Kemiğe dayanan bıçak

S ** f*

7.

SAHİFE tK t

Kemiğe dayanan

bıçak

Ord. Prof. Hıfzı V eldet VELiDEDEOĞLU

T

sun a ltı y ıl önce b u a y la rd a A n k a ra ’d a tem ­ silciler M eclisinde A n ayasa T asarısı h a s ır­ la n ıy o rd u . Ben de o m ecliste ü y e İdim . S ıra h â ­ k im le rin bağım sızlığı m addesine gelince m ec­ liste, y a n açık, y a n k a p a lı b ir f ik ir cerey an ı­ n ın estiğini öğrenince h ey ecan a k ap ıld ım ve sendeledim . B ü yük çoğunluğu H alk P a rtili o- laıı m eclis ü y elerin d en b ir kısm ı, b u m addenin k a b u lü n d en önce, h âk im ve sav cılar arasın d a geniş b ir tasfiy e y a p ıla ra k , «D em okrat P a r ti­ nin adamı» o lan ların m eslek ten çık arılm ası ve m addenin ondan sonra k a b u lü düşüncesine k a ­ p ılm ışla r ve b u n u sağa sola te lk in etm eğe baş­ lam ışlard ı. D em o k rat P a rtin in son d e v irlerin d e bile yap ılm ay an b ir tasfiy e, H alk P a rtisin in T em silciler M eclisine h âk im olduğu b ir d e v ir­ de y ap ılacak tı. T a k ın ta n ıd ık la rım a böyle b ir şeyin asla doğru olm adığını, h â k im le rin hiç­ b ir kim senin ve h iç b ir te ş e k k ü lü n adam ı ola­ m ayacaklarım , çıkacak te k tü k is tisn a la ra yal- yalnız h u k u k ç u la r ara sın d a değil d iğ er b ü tü n mcs ■eklerde rastlan a b ileceğ in i an latm ağ a çalıştım . B undan b a şk a yap acak b ir şeyim y o k tu ; zira böyle b ir tasfiy e ta b ia tile m eclis ta ra fın d a n de­ ğil, A d alet B akanlığı ta ra fın d a n y ap ılacak tı. S onradan öğrendim ki, H alk P a rtisin in lid eri İnönü bu tasfiy e düşüncesine şid d etle k arşı koy­ m uş ve işi önlem iş. R a h a t b ir nefes aldım .

tşte b u g ü n k ü tem el h a k ve h ü rr iy e tle ri ko- ı »ıa (aslın d a boğm a) ta s a rıs ı d ev rin d e T ü rk i­ y e ’de h u k u k dev letin i ve A nayasa g a ra n tile rin i koru y acak olan te k day an ak , v a k tile tasfiy e ed il­ m ek istenen bu h â k im le rd ir.

T ü rk h â k im le ri m em leketim izde b ü tü n bas­ kı d ev irlerin d e g ö rev lerin i cesaretle yapm ış ve h ak larım ızın bekçisi o lm u şla rd ır. G erek tiğ in d e b u n u yine b ü y ü k b ir y ü re k lilik ile y ap a c a k la ­ rın d a n hiç şüphem iz y o k tu r.

Devrimiz

iktisat devri

AP!

D

ira y e tli siyasi ik tid a r la r fik ir özgürlüğü ile ve a y d ın la rla u ğ ra ş m a z la r; çeşitli m as­ k e le r a ltın d a baskı re jim le ri k u rm a ğ a bıçağı kem iğe d ay an d ırm ağ a çalışm azlar H alk ın r e ­ fah ı için ç a lışırla r. D evrim iz ik tis a t d e v rid ir ve bugün ik tis a t ilm i, eskiden b ir d efa d aha yazdığım gibi, e le k tro n ik gibi ince b ir bilim dalı h alin e g elm iştir. B ü tü n m em lek etlerd e b u ­ n u n k a n u n la rın a ria y e t ed ilm ek te ve b u n d an y a ra rla n ılm a k ta d ır. Ç ünkü T a n rı in s a n la ra a- k ıl v erm iştir. H alk ın gözü açılm ıştır. F a k ir olup da günün b irin d e y o k su llu ğ u n u n şu u ru n a v a r­ m ayacak insan ta s a v v u r etm ek, şu u rsu zlu ğ u n tâ k e n d isid ir. M esele b u sın ıf ş u u ru n u , b ask ı re ­ jim le ri ile boğm ağa çalışm ak ta değil, dem o k ra­ tik ve h ü rriy e tç i y o la kanalize etm e k te ve ge­ re k li re fo rm la rı y a p a ra k sosyal ad ale ti gerçek ­ leştirm ek su re tiy le , to p lu m d a nisbî b ir refah sağlayıp k itle yıkıcılığının ve a rk a sın d a n gele­ cek kızıl d ik ta n ın önüne geçm ekte, kısacası b u ­ günkü b a tı d em o k rasilerin in tu ttu ğ u yolu t u t ­ m ak tad ır.

, ik tid a rın ın ilk a y la rın d a şim diki se­ çim sistem in in değiştirilm esi İçin m eclise b ir ta s a rı g önderilm iş ve a y la rc a sü ren k ıs ır çekişm elere sebep olm u ştu . K an n n laşam ı- y a n o ta s a n dolayısiyle b u k ıs ır çekişm elerin olacağını b iz önceden görm ilv ve o zam an yine b u sü tu n la rd a şöyle yazm ıştık : «Milli b ak iy e sistem ine rağm en, seçim i te k b aşın a k azanıp ik ­ tid a ra gelenlerin d erh al İk tisad î k o n u la r üzerin e eğilm esi; k endisinin in an m ış olduğu k a p ita list ik tis a t sistem i içinde m ü m k ü n olan h erşey i plân d a ve m illî b ir yolda yap m ay a azim li old u ­ ğuna h erk esi in a n d ırm a k İçin m ekanizm ayı h a ­ zırlay ıp çalışm a te z g â h la rın ı k u rm ası ve böyle- ce h a lk ın b ü y ü k ço ğ u nluğunun b u g ü n içinde b u lu n d u ğ u y o k su llu k ve h u zu rsu zlu ğ u giderm e yo lu n d a o ld u k la rın ı gösterecek m ü sp et d eliller o rtay a koym ası g erek ird i. îş böyle o lm ad ı... Seçim sistem inde, 4 y ıl so n rak i ik tid a rı g a ra n ­ tiley ecek d eğ işik lik le r için çalışıldı. H alb u k i bu için acelesi y o k tu . Sen h ü k ü m e t o la ra k ic ra a t y a p ; bugün koalisyona, siyasî p a z a rlık la ra m u h ­ ta ç değilsin. Seçtiğin yol, g erçek ten m ille ti k a l­ k ındırm a, h u zu ra, re fa h a k a v u ştu rm a yo lu ise, onun m e to d la n n ı ara, b u l; netice a l; d ö rt yıl sonra hangi seçim sistem i ile o lu rsa olsun, bu m illet yine seni ik tid a r a g e tirir. B una k arşılık , v atan b ü tü n lü ğ ü n ü n te h lik e d e olduğu ve halen bazı egem enlik h a k la rım ız ın sın ırlan m ış b u lu n ­ duğu b ir zam anda, b ü tü n b u n la rı b ir y a n a b ı­ rak ıp , işi y in e s e n - b e n k av g asın a dökm ek, bu v a ta n ın fe lâ k e tin i h a zırlam ak dem ektir.» (1)

Şim di, te m c i h a k ve h ü rriy e tle ri k orum a bahanesi ile h a z ırla n a n ta s a n yüzünden m illetin gözü ö n ünde y in e aynı k ıs ır çek işm eler b aşlıya- cak. «Meclis iş görem iyor», «biz dem okrasi y a ­ pam ayız» gibi fıs ıltıla r yine alıp y ü rü y ecek ve k e n d ile rin d e h e r fenalığı b ir a n d a düzeltecek k a b iliy e t g ö ren ler varsa, o n la n h a re k e te geçir­ m ek için, sağdan soldan açık ve k a p a lı te şv ik le r b aşlıy aeak . H ü lâsa k a ra n lık b ir d e v rin eşiğine adım atılacak . Bu gidiş, gidiş d e ğ ild ir efendim . D evlet id aresi, D evletin v arlığ ın ı böyle kısır çekişm elerle teh lik ey e koym ak dem ek d eğildir efendim .

Abdülhamit devrinde

...

k elim en in b u lu n d u ğ u n u n a sıl ak im » g etirem i­ yor? D oğrusu h a y re t ediyorum ,

v n ay asa ta sa rısı İçin gerek İs ta n b u l İlim * u ı h eyetinde, gerekse te m silc ile r m eclisi A- nay asa K om isyonunda ve G enel K u ru lu n d a ne b ü y ü k b ir heyecanla çalıştığım ı h a tırlıy o ru m . P a rtisiz ü y elerd en old u ğ u m için, b ü tü n d ü şü n ­ celerim i açıkça sö y liy eb iliy o rd u ra. O zam an H alk P a rtilile rin koym ak iste d ik le ri bazı h ü ­ k ü m le re itira z e d e rk e n : «Eğer ben b ir p a r ti ü y e ­ si olsaydım g erek A nayasa ve g erek ö tek i k a ­ n u n la r k a b u l e d ilirk e n daim a şöyle d ü ş ü n ü r­ d ü m : Bu m adde h a k k ın d a oy k u lla n ırk e n , p a r ­ tim ebediyen m u h a le fe tte kalacak m ış gibi d ü ­ şü n erek ona göre oy kullanm alıyım .» Ç ünkü b ir ik tid a r ta ra fın d a n k a b u l edilen b ir k a n u n u n on­ dan so n rak i ik tid a r ta ra fın d a n eski ik tid a r m en ­ su p la rın a (y an i m u h a le fe te ) k arşı nasıl te rsin e işletild iğ in e b ir çok d efa şa h it o lm uşum dur.

Şim di de ay n ı şeyi söyliyeceğim : «Tem el h ak ve h ü rriy e tle ri k o ru m a k a n u n ta s a rıs ın ı M ecli­ se sevk etm eyiniz. Bu ta s a rı k a n u n la şırsa , gün g elir size k arşı da te r s yönden işley eb ilir. M e­ sele sîzlerin şah ısların ızın k o ru n m ası değil, m em lek ette b u g ü n ve ile rid e doğacak olan h u ­ z u rs u z lu k la rın önlenm esidir.»

B

u k a n u n la m e m le k e tte kom ünizm in önüne geçilecekm iş. B u n u n ö nüne k a n u n la geçil­ diği b ir te k m em lek et g ö ste rile b ilir m i? B u nun önüne ancak, b ir ta r a fta n fik ir ö zgürlüğüne, h a y a tla rın d a n d a h a çok önem v e re n in an m ış a y d ın la rın ç a b a la n , öte y an d an ö zellik le ik tisad i re fo rm la r y a p ıla ra k geniş h a lk k ü tle le rin in y o k su llu k ta n k u rta rılm a s ı ile geçilebilir. B as­ kı h içb ir şeyi h alletm ez. N am uslu a y d ın la r b ask ıy a a sla boyun e ğ m iy ecek lerd ir. Z in d an a a tılm a p ah asın a da olsa y in e y az a c a k la r, y i­ ne su sm ay acak lar, düşünce ö z g ü rlü ğ ü n ü y in e sa v u n a c a k la rd ır. O rtaçağ ’d a ve d a h a so n ra fik irle ri u ğ ru n a işkence ile ö ld ü rü le n , h a ttâ y ak ılan aydın k işiler, y an i fik ir k u r b a n la n o l­ m asaydı, bugün d ü n y a h â lâ O rtaçağ k a ra n ­ lığının cehennem inde y a şa rd ı. B askı ta s a rıla rın ı h a z ırla y a n la r, b u n u te şv ik ve ta sv ib ed en le r, d em o k rat p a rtin in ilk m illî eğitim b a k a n ı r a h ­ m etli A vni B aşm an'm İn g ilizce’d en çevirdiği « F ik ir h ü rriy e ti» ad lı e serin i o k u m alı ve u zu n

uzun d ü şü n m e lid irle r. V o ltaire'in «düşünce öz­ gürlüğü» adlı nefis b ir diyalogunu okum ak da fa y d a lıd ır. Bu diyalogu üçüncü defa o la ra k (C H P , D P ve A P d e v irle rin d e ) Bu sü tu n la ra ay n en a k ta r m ış tım ! ? ).

E vvelce de çoğu k e re le r b e lirttiğ im gibi, b ir insan v eya b ir to p lu lu k , b ir düşünceyi b eğen­ m e y e b ilir; onun te rsi b ir düşü n ce ta ş ıy a b ilir ve bu n u da a ç ık lıy a b iiir (3). B u n d an d a h a tab iî b ir şey olam az. F ik irle r saygı ve tah am m ü l İle k a rşıla n m a lıd ır. G erçek h e r aydın b u n u böyle d ü şü n ü r ve böyle b ilir. F a k a t düşüncesini be­ ğenm ediği k im selere iftira , k ü fü r ve h a k a re t y ağ d ıran kişinin «avdın» lık ta n nasibi olm ak

şöyle d u rsu n , in s a n lık ta n d a nasibi olam az. Bu m em lek etin son b irk aç y ü zy ıllık ta rih in d e dev ­ rin e göre az çok ile ri fik ir ta ş ıy a n la ra «m üna­ fık», refo rm istey en lere «zındık», o rd u d a re fo rm yapm ış b ir p ad işah a « g âv u r padişah» denilm iş­ tir. F ik ir ö zgürlüğünden bahseden T ü rk ay d ın ­ l a n k a ra k u v v et v ey a siyasî ik tid a r ta ra fın d a n hep te h d it edilm iş, hapse tık ılm ış, sü rü lm ü ş, ö l­

d ü rü lm ü ştü r. F a k a t f ik ir a k ım la n durm am ış, y ü rü m ü ş ve gene y ü rü m ü ştü r. Ç ünkü fik irle r sönm ezler, sö n d ü rü lem ez ler.

Sonuç

A

b d ü lh am it d ev rin d e A dliye n azırı b ir A b­ d u rra h m a n P aşa v ard ı. K oyu istib d at için­ de onun T ü rk a d a le tin i n asıl k o ru d u ğ u ve le k e ­ len m ek ten k u rta rd ığ ı bugün dahi d ille re d e sta n ­ d ır.

D em okrat P a rti d ev rin in ad ale t b a k a n la n da — b ir te k istisnası ile — T ü rk h u k u k ç u lu ğ u ­ n un başını dik tu tm a ğ a çalışm ış, tam anlam ı ile cesu r olm asalar bile, b ir çok ta s a rru f la ra karşı direnebilm iş iyi niyetli kişilerd i.

Şim di AP d ev rin d e b ir a d a le t bak an ı çık ı­ yor, b ir «tem el hak ve h ü rriy e tle ri k orum a k a ­ nunu» tasarısın ı h ü k ü m ete sevk ed eb iliy o r. A na­ yasayı, düşünce özgürlü ğ ü n ü , böyle b ir ta s a rı­ nın kaııunlaşam ıyacağını, k an u n laşsa da veto e- dilebileccğini, veto edilm ese de ip tal olu n acağ ı­ nı. ip tal edilm ese de bugü n k ü T ü rk iy e'd e a rtık yeniden b ir baskı rejim i k u ru lam ıy acağ ın ı, T ü r­ k iy e’de vicdanlı h â k im lerin ve hiçb ir baskıdan yılm ayacak gerçek ay d ın la rın yaşadığını bu zat, b ir hukuk adam ı o larak , nasıl d ü şü n em iy o r ve böyle b ir tasarın ın şevki k rn d isin d en m n tlak a isteniyorsa, T ürkçe sö zlü k lerd e «istifa» diye b ir

■ ■■■

■ ■■■

:::: :::: :::: ■ •a» ■ ■■a aâââ a a a a a a a ı a a a ı a a a ı a a a ı a a a ı :::: a ı a ı a a a * :::: a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a ■ iia a s ı a a • a a a

B

ugün «münafık», «kâfir», «zındık», kelim e­ lerin in y erin i «komünist» kelim esi alm ış ve bu m em lek etin bağım sızlığı için kelle k o ltu k ta savaşm ış İn ö n ü ’ye bile, b irta k ım zibidi a d a m la r ta ra fın d a n , k om ünist dam gası v u ru lm a k is te n ­ m iştir. M aksat a y d ın la n y ıld ırm a k tır. F a k a t bu ta k tik te n asıl k o m ü n istler y a ra rla n m a k ta d ır. B unu böyle b ilelim . T em el h a k ve h ü rr iy e tle ri k o ru m a k an u n ta s a n sm d a n m a k sa t siyasi te n ­ kidi değil, asıl İk tisad î te n k id i su s tu rm a k tır. H albuki b u te n k id e alışm ad ık ça, gerçek d em ok­ rasiyi k u rm am ıza ve m em lek eti yükseltm em ize im kân y o k tu r. B ir ta k ım k iş ile r d em o k ratik sosyalizm i h a ttâ — m oda olan te r im le —« «o rta­ nın solu» şeklinde ifa d e le n d irilm e k isten en sos­ yal ad a le t re fo rm la rım b ile b u m em lek ete çok g ö rm ek ted irler. B undan d a h a b ü y ü k b ir h a ta ta s a v v u r edilem ez. M em lekette sosyal a d ale tin k u ru lm ası dem ek, to p lu m u n tem el yapısının sağlam laşm ası, v a ta n ö z g ü rlü ğ ü n ü n k u v v e tle n ­ m esi d em ek tir. Ç ık a rla rım b u n d a görm ey en ler ve v atan sevgisinden yoksun k iş ile r e lb e tte b n u ğ u rd a ç a lışa n la ra h e r iftira y ı a ta c a k tır . M edenî c esaret sahibi insan böyle iftira la rd a n k orkm az. A y d ın ları, «A m an b a n a b ir şey b u laşm asın , a- m an ben k a n şm ıy a y ım , am an so n ra n e d erler» gibi düşü n celerle nem elâzım cılığa sap an m ille t­ ler, bağım sız b ir to p lu m o la ra k yaşam a h a k k ın ­ dan m ah ru m k a lırla r. Çok ş ü k ü r k i bu m em le­ k e tte m ed en î c esaret sahibi a y d ın la rın ve k işi­ liğinden h iç b ir şekilde fe d a k â rlık y a p m ıy arak «hak b elled iğ i yolda yalnız da olsa, y ü rü y e b i­ lecek» id ealist in sa n la rın sayısı, san ıld ığ ın d an çok fazlad ır. T ü rk h alk ı b ir kovun sü rü sü de­ ğildir. E vvelce de yazdığım gibi «bu fân i h a y a t ancak eğilm eyen b ir b aş ta ş ıy a ra k ru h asaleti içinde y aşan ab ilirse b ir an lam ve d eğ er taşır. F ik irsiz h ay at, n e b a tî h a y a tta n d aha k ö tü d ü r. Y aşanm ağa değmez.»

(1) C u m h u riy et G azetesi, 22 A ralık 1965, (T ü rk ’­ ün çilesi dolsun a rtık ) b a şlık lı yazı.

(2) Bu yazı en son defa (D üşünce ö z g ü rlü ğ ü ve a y d ın la r) başlığı a ltın d a ç ık tı: C u m h u riy et, 7 Ş u b at 1966.

(3) Şu n o k tad a şüphe ed ilm em elid ir kİ hiç b ir aydın «H ü rriy eti Boğma H ü rriy eti» ne ta r a f ­ t a r olam az. F a k a t «Şu adam veya teşek k ü l şim di h ü rriy e tç id ir am m a, ik tid a ra geçince h ü rriy e tle ri boğacaktır» gibi b ir ipoteze d a ­ y a n ıla ra k k an u n da çık arılam az. Bu günkü k an u n larım ız an ay asan ın tan ıd ığ ı tem el h ak ve h ü rriy e tle ri k o ru y acak h ü k ü m le r ih tiv a etm e k te d ir. B u n ları Ceza ve A nayasa H u k u ­ ku uzm anı olan değerli m esle k d a şla n m P rof. Dr. Ö ztekin Tosun ve P ro f. D r. T a rık Z afer T unaya selâh iy etle gözönüne serm işlerd ir. B akınız: C um h u riy et, 13 Ş u b a t 1967 ve M il­ liyet, 26 Ş u b a t 1967. ■ ■■ ■ ■■ ::: ■ ■■ ■ ■■ Ta h a To ro s Arşivi * 0 0 1 5 1 6 0 6 3 0 0 6 *