzun süre kiflisel bilgisayarda tutma
72 Mp3 müzik dosyalar›n› internetten da¤›tma
73 Mp3 müzik dosyalar›n› CD’ye basarak da¤›tma
74 Sohbet odalar›nda gerçek d›fl› bilgiler verme
75 Sohbet odalar›nda uygunsuz konuflmalar yapma
76 Kütüphane, okul laboratuvar› gibi özellikle çocuklar›n kullan›m›na aç›k yerlerde filtresiz ba¤lant› kullanma
77 Okulun bilgisayar laboratuvar›nda bulunan araç gereçleri kendi ç›karlar› için kullanma 78 Okulun demirbafl eflyalar›n› kullan›lmaz gösterip kendi mülkiyetine geçirme 79 Ö¤rencilerin ve çocuklar›n geliflim düzeylerine uymayan bilgisayar ortamlar› sunma
