Vel. Bil.Dcrg.(2004), 20, 2 : 73·78
ORNiTHO
SACTERiuM
RHi
NOTRACHEAlE ENFEKSiYONU VE
TEŞHisi
H. Hüseyin Hadimli
@1O
sman
Erganiş1The Infection and Diagnosis of
Ornithobacteriuııı rhinotraclıealeÖzet: Omilhobacıeriumrtıinolrachea/e;özellikle tavuk ve hindikümesierindesolunum yoluhastalığıile seyreden patojenbir et -kendir.Etkenilk olarak Güney Afrika'daizoleedilmişve 1994'deyeni bir türolduğubelirtilerekrRNA superlamilyV içerisinde Omilhobacleriumrtıinotrachea/eismiverilmiştir. Bu derlemede,O.rtıinotracheakjninpatojenitesi, izolasyonu,identifikasyonu veteşhisi kısacaelealınmıştı r.
Anahtar Kelime:Omithobacte riumrtıinolrachea/e,Tavuk, Hindi
Summary:Omilhobact erium rtıinotrachea/eis a patogenicagent causing respiratory diseaseespeciallyin turkeys and ch ic-kens. This agenthas firstisolated inSouth Africa and c1assifiedas a new speciesin rRNA superlamilyV withthename "Or-nilhobac lerium rtıinolrachea/e' in 1994. In this review, the pathogenicity, isolation, identification and diagnosis of Or -nilhobacıeriumrtıinotrachea/ewas brieflyreported.
Key Words:Omilhobacteriumttıitıotrectıeste,Chicken,Turkey
Giriş
Solunum yolu enfeksiyonlan; kanatlı larda ölüm
oranındaartış,yumurta verimindedüşme,yumurtaka
-litesindebozulma ve döllülükoranındaazalmaileağı r ekonomik kayıplar oluşturmaktad ır (Hafez 1996 ve 1998). Kötüidare, havalandı rma yetersizliği, sıkışıklık, kümes şartlarının kötü olmas ı, yetersiz hijyen, kü· mesteki amonyak seviyesinin yüksek olması , k ü-mesteki primer veya sekonder enfeksiyonların bu-lunması gibi değişik faktörler hastalıkların şiddetini artırmaktadır (van Beek 1994, De Rosa ve ark 1996, Travers ve ark 1996, Hafez 1998).
DuPreeztaraf ından 1991'deGüneyAfrika'da,28 günlükbroylerlerdehafif solunumbelirtilerive%3 ora -nındaölüm gösteren yenibirsolunumsistemihastalığı
bildirilmiştir(van Beekveark 1994).Hastalıksinusların
şişkinliğiilebaşlayıp,beslenmeperiyodu sonuna kadar devam eden, ölüm oranında artış ve performans pa-rametrelerinde düşme (günlük canlı ağırlık artışı ve yem tüketimi)iletanımlanmıştır(Hafez 2002). Enfekte hayvanlarınotopsilerindeen önemlibulgu,özellikle ab-dominal hava keselerinde ''yoğurt benzeri" beyaz kö· püklübir eksudat veakciğerlerdepnomöni tablosunun
bulunmasıdır. Bakteriyolojik muayenelerde,yavaş ü
re-yen pleomorfik Gram negatif bir bakteri izole edilmiş, ancak biyokimyasalözelliklerinegöre bilinenbakteriler içerisindeolmadı ğı ndan identifiyeedilememiştir(C
harl-ton ve ark 1993).
Omithobaeterium rhinotraehealeenfeksiyon la rı , kli -nik belirtilerve etkenin kültürel özelliklerine göre; Pas -teurella, Kingella, Riemerella, Flavobacterium, Spo -rocytophaga, Capnocytophaga, Weeksella ve Haemophilus paragallinarum enfeksiyonları içerisinde
gösterilmiştir (Charlton ve ark 1993, van Beek ve ark
1994, Hafez 1996). Bakteri, mikroskopikgörünümüne göre pleomorfikGram negatifbasil (PGNR),klinik b e-Iirtilerine göre de Pasteurella-like, Kingella, A na-tipestifer-like ve BisgaardtarafındanTAXON 28 olarak tan ı mlanmıştır (Chin vr Droual 1997, van Empel ve Hafez 1999). Tüm dünyadan izole edilensuşlarileya -pılan çalışmada 1994'de yenibir türolduğu belirtilerek rRNA superfamily V içerisinde Omithobaeterium
mi
-notraeheale (ORT) ismi verilmiştir (Vandamme ve ark 1994).
Etkentanımlanmadan önce Amerika (Charlton ve ark 1993), Hollanda (van Beek ve ark 1994) ve A I-manya'da (Hinz ve ark 1994)farklı hindi ve broyler kü -meslerinde nasalakıntı, aksırık, ıslakgözlülük, infra or -bital sinuslardaşişmevegelişme geriliğine ileseyreden enfeksiyonlar ve pleomorfik Gram negatif bakterilerin izolasyonu rapor edilmiştir.
o.
rhinotraehea/e'ninta-nımlanmasındansonra; 1981'de Almanya'da 5 haftalık
hindilerinve 1983'de kargaların solunum sisteminden, 1990'dan önce ingiltere, ısrail, Belçika ve Amerika'da Geli şTarihl:20.10.2003 @ :hhadimli@selcuk.cdu.tr
HADIML/. ERGA IŞ
Klinik Semptomlar
Enfekte hayvanlarda depresyon, yem tüketiminde azalma, canlı ağırlık kazancında düşme, tıksırık ve burunakıntısı, solunum güçlüğü ,sinusların şişmesi ve yüzde ödem gibi semptomlar görülebilir (van Beek 1994,van Beek ve ark 1994,Travers ve ark 1996,van Empel ve ark 1996, Odor ve ark 1997, van Empel da hindi ve tavuk kümesierindebakterininizoleedildiği fakat identifiye edilemediği anlaşı lmıştır (Charlton ve ark 1993, Hinz ve ark 1994,van Beek ve ark 1994).
Almanya (Hafez 1996,Hafez ve Sting1996,Ryll ve ark 1996, Hafez 1998), Fransa (Dudouyt ve ark 1995,Leroy-Setrinve ark 1998),Belçika (Devriese ve ark 1995), Amerika (Odor ve ark 1997,Roepke ve ark 1998, Heeder ve ark 2001), Kanada (Joubert ve ark 1999),
G.
Afrika (Travers 1996), Meksika (Soriano ve ark2002),Peru (Hung ve Aldorado 2001) vediğer ül-kelerden etkenin izolasyonları rapor edilmiştir. Tür-kiye'deetkenin ilk izolasyonuyumurtacıpiliçlerden(Er-ganişve ark 2000 ve 2002) yapıimişolup daha sonra brayler (Turan ve Ak 2002, Türkyılmaz ve Esendal 2002) ve hindilerden (Hadimli ve ark 2003) de izole edilmiştir.
Bulaşma
Etkenin horizontal olarak aerosol yolla, vertikal olarakta yumurta ve kloakal kontaminasyon ile bu
-laşd ığ ı bilinmektedir (van Empel ve Hafez 1999). Da-mızlıksürülerde ovaryum ve oviduktta herhangi bir k li-nik belirti olmaksızın etkenin yaşayabildiği tespit edilmiştir(van Empel 1997).Seralojikolarak pozitif da-mızlıkların civcivlerinin hava keselerinden etken
i
zo-lasyonuyapılmıştır (Hafez ve Sting 1996).Düşük oran-da yumurta kabuğu ve yeni çıkan civcivlerin sarı keselerinden etkenizoleedildiği(van Empel 1997) b il-dirilmekte ise de kuluçka esnasında
o.
rhi-notrachea/e'nin yumurta ile bulaşmadığı ifade ed il-mektedir (Varga ve ark 2001).o.
rhinotrachea/e enfeksiyonlarıyeniyapılan,onarılan,temizlenen ve de -zenfekte edilen kümesierde bile görülebilmektedir. Özellikle kümesierin yoğun olduğu ve farklı yaşlarda hayvanların bulunduğu işletmelerde enfeksiyon daha sıkgörülebilmektedir (van Empelve Hafez 1999).Tablo1. Hindi ve broylerlerde O.rhinotrachealeenfeksiyonu
(VanEmpel veHafez 1999)
Hindi Broyler BroylerOamızlık Yaş (Hafta) >2 3-4 24-52 Mortalite (%) 1·15 0-10 1-3 Seyir (gün) 7-8 5-8 >21
1997). Braylerkümesierindedaha çok 3-4haftalı klarda görülmekte ve % 2-10 oranında ölüm yapmaktad ı r (Tablo1).Braylerdamızlıklarda enfeksiyonsıklıkla 24· 52. haftalarda görülmekteolup yumurta randıman ında azalma,küçükveince kabuklu yumurtadikkat çekicidir. Döllülük ve kulueka randımanı pek fazla et-kilenmemektedir (van Beek ve ark 1994, Travers ve ark 1996,van Empel ve ark 1997). Dahaçok 14
hat-talıktan büyük hindilerde görülmesine rağmen 2-8 har-talıklarda da hastalık yapabilmektedir. Akut dönemde ölüm oranı % 1-10'dur (Hinz ve ark 1994, van Beek 1994,De Rosa ve ark 1996a,Hafez 1996,van Empel ve ark 1996, Crespo ve ark 1998, Roepke ve ark 1998,Joubert ve ark 1999, Szalayveark2002). Hindi damızlık kümesierinde yumurta veriminde düşme ve fertilitedeazalma da görülebilmektedir (De Rosaveark 1996b).Değişik kanatlılardan izole edilen suşların p a-tojeniteleriarasındafarklı lıkyoktur (van Empel veHafez 1999). Farklı yer ve türlerdenizole edilensuşlartavuk ve hindilere değişik yollarlaverildiğinde hastalık oluş
turmuşlardı r(De Rosa ve ark 1996a, Ryll ve ark1996, Travers ve ark 1996, vanEmpel ve ark 1996,Sprenger ve ark 1998). Hindilerde NewcastleDiseaseveTurkey Rhinotracheitis. broylerlere ND ve Enfeksiyöz Br onc-hitisenfeksiyonlarının olmas ı O.ttılrıoırecbeeletvt: hızlı yayı lmasına ve daha ağır seyretmesine zemin h a-zırlamaktadır(De Rosa ve ark 1996a,Ryllve ark 1996, Travers 1996).Ayrıca,BordetellaaviumveEscherichia co/i
o.
rhinotrachea/e enfeksiyonlarını tetiklemektedir (Travers ve ark 1996, Van Empel1997).Otopsi Bulguları
Hasta ve ölü braylerlerinotopsisindeakciğerlerde pnömöni,pleurit ve hava keselerindeyoğurtbenzeri
kö-püklübireksudat mevcuttur (van Beek 1994. Travers ve ark 1996, van Empel ve ark 1996, Odor ve ark 1997, Hadimli ve ark 2003). Hindilerde lezyonlar ak-ciğerlerde lokalize olup tek veya çift taraflı f ibrino-purulent eksudat ve ödem dikkatçekicidir.Ayrıca, pe-rikardit, hava kesesi yangısı, peritonit ve enterit gö-rülebilir. Bazı vakalarda kalpkasın ın dejenerasyonu ile karaciğerve dalakta büyüme olabilir (van Beekve ark 1994, De Rosa ve ark1996a, Hafez 1996, Ryll ve ark 1996, Roepke veark1998, Sprengerve ark 1998, Jo-ubert ve ark 1999).LaboratuvarTeşhisi
Solunum sistemininviralve bakteriyeletkenleriile
o.
rhinotrachea/eninoluşturduğuklinikvepatolojikbu l-guları birbirinebenzediği için teşhiste laboratuvar m u-ayenelerindenyararlanılmaktadır(van Empelve Hafez 1999, Hafez 2002). Bakteriyolojikteşhiste; Pasteurella mu/tocida, P. gallinarum , P. haemo/ityca,F/a-Orniıhobacıe riuın rhinoıraclıealeEnfeksiyonu...
vobacterium SSp.. Cytophaga SSp.. R. anatipestifer, Yersinia pseudotuberculosis, B. avium ve
H.
pa-raga/linarum gibietkenler dikkate alınmalıdır. Serolojik olarak aglütinasyon, AGP ve ELlSA testleri ile diğer patojenlerden(P.multocida,R.
anatipestifer ve H. pa-ragallinarum)o.
rhinotracheale'nin ayrımı ve ayrıcaserotiplendirmes i yapılabilmektedir (van Empel 1997, Hafez 1998,Hafez 2002). Saha şartlarındaPolimeraz ZincirReaksiyonu (PCR)(Hung ve Alvarado2001) ve immünohisto-kimyasal boyama (van Empel ve ark 1999) ile deteşhis yapılabilmektedir.
izolasy on ve identifikas y onu
Rutin incelemelerde daha yavaş ürediği için
o.
rhinotracheale kolonileri, E. coli, Proteus ssp. veya Pseudomonas ssp. gibi hızlı üreyen bakterilerin ko-lonilerialtında kalabileceğinden teşhis edilemeyebilir. Bakteriyolojik muayene için, hastalığın erken dö-nemlerindeömeklerinalınması daha uygundur.Doğalenfeksiyonlarda (Charlton ve ark 1994, Hinz ve ark 1994,Odor ve ark 1997, Roepke ve ark 1998,Erganiş ve ark 2002. Hadimlive ark 2003)çoğunlukla trakeal
sıvap, akciğerve hava keselerinden izole edilebilirken deneysel enfeksiyonlarda (De Rosa ve ark 1996a, Travers 1996, van Empel ve ark 1996. Ryll ve ark 1997, Sprenger ve ark 1998) karaciğer. kalp kanı, beyin, yumurtalık, folliküller ve eklemlerden de izole edilmiştir.
o.
rhinotracheale'nin ilk izolasyonunda. ço-ğunlukla%10 koyun kanıiçeren Blood Agar Base kul-lanılmaktadır. Ekimi yapılan kültürler 37°C'de 48 saat %10 CO2'1imikroaerofil ik veya anaerobik ortamda in-kübe edilmektedir. Bunun yanısıra, bakteri Tripstose Soy Agar ve Pasteurella Broth'da aerobik veya ana-erobikolarak üreyebilmektedir.o.
rhinotracheale izo-latları nı n çoğunluğu gentamisin ve polimiksine dirençli bulunmaları sebebiyle, besiyerlerine gentamisin (5 mg/ml) ve polimiksin (5 mg/ml) ilave edilerek selektif besiyerleri hazırlanabilir (Hinz ve ark 1994, Chin ve Droual1997. Hafez 2002).Kanlı agarda 48 saatlik inkübasyondan sonra, küçük, gri-beyaz. opak, hemolizsiz vefarklı büyüklükte (1-3 mm) kolonileri oluştururlar. Gram boyamada, gram negatif pleomorfik basiller şeklinde görülür.
o.
rhinotracheale,MacConkey agar ve TSIA'da üremez. ORTsuşlarıoksidaz,b-D-galaktosidazve üreaz pozitif olup katalaz. indol ve jelatinaznegatiftir.Glikoz, laktoz, mattoz. truxtoz, pozitif, inositol, rafinoz, sorbitol, tre-haloz ve ksiloz negatiftir. Biyokimyasal özelliklerine göre ticari bir idenlifikasyon test kiti (APı 20NE, Bio-Merieux. France) mevcuttur. Bununla birlikte,şüpheli izoıatlan n APı 20 NE kiti ile test edilmesi, pozitif an-tiserumların kullanılması ve AGP ile birliktede-ğerlendirilmesi identifikasyonda faydalı olmaktadır. Or-nithobacterium rhinotrachealen in enzimatik özel -liklerinegöre işleyen APı ZYM ve NFT (Rapid NF Plus svstems. Innovative Diagnostics. USA) sistem kitleri de
kullanılabilmektedir (van Empel ve Hafez 1999, Hafez 2002).
Polimeraz Zincir Reaksiyonu ileTeşhis
Spesifik bir PZR ile OR16S-F1 (5'-GAG MT TM TTT ACG GAT TM G) ve OR16S-R1 (5'-TIC,GCT, TGG, CCG. MG, AT) primerleri kullanılarak
o.
rh i-notracheale teşhis edilebilmektedir (Hung ve alvarado 2001, Soriano ve ark 2002).Immüno-histokimyasalBoyama ileTeşhis
Omithobacterium rhinotracheale'ninteşhisindeen duyarlı metoddur. Bakteriyolojik ve serolojik olarak %
30 oranında Omithobacterium rhinotracheale be-lirlenebilirken,immüno- histokimyasal boyamada% 70
oranında tespit edilebilmektedir (Van empel 1998. Hafez 2002). Etkenin hava keselerinin epitelyumların silialarını etkilediği, hava keselerinin matiaştığı ve akut granulamatöz biryangı oluşturduğubelirtilmektedir.
Ak-ciğerlerde; bronşlanailgili lenfoid dokunun (BALT) bazı kısımlarında hücre infiltrasyonu ve nekrozun şe killendiği, fakat sadece o bölgede sınırlı kalarak diğer
bölgelerin etkilenmediği bildirilmektedir (Van empel 1999).
Omithobacterium rhinotracheale Suşlarının Tip-lendirilmesi
Monovalan antiserumlarkullanılarak,AGP, ELlSA ve lam aglütinasyon ile O.rhinotrachealenin 18 serotipi (A-R) belirlenmiştir (van Empel ve ark 1997, Hafez ve ark 2000, Hafez 2002). Agar-jel Presipitasyon testi (AGP) iletavukizolatlarını nbüyükbirçoğunluğununse -rotip A (% 95), hindilerde ise heterojen bir dağılım ol -makla birlikte daha çok serotip A, B ve D olduğu
be-lirlenmiştir(Tablo 2) (van Empel ve ark 1997).Serotip C ise sadece G. Afrika ve Amerika'da hindi ve ta-vuklardan izoleedilmiştir(Travers ve ark 1996).Serotip A,C, D, E ve G'lerden iSi ekstraktı ile hazırlanan an -tijenler ile yapılan AGP testinde monospesifik re -aksiyonlar alınmıştır. Diğer yandan, serotip B'den
ha-zırlanan antijenle serotip A ve E'ler arasında kros reaksiyonlar tespit edildiği ve sodyum dodesilsülfat ile elde edilen antijen kullanılan ELlSA'nın serotip spe-sifitesinin daha azolduğubildirilmektedir (van Empel ve ark 1997).
Epidemiyolojik incelemelerde ve
o.
rhinotrachealesuşlarının moleküler biyolojik tiplendirilmesinde; PCR, RAPD (random amplified polymorphic-DNA), AFLP (Amplified fragment lenght polymorphism), PFGE (Pu l-sed-field gel electrophoresis), PAGE (polyacrylamide
HADIMLl. ERGA IŞ
gel electrophoresis) gibi metotlarkullanılmaktadır(van Empel 1998, Hung ve Alvarado 2001, Soriano ve ark 2002).Dış membran proteinlerinin AFLP ve PAGE ile
o.
rhinotracheale suşlarının alt grubları olabileceğiveya daha fazla serotipiolabileceği belirlenmiştir(Van
EmpeI1998). M13 (5'-TATGAT MA CGA CGG CCA
GT-3) ve ERIC 1R (5'-ATG TM GCT CCT GGG
GAT TCA C-3') primerleri kullanılarak serotipler ara
-sında farklılıkların olduğu tespitedilmiştir(Hung ve AI-varado2001).
Tablo 2. Omithobacterium rtıinotracheaJeSerotipleri (Van Empel ve ark 1996) Seratipler% A B C D E Diğerleri Tw~ % 2 2 Hindi 58 25 7 5 5 SerolojikTeşhis
Saha enfeksiyonundan1-4 hafta sonra antikor tit-resinin hızlı yükselmesi veazalmasından dolayı, sürü
taramalarında farklı dönemlerde örnek alınması ge-rekmektedir (Hafez ve ark 2000). O. rhinotracheale
enfeksiyonlarında şekillenen antikorların be-lirlenmesinde farklı sertiplerden hazırlanan antijenler
kullanılarak çabuk lam ve serum aglütinasyon (Back ve ark 1998,Erganişve Hadimli2000,Erganişve ark 2002), ELlSA (Hafez ve Sting 1996, Turan ve Ak 2002) ve Dot-immunobinding assay(Erganiş ve Ha
-dimli 2000, Erganiş ve ark 2(02) testleri
kul-lanılmaktadır. Bununla birlikte, aglütinasyon ve ELlSA testlerindekullanılan antijene göre testin spesifıte ve sensitivitesideğişmektedir. Kaynatılarakekstrakte edi-len antijen kullanıldığında serotip spesifik iken, SDS ekstrakte edilen antijen ile daha çok kros reaksiyonlar
şekillenmektedir(Back ve ark 1998, Hafez 2002). Enfektekanatlıların 1 günlük civcivlerinin kan ve yumurta sansında
o.
rhinotracheale'ye karşı oluşanantikonar ELlSA ile tespit edilebilmektedir (Hafez ve Sting 1996, Heeder ve ark 2(01). ELISA'nın se -rotiplerinspesifitesidezavantajolmasına rağmenticari kitler(Biocheckve IDEXX)geliştirilmiştir.Aerosol yolla
oluşturulan deneysel enfeksiyonlarda ilk 5 gün içinde
oluşan antikonar ELlSA ile belirlenebilmektedir (Ryll ve ark 1997).
Tedavi
Omithobaclerium rhinotracheale suşlan
an-tibiyotiklere duyarlılıkları, izole edildiği bölgeye göre
farklılıklar göstermektedir (Devriese ve ark 1995, van
Veen ve ark 2(01).Almanya'da izole edilen suşların
% 90'1 enroffoksasine dirençli iken, Fransa ve Belçika izolatlarını n çoğu duyarlı olabilmektedir (Devriese ve ark 1995, Dudouyt ve ark 1995, Devriese ve ark
2(01). Bazıvakalarda etkinantibiyotiklerkullanılmasına rağmen istenilen sonuçlaralınamamaktadır. Tüm d ün-yada izolatların çoğunluğu amoksisilin, ampisilin, kı0 -ramfenikol, eritromisin ve spektinomisine duyarlı b u-lunurken, tilosin, doksisilin, ffumequin, linkomisin,
enrofloksasin, trivetrin, gentamisin, neomisin, kolistin, trimethoprim'eazduyarlı veya dirençlibulunmaktadı rlar
(Devriese ve ark 1995,van Veen ve ark 2001,Ak ve Turan 2(02). O. rhinolracheale izolatları kimyasal de -zenfektanlara oldukçaduyarlıolupözellikleorganik asit (formikve glioksilasit) ve aldehilli dezenfektanların% 0.5 konsantrasyonu ortamdaki tüm bakterileri 15 da
-kika içerisinde öldürebilmektedir(Hafez 1998).
Aşılama
Enfeksiyonun horizontal ve vertikal yollakısa s ü-rede kümesten kümese yayılabilmesi ve civcivlerege -çebilmesi sebebiyle hayvanların aşılanması ge -rekmektedir(van Empelve Bosch 1998). Tavuklarda serotip A,hindilerdefarklı serotiplerden hazırlanan aşı
ların kullanılmasıgerekirken genellikleserotipA'dan ha
-zırlanan yağlı adjuvantlı inaktif bakterin aşılar ku
l-lanılmaktadır(van empel ve Hafez 1999,van Empel ve Bosch 1998).Yağlı adjvantlıbakterinaşılarıile 1 günlük
yaşta aşılanan hindive broyler civcivierde aerosolep -rüvasyona karşı koruma sağlamaktadır. Saha
sart-larındaise 3-7haftalıkhindilereuygulanan inaktifaşı ile ölüm oranlarında belirgin bir düşme (aşı lı grupta % 1.79-3.63.kontrol grupta% 3.54-7.27)tespitedilmiştir. Ayrıca, 2~ haftalıkikenaşılananhindilerde 19. haftada
yapılan eprüvasyonda hava kesesi yangısı ve
pnö
-moniye karşı koruma sağıanmıştır (van Empel ve Bosch 1998). Bunun yanısıra broyler civcivlerin
ko-runması için damızlıklann mutlaka aşılanması ge -rekmektedir (van Empel 1999). Omithobacterium rh i-nolracheale suşlarının patojenitelerinin kesin olarak tespit edilememesi ve avirulent suşlarının bulunması
sebebiyle canlı aşılann kullanılabilirliği tartışılmaktadır
(van Empel ve Bosch 1998, Lopes ve ark 2002). Bu -nunla birlikte, ısıya duyarlı mutant
o.
rhinotrachealesuşlarının canlı aşı olarak kullanı lması ümit.verici b
u-lunmuştur(Lopes ve ark 2002). Kaynaklar
Ak,S.,Turan. N. (2002) Türkiye'de broylerlerden izole edilen
Omithobacteriumrtıinotrachea/e suşlarınınantibiyotilderedu
-yarlılıklan.5.Ulusal Veteriner MikrobiyolojiKongresi,sf 148-149,24-26 Eylül 2002,Konya.
Amonsin,A.,Wellehan,J.F.X.,Li, L L,Vandamme,P.,
Lin-deman,C., Edman,M., Hobinson, R.A.,Kapur,V.(1997)
Molecular Epidemiologyof Omithobacterium rhinotrachea/e.
J.
elin. Microbiol., 35; 2894-2898.Back, A., Halvorson, D., Rajashekara, G., Nagaraja. K.
(1998) Development of a Serum Plate Agglutinationtest to Detect Anlibodies to Omithobacteriumrtıinotrachea/e.J.Vet.
OrııiıhobacıeriuınrlıinoırachealeEnfeksiyonu ...
Diagn.lnvest.,10;80-84.
Charlton, B. R., Channing-Santiago ,S. E, Bickford,A. A.,
Cardona, C. J.,Chin,R. P.,Cooper,G.L.,Droual,R.,
Jef-fery,J.S.,Meteyer,C. U.,Shivaprasad,H.L,Walker,R.L.
(1993) Preliminary Characterization of A Pleomorphic
Gram-Negative Red Associated withAvian Respiratory D
i-sease.J.Vel.Diagn.Invesl.,5;47-51.
Chin, R. P., Droual, R. (1997) Omithobacterium mi·
notrachealeInfection.In Calnek,B.W.(Ed), In: Diseases of
Poultry,10lh Ed.,P1012-1015.ıowastate University Press,
USA
Crespo,R.,Shivaprasad, H. L., Droual,R.,Chin,R. P,
Wo-olcock, P. R.,CarpenterT.
E
(1998) Inclusion BodyT
rac-heitis Associated withAvian Adenovirus in Turkeys. Avian
Dis.,42; 589-596.
De Rosa, M., Droual, R, Chin, R. P. Shivaprasad, H. L,
Walker, R. L. (1996a) Omithobacterium minotracheale
In-fection in Turkeys: A Pathogenicily Study in 6-and -32
Week-Old Turkeys.Zootecnicaını',21-22.
De Rosa, M., Droua, R, Chin, R. P. Shivaprasad, H. L,
Walker, R. L. (1996b) Omithobacteriumminotracheale i
n-fection in turkey breeders.AvianDis.,40; 865-874.
Devriese,L A., DeHerdt, P., Haesebroude, F. (200 1)
An-tibiotic sentivily and resistance in Omithobacterium mi· notrachealestrains from belgianbroilerchickens.Avian
Pat-hol.,30(3);197-2oo.
Devriese, L. A,Homnez,J., Vandamme,P., Kersters, K,
Haesebrouck, F. (1995) In vitro anbiotic sensitivity of Or
-nithobacteriumttünotrsctıeeıestrains from poultry and wild
birds.Vet. Rec.,21:435-436.
Dudouyt,J.,Leorat,J.,Van Empel,P.,Gardin,Y.,Dore,C.
(1995) Isolementd'unnouvel pathogene chez la dinde:
Or-nithobacterium ttımotrscneele; Conduite a tenir. In
Pro-ceedings of the Joumees dela Recherc heAvicole,Angers,
pp 24()"243.
Erganiş, O., Ateş, M.,Hadimli,H. H.,Çorlu M.(2000) Ta·
vukçuluk Işletmelerinde Omithobacterium minotracheale'nin Araştınlması. IV. Ulusal Veteriner Mikrobiyoloji Kongresi
(Uluslararası Katılımlı),sf 86-87,26-28 Eylül 2000,Ankara. Erganiş,O.,Ateş,M.,Hadimli,H.H.,Çorlu,M. (2002)Tavuk
ve Hindilerden Omithobacteriumttıinotmctıesle ızolasyonu. Turk.J.Vet.Anim.seı,26;543-547.
Erganiş, O., Hadimli, H. H. (2000) Omithobacterium mi -notrachealein rneat turkey lIocksin Aegean Regionof Tur
-key: A comparative study of Dot· lmmunobinding Assay
(DıA)and SerumAgglutinationTest in Terms of on four tur
-key farms atdifferent ages.Meeting of the Working Group
10 (Turkey) on Turkey Production in Europe in the New Mil·
lennium, 24th and 25th November,Berlin,Germany
Erganiş,O., Hadimli, H. H., Kav,K, Çorlu, M.,Öztürk, D. (2002) A comparative study on detection of Or-nithobacterium minotracheale antibodies in rneat-type tur
-keys by dot immunobinding assay, rapid agglutination test
andserum agglutination test. AvianPathoL. ,31,201-204.
Hafez, H. M. (1996) Current status on the Role of Or -nithobacterium minotracheale(ORT) in RespiratoryDisease
Complexesin Poultry.Arch.Getlügelk.,60;208-211.
Hafez, H.M.(1998) Current status on the Omithobacterium
minotracheale (ORT) Infection in Poultry. Berl Munch Ti-erarztl Wocchenschr,111;143-145.
Hafez, H. M. (2002) Diagnos is of Omithobacterium
mi-notracheale.V.Ulusal VeterinerMikrobiyolojiKongresi
(Ulus-lararası Katılımlı),sf 26-32. 24-26Eylül, Konya.
Hafez, H. M., Mazahari, A., Sting, R. (2000) Efficacy of ELlSA for detection of antibodies against several O
r-nithobacterium minotracheale serotypes, Deutsche Ti· erarztlicke Wochenschrift., 107; 142-143.
Hafez,H.M.,Sting,R.(1996) SerologicalsurveillanceonOr
-nithobacterium minotmdıeele in poultry lIocks using selt -made ELISA.In Proceeding of the 46th WesternPoultry di
-sease Conferenca. Cancun,pp 163-164.
Hafez,H.M.,Sting,R.(1999) Investigationson different Or-nithobacteriumttıinotrsdıeele·ORT"isolates. Avian Dis.,43,
1-7.
Hadimli, H. H., Erganiş, O., Kav,K (2002) Hindilerde Or -nithobacterium minotrachealeEnfeksiyonu.Vet.Bilim.Derg.,
19,1'2;105-108.
Heeder,C.J, Lopes, V.C.,Nagaraja,K V.,Shaw,D. P.,
Hal-varson,D.A (2001) SeroprevalenceofOmithobacterium
mi-notracheale infectionin commercial laying hens in thenorth
central regionof the United States.AvianDis.,45;1064-1067.
Hinz,K H.,Blorne,C.,Ryll,M.(1994)AcuteExudative Pn
e-umonia and Airsacculilis associated with Omithobacterium
minotrachealein Turkeys. Vet. Record, 135;233-234. Hung, A. L.,Alvarado, A (2001) Phenolypic and molecular
chracterization of isolates ofOmithobacteriumminotracheale
from Peru.AvianDis.,45;999-1005.
Joubert,P., Higgins,R., Laperle,A,Mikaelian,1.,Venne,D.,
Silim,A. (1999) Isolation of Omithobacteriummmotredıeee
from turkeys in Quebec,Canada.Avian Dis.,43;622-626. Lopes, V. C., Back, A., Halvarson, D. A, Nagaraja, K. V. (2002) Minimizationof patologic changes inOmithobacterium
minotracheale infection in turkeys by tempe rature-sensitive
mutant strain.Avian Dis.,46;177-185.
Lopes, V. C., Back, A,Shin, H. J., Halvarson, D. A., N
a-garaja,K V. (2002)Developm ent,characterizationandp
re-liminaryevaluationof a temperature-sensitive mutant of O
r-nithobacterium ttünotmcneeıe for potantial use as a live vaccinein turkeys. Avian Dis.,46;162-168.
Lopes, V. C.,Rajashekara,G.,Back, A,Shaw, D.P.,
Hal-varson,D.A,Nagaraja,K V.(2000) Outer membranepro -ıeins for serolojic detection of Omithobacterium
mi-notrachealeinfection in turkeys.AvianDis.,44;957-962.
Leroy-Setrin,S., Flaujac,G.,Thenaisy, K,Chaslus-Dancla,
E
(1998) Genetics diversily of Omithobacteriummi-notrachealestrainsisolated from poultry in France.Lell.Appl.
HADj~ILI.ERGA IŞ
Odor,E.M.,Salem, M., Pope, C.R.,Sample, B., Primm,M., Vance, K., Murphy, B. (1997) Case Report: Isolalion and lcentiticatlonof Omithobaeterium rhinotraeheale from
Com-merciaı Broiler Flocks on lhe Delmaıva Peninsuıa. Avian
Dis..41;257-260.
Roepke, D. C., Back, A., Shaw, D. P., Nagaraja, K. V., Sprenger, S.J.,Halvorson, D.A.(1998) Case Report: Iso-lalion and ldentiticationof Omith obae teriumrhinotraeheale from Commercial TurkeyRocks in lhe upperMidw est.Avian Dis., 42; 219-221.
Ryll,M.,Hinz.K. H.,Neumann. U.. Lohren, U., Sudbeck, M.,
Sıeinhagen, D. (1997) Pilotsludy on lhe prevalene of
Or-nithobaeterium tninotrecneel« infeclions in food chickens in
northwest Germany. Berl Munch Trerarztl Wochenschr,
110;:267-271.
Ryll, M., Hinz, K H., Salisch, H., Kruse, W. (1996) Pat-hogenicityofOmithobaeterium rhinotraeheale for Turkey Po-ults under Experimenlal Condilions.Vet. Rec.,139,19. . Soriano,V.E.,Longinos, M.G.,Navarele,P.G.,Femandez, R. P. (2002) ldentitication and characterization of
Or-nithobaeıerium rhinotracheale isolates from Mexico. Avian
Dis.,46;686-690.
Sprenger, S.J.,Back, A.,Shaw,D.P.,Nagaraja,K.V.,
Ro-epke, D. C.,Halvorson, D. A.(1998) Omithobacrerium mi
-norrachealeInfeclion in Turkeys:ExperimenıalReproduction of lhe Disease.Avian Dis., 42;154-161.
Szalay,D.,Glavit, r.,Nemes, Cs., Kosa, A.,Fodor L (2002) Clinical signs and mortality caused by Omithobacterium rhi-notracheale in turkey flocks.Acta Veıe rinariaHungaria, 50;
297-305 .
Travers. A. F. (1996) Concomitanl Omithobaeterium mi-notracheale and Newcastle disease infection in broiler in South Africa.Avian Dis.40; 488-490.
Travers, A. F, Coetzee, L, Gummow, B. (1996)
Pal-hogenicity Dilferences belween South AfricanIsolates of Or-nithobacterium rhinotraeheale. Onderstepoort J. Vet. Res., 63;197-207.
Turan,N.,Ak, S. (2002) Investigation of the presence of Or-nithobaeterium rhinotracheale in chickens in Turkeyand
de-ıermişnationof the seroprevalance oftheinfection using lhe
enzyme-Iinked immunoso rbenl assay.Avian Dis., 46; 442-446.
Türkyılmaz,S.,Esendal.Ö. M.(2002) Kanatlı hayvanlardan Omithobacterium rhinotracheale 'nin izolasyonu ve se-roliplendirilmesi. 5. Ulusal Veteriner Mikrobiyoloji Kongresi, sf 144-145,24-26 Eylül2002,Konya.
Vandamme, P.,Segers,P.,Vancanneyt,M.,VanHove,K, Mutters,R.,Hommez,J.,Dewhirst. F.,Pasıer,B., Kerslers, K., Falsen, E., Devriese. L. A.. Bisgaard. M., Hrız, K H., Mannheim,W. (1994) Omithobacrerium rhinotracheale gen.
nov
.
,
sp.nov., Isolaled fromthe Avian Respiratory Tract.Int.J.Syst.Bacteiol.,44;24-37.
Varga, J.,Fodor, L.,Mahrai,L.(2001) Characterizeation of
some Omithobacterium rhinotraeheale strains and
exa-minalionof their tranmission via eggs.Acta Veterinaria Hun -garia, 49; 125-130.
Van Beek, P. N. (1994) Omithobacterium rhinotracheale (ORT),clinical aspectsin broilers and lurkeys.Annual Me-eting of lhe Veterinary Sludy Group of the EU, Amsterdarn, November.
Van Baek, P. N., Van Empel, P. C., Van Den Bosch, G. Slorm, P. K,Bongers, J.H., Du Preez, J. H. (1994) Res -piratoryproblems,growth relardationand arthritisin turkeys and broilers caused by a Pasıeurella-like organism: Or-nithobacterium rhinotracheale or 'Taxon 28". Tijdschr D i-ergeneeskd.,119;99-101.
Van Empel, P. (1997) Omithobacterium rhinotracheale: An updale. In Proceeding of the 52nd Meeting of lhe Fach -grouppe "gellügelkrankheiten" der Deulshce V eterinar-MedizinischeGesellschaft. Hannover,pp,20-25.
VanEmpel,P.(1998)Omithobacteriumrhinotracheale.
The-sıs,University ofUtrechl, ISBN 90-393-1574-4.
Van Empel,P..Bosch H. V. D.(1998) Vaccination of c hic-kens against Omithobacterium rhinotracheale Infection. Avian Dis.,42;572-578.
Van Empel, P., Bosch H. V. D., Goovaerts , D.,Strom, P. (1996) Experimental infection in lurkeys and chickens wilh Omithobaeterium rhinolraeheale.AvianDis.40;858-864 . VanEmpel,P.,Bosch H.V.D.,Loelfen,P.,Strorn,P.(1997) Identification and Serotyping of Omilhoba cterium rhi -notracheale.J.Clin.Microbiol.,Vol 35,No 2.418-421. Van Empel,P. C.M.,Hafez. H. M.(1999)Omithobacterium rhinotracheale: A Review.AviarıPatho logy,28;217-227. Van Empel,P.,Vrijenhoek, M.,Goovaerts ,D.,Bosch,H.V.
D. (1999) Immuno-histochem ica/ and serological i
n-vestigalion of experimenlal Omithob aelerium rhinotracheale infeclion in chicken. AvianPath.,28;187-193 .
Van Veen,L.,Hartman,E.,Fabri, T. (2001) Invitroanlibiolic sensitivityof strains of Omithobaererium mootrecneeıei so-tatedin the Nelharlands belween 1996 and 1999. Vet. Re-cord.149:611-613.
