2
Blk M eclisi Mebusun Reisi
AHMET RIZA Bey,
HATIRALARI
ın
— İ t —
Enver
Paşa nasıl
adamdı?
Memleketimizin hayatı içti- maiyesinde, hiç bir şeyinde in
tizam yoktur. Vapur, tramvay vaktinde gelmez, içtimalarda kimse saatinde toplanmaz. Mec
lisi Mebusanda ekseriyeti bul mak bir müşkülât, rezalet olmuş tu. Mebuslar aşağıda teneffüs o- dasında oturur, gazete okur ve ya çene çalarlardı. Hademe bir kaç defa yukarıda içtimaa davet ettiği ve ziller çalındığı halde yerinden kımıldanmaz. Hissi vazife yoktur.
Bizde program dahilinde iş görmek kabil değildir. İy i prog ram yaparız, tatbikma gelince aciz gösteririz. Evinde muayyen bir saatte yemek yiyenler pek azdır. Böyle bir muhitte sinirli bir adam için yaşamak âzabdır.
Dinsizlik
Bir takım edebsiz herifler be nim aleyhimde bulundular, ba na dinsiz dediler. Ben onların memduhu olursam keder eder dim. Onlar benim nazarımda terbiye-i-zimmet etsinler.
(31 Martta dinsizliğimden bah gedenlere hitaben yazdığım ma kaleyi Ayastafonosta Sabri ve Hamdi Efendilere vermiştim. Basmadılar.)
Din nedir? Yalnız dua mı? 1- badet mi? Sarıklılar, müteassıb- lar acaba ahlâka ve menafii ce miyete dair ne fazilet gösterdi ler? En çok ve en gürültülü şi kâyetler hiç bir iş yapmıyan ve yapmaya muktedir olmıyanlar tarafından ediliyor.
Bütün Türklerin benimle dar gın oldukları ve kimsenin be nimle geçinemediği söyleniyor. Buna sahih ise elbette teessüf e- derim. Lâkin bence tesellibahş olan cihet bu darılanların içinde şantajcılıkla para ve memuriyet alarak namusunu lekelememiş veyahud benden ayrılarak doğ ru bir meslekte sebat etmiş bir adam yoktur.
İnsanı insan eden iki şeydir. Biri vicdan, d iğeji meslek. Hür bir vicdan, doğru bir meslek sa hibi olmıyan adamın ne mezi yeti olabilir?
Beni dinsizlikle itham ettik leri sırada Hacden dönen bir kaç yüz Türkün Arablar tarafından tekbirle kesildiklerini gazetede okumuştum. Hüccacı kesen bu Arablar acaba benden ziyade Müslüman mıdırlar?
Şahsî husumet
Şahsî husumet, sebebi bence meçhul. Hangi işe teşebbüs et
timse müşkülât çıkardılar. Z i raat Cemiyeti toplandı. Benim riyasetim altında teessüs etti. Ziraat Nezaretine iki üç kâğıd vBüddf',1 cevab âlfflfflaSı, devam eden olmadı, dağıldı. Islahı Nesli Fürs Cemiyeti keza benim ri yasetim altında teessüs etti.. Son ra Mahmud Muhtar ve izzet Fuad Paşaların reis olmak için entrikaları görüldü. Cemiyeti te sis ederken bana lüzumları var dı, onun için reis yapmışlardı.
Şehremanetinden, Ziraat N e zaretinden, Saraydan tahsisat aldım. Veliefendi çayırını aldım,
daha bir çok alınacak, yapılacak şeyleri vasıtamla aldılar, yaptır dılar. İşleri bittikten sonra ba na lüzum kalmadı, arkalarını çevirdiler.
Hicaz Komisyonu da öyle ol du. Hüccacdan resim almak gibi müşkül bir işi sefaretlerden ve Meclisten çıkarmak için az uğ raşmadım. Muvaffak oldum. Da ha bu gibi şeyler istihsaline beni şevkettiler. Her iş olup bit tikten sonra benden yüz çevir diler. Benim tanımadığım, belki sevmediğim adamları Kom isyo na memur aldılar. Ben çekildik ten sonra bir müddet Talât Pa şanın riyasetinde iş görüldü.
Sultanii İnas Cemiyetinde ben kimsenin nüfuzu altında de ğildim. Lâkin hased azmış, te- şebbüsatıma sekte veriyordu. Ne yapmak istedimse müşkülâta uğ radım. Sultanii Inas teşebbüsa- tı milletin istidadına, terakkiye olan m eyil ve hevesine, kadınla ra olan hürmet ve ehemmiye tine bir mi’yar, bir mizan olabi lir. Dinsizlikten bahsedenler 31 Martta misal olarak Sultanii Ti nas mektebini gösterdiler.
Sultanii Inas işi memlekete yaramadı. Lâkin bana bir etüd oldu. Bir çok kimselerin feda kârlığı, kıskançlığı, taassubu, kadınlara muhabbeti vesaire hakkında bana bir fik ir verdi. İnkılâb ve cemiyet arkadaşları:
Enver paşa
Enver Paşayı, îstanbula av detimde tanıdım. Bana ağabeyim der, elimi öper, hürmet ederdi. Gayet hamiyetli, namuslu, ce sur bir askerdi. Sultanla evlen mek için Berlinde iken benimle mektublaşırdı, muavenetimi ta- leb etmişti. Ben de Padişahın nezdinde kılavuzluk etmiştim.
Şöhreti askeriyeye hahişker idi. Napoleon gibi meşhur ol mak isterdi. Avantür arkasın dan koşardı. Trablusgarb seferi, Hareket Ordusile İstanbula ge lişi ve nihayet Türkistanda Kuş larla vuruşarak şehid düşmesi <hep şöhret peşinde koştuğunu gösterir.
Mütarekeden sonra, Almanya- ya firarında vatanı için çok ça lışmıştı, harikalar yapmıştı. Mu vaffak olsaydı şöhreti Napoleon derecesini bulacaktı.
Muharebe zamanı Heyeti Vü kelâ ile aram açıldığı gibi En ver Paşa ile de bozuşmuştum. B ir gün Âyanda askerin sefale tinden şikâyet ettiğim sırada ba na hücum etmişti. İki ay geç medi, bir gün Âyan Reisinin o- dasmda benden af diledi;
« — Ben o kadar *eıW »e s lf de ğilim ama, bilmem o günü nasıl oldu, size karşı hürmette kusur ettim.» dedi.
Firarından bir gün evvel bir gece Âyanda benimle görüşme ğe gelmişti: «Ittihad ve Terakki Cemiyeti dağılıyor, memlekette başka kuvvet de yok. Siz bari İttihadın başına geçin, aükutuna mâni olun.» dedi. Talât Paşaya verdiğim cevabı ona da verdim.
(Arkası var)
Taha Toros Arşivi 11111111111111 İlil!
