Hiperlipidemi Osteoporoz ‹liflkisi
The Relationship of Osteoporosis and Hyperlipidemia
Amaç: Hiperlipidemi ile osteoporoz aras›ndaki iliflki yeterince ayd›nlat›lmam›flt›r. Çal›flmam›zda osteoporoz ile hiperlipidemi
aras›nda iliflki olup olmad›¤›n› belirlemeyi amaçlad›k.
Gereç ve Yöntemler: Femoral ve lomber bölgeye yönelik dual-energy x-ray absorbtiometry (DEXA) yöntemi uygulanarak
ke-mik mineral dansitometri skoru belirlenen 100 olgu çal›flmaya dahil edildi. KMD ölçümü sonucunda herhangi bir bölgeye ait T skoru <-2.5 olanlar osteoporozlu, (-1.0)-(-2.5) aras›nda olanlar osteopenik ve >-1.0 olanlar normal kabul edildi. Öncesinde li-pit düflürücü veya osteoporoza yönelik tedavi alan hastalar ve sekonder bir nedene ba¤l› osteoporozu bulunan vakalar çal›fl-ma d›fl› b›rak›ld›. Hastalar›n DEXA yöntemi ile ölçülen femoral ve lomber bölge T skorlar›, lipit düzeyleri (total kolesterol, HDL, LDL, trigliserit) de¤erleri kaydedildi.
Bulgular: Çal›flmaya yafl ortalamas› 61.2 (SD:± 8.9) olan 90 kad›n olgu ile yafl ortalamas› 63.4 (SD:± 15.7) olan 10 erkek olgu
da-hil edildi. 48 olguda (%48) osteoporoz, 36 olguda osteopeni (%36) saptan›rken, 16 (%16) olgu ise normal olarak de¤erlendi-rildi. Osteoporozu olanlarda total kolesterol ve LDL düzeyleri s›ras›yla 216 mg/dl ve 128 mg/dl, osteopeniklerde 194 mg/dl ve 111 mg/dl ve KMD de¤erleri normal olan olgularda 180 mg/dl ve 100 mg/dl olarak saptand› ve osteoporozu olanlarla KMD'si normal olanlar aras›nda total kolesterol ve LDL düzeyleri aç›s›ndan istatistiksel olarak anlaml› fark bulundu (s›ras›yla p=0.03 ve p=0.01). Hiperkolesterolemisi olanlarda femoral bölge toplam T skoru ve lomber bölge toplam T skoru s›ras›yla 0.92 ve -1.89 olarak belirlendi. Kolesterol düzeyleri normal olanlarda ise s›ras›yla -0.26 ve -0.92 idi. Kolesterol düzeyi normal olanlarla hiperkolesterolemisi olanlar aras›nda femoral bölge toplam T skoru ve lomber bölge toplam T skorunun karfl›laflt›r›lmas› so-nucunda istatistiksel olarak anlaml› fark saptand› (p=0.01 ve p=0.001). Osteoporozu olanlarda trigliserit ve HDL de¤erleri s›-ras›yla 185 mg/dl ve 45mg/dl, osteopenisi olanlarda 171 mg/dl ve 42 mg/dl ve KMD de¤erleri normal olanlarda ise 158 mg/dl ve 43 mg/dl olarak saptand›. Gruplar aras›nda trigliserit ve HDL aç›s›ndan fark yoktu.
Sonuç: Total kolesterol ve LDL düzeyleri ile osteoporoz geliflimi aras›nda anlaml› iliflki mevcuttur. Hiperlipidemi saptanm›fl
has-talarda osteoporoz aç›s›ndan da inceleme yap›lmas› uygun olur. (Osteoporoz Dünyas›ndan 2006; 12 (1): 1-4)
Anahtar kelimeler: Osteoporoz, kolesterol, LDL
Objective: The relation between osteoporosis (OP) and hyperlipidemia (HL) has not been fully clarified. We aimed to
deter-mine if there is a relation in between osteoporosis and hyperlipidemia.
Material and Methods: Patients of whom bone mineral density (BMD) scores that have been defined by dual energy x-ray
ab-sorptiometry (DEXA) belonging to femoral and lumbar region, have been included in the study. As a result of BMD measu-rement patients who had T score <-2.5 was accepted as osteoporotic, second group who had T score between -1.0 and -2.5 was accepted as osteopenic, third group who had T score >-1 was accepted as normal. Patients who have been under the treatment of OP and who had used lipid reducers were eliminated from the study. In addition to this, patients who have OP secondary to another reason were eliminated, too. Lipid (total cholesterol, HDL, LDL, triglyceride) levels were also recorded.
Results: Average total cholesterol and LDL levels were respectively 216 mg/dl and 128 mg/dl in patients with OP, 194 mg/dl and
111 mg/dl in patients with osteopenia and 180 mg/dl and 100 mg/dl in normal people and statistically significant difference has been found regarding total cholesterol levels and LDL levels in between patients with OP and patients with normal BMD (respectively p=0.03 and p=0.01). Femoral region total T scores (FTT) of patients with hypercholesterolemia was -0.92 and
lum-(*) Ankara Atatürk E¤itim ve Araflt›rma Hastanesi ‹ç Hastal›klar› Klini¤i
‹smail Hakk› Kalkan*, Murat Suher*, Eyüp Koç*
Summar
y
Summary
Özet
Orijinal Araflt›rma / Original Investigation
Girifl
Osteoporoz (OP); kemik kütlesinde azalma ve kemik do-kusunda mikromimari özelliklerinin bozulmas› sonucu kemik k›r›lganl›¤›n›n artt›¤› ve k›r›k riskinin yükseldi¤i ilerleyici, sistemik bir iskelet hastal›¤›d›r. Primer OP; post-menopozal kad›nlarda (postpost-menopozal OP) veya yafll› er-kek ve kad›nlarda (senil OP) kemik kitlesi kayb›n› tan›m-lamaktad›r. Kronik glukokortikoid kullan›m›, hipertiroidi, immobilizasyon, uzun süreli heparin tedavisi, antikonvül-zanlar, A hipervitaminozu, mastositoz gibi durumlar›n se-konder OP geliflimine neden oldu¤u bilinmektedir (1-3). OP'in hiperlipidemi (HL) ile iliflkisine yönelik farkl› epide-miyolojik çal›flmalar bulunmas›na ra¤men; HL ile OP ara-s›ndaki iliflki yeterince ayd›nlat›lmam›flt›r ve HL sekonder OP nedenleri aras›nda say›lmamaktad›r. Çal›flmam›zda li-pit komponentleri ile OP aras›nda iliflki olup olmad›¤›n› belirlemeyi amaçlad›k.
Gereç ve Yöntemler
Klini¤imizde takip edilen ve primer OP flüphesi bulunan 100 olgunun, Hologic marka dual energy x-ray absorpti-ometry (DEXA) cihaz›n›n QDR 4500 (010-0575) modeli ile femoral ve lomber bölgeye ait kemik mineral dansito-metri (KMD) skorlar› belirlendi. Ayr›ca, lipit düzeyleri (to-tal kolesterol, HDL, LDL, trigliserit) kaydedildi.
Olgular DEXA yöntemi ile belirlenen kemik mineral dan-sitometri (KMD) skorlar›na göre; herhangi bir bölgedeki T skoru <-2.5 olanlar osteoporozlu, (-1.0)-(-2.5) aras›nda olanlar osteopenik ve >-1.0 olanlar normal kabul edilmek üzere 3 gruba ayr›ld›. Kolesterol, trigliserit ve LDL düzeyi yükseklikleri için NCEP ATP III kriterleri göz önünde bu-lundurularak; s›ras›yla 200 mg/dl, 150 mg/dl ve 130 mg/dl s›n›r kabul edildi. Bu de¤erlerin üstü HL olarak de¤erlen-dirildi. Öncesinde HL veya OP'a yönelik tedavi alan hasta-lar ve sekonder bir nedene ba¤l› OP'si bulunan olguhasta-lar çal›flma d›fl› b›rak›ld›.
Çal›flman›n istatistiksel analizi, SPSS paket program›nda (Ver 11.5) Ki-kare, One-way Anova ve Student T testi uy-gulanarak yap›ld› ve p<0.05 de¤eri istatistiksel olarak an-laml› kabul edildi.
Sonuçlar
Çal›flmaya dahil edilen 90 kad›n olgunun yafl ortalamas› 61.2 ± 8.9 iken, 10 erkek olgunun yafl ortalamas› ise 63.4 ± 15.7 idi. 48 olguda (%48) OP, 36 olguda osteopeni (%36) saptan›rken, 16 (%16) olgu ise normal olarak
de-¤erlendirildi. Kad›n olgular›n 44'ünde OP (%43,2) sapta-n›rken, erkek olgular›n ise 4'ünde (%40) OP belirlendi. Cinsiyete göre OP da¤›l›m› aç›s›ndan anlaml› fark bulun-mad› (p=0,6).
Yafl da¤›l›m›na bak›ld›¤›nda; OP'si olanlar›n yafl ortalama-s› 65,7 ± 8,8, osteopenisi olanlar›n 58,8 ± 9,0, normal ol-gular›n ise 54,6 ± 7,9 idi. Yafl da¤›l›m› aç›s›ndan OP'si olanlarla osteopenisi olan ve normal olan olgular aras›n-da fark vard› (s›ras›yla p=0,002 ve p=0,001). Hiperkoleste-rolemisi olanlar›n ve LDL'si artm›fl olanlar›n yafl ortalama-lar› s›ras›yla 62,1 ± 8,5 ve 62,6 ± 8,0 idi. Total kolesterol düzeyi ile LDL düzeyi normal olanlar›n ise yafl ortalama-lar› s›ras›yla 60,7 ± 10,7 ve 60,7 ± 10,4 idi (s›ras›yla total kolesterol için p= 0,4 ve LDL düzeyi için p= 0,3).
OP'si olanlarda ortalama total kolesterol ve LDL düzeyle-ri s›ras›yla 216 mg/dl ve 128 mg/dl, osteopeniklerde 194 mg/dl ve 111 mg/dl ve normal olan olgularda 180 mg/dl ve 100 mg/dl olarak saptand› ve OP'si olanlarla KMD'si normal olanlar aras›nda total kolesterol ve LDL düzeyleri aç›s›ndan istatistiksel olarak anlaml› fark bulundu (s›ra-s›yla p=0.03 ve p=0.01). Osteopenik olgularla KMD'si nor-mal ve OP'si saptanan olgular›n total kolesterol ve LDL düzeylerinin karfl›laflt›r›lmas› sonucunda ise fark elde edi-lemedi.
Hiperkolesterolemisi olanlarda femoral bölge toplam T skoru ve lomber bölge toplam T skoru ortalamalar› s›ra-s›yla -0.92 ve -1.89 olarak belirlendi. Kolesterol düzeyleri normal olanlarda ise bu de¤erler s›ras›yla -0.26 ve -0.92 idi. Kolesterol düzeyi normal olanlarla hiperkolesterole-misi olanlar aras›nda femoral bölge toplam T skoru ve lomber bölge toplam T skorunun karfl›laflt›r›lmas› sonu-cunda istatistiksel olarak anlaml› fark saptand› (p=0.01 ve p=0.001). LDL düzeyi artm›fl olanlar›n ortalama total fe-moral ve lomber bölge T skorlar› s›ras›yla -0,9 ve -1,7 iken LDL düzeyi normal olanlarda ise -0,3 ve -1,3 de¤erleri el-de edildi. ‹statistiksel olarak total femoral T skoru, LDL düzeyi artm›fl olanlarda anlaml› ölçüde düflük saptand› (p=0,02). Hiperkolesterolemisi olanlarda ve LDL'si yüksek olanlarda, ortalama femoral bölge T skoru daha yüksek saptanmas›na ra¤men; bu de¤er normal s›n›rlarda idi.
Osteoporozu olanlarda trigliserit ve HDL de¤erleri s›ra-s›yla 185 mg/dl ve 45mg/dl, osteopenisi olanlarda 171 mg/dl ve 42 mg/dl ve KMD de¤erleri normal olanlarda ise 158 mg/dl ve 43 mg/dl olarak saptand›. Gruplar aras›nda trigliserit ve HDL aç›s›ndan fark yoktu.
Tart›flma
Çal›flmam›z sonucunda OP'si olanlarda total kolesterol ve LDL düzeylerinde art›flla birlikte, ayn› zamanda total
ko-Kalkan ve ark.
Hiperlipidemi Osteoporoz ‹liflkisi
Osteoporoz Dünyas›ndan (2006; 12 (1): 1-4)
2
bar region total T scores(LTT) of patients with hypercholesterolemia was -1.89. T scores of patients with normal choleste-rol levels were respectively -0.26 and -0.92. As a result when FTT and LTT were compared, in patients with normal level of cholesterol and with hypercholesterolemia, statistically significant difference has been found (respectively p=0.01 and p=0.001).
Conclusion: There is a significant relation in between total cholesterol and LDL levels, and osteoporosis development.
It can be useful to do research about osteoporosis on patients with hyperlipidemia. (Osteoporoz Dünyas›ndan 2006;
12 (1): 1-4)
lesterol ve LDL düzeyi artm›fl olanlarda daha düflük KMD sonuçlar›na ulaflt›k. OP'un ateroskleroz ile iliflkili oldu¤u ve düflük KMD skoru olan olgularda HL ve daha ciddi ko-roner ateroskleroz riski ile birlikte inmeye ba¤l› ölüm ris-kinde art›fl belirtilmektedir. Ancak bu iliflkiye hem OP hem de HL'in yafl ile paralellik göstermesi nedeniyle flüp-he ile yaklafl›lmaktad›r (4-7). Yafl ile OP s›kl›¤›nda art›fl›n gösterildi¤i çal›flmam›zda yafl ile total kolesterol ve LDL düzeyleri aras›nda iliflki saptanmamas›, bu de¤iflkenlerin yafltan ba¤›ms›z olarak OP geliflimi için birer risk faktörü olabilece¤ini düflündürmektedir.
‹n vitro ve in vivo çal›flmalarda; okside olmufl lipitlerin, vasküler hücrelerin mineralizasyonunu artt›rmakla kal-may›p, kemik hücrelerinin mineralizasyonunu da engel-ledi¤i gösterilmifltir (8). LDL'in koroner arter ve aort ka-pa¤› kalsifikayonunda progresyon yapt›¤› gösterilmifltir. Okside olmufl lipitlerin; in vitro olarak vasküler hücreler-de osteoblastik aktiviteyi indükledi¤i saptanm›flt›r. ‹n vivo olarak da; farelerde hiperlipidemi KMD skorunu azalt-maktad›r (9-11). Tintut ve arkadafllar›n›n farelerde kemik
ili¤i hücrelerinin osteoklastik aktiviteleri ile ilgili çal›flma-lar›nda; lipit düzeyi normal olan farelerle karfl›laflt›r›ld›-¤›nda, hiperlipidemik farelerin kemik iliklerindeki preos-teoklastlar›n daha fazla osteoklastik potansiyeli bulun-du¤u gösterilmifltir. Yine ayn› çal›flmada hiperlipidemik farelerin kemik iliklerinde lipit oksidasyon ürünleri sap-tanm›flt›r (11). Çal›flmam›zda total kolesterol ile birlikte LDL düzeyinin de düflük KMD skoru ile iliflkisi gösterildi. Orozco ve arkadafllar›n›n yapm›fl olduklar› baflka bir çal›fl-mada ise; 52 fazla kilolu postmenopozal olgunun KMD skoru ve lipit düzeyleri ile iliflkisini gösterdikleri çal›flma-da, artm›fl total kolesterol ve LDL düzeyleri ile düflük KMD skorlar› aras›nda anlaml› iliflki bulunmufltur (12). Ancak bu olgularda femoral bölge T skor ortalamalar› daha düflük iken, bizim çal›flmam›zda ise, lomber bölge T skorlar› yaklafl›k 1 birim daha düflük saptand›.
TNF reseptör ailesinden olan ve kemik rezorpsiyonu re-gulatörü olan Osteprotogerin isimli glikoproteinin OP, HL ve vasküler kalsifikasyonla iliflkili olabilece¤i gösteril-mifltir. S›çanlarda Osteoprotogerin eksikli¤i durumunda fliddetli koroner arter hastal›¤› (KAH) ve kardiyovasküler mortalite aras›nda iliflki saptanm›flt›r (13-15). S›çanlarda da OP, HL ve Osteoprotogerin eksikli¤i durumunda vas-küler kalsifikasyon riskinde art›fl saptanm›flt›r (16,17)
Son zamanlarda, statinlerin kullan›m› ile KMD skorlar›n-da düzelme olaca¤› ile ilgili çeflitli yay›nlar bulunmakta-d›r (18,19). Statinlerin KMD üzerine olumlu etkisi ile ilgi-li olarak osteoklast aktivitesini düzenleyen sinyal protein-lerinin üretiminde azalma gibi çeflitli mekanizmalar öne sürülmektedir (20). Montagnani ve arkadafllar›, 1 y›ll›k
Kalkan ve ark. Hiperlipidemi Osteoporoz ‹liflkisi Osteoporoz Dünyas›ndan
(2006; 12 (1): 1-4)
3
Tablo 1: KMD Sonucu ‹le Lipit De¤erleri Aras›ndaki ‹liflki
NORMAL OP p DE⁄ER‹
TOTAL KOLESTEROL (mg/dl) 180 216 0,03
LDL (mg/dl) 100 128 0,01
HDL (mg/dl) 43 45 AD
TG (mg/dl) 158 185 AD
AD: Anlaml› De¤il (p>0,05), OP: Osteoporoz, LDL: Düflük Dansiteli Lipoprotein, HDL: Yüksek Dansiteli Lipoprotein, TG: Trigliserit
Tablo 2: Femoral ve Lomber Bölge Total T Skorlar› ile Hiperkolesterolemi ‹liflkisi
H H‹‹PPEERRKKOOLLEESSTTEERROOLLEEMM‹‹ Y YOOKK VVAARR pp DDEE⁄⁄EERR‹‹ F FEEMMOORRAALL BBÖÖLLGGEE TTOOTTAALL TT SSKKOORRUU -0,26 -0,92 0,01 L LOOMMBBEERR BBÖÖLLGGEE TTOOTTAALL TT SSKKOORRUU -0,92 -1,89 0,001
Tablo 3: Femoral ve Lomber Bölge Total T Skorlar› ‹le LDL Art›fl› ‹liflkisi
L LDDLL AARRTTIIfifiII Y YOOKK VVAARR pp DDEE⁄⁄EERR‹‹ F FEEMMOORRAALL BBÖÖLLGGEE TTOOTTAALL TT SSKKOORRUU -0,3 -0,9 0,02 L LOOMMBBEERR BBÖÖLLGGEE TTOOTTAALL TT SSKKOORRUU -1,3 -1,7 AD OSTEOPOROZ OSTEOPEN‹ NORMAL
fiekil 1: KMD sonucuna göre gruplar›n yafl ortalamalar›
YOK VAR LDL ARTIfiI HK 59.5 63 62,5 62 61,5 61 60,5 60
fiekil 2: Lipit düzeylerindeki art›fl yafl iliflkisi
HK: Hiperkolesterolemi, LDL: Düflük dansiteli lipoprotein
70 60 50 40 30 20 10 0
Simvastatin tedavisi verdikleri postmenopozal 30 hiperli-pidemik ve tedavi verilmeyen 30 normolihiperli-pidemik olguyu karfl›laflt›rd›klar› çal›flmalar›nda, Simvastatin'in kemik for-masyonu ve KMD skoru üzerine olumlu etkilerini sapta-m›fllard›r (19). Bjarnason ve arkadafllar› ise; yapm›fl olduk-lar› çal›flmada, Fluvastatin'in kemik formasyonu üzerine olumlu etkisini gösterememifllerdir (21).
TG yüksekli¤i veya HDL düflüklü¤ü ile OP aras›nda iliflki bulundu¤una dair herhangi bir literatüre ulafl›lamad›. Ni-tekim çal›flmam›z sonucunda bu 2 parametre ile OP ara-s›nda iliflki belirleyemedik. Ancak, total kolesterol ve LDL düzeyleri ile OP aras›nda anlaml› iliflki saptad›k. Ayr›ca bu iliflkinin yafltan ba¤›ms›z oldu¤u belirlendi. HL'si olan özellikle postmenopozal bayan olgularda KMD incele-mesinin yap›lmas› uygun olacakt›r. OP ve HL varl›¤›nda KAH s›kl›¤›nda ve kardiyovasküler mortalitede art›fl oldu-¤una dair verilerin daha genifl ölçekli çal›flmalarla dökü-mante edilmesi gerekti¤i kanaatindeyiz. Ayr›ca HL'in OP geliflimi için risk faktörü olabilece¤i ak›lda tutularak, sta-tin tedavisi karar› al›n›rken olgular›n KMD sonuçlar›n›n da dikkate al›nmas›n›n uygun olaca¤›n› düflünüyoruz.
Kaynaklar
1. Dolores S, Marcus R, Bikle D. Metabolic Bone Disease. Basic & Clinical Endocrinology'de. Ed. Greenspan FS, Gardner DG. Yedinci bask›. New York, McGraw Hill, 2004; 335-45
2. Edwards BJ, Brooks ER, Langman CB. Osteoporosis scre-ening of postmenopausal women in the primary care setting: a case-based approach. Gend Med. 2004; 1(2):70-85
3. Soen S. Secondary osteoporosis and bone quality. Clin Calcium. 2005; 15 (6): 965-69
4. Vogt MT, San Valentin R, Forrest KY, Nevitt MC, Cauley JA. Bone mineral density and aortic calcification: the study of osteoporotic fractures. J Am Geri Soc. 1997; 45: 140-45
5. Tanko LB, Bagger YZ, Christiansen C. Low bone mineral density in the hip as a marker of advanced atherosclero-sis in elderly women. Calcif Tissue Int. 2003; 73 (1): 15-20 6. Barengolts EI, Berman M, Kukreja SC, Kouznetsova T, Lin C, Chomka EV. Osteoporosis and coronary atherosc-lerosis in asymptomatic postmenopausal women. Calcif Tissue Int. 1998; 62: 209-13
7. Uyama O, Yoshimoto Y, Yamamoto Y, Kawai A. Bone changes and carotid atherosclerosis in postmenopausal women. Stroke. 1997; 28: 1730-32
8. Demer LL. Vascular calcification and osteoporosis: inf-lammatory responses to oxidized lipids. Int J Epidemiol. 2002; 31 (4): 737-41
9. Parhami F, Morrow AD, Balucan J. Lipid oxidation pro-ducts have opposite effects on calcifying vascular cell and bone cell differentiation. A possible explanation for the paradox of arterial calcification in osteoporotic pa-tients. Arterioscler Thromb Vasc Biol. 1997; 17: 680-87 10. Beamer WG, Donahue LR, Rosen CJ, Baylink DJ. Genetic
variability in adult bone density among inbred strains of mice. Bone. 1996; 18: 397-403
11. Tintut Y, Morony S, Demer LL. Hyperlipidemia promotes osteoclastic potential of bone marrow cells ex vivo. Ar-terioscler Thromb Vasc Biol. 2004; 24(2): e6-10. 12. Orozco P. Atherogenic lipid profile and elevated
lipop-rotein (a) are associated with lower bone mineral den-sity in early postmenopausal overweight women. Eur J Epidemiol. 2004; 19 (12): 1105-12
13. Demer LL. Vascular calcification and osteoporosis: infla-matory responses to oxidized lipids. Int J Epidemiol 2002; 31: 737-41
14. Tintut Y, Demer LL. Recent advances in multifactorial re-gulation of vascular calcification. Curr Opin Lipidol 2001; 12: 555-60
15. Yamaguchi T, Sugimoto T, Yano S, Yamauchi M, Sowa H, Chen Q, Chihara K. Plasma lipids and osteoporosis in postmenopausal women. Endocr J 2002; 49: 211-17 16. Bucay N, Saros› I, Dunstan CR, Morony S, Tarpley J,
Cap-parelli C, Scully S, Tan HL, Xu W, Lacey DL, Boyle WJ, Si-monet WS. Osteoprotegerin-deficient mice develop early onset osteoporosis and arterial calcification. Genes Dev 1998; 12: 1260-68
17. Kruger MC, Horrobin DF. Calcium metabolism, osteopo-rosis and essential fatty acids: A review. Prog Lipid Res 1997; 36: 1331-51
18. Adami S, Braga V, Gatti D Association between bone mi-neral density and serum lipids in men. JAMA. 2001; 286(7): 791-92.
19. Montagnani A, Gonnelli S, Cepollaro C, Pacini S, Cam-pagna MS, Franci MB, Lucani B, Gennari C. Effect of sim-vastatin treatment on bone mineral density and bone turnover in hypercholesterolemic postmenopausal wo-men: a 1-year longitudinal study. Bone. 2003 ; 32(4): 427-33.
20. Lupatelli G, Scarponi AM, Vaudo G, Siepi D, Roscini AR, Gemelli F, Pirro M, Latini RA, Sinzinger H, Marchesi S. Simvastatin increases bone mineral density in hypercho-lesterolemic postmenopausal women. Metabolism. 2004; 53(6): 744-8.
21. Bjarnason NH, Riis BJ, Christiansen C. The effect of flu-vastatin on parameters of bone remodeling. Osteoporo-sis Int. 2001; 12 (5): 380-84.
Kalkan ve ark.
Hiperlipidemi Osteoporoz ‹liflkisi
Osteoporoz Dünyas›ndan (2006; 12 (1): 1-4)
