GÜNEY ANADOLU KIRMIZISI (GAK), HOLSTEIN (H) VE BUNLARIN G₁, G₂ MELEZLERİ DÜVELERİNİN KAN SERUMLARINDA Na, K VE İNORGANİK P DEĞERLERİ ÜZERİNDE ARAŞTIRMALAR

SelçuJç _ _QnjversitesiVet. Fak. Dergisi

Cilt: 3, Sayı: 1 (153- 158), 1987

GÜNEY ANADOLU KIRMIZISI <GAK>, HOLSTEIN (H) VE BUNLARIN G1 , G2 MELEZLERİ DÜVELERİNİN

KAN SERUMLARINDA Na, K VE İNORGANİK P DEGERLERİ

: ' . ÜZERİNDE ARAŞTIRMALAR

Research on serum Na, K and inorganic P valuesin Southern

- _ A;rı,atofian .Red;: H oıste.in with their Jirst and second cr os s - bre d ·-.::- ..

-·-'··;:

-. . Veysi ASLAN1

Mehmet NİZAMLIOGLU2 Nuri BAŞPINAR3

:·sıi~ımary': This sttidywa~ ~arried out on 76 heifers in 17-20 months

Of age; · 20 _Holstein· (H), 20 Southern Anatolian Red (GAK), 20 · first ·· cross -bred (Gl)· aiııd 16 second' cross- bred obtaineld from the MercimEk .. zoo.techn'ical Research İnstitu~. of General Directorate for Agricultural · Affairs;· ·

The serum Na and K value s were determined wHh Flame - Ph oto-.. trietet: The setuım ihorgaİıic

P

values were executed by using Boehringer · test ki( The r~süits were statE;ticaUy evaluate(:l by analysis of variance.

The levels of Na, K .and inorganiC P in all the groups respectively between. 322.95:;+=,8,.78 - 351.60.+1.52 mg/100 ml, 21.45=t=0.45 - 23.14+1.83 mg/100 ml, 6.09+0.30 - 7.20+0.25 mg/100 ml.

.' o

The results between all of .the groups were not found statisotically significant (

>

0.05). ·

Özet : Bu ç~lışma Tarım İşletmeleri . Genel Müdürlüğü Mercimek Zootekni AraŞtırma. Enstitüsün'den temin edilen 17-20 aylık 20 baş Gü-ney Anadolu Kırınızisı, 20. baş H<;>lstein, 20 baş G1 melezi ve 16 baş G2

me-lezi olmak üzere toplam 76 baş düve üzerinde yapıldı.

Seru:in Na. ve· K değerleri Fleym Fotometre ile tayin edildi. Serum inorganik fosfor değerleri Boehringer test kiti kullanılarak tespit edildi. Sonuçlarm istatistiki .. değerlendirilmesinde variyans analizi uygulandı.

. . . ' - .

U) Yrd. Doç. Dr., S.

ü.

Veteriner Fakültesi, İç Hastalıkları BiHm Dalı, Konya. (2) Yrd. Doç: Dr., S. ü. Veterin·er Fakültesi, Bi:yokimya BiHm Dalı, Konya. . (3) Arş. Gör., S.

U;

Veteriner Fakültesi; Biyokimya Bilim Dalı, Konya.

154 Veysi Aslan - Mehmet Nizamlıoğlu - Nuri Başpınar

Bütün gruplar arasmda Na, K ve inorganik P değerleri sırasıyla,

% 322.95+8.87 - 351.60+1.52 mg,

%

21.45::ı=0.45 - 23.14=ı=l.83 mg, % 6.09+ 0.30 - 7.20=t=0.25 mg olup, gruplar arasmda istatistiki yönden önemli bir

faıık bulunamadı (P

>

0.05).

Giriş

Artan ülke nüfusunun sağhklı ve dengeli beslenebilmesi için

hay-vancılığımızın bugünkü durumundan daha ileriye gitmesi zorunlu bir hedeftir.

Kültür ırkı hayvanlarm üllkemizde çevreye adaptasyon sorunu ve

karşı karşıya bulunduğu mikrop florasına yeterince dirençli olmayışı, ıslah çalışmalarının önemini biraz daha artırmaktadır.

Son zamanlarda verimi artırmak amacıy1a kültür ırkı hayvanlarla yerli ırklarımızın melezlemesiyle, ülkemiz coğrafyasına adapte olmuş

üstün verime sahip ve enfelksiyöz hastalıiklara karşı dirençli milli bir ır­

bn geliştirilmesi, gelecek nesiHerimiz için son derece faydalı, önemli bir ekonomik kaynak olmaktadır. Bu amaçla ül.kemiz sığırlan içerisinde üs-tün verim özelli.klerine sahip GAK ırkı ile Holstein gibi üstün vasıflı kül-tür ırkının melezlernesi yapılma1ktadır. Bunların G1 ve G2 melezleri

üze-rinde klinik, biydkimyasal ve genetik çalışmaların yapılmasında da bü-yük zaruret vardır.

Gerek Na ve gerekse K organizma için çok lüzumlu olan elementler-dir. Özellikle K intraselluler sıvıda bulunan önemli bir eleıktroHttir. Kas

aıktivitesinin arttığı durumlarda hücre dışın1_{daki sıvılarda da}

bulunabi-lir. Yaşam için elzem olan bir element olup birçok fonksiyonun yerine getirilmesinde görev alır. Bu görevlerin başlıcaları: Ozmoti:k denge, asit baz dengesi, bir çok enzim sisteminde yer alması ve sıvı balansının sağ­ lanmasında regülatör olarark önemli göreV almasıdır. Gene iyonik denge temininde de Na, Ca ve Mg ile birlikte görev almaktadır (1, 4).

Noksanlığında büyüme ve gelişmeıde gerileme, su ve gıda tüketimin-de azalma, kas zaafiyeti, kaslarıda hipotoni, kailp yetmezliği ve aritınisi

görülür. Hayvan rasyonlarında normalde yeterince K mevcut olduğun­

dan dolayı klinik olarark herhangi bir yetersiziilk belirtisine

rastlanma-dığı gibi yetersizliğinde de tesbiti zordur. Tesbit için en emin yol kan

se-rumurıdaki K düzeyinin tesbitidir (1).

Potasyuma ilaveten Na ve Cl da asit- baz dengesi ve ozmotik basın­

cm temini için çok önemli elementlerdir. Bu iki mineralin yokluğunda

memelilerin yaşaması mürnkün değildir. Her iki mineraMe vücut sıvıla­ rında elektrolit olarak rol alır ve özellikle sinir impulslarının iletiminde,

Güney Anadolu Kırmızısı (GAK), Holstein (H) ve ... 155 gıdaların emilmesinde ve su metabolizmasın'da selluler seviyede görev yaparlar.

Et yiyen hayvanlar gıdaları ile yeteri miktarda Na ve Cl aldıkları

için ayrıca bu minerallerin verilmesine gerek yoktur, fakat ruminant

rasyonlarına dışarıdan mutlaka NaCl ilavesinin yapılma,sı gerelkir. Uzun

yıllardan beri bu iki mineralin yemiere ilavesi gerektiği bilindiği için

halkımız hayvanıara ayrıca tuz vermekte veya hayvan yemlerine kaya tuzu ve yalama taşı koymaktadır.

'

Genç hayvanlar için %0.04- 0.18 Na ihtiva eden rasyon1ar, süt inek-leri için ise daha yoğun oranlar önerilmeıktedir. Bitkilerıdeki Na oranı çok daha fazladır. Böbreklerdeki K exkrasyonu ile Na reabsorbsiyonu

ara-sında bi:r korelasyon olması gerekir. Bu nedenle bit'kisel yiyecekleilde bu-lunan Na'a ilaveten hayvan rasyonlarına dışarıdan Na ilavesi gere'kmek-tedir. Sıcak havalarda polyuri, terleme ve ishal gibi elektroht kaybına

neden olan durumla~da hayvanların tuz ihtiyacı daha da artmaıktadır.

Serum fosfor konsantrasyonu yaşla beraber azalmaktadır. Fosfor genç hayvanlarda iskelet ve dişierin ge'lişmesinde önemlidir. Ayrıca bir-çok enzim yapısına girerek enerji metabolizmasında rol alır (6).

Serum inorganiık P değerleri sıcak havalarıda soğuk havalara göre da-ha yüksek bulunduğu, genç sığırlarda Ca ve inorganik P arasında nega-tif bir ilişkinin olduğu Shiga ve ark. (9) tarafından bildirilmiştir.

Cabello ve Michel (2), ishalli buzağılarda fosfor seviyesinin düşük olduğunu tesbit etmişleııdir.

Olusanya (5) 'da Beyaz Fulani ile Alman esrneri sığırlarının serum fosfor değerlerinin farklı olduğunu tesbit etmiştir.

Na iyonları glikoz ve diğer monosa~karitlerin emilimini etkiler,

e-ğer intestinal mukozada Na iyonları varsa glikoz çabucak emilir. Dietler-de bulunan potasyum emilimi ince barsakların üst kısmından pasif yolla

olmaktadır. Ekstraselluler sıvıciaiki potasyum oranı çok düşüık olup sod-yumun 1/30'u kadardır. Özellikle kas hücreleri nekrozunda büyük mik-tarda potasyum ekstraselluler sıvıya karışır, hipomağnezemik tetanide de plazma K miktarı artmaMadır. Böbrekler serum fosfor kontrolünde en büyük görevi alan organlarıdır. Fosforun reaıbsorpsiyonu ise parat hor-mon tarafından inhibe edilir. inorganik fosforun karbonhidrat

metaboliz-masında önemli görevi olduğu, karbonhidrat kullanımının arttığı durum-larda inorganiik fosfor düzeyinin azaldığı bildirilmelktedir (3),

Bu değerler üzerinde ülkemizde yapılmış herhangi bir çalışmaya rasıanmadığından GAK, Holştayn ve bunların G1 ve G2 melezi

a-156 c Veysi Aslan ~ Mehmet Nizamlıoğ•lu - Nuri :Başpinar

ilaÇları a1·asında herhangi bir. farklılığın olup olmadığının. araşt~rılması

amaçlandı.

Materyal.v'e Metot

Araştırma materyalini, Tarim İşlermeleri Genel Müdürlüğü, Merci-. ıilek Zocitekni Araştırma Ensti·tüsü'ne ait 17..: 20 aylik GAK, Holşta)rn ve

.GAK xHolştı:,ıyn birinci geriye melezi G1ve ikinci geriye melezi G2 olmak

üzere topl~m 76 baş düve teşkil etmiştir. Araştırmaya alınan toplam 76

·baş düvenin ırklara dağılımı: 20 baş GAK, 20 baş H, ·20 baş G1 ve 16 baş

G2 melezi şeklindedir .. Dört grup halinide . araştırmaya alınan (GAK, H, Gıı G2) hayvanların aynı yaş. grubunda ve aynı sayıda olmasına özen gös-terilmiş, bu nedenle düyve'lerin seçiminde 17-20 aylık (ortalama. 1.5 yaş) yaş sınırı esas alınmış, yaş faktörünün lkan parametreleri üzerindeki et-. kisinin kaldırılması amaçlanmıştır. G2 melezlerinden 16 başın araştırma­

ya alınışının sebebi ise yukarıda•ki şartlara uygun 20 baş G2 düvenin

bu-lunmayışından kaynaJklanmıştır.

Araştırmaya a1ınan hayvan grupları merada otlayıp, meraya

ilave-ten yemlerine arpa, yulaf, kepek ve pamuk tohumu küspesi ilave edilmiş­

tir. _Araştırma için kan örne'kleri sabah yemiernesinden sonra usulüne uygun olarak vena jugularisten alınmış, serumları 2 - 4 saat içerisinde

çıkarılmış ve azot tanıkmda dondurulduktan sonra termosla S. Ü. Veteri-ner Faıkültesi'ne getirilerek' biyokimya laboratuvarında analize kadar · --'- 20°C de bekletilmiştir.

Serumlarda Na ve K değerleri Fleym Fotometre ile, inorganik fosfor · Lleğerleri ise Boehringer ·test :khleri kullanılarak Bosch Lump speıktrofo­

tometresi ile ölçülmüştür.

Bulgular

Elde edilen değerlerin istatistiki sonuçları ta:blo. 1'de gösterilmiştir.

Genel olarak Na değerleri.%212-385 mg, K değerleri %16.4-49.3 mg

a-rasında, inorganik fosfor değerleri ise %3.79- 10.12 mg arasında tespit

e-dilmiştir .

Na

K

p

. Tablo 1. GAK, Holstein, G1 ve G2 düvelerinin kan serumlarında

Na, K ve inorganik fosfçır değerlerinin istatisti'ki sonuçları.

. G.A!K. · HOSTEIN. G1 G2 F. . 322.95+8.78 . 21.4Ş=F0.45 6.68+0.16 3;51.60 + 1.52 .21.95+0.40 7,08+0.35 336.85+6.14 21.67+0.52 7.20+0.25 322.00 + 20.06 23.14+ 1.83 6.09+ 0.30 1.540- 0.495-

2.345-Güne-y Anadolu Kırmızısı. CGAK), Holstein (ÇI) ve ... ın. ·Tartışma ve

Sonuç :

Yaşam için çok önemli olan Na ve K'un organizmada birçok foriksi~ yonuı::ı . yerin~ getirilmesinde . görev; aldığı ve ıbu minerallerin seviyesinin

gel:ıeliğiıl d~ği_şiık: .dön.emlerin:d,e ·farklılık gö:sterdiği gibi aynı zaınan<la ç2~ şitli hastalıklarda da değerlerin tesbit edilmesinin prognoz yönünden önemli olacağı belirtilmiştir (1, 4, 7);

Shffer ve ark. (8), inorganik fosfor yönünden ırklar arasmdfı bir

far-kın: olmadığın:ı, Holsteİn ırıkında: %6.55 mg, Jersey ırkmda: '%6.58 mg,

İsvü~~e Esmerinde: %6.58 mg olduğunu tesbit etmişlerdir. ,

Olusanya (5) ise, yaptığı çalışmada ırklar arasında serum fo3for

.de-ğerleriJ?.in _farklı olduğunu ilei"i sürmektedir.

\,

Bu çalışmada tespit edilen inorganik P değerıleri Shaffer·ve arkadaş~

larının (8) .. belirttikleri de.ğerlere ço'k yakın olup, ·bu değerlerle-tam bir uyum arzetmektedir. İstatistiki yönden gruplar arasınıda herhangi bir farİcın olmayışı tespitlerimi~ arasında yer almalktadır. , . . - . . . . ,. • . . • . . . . • - . . ,.c . .

Sonuç olaraık, GAK, Holstein ve bunların Gıı G2 melezlerinde Na, K ve inorganik P değerleri yönünden gruplar arasında istatistiki yön-den herhangi bir farkın o1madığı (P

>

0.05) ve bu ıkan değerleri üzerinde

yapılacak çalışmalarda durumun göz önünde bulundurulmasının faydalı olacağı kanısındayız.

Kaynaklar

1. Aytuğ, C. N. (1985). Sığır Yetiştiriciliği ve Besiciliıkte Bakım, Besleme ve Hastalıklada Mücade:le Sorunları Ha·kkında Pratiğe Yönelik Bilgi-ler. Topkim Sığırcılık Seminerleri, Seri: ll, Topkim - Topkapı İlaç Premiks San. ve Tic. A.Ş. İstanbul.

2. Cabello, G. and Michel, M. C. (1977). Composition of blood plasma (ca'lcium, Phosphorus, magnesium, proteins) during the neonatal period in the salf Influence of •the state of hea1th. Annales de Recherches

Ve-terinarİ'es, 8 (3), 203- 211.

3. Kanelko, J. J. (1980). Clinical Biochemistry of Domestic Animals. Third edition. Academic Press. New York.

4. McDoweel, L. R., Conrad, J. H., Ellis, G. L. and Loosli, J. K. (1983).

Minerals for Grazing Ruminants in Tropical Regions. Bulletin, Depart-ment of Animal Science, University of 1Forida, Gainesville.

5. Olusanya, S. K. (1977). Serum phosphatase activity, inorganic phos-phorous and ca:lcium levels in Zebu (Bos Indicus) aııd European (Bos

158 Veysi Aslan ~ Mehmet Nizamlıoğ,lu - Nuri Başpınar

Taurus) breeds of cattle. Bulletin of Animal Health and Producıtion in Africa, 25 (2), 175- 177.

6. Roussel, J. D., Aranas, T. J. and Seybt, S. H. (1982). Metabolic proflle testing in Holstein Cattle in Louisiana: Reference va.lues. Am. J. Vet. Res., 43 (9), 1658 - 1660.

7. Rowlanıds, G. J., Manston, R., Pocook, R. M. and Dew, S. M. (1975). Relationship between stage of lactation in a herd of dairy cows and the influences of seasonal changes in management on theşe relationship. Journal of Dairy Re search, 42, 349 - 362.

8. Shaffer, L., Roussel, J. D. and Koonce, K. L. (1981). Effects of Age, Temperature- seanson and Breeô. on Blood Characteristics of Dairy Cattle. Journal of Dairy Science, 64 (1), 62-70.

9. Shiga, A., Abe, K., Hamamoto, S., Keino, M., Tsukamoto, K. and Fujio, O. (1985). Effects of Age, Millking and Season on Magnesium, Calcium and Inorganic phosphorus Metabolism in Cows. Jpn. J. Vet. Sci., 47 (2), 275- 283.