GİRİŞ
Minuartia L. cinsinin yeryüzünde yayılış gösteren yaklaşık 100 türü bulunmaktadır. Türkiye’de ise 8 seksiyonda toplam 46 türü yayı-lış göstermekte olup, cins 15 varyete ve 28 alttür ile birlikte 70 takson ile temsil edilmektedir. Taksonların 33’ü endemiktir ve endemizm oranı yaklaşık %37’yi bulmaktadır.
Türkiye’de genellikle ılıman bölgelerde yayılış gösteren Car-yophyllaceae familyası üyeleri daha çok Akdeniz ikliminin hakim olduğu yerlerde yoğunlaşmıştır. Bazı cins üyeleri süs bitkisi olarak kullanılırken Minuartia cinsinin üyeleri genellikle kayalık ve yamaç eteklerinde biriken taş yığınlarında yetişmektedir. Minuartia anatoli-ca var. anatolianatoli-ca ülkemizde endemik olan türlerden en geniş yayılışa sahip olanıdır.
Minuartia cinsinin değişik türlerine veya Minuartia’ya yakın cinslere ait olan taksonlar üzerine yapılan çok sayıda taksomik, mor-folojik, palinolojik ve sitolojik çalışmalar mevcuttur. Mccormick ve ark. [1] granit kayalıklarda yayılışı olan Minuartia türlerinin taksono-mik revizyonunu yapmışlardır. Levesque [2], Arenaria ve Minuar-tia türlerine ait tohum morfolojilerini taramalı elektron mikroskobu (SEM) ile araştırmıştır. Wofford [3], Güneydoğu Amerika’daki 13
Arenaria cinsine ait tohumların dış morfolojilerini taramalı elektron mikroskobunda (SEM) incelemiştir. Romanova [4], 192 Caryophy-llaceae türünün polen morfolojisini ışık ve elektron mikroskobu ile çalışmıştır. Çelebioğlu ve ark. [5] Minuartia hybrida var. macneillii (Vill.) Schischk.’yi sitotaksonomik açıdan incelemiştir. Rabeler [6], Minuartia cinsi üzerine yeni düzenlemeler adı altında çalışmasıyla cinsin kapsamına ilişkin yeni bilgiler ortaya koymuştur. Ibanez ve Amo-Marco [7], endemik ve nesli tükenme tehlikesinde olan İspan-yol bitkisi Minuartia verna türünün yayılışındaki phloroglucinolun yükselmesi hakkında fitokimyasal bir çalışma yapmışlardır. Conti [8], Güneydoğu Avrupa’dan Minuartia graminifolia (Ard.) Jáv (Car-yophyllaceae) türü ile ilgili karyolojik, anatomik ve morfolojik bir ça-lışma yapmıştır. Son yıllarda yapılan çaça-lışmalarda Minuartia cinsine ait bir çok yeni tür bilim dünyasına kazandırılmıştır [9-11].
Çalışmamızda, Türkiye Florası’nda önemli bir yere sahip olan Minuartia cinsinin iki endemik taksonunu genel morfolojisi, polen morfoloji ve karyolojisinin çalışılması amaçlanmıştır. Bu çalışma ile endemik taksonların temel biyolojik özelliklerinin belirlenmesi, bu özelliklerin sistematik bakımdan kullanılması ve habitat özellikleri-nin ortaya çıkarılması hedeflenmiştir.
Minuartia anatolica var. anatolica ve M. pestalozzae Türleri Üzerine Morfolojik, Karyolojik ve
Palinolojik Bir Çalışma
Gökhan KÜLKÖYLÜOĞLU1 , Kemal YILDIZ¹* Ersin MİNARECݹ ¹Celal Bayar Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Biyoloji Bölümü, Muradiye, 45140, Manisa
Özet
Türkiye için endemik olan Minuartia anatolica (Boiss.) Woron. var. anatolica ve M. pestalozzae (Boiss.) Bornm. taksonlarının üzerine morfolojik, karyolojik ve palinolojik bir araştırma yapılmıştır. Taksonların deskripsiyonları genişletilmiştir. Taksonlara ait yayılış alanları belirlenerek GPS verileri kayıt altına alınmıştır. Taksonlara ait detaylı morfolojik çizimler ve fotoğraflar çalışmaya eklenmiştir. Polenler ve tohumlar taramalı elektron mikroskobu (SEM) ile incelenerek fotoğraflanmıştır. Aseto-orsein ezme preparat metodu ile somatik kromozom sayıları 2n=30 olarak tespit edilmiştir. Temel sayı x=15 olarak belirlenmiştir. Çalışmalar sonunda taksonların birbirine yakın olmadığı anlaşılmıştır. Her takson için çalışılan tüm kriterler tablolar halinde ifade edilerek tehlike durumları tekrar gözden geçirilmiştir.
Anahtar Kelimeler: Caryophyllaceae, Minuartia L., Türkiye Florası
Morphological, Karyological and Palinological Investıgation of Minuartia anatolica var.
anatolica and M. pestalozzae
Abstract
Morphologic, palinologic and karyologic research of Minuartia anatolica (Boiss.) Woron. var. anatolica and M. pestalozzae (Boiss.) Bornm. endemics for Flora of Turkey were studied. The descriptions of the taxa were expanded. The spreading locations of taxa in Turkey were determined and these locations with GPS data were recorded. The drawings and photographs of taxa samples were firstly presented via this study. The pollen grains and seeds belonging to taxa samples were taken photographs via scanning electron microscope (SEM). Chromosome number of M. anatolica var. anatolica and M. pestalozzae were determined as the same, 2n=30. The basic chromosome number is x=15. At the end of our study, the taxa aren’t close to each other was understood. All properties belonging to taxa were summarized in tables and danger criterions of the taxa were checked.
Keywords: Caryophyllaceae, Flora of Turkey, Minuartia L..
ISSN:1308-3961, www.nobel.gen.tr
Sorumlu Yazar Geliş Tarihi : 22 Temmuz 2008
MATERYAL VE YÖNTEM
Çalışmada yer alan Minuartia taksonlara ait örnek-ler, aşağıda belirtilen lokalitelerden toplanmıştır. Toplanan örneklerin bir kısmı usulüne uygun olarak kurutulup her-baryum örneği haline getirilmiş, bir kısmı ise gerektiğinde morfolojik incelemelerde kullanılmak üzere % 70’lik alkole alınmıştır. Toplanan örneklerin teşhisleri Mcneill’e [12] göre yapılmıştır.
Minuartia anatolica var. anatolica
C2 Denizli: Honaz Dağı, Hava Kuvvetleri Askeri Alanı, Milli Park yolu devamı, kayalık alanlar, çoğunlukla küme halinde, bazen dağınık, 1700 m, 21.07.2007, N: 37° 40’ 55.33’’ E: 29° 15’ 34.86’’.
Minuartia pestalozzae
C2 Denizli: Honaz Dağı, Hava Kuvvetleri Askeri Ala-nı, Milli Park yolu devamı, kayalık alanlar, çoğunlukla küme halinde, bazen dağınık, 2200 m, 21.07.2007, N: 37° 41’ 24.51’’ E: 29° 16’ 04.01’’.
Tohum karakterlerinin sistematikteki öneminden dolayı, tohum yüzey özellikleri taramalı elektron mikroskobunda (SEM) incelenmiş, ayrıca her türden 50 tohum seçilerek in-celenmiş ve sayısal analizler yapılmıştır. Ölçümler stereo ışık mikroskobu ve binoküler ışık mikroskobu altında milimetrik cetvelle yapılmıştır. Tohum büyüklüğü, boy/en oranı, sırt bi-çimi, testa hücresi büyüklüğü, testa hücresi arası, tohum tipi, tohum yüzey tipi, tüberkül şekli gibi özellikler belirlenmiştir. Tohum morfolojik özellikleri Prentice [13] ve Stearn’e [14] göre değerlendirilmiş, her taksona ait tohum karakterleri çi-zelge halinde verilmiştir.
Taksonlara ait, taze örneklerden alınan olgun polenler Asetoliz metodu [15] ile preparat haline getirilmiştir. Bu pre-paratlardan her taksona ait polen tipi belirlenerek, ölçümleri yapılmıştır. Yapılan çalışmada, polen çapı, ekzin kalınlığı, por çapı ve porlar arası uzaklık 50 kez ölçülerek biyometrik metod ile değerlendirilmiştir. Aritmetik ortalamalar ve stan-dart sapmalar ayrıca hesaplanmıştır.
M. anatolica var. anatolica ve M. pestalozzae takson-larına ait tohumlardan çimlenmeye uygun olanları stereo mikroskop altında seçilerek, cam petri ve steril plastik kapa-lı kaplarda kurutma kağıtları kullanılarak çimlendirilmiştir. Her takson için yaklaşık 30 tohum çimlendirilmiş olup, to-humların kök uçları yaklaşık 0,5 mm–1 cm uzunluğuna gel-dikten sonra, 1–5 saat % 0.5 kolşisin ile ön muamele maruz bırakılmıştır. Daha sonra kök uçları 3:1 oranında hazırlanan alkol ile glasial asetik asitten oluşan karnoy çözeltisine alın-mıştır. Ön işlem ve fiksasyondan geçirilen kök uçları belirli süre sonrasında 9 kısım Aseto-orsein ve 1 kısım 1N HCL karışımında oda sıcaklığında 10–16 saat (ısıtma yapılmadan) boyamaya bırakılmıştır. Boyanan kök uçları 1 damla %2’lik aseto-orsein içerisinde, ısıtma tablası üzerinde lam lamel
ara-sı ezme yapılmış ve en az 20 hücrede mitoz metafaz safhaara-sı incelenmiştir.
Polen ve kromozomların incelenmesinde Olympus CX21FS1 model (D plan 1.00–1.25 oil 160/0.17 immersi-yon objektifi ve NFKx3.3 LD 125 mercek) ışık mikroskobu kullanılmış olup, fotoğraf çekimi için de Sony W35 marka dijital fotoğraf makinesi kullanılmıştır. Taksonlara ait tohum ve polenlerin genel görünüşleri ile ayrıntılı yüzey orneman-tasyonlarını gösteren mikrofotoğrafları Erciyes Üniversitesi Teknoloji Araştırma ve Uygulama Merkezinde “LEO 440 Computer Controlled Digital” markalı elektron mikrosko-bunda çekilmiştir.
BULGULAR
Morfolojik Bulgular
Minuartia anatolica var. anatolica (Şekil 1):
Çok yıllık, otsu, dağınık kümeler halinde, mat görünüm-lü, çiçekli sürgünler dik; bitki uzunluğu 8–25 cm arasında, dallanmış, uç kısımlara doğru yükselici, çok kırılgan olma-yan, kısmen tüysüz; yapraklar stipulsuz lanseolat, dökülme-yen, taban yaprakları 2–5 mm, gövde yaprakları yaklaşık 5 mm veya daha uzun, yaprak ayası 1 mm veya daha kısa, yap-raklar düz kenarlı, dairesel dizilişli, 3 damarlı; çiçekler uçta toplanmış, 8–30 çiçekli kimoz demetler halinde, pediseller basit tüylü, çiçekler gevşek dizili; sepaller 5 adet, yaklaşık 2.5- 5.5 mm uzunlukta, kısa hav tüylerle kaplı, orta damarın yan kısımları birbirine paralel çizgili, donuk mavimsi yeşil renkli; petaller sepaller kadar, bazı çiçeklerde ise daha uzun, 5 adet, beyaz renkli, uç kısımları parçalanmamış, çok siv-ri olmayıp ovat, yaklaşık 3-6 mm uzunlukta. Çiçeklenme Haziran-Temmmuz. Dağlık, kayalık alanlar, 900–2000 m.
Minuartia pestalozzae (Şekil 2):
Çok yıllık, otsu, dağınık kümeler halinde, mat görünüm-lü, çiçekli sürgünler dik; bitki uzunluğu 14–22 cm arasında, yoğun kümeler halinde, gür, dikenli yastık halinde, batıcı, dik, kolay kırılgan yapıda; yapraklar stipulasız, üçgen şek-linde, dairesel dizilişli, batıcı, orta ve kenar damarlar çok belirgin, kalıcı, taban yaprakları yaklaşık 11–15 mm, gövde yaprakları 9–11 mm, yaprak ayası 1–2 mm arasında değiş-ken, yaprak kenarları düz, 3x11 mm kadar genişliğinde; çi-çekler uçta toplanmış, 4–5 çiçekli, kimoz demetler halinde, brakte ve brakteoller yok, çiçekler sık yapıda; sepaller 15-20 mm, 5 adet, paralel damarlı, orta damarın yan kısımları bir-birine paralel çizgili, yeşil renkli, petallere göre daha uzun, kenarları zarımsı çıkıntılı (0.5 mm); petaller sepallerin yarısı kadar kısa, 5 adet, beyaz renkli, uç kısımları parçalanmamış, çok sivri olmayıp ovat, yaklaşık 4 mm uzunluğunda; kap-sül uzunluğu kaliks uzunluğunun yarısı kadar. Çiçeklenme Haziran-Temmmuz. Kaya çatlaklarında ve yamaç eteklerin-de biriken taş toprak yığınında, 1600- 2200 m.
Şekil 3. Tohum, (SEM), 1. M. anatolica var. anatolica, 2. M. pestalozzae,
a. Genel görünüş (— 200 µm), b. Yüzey görünüşü (— 100 µm), c. Testa hücresi (— 10 µm)
Minuartia anatolica var. anatolica ve Minuartia
pes-talozzae taksonlarına ait tohum özellikleri Çizelge 1’de verilmiş olup, tohumların SEM mikrofotoğrafları da Şe-kil 3’de gösterilmiştir.
Çizelge 1. M. anatolica var. anatolica ve M. pestalozzae taksonlarının tohum özellikleri (Min: minimum, Mak: maksimum, M:
Palinolojik Bulgular
Her iki taksona ait polenler sferoidal tipte olup, orne-mantasyon ve strüktür bakımından benzer özellik
göste-Çizelge 2. M. anatolica var. anatolica ve M. pestalozzae taksonlarının polen özellikleri (Min: minimum, Mak: maksimum, M:
ortalama, S: Standart sapma).
rirler. Polenlerin özellikleri Çizelge 2 de verilmiştir. SEM bulgularında özellikle por üzerindeki granül sayısının be-lirgin farklılığa sahip olduğu görülmüştür (Şekil 4).
Şekil 4. Polen, (SEM), 1. M. anatolica var. anatolica, 2. M. pestalozzae,
Karyolojik Bulgular
İncelemeler sonucunda her iki taksonunun kromo-zom sayısı 2n=30 olarak bulunmuştur (Şekil 5). Somatik hücrelerin metafaz safhasındaki kromozomların, sentro-merlerin ve kollarının belirgin olarak ayırt edilememesi ve hücre içindeki dağılımın çok iyi olmamasından dola-yı sadece diploit kromozom sadola-yısı verilmiştir.
TARTIŞMA VE SONUÇ
Minuartia anatolica var. anatolica ve Minuartia pestalozzae taksonları Türkiye için endemik olup, TÜ-BİTAK - Türkiye Taksonomik Tür Veritabanına göre her iki taksonda düşük riskli (LC) olarak belirtilmiştir [16]. IUCN Kırmızı Liste Kategorisinde [17] M. anatolica var. anatolica az tehlike altında (LR) olarak belirtilmesine rağmen M. pestalozzae taksonu için bir kriter belirlen-memiştir. LR (Az tehlike altında) kategorisi, yeni IUCN Kırmızı liste sınıf ve ölçütlerine (ver. 3.1) göre LC (dü-şük riskli) olarak değiştirilmiştir. Yapılan arazi gezileri ve Türkiye’deki yayılışlarını göz önüne alıp değerlendi-rildiğinde M. anatolica var. anatolica taksonunun geniş yayılışa sahip olduğu, M. pestalozzae taksonunun ise be-lirli bölgelerde ve kuytu olan tepe aralarında küçük grup-lar halinde yetiştiği tespit edilmiştir. Bu gözlemlere göre, her iki taksonun, dar alanlarda yayılış gösteren endemik türlerin aksine, daha geniş alanlara yayılmış olduğu so-nucuna varılmıştır.
Her iki takson da çok yıllık, otsu ve yarı çalımsıdır. Çiçek durumları her ikisinde de kimoz, M. pestalozzae taksonunun gövde uzunluğu M. anatolica var. anatolica taksonuna oranla daha uzundur. M. pestalozzae taksonu-nun gövde dalları dik ve sert yapıdadır. M. pestalozzae taksonunun çiçek büyüklüğü M. anatolica var. anatolica taksonundan daha fazla olduğu gibi, tohumların büyük-lüğünde de aynı durum söz konusudur. Tohum tipleri M.
anatolica var. anatolica için böbrek tipi, M. pestaloz-zae ovoide yakın, M. anatolica var. anatolica tohum-ları daha küçük ve siyaha yakın koyu kahverengi, M. pestalozzae’nın tohumları daha büyük, açık kahverengi-dir. Makromorfolojik olarak tohumların incelenmesi ile her iki taksonda da görülebilen ayırt edici özellikler, renk karakteri ve özelikle M. pestalozzae’deki kanatsı-zarımsı çıkıntılardır. M. anatolica var. anatolica tohum testası
düz, testa hücreleri daha sık ve diş sayısı daha fazla; M. pestalozzae’da ise testa hücreleri üzerinde yaklaşık 0.5 mm uzunlukta zarımsı çıkıntılar bulunur (Şekil 3).
Çalışılan taksonlara ait polenler, genel görünüş ve öl-çüsel değerler bakımından benzer özellikler gösterir. Her iki taksonun SEM incelemesine göre, polen tiplerinin sfe-roidal, ornemantasyonlarının mikroekinat-mikroperforat, strüktürün tektat yapıda ve por içlerinde bulunan kolü-mellanın polen yüzeyinin 1–2 µm altında, küçük granüllü olduğu tespit edilmiştir. Polen üzerindeki spinül uzunluk-ları ile por sayısı özellikleri görülen en önemli farklılık-lardır (Çizelge 2). Hem taksonların ayrımında hem de cins üyeleriyle aralarındaki farklılıkların ortaya çıkarıl-masında bu verilerin önemli olduğu düşünülmektedir.
Palinolojik bakımdan ekzin yüzeyindeki çıkıntıların bulunuşu ileri, kesintisiz ekzin ise ilkel karakter olarak kabul edilmektedir [18-20]. Taksonomide polen orne-mantasyon tipleri geçerli morfolojik karakterlerdendir. Por sayısı az olanlar ilkel, çok olanlar gelişmiş olarak ka-bul edilmektedir [21]. Polen için belirlenen bu taksono-mik prensipler, bazı familya ve cinslere ait polen özellik-lerinin araştırıldığı çalışmalarda kullanılmıştır [22-23]. İncelediğimiz taksonların por sayısı ve ornemantasyon-larına baktığımızda, M. anatolica var. anatolica’nın M. pestalozzae’ya göre evrimsel süreçte az da olsa daha ge-lişmiş olduğunu görülür. M. anatolica var. anatolica’nın Türkiye Florası’ndaki diziliş sırası 30, M. pestalozzae’nın ise 11’dir [24]. Bu sıranın palinolojik verilere göre doğru
olduğu düşünülmektedir. Daha önce yapılan M. anatoli-ca var. anatolianatoli-ca’ya ait polen çalışmasında [25], Kuzey Anadolu örneklerinin polen morfolojisi çalışılmış olup, elde ettiğimiz veriler ile benzer değerleri içerdiği görül-müştür.
Her iki taksonun da tohumlarının kolay çimlenme-diği görülmüştür. Bunun nedeninin, tohum testalarının kalın olmasından kaynaklandığı düşünülmektedir. Çim-lendirme işlemlerinde dikkat çeken bir diğer önemli nokta ise çimlendirmeyi hızlandırmak için uygulanılan fiziksel müdahaleye (jiletle çizik atma vb.) rağmen M. pestalozzae’nin tohumlarının daha geç çimlenmesidir.
Kromozom incelemelerinde her iki taksonun kromo-zom sayısının 2n=30 olduğu tespit edilmiştir. Kromokromo-zom yapılarının küçük ve metafaz safhasında hücre içi dağı-lımının tam olmamasından dolayı sentromer uzunlukları ölçülememiş, karyogram ve idiyogramlar çizilememiştir. Türkiye Florası’nda M. anatolica var. anatolica’ya ait kromozom sayısı bilgileri mevcuttur [26-27]. Bu veri-lerin dayandığı örnekler, Adana ve Amasya’nın belirli bölgelerinden alınarak incelenmiş ve kromozom sayıları 2n=30 olduğu belirtilmiştir. Türkiye Florası dışında Mi-nuartia ile ilgili çeşitli makalelerde kromozom sayıları hakkında bilgiler verilmektedir. Fakat yapılan literatür taramalarında incelenen taksonlara ait herhangi bir kay-da rastlanmamıştır. Minuartia türlerine ait karyolojik incelemelerde elde edilen kromozom sayısı bilgilerinin 2n=24, 30, 46, 52 ve 60 şeklinde olduğu görülür. [28-30]. Kromozom sayısı verilerine göre Minuartia’da temel sayı x=12 ve 15’dir.
Sonuç olarak yapılan çalışma ile taksonların, mor-folojik, karyolojik ve palinolojik özellikleri belirlenerek eksiklikler giderilmiş, taksonlara ait deskripsiyonlar ge-nişletilmiştir. Taksonlar hakkında detaylı mikromorfo-lojik (SEM), palinomikromorfo-lojik (SEM) ve karyomikromorfo-lojik bulgular verilmeye çalışılmıştır. Bu bulgular ışığında, taksonların sistematik değerlendirmesi yapılmış, Türkiye Florası’nda yalnız morfolojik karakterlere göre yapılan değerlendir-meler genişletilmiştir. Minuartia Türlerinin sistematik hiyerarşisindeki durumunun değerlendirilmesinde sade-ce genel morfolojik karakterlerin değil, tohum ve polen karakterlerinin de kullanılabileceği sonucuna varılmıştır. Ayrıca, yapılan bu çalışma ile Minuartia’nın üzerine ya-pılacak bir revizyon çalışmasına katkı sağlaması beklen-mektedir.
KAYNAKLAR
[1] McCormick JF, Bozeman JR, Spongberg S. 1971. Ataxo-nomic revision of granite outcrop species of Minuartia (Arenaria). Brittania, 23: 149–160.
[2] Levesque CM. 1980. Taxonomic implications of seed morphology of Arenaria and Minuartia (Caryophyllace-ae) utilizing scanning electron microscopy. M.S. Thesis. University of New Hampshire. Durham, NH.
[3] Wofford BE. 1981. External seed morphology of Arenar-ia (Caryophyllaceae) of the Southeastern United States. Systematic Botany, 6: 126–135.
[4] Romanova L. 1982. Palynomorphic structure of Caryo-phyllaceae. Botanichii Zhurnal, 77: 81–84.
[5] Çelebioglu TM, Favarger C, Huynh KL. 1983. Contri-Çelebioglu TM, Favarger C, Huynh KL. 1983. Contri- Contri-bution à la micromorphologie de la testa des graines du genre Minuartia (Caryophyllaceae) I. Sect. Minuartia. Bull. Mus. Natl. Hist. Nat. Paris, 4e série., 5. Sect. B. Adansonia, 4: 415-435.
[6] Rabeler RK. 1992. A new combination in Minuartia (Caryophyllaceae). Sida, 15:95–96.
[7] Ibañez MR, Amo-Marco JB. 1998. Promotion by phlo-roglucinol of micropropagation of Minuartia valentina, an endangered and endemic Spanish plant. Plant Growth Reg, 26: 49–56.
[8] Conti F. 2003. Minuartia graminifolia (Caryophyllace-ae), a south-east European species. Bot J Linn Soc, 143: 419–432.
[9] Nelson TW, Nelson JP. 1981. Minuartia stolonifera (Caryophyllaceae): A new species from the serpentine of Scott Mountain, Siskiyou County, California. Brittonia, 43:17-19.
[10] Duman H. 1994. A new Species Minuartia L. (Caryo-phyllaceae) from South Anatolia. The Karaca Arboretum Magazine, 4: 159–162.
[11] Conti F. 2001. Minuartia moraldoi (Caryophyllaceae), a new species from Cilento (Campania, S. Italy). Pl Biosys-tems, 135: 191–194.
[12] Mcneill J. 1967. Minuartia L. In: Flora of Turkey And East Aegean Islands (ed. Davis PH), Vol. 2, pp. 38-67. Edinburg Univercity Pres, Edinburg.
[13] Prentice HC. 1979. Numerical Analysis of Infraspecific Variation in European Silene alba and S. dioica (Caryo-phyllaceae). Bot J Linn Soc, 78: 181-212.
[14] Stearn WT. 1996. Botanical Latin, David & Charles, fourth ed., London, 489-491.
[15] Erdtman G. 1960. The Acetolysis Method, A Revised De-scription. Svensk Bot Tidskr, 51: 561-564.
[16] Babaç MT. 2004. Possibility of an information system on plants of South-West Asia with particular reference to the Turkish Plants Data Service (TUBIVES). Turk J Bot, 28: 119-127.
[17] Ekim T, Koyuncu M, Vural M, Duman H, Aytaç Z, Adıgüzel N. 2000. Türkiye Bitkileri Kırmızı Kitabı (Eğrelti ve Tohumlu Bitkiler), TTKD-Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Barışcan Ofset, Ankara.
[18] Takhtajan AL. 1997. Diversity and Classifi cation of Flo-Diversity and Classification of Flo-wering Plants. Columbia University Press, New York.
[19] Walker JW. 1974a. Evolution of Exine Structure in the Pollen of Primitive Angiosperms. Am J Bot, 61: 891-902.
[20] Walker JW. 1974b. Aperture Evolution in the Pollen of Primitive Angiosperms. Am J Bot, 61: 1112-1137. [21] Van Campo M. 1966. Pollen et phylogenie les breviaxes.
Pollen Spores, 8: 57-73.
[22] Huysmans S, Dessein S, Smets E, Robbrecht E. 2003. Pollen morphology of NW European representatives con-firms monophyly of Rubieae (Rubiaceae). Review of Pa-laeobotany and Palynology, 127: 219-240.
[23] Yıldız K. 2001. Pollen Morphology of some Silene L. (Caryophyllaceae) from Turkey. Pak J Bot, 33: 13-25. [24] Davis PH. 1967. Flora of Turkey and East Aegean
Is-lands, Vol. 2. Edinburgh: Edinburgh University Press. [25] Yıldız K. 2000. Kuzey Anadolu Minuartia L.
(Caryophyl-laceae) Türlerinin Polen Morfolojisi. XV.Ulusal Biyoloji Kongresi, Ankara.
[26] Davis PH, Mill RR, Tan K. 1988. Flora of Turkey and the East Aegean Islands. vol 10. Edinburgh: Edinburgh University Press.
[27] Güner A, Özhatay N, Ekim T, Başer KHC. 2000. Flora of Turkey and East Aegean Islands, vol 11. Edinburgh: Edinburgh University Press.
[28] Brysting AK, Scott PJ, Aiken SG. 2002. Caryophyl-Brysting AK, Scott PJ, Aiken SG. 2002. Caryophyl- Caryophyl-laceae of the Canadian Arctic Archipelago: descriptions, illustrations, and information retrieval. Version: 11th Sep-tember 2002. http://www.mun.ca/biology/delta/arcticf/. [29] Stace CA. 1975: Hybridization and the flora of the British
Isles. London: Academic Press.
[30] Stace CA. 1999. IOPB chromosome data 14. Newslett. Int. Organ. Pl Biosyst, 30: 10-15.
