DEVLET HASTANELER‹ ADL‹ TIP B‹R‹MLER‹N‹N ADL‹ TIP
H‹ZMETLER‹NDEK‹ ETK‹NL‹⁄‹: KOCAEL‹ DENEY‹M‹*
Effectiveness of state hospitals forensic medicine units in forensic
medicine services: The experience of Kocaeli
Baflar ÇOLAK
1, ‹lkgül DEM‹RBAfi YALÇIN
2, Gülfem ‹⁄C‹
3Çolak B, Yalç›n ‹D, ‹¤ci G. Devlet hastaneleri adli t›p birimlerinin adli t›p hizmetlerindeki etkinli¤i: Kocaeli deneyimi. Adli T›p Bülteni 2009;14(3): 105-111
Adli t›p hizmetleri; sa¤l›k sistemi içinde hukuk sistemine su-nulan hizmetlerin bir parças›d›r. Adli t›p uzmanlar› taraf›ndan verilen adli t›p hizmetlerinin büyük ço¤unlu¤u adli t›p flube müdürlükleri arac›l›¤› ile yürütülmektedir. Çal›flmada, Kocae-li Devlet Hastanesi (KDH) AdKocae-li T›p Birimi’nin adKocae-li t›p hizmet-lerindeki etkinli¤inin belirlenmesi amaçlanm›flt›r.
Çal›flmada, Kocaeli Devlet Hastanesi (KDH) Adli T›p Birimi taraf›ndan 01.07.2005 - 31.12 2007 tarihleri aras›nda haz›rlanan 1406 adli rapor retrospektif olarak de¤erlendirilmifltir. Olgula-r›n %41,1’› kad›n, %58,9’u erkek, olgulaOlgula-r›n yafl ortalamas›n›n 36,1±23,6 oldu¤u saptanm›flt›r. Olgularda en s›k (%43,4) vücut dokunulmazl›¤›na karfl› ifllenen suçlarla ilgili sorular sorulur-ken, yafl tespiti % 22,8 oran›nda, adli psikiyatrik de¤erlendirme kapsam›nda sorular›n %19,9 oran›nda oldu¤u görülmüfltür.
Olgular›n %23,9 (n=336)’unun adli rapor düzenlenmeden önce Kocaeli Devlet Hastanesi’nde tedavi oldu¤u belirlenmifltir. Olgular›n, %44,7 (n=629)’sinde rapor düzenlenme sürecinde di¤er uzmanl›k alanlar›ndan konsültasyon veya tetkik istenmifl oldu¤u saptanm›flt›r. Daha önce düzenlenen raporlarda yaflam› tehlikeye sokan durum hakk›nda de¤erlendirme yap›lan 195 ol-gunun %17,4 (n=34)’ünde hatal› sonuçlar bulunmufltur. Rapor istek yaz›lar›n›n olgular›n %24,8 (n=349)’inde adli makamlar ve kolluk kuvvetleri d›fl›ndaki birimlerden geldi¤i saptanm›flt›r. Çal›flma kapsam›na ait dönemde Kocaeli’ndeki adli t›p birimlerine gelen adli olgular›n sadece %6,2’sinin Kocaeli
Dev-let Hastanesi Adli T›p Birimi’nden verildi¤i belirlenmifltir. Ko-caeli Devlet Hastanesi Adli T›p Birimi’nden adli makamlar ta-raf›ndan yeterince yararlan›lmad›¤› sonucuna var›lm›flt›r.
Anahtar kelimeler: Devlet hastanesi adli t›p birimi, adli t›p uzman›, adli rapor, Kocaeli, adli t›p yap›lanmas›
SUMMARY
Forensic medicine services are a part of healt service serving the judicial system. Majority of the forensic medicine services conducted by forensic medicine specialists are served through Forensic Medicine Units within the Ministry of Justice Coun-cil of Forensic Medicine. In this study, we aimed to determine the effectiveness of services of forensic medicine at the Foren-sic Medicine Unit of Kocaeli State Hospital.
Reports (n= 1406) prepared in Forensic Medicine Unit of the Kocaeli State Hospital between 01 July 2005 and 31 Decem-ber 2007, were retrospectively evaluated. Of cases 41.1% were women and %58.9 were men. Mean age was 36.1 ± 23.6. While the cases of crimes toward violation of untouchable body were most frequent (43.4%) within the evaluated reports, determi-nations of age were 22.8%, and forensic psychiatric reports were 19.9%.
Of cases, 336 (23.9%) were noted to have been treated in one of the clinics of Kocaeli State Hospital before the preparation of their forensic reports. It was noted that in 44.7% (n=629) of * Bu çal›flman›n bir bölümü 15-18 May›s 2008 tarihinde VIII. Adli Bilimler Kongresi’nde bildiri olarak sunulmufltur.
1Kocaeli Üniversitesi T›p Fakültesi Adli T›p Anabilim Dal› 2Kocaeli Üniversitesi T›p Fakültesi Adli T›p Anabilim Dal› 3Maltepe Üniversitesi Kardiyoloji Anabilim Dal›
Gelifl tarihi: 27.12.2008 Düzeltme tarihi: 03.04.2009 Kabul tarihi: 23.11.2009
the cases other specialists were consulted or further diagnostic tests were ordered during the preparation of the reports. In 195 cases, previous reports regarding life threatening events could be obtained for comparison with the final reports. When the findings were compared with the previous reports, 34 (17.4%) cases had wrong findings in their reports in terms any life threatening condition. We found that the demands of reports were from units other than forensic authorities or police sta-tion in 349 (24.8%) cases.
Among all forensic cases, only 6.2% cases were evaluated at Kocaeli State Hospital Forensic Medicine Unit; we concluded that this unit has not been effectively utilized by forensic authoritites.
Key word: Forensic medicine unit of state hospital, foren-sic medicine specialist, forenforen-sic report, organization of forenforen-sic medicine service, Kocaeli
G‹R‹fi
Adli t›p hizmetleri, sa¤l›k sistemi içinde hukuk siste-mine sunulan hizmetlerin bir parças›d›r. Adli t›p hizmet-leri, büyük ölçüde Sa¤l›k Bakanl›¤›’na ba¤l› sa¤l›k ocak-lar›nda ve devlet hastaneleri acil servislerinde görev ya-pan hekimler taraf›ndan yerine getirilmektedir (1-4). Adli t›p uzmanlar› taraf›ndan verilen adli t›p hizmetleri-nin ise büyük bir ço¤unlu¤u adli t›p flube müdürlükleri arac›l›¤› ile yürütülmekte olup halen devlet hastanelerin-de çok az say›da adli t›p uzman› görev yapmaktad›r (5,6).
Yap›lan pek çok çal›flmada adli t›p uzman› say›s›n›n yetersizli¤i nedeni ile adli t›p hizmetlerinin pratisyen hekimler taraf›ndan verildi¤i bildirilmifltir (1,7-11). Ancak Türkiye’de ayn› nüfus yo¤unlu¤unda bulunan ülkelerde-ki adli t›p uzman› say›s›na sahiptir (2). Yap›lan çal›flmalar flu andaki adli t›p uzman› say›s› ile pek çok adli t›bbi hizmetin rahatl›kla verilebilece¤ini, bu konuda yap›lanma ile ilgili s›k›nt›lar bulundu¤unu göstermektedir(1,2).
Bu çal›flmada, temmuz 2005 y›l›nda kurulan Kocaeli Devlet Hastanesi (KDH) Adli T›p Birimi’nin adli t›p hiz-metlerindeki etkinli¤inin belirlenmesi amaçlanm›flt›r.
GEREÇ VE YÖNTEM
Çal›flmada, KDH Adli T›p Birimi’nin 01.07.2005-31.12 2007 tarihleri aras›nda vermifl oldu¤u adli raporlar retrospektif olarak de¤erlendirilmifltir. Olgular›n y›llara göre da¤›l›m›, yafl, cinsiyet, rapor isteyen birimler, rapo-run istendi¤i ilçe veya il, olay›n türü, hangi konuda rapor istendi¤i, rapor istenen kiflilerin daha önce tedavi olduklar› uzmanl›k alanlar›, adli rapor düzenlerken iste-nen konsültasyonlar, yaflam› tehlikeye sokan durumla
ilgili daha önce düzenlenmifl raporlarda bir hata olup ol-mad›¤› gibi veriler de¤erlendirmeye al›nm›flt›r. Toplanan veriler SPSS 13.0 paket program›na kaydedilerek istatis-tiksel olarak analiz edilmifltir.
KDH Adli T›p Birimi’nde görevli adli t›p uzmanlar›-n›n kat›ld›¤› ölü muayenesi veya otopsilere ait raporlar Cumhuriyet Savc›l›¤› kay›tlar›ndan elde edilerek çal›fl-maya dahil edilmifltir.
Hukuki ehliyet, ceza ehliyeti, yafl tayini, gözalt›na al›nma ve gözalt›ndan ç›kar›lma s›ras›nda verilen rapor-larda adli olay›n türünün ne oldu¤u belirlenememesi nedeni ile olay türü k›sm›na raporun hangi konuda düzenlendi¤i yaz›lm›flt›r.
BULGULAR
KDH Adli T›p Birimi’nde 01.07.2005-31.12.2007 tarih-leri aras›nda toplam 1406 olguya klinik adli t›p hizmetle-ri vehizmetle-rilirken ayn› dönemde ölü muayenesi ve otopsi iflle-mi say›s› 62 olarak belirleniflle-mifltir (Tablo 1). Olgular›n %41,1’› kad›n, %58,9’u erkek, yafl ortalamas›n›n 36,1±23,6 oldu¤u saptanm›flt›r (Grafik 1). Olgular›n %43,4’ünde (n:610) TCK 86, 87 ve 89. maddeleri kapsa-m›nda (vücut dokunulmazl›¤›na karfl› suçlar) sorular sorulurken, %22,8’inde yafl tespiti, %19,9’unda adli psikiyatrik de¤erlendirme ile ilgili sorular soruldu¤u belirlenmifltir. TCK 86, 87 ve 89. maddeler kapsam›nda soru sorulan olgular›n en s›k (%18,1) trafik kazalar›na ba¤l› yaralanmalar oldu¤u saptanm›flt›r (Tablo 2).
Olgulara verilen ilk raporlar›n verildi¤i merkezler incelendi¤inde; olgular›n %62,7’sine ilk adli raporlar›n KDH Adli T›p Birimi’nde düzenlendi¤i, %0,7’sine Adli T›p Birimi’ne baflvurmadan önce rapor düzenlenip düzenlenmedi¤inin belirlenemedi¤i, %36.6’s›na ise ilk
Tablo 1. KDH Adli T›p Birim’i taraf›ndan verilen adli t›p hizmetlerinin y›llara göre da¤›l›m›
KKlliinniikk AAddllii TT››pp ÖÖllüümm H
Hiizzmmeettlleerrii OOllgguullaarr›› TTooppllaamm
YY››llllaarr nn %% nn %% nn %%
2005* 316 22,5 26 41,9 342 23,3
2006 548 39 22 35,5 570 38,8
2007 542 38,5 14 22,6 556 37,9
TTooppllaamm 11440066 110000 6622 110000 11446688 110000 * Veriler 01.07.2005 tarihinden sonras›n› kapsamaktad›r.
adli raporlar›n farkl› sa¤l›k birimlerinde düzenlenmifl ol-du¤u belirlenmifltir. ‹lk adli raporlar›n düzenlendi¤i bi-rimlerin (baflka bir devlet hastanesi %21,3, Kocaeli Dev-let Hastanesi %11,8, sa¤l›k oca¤› %1,0, di¤er sa¤l›k bi-rimleri %0,9) da¤›l›m› Grafik 2’de gösterilmifltir. Olgu-lar›n adli t›p birimleri d›fl›nda ilk baflvuruOlgu-lar›n›n yap›ld›-¤› sa¤l›k merkezleri incelendi¤inde (n:561) %92,5’inin devlet hastanelerine baflvurdu¤u görülmüfltür. KDH Ad-li T›p Birimi’ne baflvurudan önce olgular›n %23,9’unun (n:336) Kocaeli Devlet Hastanesi’nden sa¤l›k hizmeti al-d›¤› saptanm›flt›r. Vücut dokunulmazl›¤›na karfl› suçlar kapsam›ndaki (n:610) olgular›n ise %79,8’nin (n:487) KDH’de tedavi olmufl olgular oldu¤u, %15,6’s›n›n (n:95) herhangi bir sa¤l›k kurumuna baflvurusu bulunmad›¤› belirlenmifltir. Olgular›n sadece %4,6’s›n›n tedavisi bafl-ka bir sa¤l›k kuruluflunda yap›ld›ktan sonra KDH Adli T›p Birimi’ne baflvurdu¤u görülmüfltür.
KDH Adli T›p Birimi’ne baflvurmadan önce olgular›n %37,6’s›n›n ayaktan veya yatarak sa¤l›k hizmeti ald›¤› belirlenmifltir. Rapor düzenlenme sürecinde, olgular›n %44,7’sinden (n:629) konsültasyon veya tetkik istenmifl oldu¤u saptanm›flt›r. En s›k (%61,2) radyoloji uzmanl›k alan›ndan konsültasyon veya tetkik istendi¤i belirlen-mifltir (Tablo 3).
TCK 86, 88 ve 89. maddeleri kapsam›ndaki olgulardan hakk›nda daha önce rapor düzenlenen 487 olguya ait adli rapordan sadece 195’inde yaflam› tehlikeye sokan durumla ilgili de¤erlendirme yap›lm›fl oldu¤u görülmüfl-tür. Bu 195 raporun %17,4’ünde (n:34) yaflam› tehlikeye sokan durumla ilgili hatal› sonuçlar yaz›ld›¤›, olgulardan 30’unda yaflam› tehlikeye sokan durum yokken, var karar› verildi¤i, 4 olguda ise yaflam› tehlikeye sokan du-rum varken yok karar› verildi¤i belirlenmifltir.
Adli rapor talebinde bulunan kurumlar›n da¤›l›m› incelendi¤inde; olgular›n %24,5’inin (n:345) adli makam-lar ve kolluk kuvvetleri d›fl›ndaki (Noter: 239, Nüfus müdürlü¤ü:61, Di¤er Klinikler: 19, Amatör Spor Kulü-bü: 12, Tapu Müdürlü¤ü: 8 Milli E¤itim Müdürlü¤ü: 2, Di¤er 4) birimler oldu¤u belirlenmifltir (Tablo 4).
Adli rapor talebinde bulunan birimlerin %74,4’ünün Kocaeli Devlet Hastanesi’nin bulundu¤u ilçe merkezin-de oldu¤u saptanm›flt›r (Grafik 3).
Kocaeli Devlet Hastanesi Adli T›p Birimi’nin etkinli-¤ini de¤erlendirmek için, AT fiube Müdürlü¤ü, Adli T›p AD ve KDH Acil Servisi’nde verilen adli raporlar›n›n da¤›l›m› de¤erlendirilmifl, uzmanl›k düzeyindeki adli t›p Grafik 1. Klinik adli t›p hizmeti verilen olgular›n yafl ve
cinsiyete göre da¤›l›m›
0-9 10-19 20-29 30-39 40-49 50-59 60-69 70 ve
üstü Bilinmeyen
Kad›n Erkek Toplam Tablo 2. Olgular›n olay türüne göre da¤›l›m›
YY››llllaarraa ggöörree oollgguu ssaayy››llaarr›› TTooppllaamm O
Ollaayy 22000055 22000066 22000077 nn %%
Künt travma 55 74 116 245 17,4
Kesici-delici alet yara. 7 20 6 33 2,4
Ateflli silah yaralanmas› 4 9 4 17 1,2
Aile içi fliddet 3 4 2 9 0,6
Trafik kazas› 52 122 80 254 18,1
‹fl kazas› 5 8 14 27 1,9
Düflme/düflürülme 3 3 11 17 1,2
Cinsel suç 5 12 11 28 2
Alkol ve uyufl. mad. 0 1 10 11 0,8
Yafl tayini* 56 126 139 321 22,8
Boflanma davas› 27 9 1 37 2,6
Adli psikiyatri* 86 122 72 280 19,9
Zehirlenme 5 4 6 15 1,1
Gözalt›* 5 25 58 88 6,3
Biyolojik örnek alma 2 0 11 13 0,9
Di¤er 1 9 1 11 0,8
TTooppllaamm 331166 554488 554422 11440066 110000 * Olay›n ne oldu¤u konusunda bir ayr›ma gidilememifltir. Grafik 2. Olgulara ilk adli raporlar›n düzenlendi¤i merkezlerin da¤›l›m›
%62.7
%21.3
%11.8 %0.7
Di¤er Devlet H.leri Kocaeli DH
Sa¤l›k Oca¤› Adli T›p fiMDi¤er Sa¤l›k B Belirlenemedi
%0.9 %0.1 %0.1.6 KDH Adli T›p Birimi
hizmetlerinin büyük ço¤unlu¤unun (%91,7) Adli T›p fiube Müdürlü¤ü taraf›ndan verildi¤i belirlenmifltir. KDH Acil Servisi’nde KDH Adli T›p Birimi’nde verilen rapor say›s›n›n yaklafl›k 15 kat› rapor verildi¤i belirlen-mifltir (Tablo 5).
TARTIfiMA ve SONUÇ
Adli T›p Kurumu ve üniversitelere ba¤l› adli t›p anabi-lim dallar›, Adli T›p Kurumu Kanunu ve Yüksek Ö¤re-tim Kanunu ile adli t›p uzmanl›k hizmetlerinin yürütül-mesinde resmi bilirkiflilik kurumlar› olarak kabul edil-mektedir. Adli tabiplik hizmetleri, Adli T›p Kurumu Kanunu’nun ve 224 Say›l› Sa¤l›k Hizmetlerinin Sosyal-lefltirilmesi Hakk›nda Kanun’un 10. maddesine istinaden büyük ölçüde Sa¤l›k Bakanl›¤›’na ba¤l› sa¤l›k birimlerin-de çal›flan pratisyen hekimlerce yerine getirilmektedir.
Sa¤l›k Bakanl›¤› genelgesi ile kadrosunda adli t›p uzman›-n›n bulundu¤u yerlerde ise adli t›p uzmauzman›-n›n›n sorumlu-lu¤u alt›nda adli t›p hizmetlerinin yürütülece¤i belirtil-mifltir (3).
Kocaeli ilinde uzmanl›k düzeyindeki adli t›p hizmetle-rinin büyük bir k›sm›n›n (%91,7) Adli T›p fiube Müdür-lü¤ü taraf›ndan yürütüldü¤ü görülmektedir (Tablo 5) (12-14). Bu durum ifl yükünün eflit paylafl›lmad›¤›n› gös-termektedir. fiube Müdürlü¤ü’nün adliyede bulunmas› olgular›n di¤er uzmanl›k alanlar›na konsülte edilmesin-de, multidisipliner olarak de¤erlendirilmesinde ve tetkik istenmesinde güçlüklere neden olaca¤› kaç›n›lmazd›r. Adli olgulara ait hasta dosyalar›n›n temin edilerek adli t›p flube müdürlüklerinde rapor yazd›r›lmas› da devlet hastanesi adli t›p birimlerinde rapor düzenlenmesinden çok daha zor bir süreç olup raporlar›n gecikmesine neden olan bir uygulamad›r.
Acil servislerde ve polikliniklerde, ilgili hekim ilk müdahalesini yapt›¤› adli olgulara do¤al olarak adli rapor düzenlemek zorundad›r (1,4). Adli t›p uzman› say›s› art›r›labilse, adli t›p hizmetlerinin yap›lanmas› de¤ifltiri-lebilse dahi acil servislerde düzenlenen adli raporlar hasta-y› tedavi eden hekimler taraf›ndan düzenlenmek zorun-dad›r. ‹lk raporlar ayn› zamanda olgular›n adli makamla-ra bildirimlerinin yap›lmas› amac› da tafl›maktad›r.
KDH Acil Servisi’nden verilen adli raporlar ile KDH Adli T›p Birimi’nden verilen raporlar aras›nda say›sal olarak çok büyük fark görülmektedir (Tablo 5) (14). Bu Tablo 3. Konsültasyon istenen uzmanl›k alanlar›
U
Uzzmmaannll››kk aallaann›› nn %%
Radyoloji 385 61,2 Psikiyatri 59 9,4 Laboratuar 52 8,3 Beyin Cerrahisi 34 5,4 Ortopedi 22 3,5 Fizik Tedavi 15 2,4
Çocuk Ruh Sa¤l›¤› 12 1,9
KBB 12 1,9
Göz Hastal›klar› 7 1,1
Gö¤üs Cerrahisi 9 1,4
Nöroloji 9 1,4
Kad›n Hast. ve Do¤um 5 0,8
Di¤er 8 1,3
TTooppllaamm 662299 110000
Tablo 4. Rapor talep yaz›lar›n›n geldi¤i birimler
BBiirriimm nn %% Polis Karakolu 333 23,7 Cumhuriyet Savc›l›¤› 300 21,3 Mahkeme 252 17,9 Noter 239 17,0 Jandarma Karakolu 150 10,7 Nüfus Müdürlü¤ü 61 4,3 Cezaevi Müdürlü¤ü 26 1,8 Di¤er Klinikler 19 1,4
Amatör Spor Kulüpleri 12 0,9
Tapu Müdürlü¤ü 8 0,6
Milli E¤itim Müdürlü¤ü 2 0,1
Di¤er 4 0,3
TTooppllaamm 11440066 110000
Grafik 3. Rapor talep eden birimlerin ilçelere göre da¤›l›m›
%0.6 %2.9 %9.7 %2.8 %7.4 %1.1%1
%74.4
‹zmit
durum devlet hastanesinde tedavi olan olgulara geçici rapor düzenlendikten sonra KDH Adli T›p Birimi’nden kesin rapor al›nabilmesine ra¤men önemli bir k›sm›na geçici raporlarla Kocaeli Adli T›p fiube Müdürlü¤ü’nden rapor verildi¤ini düflündürmektedir. Çal›flman›n yap›ld›-¤› dönemde KDH Acil Servisi’nde 20,593 rapor düzenle-nirken, KDH Adli T›p Birimi’nde düzenlenen raporlar aras›nda sadece 336 raporun KDH’nde tedavi olan kifli-lere ait olmas› bunun bir göstergesidir (14). Benzer flekil-de Osmangazi Üniversitesi Hastanesi’nflekil-de düzenlenen adli raporlar›n sadece % 5,6’s›n›n ayn› üniversitenin adli t›p anabilim dal›na yans›d›¤› bildirilmifltir (15).
Olgular›n bir k›sm›n›n (%23,9) Kocaeli Devlet Hasta-nesi’nde tedavi gören olgular olmas›n›n yan› s›ra daha çok tetkik gerektiren yafl tayini, boflanma (hamile olup olmad›¤›) davalar›na yönelik taleplerin fiube Müdürlü¤ü yerine KDH Adli Birimi’ne gönderildi¤i düflünülmüfltür. Adli makamlar›n genelde zorunlu kald›¤› durumlarda KDH Adli T›p Birimi’nden adli rapor talebinde bulun-du¤u görülmektedir. Vücut dokunulmazl›¤›na karfl› suç-larda olgular›n sadece %4,6’s›n›n baflka bir sa¤l›k kurulu-flunda tedavi olan olgular olmas› da bu düflünceyi destek-lemektedir. KDH Adli T›p Birimi’nin kurulufl amac›na uygun flekilde hizmet talebinde bulunulmad›¤›, adli t›p hizmetlerinde yeterli bir etkinli¤e ulafl›lmad›¤› söylenebi-lir. Yap›lan çal›flmalar adli t›p anabilim dallar›ndan da yeterince yararlan›lmad›¤›n› göstermektedir (2,5,16).
KDH Adli T›p Birimi’nden klinik adli t›p hizmetler-de yeterince faydalan›lmad›¤› gibi ölü muayenesi ve otopsilerin yap›lmas›nda da yararlan›lmad›¤› görülmek-tedir. 2007 y›l› Kocaeli Adli T›p fiube Müdürlü¤ü verile-rine göre KDH Adli T›p Birimi’nde görevli adli t›p uzmanlar›n›n ölü muayenesi ve otopsilerin sadece
%4,8’inde (n:14) görev ald›¤› belirlenmifltir (12). Benzer çal›flmalarda oldu¤u gibi olgular›n ço¤unlu¤u-nun erkek (%58,9) olmas›na ra¤men oransal da¤›l›m›, farkl› adli t›p birimleri ve acil servislere yans›yan adli ol-gulardaki erkek oran›ndan (%64,9-%93,7) düflük bulun-mufltur (17-22). Bu durum KDH Adli T›p Birimi’ne di¤er birimlere göre daha fazla boflanma (hamile olup olmad›¤›), yafl tayini ve hukuki ehliyet gibi hukuk dava-lar›n›n yans›mas›ndan kaynaklanmaktad›r.
Olgular›n yafl ortalamas›n›n 36,1±23,6 olmas›, stan-dart sapmas›n›n çok genifl bir yafl grubunu kapsamas›, 65 yafl üstündeki kiflilere ait hukuki ehliyet ve 18 yafl alt›n-daki kiflilere ait yafl tayini ile ilgili baflvurular›n ço¤un-lukta olmas›ndan kaynaklanmaktad›r. Benzer çal›flma-larda yafl ortalamas› 28,6 ile 33,9 aras›nda oldu¤u bildiril-mifltir (17-19).
Çal›flmada olgular›n %43,4’ünde (n:610) TCK 86, 87, ve 89. maddeleri kapsam›nda sorular sorulmas›, Kocaeli Adli T›p fiube Müdürlü¤ü ve Adli T›p Anabilim Dal› ve-rilerine göre oransal olarak düflük bulunmufltur (12,13). fiube müdürlü¤ü’nün 2007 y›l› verilerine göre benzer raporlar tüm raporlar›n (n:7125) %89,2’sini oluflturmak-tad›r (12). Adana Adli T›p fiube Müdürlü¤ü’nde bu oran %85,3, Eskiflehir Osmangazi Üniversitesi T›p Fakültesi Adli T›p AD’da ise %86 oldu¤u bildirilmifltir (16,21). Bu durum, KDH Adli T›p Birimi’nde düzenlenen hukuki ehliyet (n:239) ve yafl tespitine (n:319) ait raporlar›n, oransal olarak fazlal›¤›ndan kaynaklanmaktad›r.
Adli t›p uzmanlar›n›n devlet hastanelerinde görevlen-dirilmesi, çal›flmam›zda oldu¤u gibi yaralanmalar›n ilk baflvuru yerlerinin en s›k devlet hastaneleri olmas› aç›s›n-dan da olumlu bir yaklafl›md›r. Adli rapor düzenlenme-sinde ihtiyaç duyulan konsültasyon ve tetkiklerin adli Tablo 5. KDH Adli T›p Birimi, AT fiube Müdürlü¤ü, Adli T›p AD Ve KDH Acil Servisi’nde verilen adli raporlar›n›n y›llara göre da¤›l›m›
KKDDHH AAddllii TT››pp fifiuubbee KKOOÜÜ TT››pp FFaakk.. KKDDHH A
Addllii TT››pp BBiirriimmii MMüüddüürrllüü¤¤üü AAddllii TT››pp AADD AAcciill SSeerrvviissii
YY››llllaarr nn %% nn %% nn %% nn %%
2005* 316 22,5 4812 23,2 88 18,5 4162* 20,2
2006 548 39,0 7981 38,4 187 39,3 8217 39,9
2007 542 38,5 7992 38,4 201 42,2 8214 39,9
TTooppllaamm 11440066 110000 2200778855 110000 447766 110000 2200559933 110000
t›p flube müdürlüklerinin bulundu¤u adliye binalar›nda karfl›lanma imkan› olmamas› bu yaklafl›m› destekler nite-liktedir. Adli t›p uzmanlar›n›n devlet hastanelerinde gö-revlendirilmeleri Adli T›p Uzmanlar› Derne¤i (ATUD) ve Sa¤l›k Bakanl›¤› taraf›ndan da benimsenmektedir (2,3,6).
Olgular›n sadece %13,2’sinin pratisyen hekimler tara-f›ndan de¤erlendirilmesi, 19 ayr› uzmanl›k alan›ndan tet-kik veya konsültasyon istenmesi pratisyen hekimler ya-n› s›ra klinik tüm uzmanl›k alanlar›ya-n›n adli t›bbi konu-larda bilgi sahibi olmas› gerekti¤ini göstermektedir. Olgulara rapor düzenlenme sürecinde en s›k olarak rad-yolojiden tetkik veya konsültasyon istenmesi yafl tayini (n:321) olgular›n›n say›s›n›n fazla olmas› nedeni ile rad-yolojik de¤erlendirme talebinden kaynaklanmaktad›r. Yap›lan baflka bir çal›flmada adli raporlar düzenlenirken en s›k konsültasyon istenen uzmanl›k alan›n›n Psikiyat-ri oldu¤u bildiPsikiyat-rilmifltir (5). Farkl› olgu profili farkl› uzmanl›k alanlar›ndan konsültasyon istenmesine neden olmaktad›r. Zaman›nda konsültasyon istenmemesi veya konsültasyonlar›n zaman›nda yap›lmamas› adli sürecin gecikmesine ve rapor düzenlenmesinde zorluklara neden olabilmektedir (4).
Olgulara ait ilk raporlar›n %17,4’ünde (n:34) yaflam› tehlikeye sokan durumla ilgili hatal› sonuçlar düzenlen-mifl olmas› bu konuda y›llarca yap›lan bilimsel çal›flma-lara ve tart›flmaçal›flma-lara ra¤men önemli hatalar yap›ld›¤›n› göstermektedir (7,11,20,23-26). Yap›lan hatalar›n daha s›kl›kla yaflam› tehlikeye sokan durum yokken var ola-rak yaz›lmas› yaflam› tehlikeye sokan durumlar›n adli olgularda sevk gerekçesi olarak yaz›lmas›ndan bazen de hekimlerin hasta ölürse sorumluluk alt›na girerim korkusundan kaynakland›¤› düflünülmüfltür.
Olgular›n %24,5’inde (n:345) adli makamlar ve kolluk kuvvetleri d›fl›ndaki birimlerden gelmesi, devlet hastane-lerindeki adli t›p birimlerinin, adli t›p flube müdürlükle-rinden farkl› bir fonksiyon üstlenerek hizmet sundukla-r›n› göstermektedir. Adli makamlar d›fl›ndan gelen olgu-lar›n bir k›sm›n›n adli olgu olmamas›na ra¤men adli t›p uzmanl›k alan›na giren konular olmas› nedeni ile olgula-r›n daha sa¤l›kl› de¤erlendirilmesini sa¤lamaktad›r. Boflanma davalar›nda kiflilerin hamile olup olmad›¤› sorusunun adli t›p birimi taraf›ndan cevapland›r›lmas› klinik branfllar›n kendi uzmanl›k alan›na giren konular› adli t›p uzmanlar›na yönlendirdiklerini göstermektedir. Olgular›n büyük ço¤unlu¤unun KDH’nin bulundu¤u ilçe (‹zmit) s›n›rlar›ndan gelmesi, di¤er ilçelerdeki adli
makamlar›n KDH Adli T›p Birimi’nden yeterince yarar-lanmad›klar›n› göstermektedir. KDH Adli T›p Biri-mi’nin adli makamlara ve kolluk kuvvetlerine yönelik tan›t›m›n›n yetersiz oldu¤u düflünülmektedir.
Adli makamlar›n KDH Adli T›p Birimi’nden yeterin-ce faydalan›lamad›¤› ve adli rapor düzenlenmesi için da-ha çok Kocaeli Adli T›p fiube Müdürlü¤ü’nden yararla-n›ld›¤› belirlenmifltir. Adli t›p hizmetlerinin sunumunda multidisipliner bir yaklafl›m esas olup adli t›p birimleri-nin, acil servis hizmetlerinin yo¤un çal›flt›¤›, özellikle branfl hekimlerinin ve donan›m›n yeterli oldu¤u sa¤l›k kurulufllar›nda bulunmas› gerekmektedir.
KAYNAKLAR
1. Çolak B, Etiler N, Biçer Ü. Adli T›p Hizmetleri Adalet Bakanl›¤› m› Sa¤l›k Bakanl›¤› m› Taraf›ndan Sunulmaktad›r/Sunulmal›d›r? Toplum ve Hekim Dergisi 2004;19:131-138.
2. Adli T›p Hizmet Modeli ve ‹nsan Gücü Planlamas›, Adli T›p Uzmanlar› Derne¤i-Adli T›p Meslekte Ye-terlilik Kurulu Yay›n›, Editör Prof. Dr. Yasemin Balc›, 2007, Adana.
3. http://www.adlitabiplik.saglik.gov.tr, Sa¤l›k Ba-kanl›¤› Temel Sa¤l›k Hizmetleri Genel Müdürlü-¤ü’nün 22.09.2005 tarih ve 2005/143 say›l›, Adli Ta-biplik Hizmetlerinin Yürütülmesinde Uyulacak Esaslar Bafll›kl› Genelge (Eriflim tarihi 10.04.2008). 4. Çolak B, Demirbafl ‹, Albayrak Ü, Geçici adli
rapor-lar›n önemi: olgu sunumu, Sürekli T›p E¤itimi Der-gisi (STED) 2005;14(7):161-4.
5. Çolak B, Biçer Ü, Do¤an T, Kurtafl Ö, Gündo¤mufl ÜN, Demirbafl ‹. Kocaeli’nde adli t›p flube müdürlü-¤ü ile anabilim dal›’nda verilen adli t›p hizmetleri-nin karfl›laflt›r›lmas›. Adli T›p Bülteni 2003;8:9-14. 6. Gürp›nar SS, Türkiye’de Adli T›p Yap›lanmas›,
8.Adli Bilimler Kongresi, Adli T›p Yap›lanmalar› Paneli, 15-18 May›s 2008, Kocaeli.
7. Çolak B, Biçer Ü, Gündo¤mufl ÜN, Etiler N. Ko-caeli ilinde adli görev ve pratisyen hekimler. Adli T›p Dergisi 2001;15(2):36-45.
8. Salaçin S, Çekin N, Özdemir MH, Kalkan fi. Mezu-niyet öncesi adli t›p e¤itimi alm›fl ö¤rencilere yönelik bir anket çal›flmas›. Adli T›p Bülteni 1997;2(1): 21-24. 9. Salaçin S, Tuncer ‹, Erkoçak EU. Türkiye’de
mezu-niyet öncesi ve mezumezu-niyet sonras› adli t›p e¤itiminin sorunlar›. Adli T›p Dergisi 1993,8(1-4):17-22.
10. Fincanc› fiK. Türkiye’de ve Dünyada Adli T›p E¤i-timi, 1.Adli Bilimler Kongresi 12-15 Nisan 1994, Adana. Kongre Kitab›:5-54.
11. Kök AN, Güraks›n A, ‹nand› T, Çankaya H. Erzu-rum il s›n›rlar› içindeki sa¤l›k ocaklar›nda görev ya-pan hekimlerin adli t›p ile ilgili bilgi düzeylerinin saptanmas›. Toplum ve Hekim 1997;2(79):7-10. 12. Adli T›p Kurumu Kocaeli Adli T›p fiube
Müdürlü-¤ü, 2005, 2006, 2007 y›l› istatistikleri.
13. Kocaeli Üniversitesi T›p Fakültesi Adli T›p Anabi-lim Dal› adli rapor arflivine ait 2005, 2006, 2007 y›l› verileri.
14. Sa¤l›k Bakanl›¤›, Kocaeli Devlet Hastanesi Acil Servis adli rapor arflivine ait 2005, 2006, 2007 y›l› verileri.
15. Efliyok B, Balc› YG. Osmangazi Üniversitesi Hasta-nesi’nde TCK 456. maddesi kapsam›nda düzenlenen adli raporlar›n adli t›p uygulamalar› ile karfl›laflt›r›l-mas›, Sendrom Dergisi 2002;14:102-10.
16. Çelikel A, Cano¤ullar› G, Teyin M, Balc› Y, Uygu-lamada adli t›p anabilim dallar›n›n yeri: Eskiflehir deneyimi. Osmangazi T›p Dergisi 2006;28(2):103-12. 17. Bilgin NG, Dokgöz H, Kar H. Eski ve yeni türk
ce-za yasas›’na göre düzenlenen adli raporlar›n karfl›lafl-t›r›lmas›. Adli T›p Bülteni 2006;11(2):64-70. 18. Polat SA, Aç›k Y, Elaz›¤ Sa¤l›k Müdürlü¤ü adli t›p
birimi’ne ekim-aral›k 2000 döneminde müracaat eden adli vakalar›n genel olarak de¤erlendirilmesi. Adli T›p Dergisi 2001;15(4);7-11.
19. Yavuz MS, Özgüner ‹F. Süleyman Demirel Üniver-sitesi T›p Fakültesi acil servisine 1999-2001 y›llar› aras›nda müracaat eden adli olgular›n de¤erlendiril-mesi. Adli T›p Dergisi 2003;17(1):47-53.
20. Günayd›n G, Demireli O, fiahin TK, Demirci fi. Sel-çuk Üniversitesi Acil Servisi’nde Verilen Adli Ra-porlar ve Bunlar›n Hayati Tehlike Kavram› Yönün-den De¤erlendirilmesi, 8. Ulusal Adli T›p Günleri, Antalya, 16-20 Ekim 1995, Poster Sunular› Kita-b›:271- 5.
21. Savran B, Hilal A, Eren T, Çekin N. Adana Adli T›p fiube Müdürlü¤ü’nün 2000 Y›l› olgular›n›n ret-rospektif de¤erlendirilmesi. Y›ll›k Adli T›p Toplan-t›lar›-25-27 nisan 2001; Bildiri Kitab›:224-7.
22. Acar K, Boz B, Kurtulufl A. Pamukkale Üniversite-si T›p FakülteÜniversite-si Adli T›p Anabilim Dal›’na Baflvu-ran Adli Olgular›n Retrospektif Olarak ‹ncelenme-si, VI.Adli Bilimler Kongresi ‹stanbul, 28-30 May›s 2004, Özet Kitap盤›:19.
23. Altun G, Azmak D, Y›lmaz A, Y›lmaz G. Trakya Üniversitesi T›p Fakültesi acil servisine baflvuran adli olgular›n özellikleri, Adli T›p Bülteni 1997;2(2):62-6. 24. Çoltu MA, Durak D, Fedakar R. Uluda¤ Üniversi-tesi T›p FakülÜniversi-tesi acil servisi’nde düzenlenen adli ra-por formlar›n›n de¤erlendirilmesi. Adli T›p Bülteni 2000;5(1):36-40.
25. Dokgöz H, T›rt›l L, Akgül E, Günayd›n U, Sözen fi. Etkili Eylemlerde Düzenlenen Adli Raporlarda Kullan›lan Kavramlar ile Rapor Düzenlenmesinde Karfl›lafl›lan Güçlükler (Bir anket Çal›flmas›), Y›ll›k Adli T›p Toplant›lar›- ‹stanbul, 16-19 May›s 2002; Bildiri Kitab›:137-142
26. Ocak S, ‹nan›c› MA, Marmara Üniversitesi Hastane-si Acil ServiHastane-sinde Düzenlenen Adli Raporlar›n De¤erlendirilmesi, Y›ll›k Adli T›p Toplant›lar›-‹stanbul, 16-19 May›s 2002; Bildiri Kitab›:152-6.
‹‹lleettiiflfliimm::
Doç. Dr. Baflar ÇOLAK
Kocaeli Üniversitesi T›p Fakültesi Adli T›p Anabilim Dal›
Umuttepe Yerleflkesi, Kocaeli E-posta: colakbasar@yahoo.com
