SOSYAL BĠLĠMLER ENSTĠTÜSÜ
TEMEL ĠSLAM BĠLĠMLERĠ ANA BĠLĠM DALI ARAP DĠLĠ VE BELAGATI BĠLĠM DALI
NĠZÂMU’T-TERÂKĠBĠ'L-ARABĠYYETĠ VE ESERUHU FÎ ĠKTĠSÂBĠ’L-LUĞAVĠYYĠ
YÜKSEK LĠSANS TEZĠ
DANIġMAN HAZIRLAYAN
Doç. Dr. Enes ERDĠM Adnan Mansour ABDULKHADER ELAZIĞ - 2017
SOSYAL BĠLĠMLER ENSTĠTÜSÜ TEMEL ĠSLAM BĠLĠMLERĠBĠLĠM DALI
ARAP DĠLĠ VE BELAGATI BĠLĠM DALI
NĠZÂMU’T-TERÂKĠBĠ'L-ARABĠYYETĠ VE ESERUHU FÎ ĠKTĠSÂBĠ’L-LUĞAVĠYYĠ
YÜKSEK LĠSANS TEZĠ
DANIġMAN HAZIRLAYAN
Doç. Dr. Enes ERDĠM Adnan Mansour ABDULKHADER
Jürimiz / /2017 tarihinde yapılan tez savunma sınavı sonunda bu yüksek lisans tezini oy birliği/oy çokluğu ile başarılı bulmuştur.
Jüri Üyeleri: 1. 2. 3. 4. 5.
Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yönetim Kurulunun ……... tarih ve …….sayılı kararıyla bu tezin kabulü onaylanmıştır.
Prof. Dr. Ömer Osman UMAR Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürü
ضّخهي جضجنا خنبطر نا زٛتظربً وبَظَِ ِتِٛكاَزَّتنا ِخَِّٛثَزَؼنا ِ زَحأٔ ِٙف ِةبَظِتكلاا َِّٕ٘غُّهنا ٌبَذػ ذجػرٕظُي ردبمنا خؼيبر دازفنا ذٓؼي وٕهؼنا خٛػبًترلاا ىظل وٕهؼنا خٛيلاطلإا نا خغه خٛثزؼنا بٓتغلاثٔ 7102 Elazig, : ص VIII+ 113 ّٕئ دببب٤ًجٍطُج سببب٣ٞـُِج ّىبببؼض زجٞبببَٗ سبببـُِ سبببٜٓٞلُٔج ( سبببهٞطُ٘ٔج سبببذٞطٌُٔجٝ ) ِٚربببُٗضٝ َدببببُحوُج ١ٞببببـُِج ١ًببببُج ١ٞببببطك٣ ٌحببببٌك٧ج ٌٞببببُٛجٝ سبببب٤ٓ٬ٌُج حببببٜذٝ ىٌىببببض سببببؼ٤ر٠ ّحبببظُ٘ج ١ٞبببـُِج حبببًٔ نبببوكط٣ حبببٜذ َبببٚجٞطُج ٢ٗحبببُِٓج ١ًبببُج ٞبببٛ سببب٣حـُج ٍٛٞؿُج سببب٣ فىببُٜجٝ ٢ببٓ٤تٍُج ٢ببك ْببِّؼض ٝ ْ٤ببِؼض سبب٣أ سببـُ ٖببٓ شحببـُِج جٍبب٤ػٌك حببٓ غٔببٓٗ ِشجٌحببرؼُج َزٍ٤ببببٛوُج دبببب٤ًجٍطُجٝ سبببب٣ٞـُِج سط٤ببببٓرُج ٠ببببِػ ٖببببُٓأ ٖ٣ًببببُج ٕٞرببببٓطٌ٣ سببببـُِج سبببب٤ٗحػُج ٝ ْبببٛ حببببِّٜٗٝووٍ٣ يبببِطذ سببببـُِج ٢ببببطُج ُٕٞٝحبببك٣ حٜذحببببٓطًج حببببٜٜٔكٝ ٕ٧ ْ٤بببِؼض سبببب٣أ سببببـُ ٢ببب٘ؼ٣ ْبببِّؼض حبببٜر٤ًجٍض حٌٛحٜظطبببْجٝ ٢بببك شجٌجٞبببق سبببلِطهٓ جًبببُ ٌٝىبببض ًٙبببٛ سبببْجٌىُج ٍٞبببق يبببِض سبببُحكُج َّبببًٝ حبببٓ نبببِؼط٣ دببب٤ًجٍطُحذ سببب٣ٞـُِج سببب٤ذٍؼُج ٢بببك َببب٤ِكض حبببٜطٔظٗأ قبببًٗٝ حٜبببٛتحٛن ٕحببب٤ذٝ حبببٍٛغأ ٢بببك خحبببٓطً٫ج ١ٞبببـُِج غ٤بببْٞضٝ سبببٌُِٔج ٢ٗحبببُِٓج ٠بببٛوطْجٝ عبببكرُج جًبببٛ ٚبببَضّوحٓ ٖبببٓ ْبببِػ سبببـُِج شح٤ٗحبببُِٓجٝ سبببػ٣ىكُج نبببكٝ سببب٤ؿُٜ٘ٔج ُج ٢ط حٜ٤ك ٍ٤ظ٘طُج ٠ُئ ْ٣ىوُج ع٣ىكُجٝ . دبًهكنا خٛصبتفًنا : ،خغهنا وبظُنا ،ٕ٘غهنا تٛكازتنا ،خٛثزؼنا عفهنا ،ُٗؼًنأ ةبظتكلاا ّٕ٘غهنا .
ABSTRACT Master Thesis
Arabic linguistic compositions system and its effect of the Language Acquisition
Adnan Mansour ABDULKHADER Fırat University
Institute of Social Sciences Department of Basic Islamic Sciences
Arabic Language and Rhetoric Elazig, 2017; Pages: VIII+113
The linguistic compositions are the core of the comprehensible language (spoken and written) and resemble the linguistic template that contains the ideas and verbal images, also recognize the nature of the language system, and verifies the linguistic communication, which is the fundamental goal and the main goal in the teaching and learning of any language, we often hear short sentences and phrases from those learning second language and repeating it with the language that they are trying to acquire and understand it, So learning any language means learning their structures and memorizing compositions in different dialogues, for that, this study revolves around this situation and everything related to the Arabic linguistic compositions, in analyzing their systems, characteristics and their effect of the language acquisition and the expansion of the linguistic vocabulary. It is worth to be mentioned; this research investigated its material from Linguistics and modern linguistic sciences according to a methodology which deals with the ancient and modern.
Key Words: Language, Linguistic system, Arabic compositions, Verbal and
ÖZET Yüksek Lisans Tezi
Arap Dili Cümle Düzeni ve Dil Kazanımına Etkisi Adnan Mansour ABDULKHADER
Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Temel Ġslam Bilimleri Anabilim Dalı
Arab Dili ve Belagati Bilim Dali
Elazığ- 2017; Sayfa: VIII+113
Dilsel terkipler bir dilin menşei sayılırlar. Ayrıca bu terkipler, fikirleri ve kelami tasvirleri barındıran dilsel şablonlara benzerler ve bu şekilde dilsel düzenin tabiatı idrak edilir. Dilsel iletişimde temel amaç terkiplerle gerçekleştiği gibi herhangi bir dilin eğitim ve öğretiminde bu terkiplerin öğretimi önem arz etmektedir. İkinci bir dili öğrenenlerden, bu dille ilgili basit dilsel terkipleri çokça duyarız. Onlar bu terkiplerle öğrenmeye çalıştıkları dilde bunu çokça tekrar ederler; bu tekrarlar dilin sentaks yapısının iyice anlaşılmasına sebeb olmaktadır. Bundan dolayı herhangi bir dilin öğrenimi, o dilin terkiplerini öğrenme ve farklı farklı diyaloglarla gerçekleşen bu dilsel edinim dilin sentaks yapısının anlaşılmasina vesile olmaktadır. Terkiplerin bu dilsel gerekliğinden dolayı konu derinlemesine irdelenmiştir. Terkipler bütün dillerde olduğu gibi Arapçada da dilsel terkiplere taalluk eden her şey planlama dahilindedir. Dil öğretimde dilsel tablonun açık bir şekilde beyan edilmesi, özelliklerinin ortaya çıkarılması dil öğrenme yetisinin genişletilmesi gerekirmektedir. Bu araştırmada ele alınan bu konu, konu ile ilgili eski ve yeni görüşleri içinde barındıran modern dillerin programına uygun olarak dilbilimsel açıdan ele alınmıştır.
Anahtar Kelimeler: Dil, Dil Sistemi, Arapça Terkipler, Lafız ve Mana, Dil Öğrenm
دبٕٚتضًنا صزٓف عكرُج ّٙهِٓ ... ... ... II ABSTRACT ... ... ... III ÖZET ... ... ... ... IV شجٌحــٖ٩جٝ َٞـــٍُٓج ... ... ... VIII ســــٓىــــؤُج ... ... ... 1 َـنىــُٔج . ... ... ... ... 3 أ -عكرُج س٤لِن ... ... ... 3 خ -رُج سِثْأ عك ... ... ... 5 ؼ -عكرُج فجىٛأ ... ... ... 5 و -ٚضىتحكٝ عكرُج سّ٤ّٔٛأ ... ... ... 6 ـٛ -ذحُٓج شحْجٌىُج سو ... ... ... 7 ٝ -ٚؿٜ٘ٓٝ عكرُج ... ... ... 7 َ -عكرُج شحكِطٛٓ ... ... ... 8 ٍٝ٧ج َٛلُج 1 . ّحظٗ ٢ك س٣ٞـُِج د٤ًجٍطُج ١ ٌَح٠ئ ٢و٤رططُج ٞكُ٘جٝ ١ٍظُ٘ج ٞكُ٘ج ... 9 1.1 . ّحظُ٘ج سـُ حق٬طٚجٝ ... ... .. 11 2.1 . ّٜٞلٓ ج ّحظُ٘ ١ٞـُِج ... ... ... 9 3.1 . س٤ٗحُِٓج شحكِطُٛٔج ٖ٤ذ س٣ٞـُِج د٤ًجٍطُج ... ... 15 3.1 . )١ٞـُِج ّحظُ٘ج ّْأ( س٤ذٍؼُج س٣ٞـُِج د٤ًجٍطُج سٔظٗأ ... 25 1.3.1 . )٢ر٤ًٍطُج( ١ٞكُ٘ج ّحظُ٘ج ... ... 25 2.3.1 . ٢ؾُٞٞكٌٞٓ :٢كٍُٛج ّحظُ٘ج ... ... 28 3.3.1 . ٢ؾُٞٞٗٞك :٢ضُٞٛج ّحظُ٘ج ... ... 30 4.3.1 ٢ُ٫ىُج ّحظُ٘ج . ... ... ... 33
5.3.1 ٢ٔؿؼُٔج ّحظُ٘ج . ... ... ... 34 6.3.1 )س٣ٞكُ٘ج د٤ُحْ٧ج( ٢ذِْٞ٧ج ّحظُ٘ج . ... ... 37 7.3.1 )٢ًٍكُج( ٢ذجٍػ٩ج ّحظُ٘ج . ... ... 38 8.3.1 ٢ذحطٌُج ّحظُ٘ج . ... ... ... 41 4.1 . س٣ٞـُِج د٤ًجٍطُجٝ ١ذجٍُٝج ... ... 43 5.1 . شحو٤رططُج زٍتجو ٢ك س٤ذٍؼُج د٤ًجٍطُج ... ... 47 ج ٠ٗحػُج َٛلُ 2 سػ٣ىكُج شح٤ٗحُِٓجٝ سُ٫ىُج ِْػ ٌح٠ئ ٢ك س٣ٞـُِج د٤ًجٍطُج سٗحٌٓ . ... 53 1.2 . س٣ٞـُِج د٤ًجٍطُج ٢ك سُ٫ىُج ... ... 53 2.2 . س٣ٞـُِج د٤ًجٍطُج ءح٘ذ ... ... ... 54 3.2 . س٤ذٍؼُج س٣ٞـُِج د٤ًجٍطُج عجٞٗأ ... ... 55 1.3.2 . س٣وحْ٘٩ج ... ... ... ... 55 2.3.2 . س٣وحْ٘٩ج ٍ٤ؿ ... ... ... 57 3.3.2 . سطذحػُج د٤ًجٍطُج ... ... ... 58 1.3.3.2 . ٌْ ِكُجٝ ٍحػٓ٧ج ... ... ... 59 2.3.3.2 . سّٓحؼُج ٍ٤ذحؼطُج ... ... ... 61 4.3.2 . زٍ٤ـطُٔج ... ... ... ... 63 4.2 . ٍطُج شجُ٤ٔٓ س٤ذٍؼُج س٣ٞـُِج د٤ًج ... ... 65 1.4.2 . جوٍلُٔج ...ش ... ... ... 66 2.4.2 . ـُٞٞٞج ... ... ... ... 67 3.4.2 . س٤ُ٬وطْ٫ج ... ... ... ... 67 4.4.2 . زٍرُ٘ج ... ... ... ... 69 5.4.2 . ٍ٤غأطُ ... ... .. ... ... 69
6.4.2 . س٤ؼهُٞٔج ... ... ... ... 70 7.4.2 زوح٣ُُجٝ فًكُج . ... ... ... 71 8.4.2 َحؿ٣٩ج . ... ... ... ... 71 9.4.2 د٤ًٍطذ ٕحؼٓ وجٍ٣ئ . ... ... .... 72 عُحػُج َٛلُج 3 د٤ًجٍطُج . س٤ٗحُِّٓج شح٣ٍظُ٘ج ءٞٞ ٢ك س٣ٞـُِج ... ... 74 1.3 س٣ٍظُ٘ج ّٜٞلٓ . ... ... ... 74 2.3 سٔ٣ىوُج شح٣ٍظُ٘جٝ س٣ٞـُِج د٤ًجٍطُج . ... ... 74 1.2.3 ْظُ٘ج س٣ٍظٗ . ... ... ... 75 2.2.3 س٣ٞـُِج سٌُِٔج س٣ٍظٗ . ... ... .. 77 3.3 سػ٣ىكُج شح٣ٍظُ٘جٝ س٣ٞـُِج د٤ًجٍطُج . ... ... 79 1.3.3 س٤ِ٣ٞكطُج س٣ى٤ُٞطُج س٣ٍظٗ . ... ... 80 2.3.3 س٣ٞ٤٘رُج س٣ٍظٗ . ... ... ... 82 4.3 . ١ٞـُِج ُٞٔ٘حذ حٜطه٬ػٝ س٣ٞـُِج د٤ًجٍطُج ... ... 83 5.3 . شحـُِج سكٍؼٓٝ س٤ذٍؼُج د٤ًجٍطُج شحٌٗٞٓ د٤ضٍض ... ... 86 6.3 . سـُِج سكٍؼٓ ِح٤وٓ ... ... ... 92 7.3 . س٤ذٍؼُِج د٤ًجٍطُج ٢ك خحٓطً٫ج شحٓٞوٓ ... ... 94 8.3 . س٤ذٍؼُج د٤ًجٍطُج ٢ك خحٓطً٫ج شحهٞؼٓ ... ... 96 ؽتحطُ٘ج ... ... ... ... 99 غؾجٍُٔجٝ ٌوحُٛٔج ... ... ... 101 EKLER ... ... ... ... 112 Ek 1. Orijinallik Raporu ... ... 112 س٤ضجًُج زٍ٤ُٓج ... ... ... 113
زوـــمرلا تاراــشلإاو : ﴾ ﴿ تايلآا ةينآرقلا : ) ( ،ءامسأ لمجو ةصاخ : "..." تاسبتقملا ـه : يرجه ت : يِّ فوت د . ط : نود عبط د . ت : نود خيرات ط : عبط ت : ةمجرت ص : ةحفص ج : دلج
مًنا ــــ يذ ــــ خ ّٕئ ٚٗحكربببْ شحببب٣ ٖبببٓ سببب٣ ٝ زُبببؿؼٓ سبببـُِج ٚبببُٞه ٙ٘بببذ : ﴿ ُنبببَِْن ِٚبببِضحَ٣َ ْٖبببِٓ َٝ َٝ ِشج َٝحَٔببببَُّٓج َٖ٤ُِِٔحببببَؼُِِْ شحببببَ٣َ َ٥ َيببببَُِي ٢ببببِك َِّٕئ ٌُِْْٗج َٞببببَُْأ َٝ ٌُِْْطَ٘ببببَُِْٓأ ُف َ٬ِطببببْنج َٝ ِٜ ٌَْ ْ٧ج ﴾ 1 ٝ ّٕئ ِي ًٍ حبببببٛ ٝ شجٞٔبببببُٓج نبببببِن غبببببٓ حبببببر٤ضٍض ٌٜ٧ج ببببب٣ حبببببٜط٤ٔٛأٝ حبببببٜطٔظؼذ ٢قٞ ٞببُ َببّ٤هطُِ٘ حّٔببُٚ ِحبببُ٘ج ٕحببً فٍٝبببكُج يببِض ٍّببْ حبببٓ ت س٣ٍببٗرُج زحبب٤كُج ٕٞبببٌض قبب٤ً حوٓ زوٝىببببؼُٔج سببببِ٤ِوُج سببببٌٗ ٫ حببببٔذ ٣ ّىببببؼ ٝ ٫ ٣ ٠ببببٛك ٢ٗحببببؼُٔج ٖببببٓ ٚببببُ سبببب٣حٜٗ ٫ حببببٓٝ حببببّ٤ٓٞ٣ حُٜٝجىببببطٗ ٢ببببطُج دبببب٤ًجٍطُجٝ ٝ حٜؼٔببببٓٗٝ ٍوٗ ؤ سببببؿُٜٝ سببببـُ ْببببً ت حببببٜرطٌٗٝ حببببٛ شٍغىببٗجٝ صببضحٓ حببٔذ دببًٌُٞج جًببٛ ٢ببك زوٞببؾٞٓ َبب٤ؾ ىببؼذ ٬٤ببؾ ىببُّٞطض ْببًٝ حببٗحٌٓٝ سبببـُِج دبببٓطٌٗٝ ح٘ربببٓطًج قببب٤ًٝ ت ٕحبببٌٓ ىبببؼذ شءحبببؾ ٖببب٣أ ٖبببٓ سبببـُِج ببب٣أٝ ت دًٛبببض ٖ صٗحً حّ٣أ سـُِج ٌجٍْأ ٖٓ يُي ٠ُئ حٓٝ ٢ٛ . ُطٔظٗأٝ سببب٤ذٍؼُج ٢بببٛ حبببٓ حبببٜ ٫ج ٢بببك حبببٜر٤ًجٍض ٍ٤غأبببض حبببٓٝ ١ٞبببـُِج خحبببٓطً ٍببب٤ػً سِثبببْ٧ج ًٙبببٛ ٖبببٓ ٢بببٛ حًَِٜحبببٖ حبببٓٝ سبببذجٍـُجٝ سبببٗٛىُج ٢بببك حببب٘ؼِهُٞض ٢بببطُج ٢بببك ٍببب٤ػُضٝ حٜطبببببْجٌىُ مٞبببببُٗج ؽػجٞبببببُ ح٘بببببٓلٗأ حٜبببببٛتحٛن ٢بببببّٛوطُ قـبببببُٗج غبببببُٝٝ ٕحببببب٤ذٝ حبببٜطٔظٗأ حبببٜط٤٘ذأ َببب٤ِكضٝ ٗٞٔبببٟٓ ـٍبببٖٝ حٜ ٬بببٟك سبببـُِج ٖبببػ ظّىبببكطٗ حبببّ٘ٗأ ٖبببػ َسبببـُ ٚٗحكربببْ حبببِٜؼؾ ٢بببطُج ْ٣ٍبببٌُج ٕ ٍبببوُج سبببَّْىوٓ سُحبببٍُْ سبببـُ صكربببٚأٝ ٖ٣ىبببُٝ ٍٛحذ ّ١ٝحْٔ . ٝ ّ١أ ٢ببك سببْجٌىُج ّٕئ ٚببطؼ٤ر٠ صببٗحً حببٜٔٓ عٞببٞٞٓ ض ببْٞٝ عببقحرُج ٠ببِػ دؾٞطببٓ َغ سببطن ُْحببؼَُٔج سكببٞجٝ سببِّ٘٤ذٝ عٞببٞٞٔذ ٌّْكطببُج ٚببُ فٔببٓ٣ حببٔذ فجىببٛ٧ج ببػكذ ٚ ٍببٛقٝ حٜضح٤طؼٔذ س٠حق٩جٝ س٤ِٔؼُج ٚضوحٓ ؽٜ٘بٓ َّب ٢بك ٚبؼٓ َبٓحؼطُج ُٚ ف٤ط٣ حٓ ١رٞ َْغ ٖٓٝ دّؼببٗضٝ عببكرُج ٍحببؿُٔ ج ٍببظ٘ك زوٞببٗ٘ٓ فجىببٛأ نبب٤وكض ٠ببُئ سبب٣حُٜ٘ج ٢ببك ٢ببٟل٣ فببٞجٝ ٢بك ح٘طبْجٌو سبطن ٕٞبٌض ٕأ ٠ػىطبْج ٕجٞب٘ؼُج ٠ِػ ُ٤ًٍطُجٝ ٙح٣حٟه ٢بلك ٍٞبٛك سبغ٬غ ُصببلهٝ ٍٝ٧ج ١ٞببـُِج ّحببظُ٘ج ٖببٓ َّببً ّٞببٜلٓ ىبب٘ػ سبب٤ذٍؼُج دبب٤ًجٍطُجٝ سببـُ حببٜٔل٣ٍؼضٝ ُشٍٖأ حًٔ حق٬طٚجٝ ٠ُئ دب٤ًٍطُج فِطبٛٔذ حبٜٔوِؼطُ ّ٬بٌُجٝ سبِٔؿُج ٖبٓ َّبً ّٞبٜلٓ 1 ٍُّٝج زٌْٞ 30 / 22 .
١ٞببـُِج غببٓ ٖ٤ببذ مٍببلُج ٕحبب٤ذ شحكِطببُٛٔج ًٙببٛ ٠ببِػ َ٤ببٛلطُج ٖببٓ ء٢ببٗذ فٞببهُٞج ْببغ ـُِج سببٔظٗ٧ج حٜك ٍِببٚٝ حببِٛٞكٗ سبب٤ذٍؼُج سبب٣ٞ ْببغ حببٜٔ٤ك سبب٤ذٍؼُج دبب٤ًجٍطُج غببهجٞٓ ٕحبب٤ذٝ َٗ حٌُٜٔٗٞ ٢ٔؿؼُٔجٝ ٢ُ٫ىُج ّحظُ٘ج ٠ُئ ؼُُٞٞج حبْحْأٝ ٠ب٘ؼُِٔ زجٞ ٜجٍؼطبْج ْبغ ٍبٌلُِ سبب٤ذٍؼُج سببـُِحذ ٘حببهُج ٢ذحببطٌُجٝ ٢ذِٞببْ٧ج ّحببظُ٘ج سببّ٤ّٔٛأٝ حٜببٛتحٛنٝ حببٜضوجٍَك ٕحبب٤ذٝ ُج سٔظٗ٧ج يِض ٠ِػ ُ٤ًٍطُج سب٤ٗحغ سـًِ س٤ذٍؼُج خحٓطًج ى٘ػ س٣ٞـِ حبًٔ سبؾحكُج صػىطبْج ٢ببك س٤٘ٔببُٟجٝ س٤ٌِببُٗج ١ذجٍٝببُج ٍببغأ ٕحبب٤ذ ٠ببُئ ِؽٞببَٚ سبب٤ذٍؼُج دبب٤ًجٍطُج ٠ببُ٘ذ ؼُببٓٝ ٕحؼٓ ءحٗٗئ فىٜذ حٜضجوٍلٓ زوٞٛوٓ . ًَّٝ ي يُ ُ٧ ِّٜٓ َى سب٣ٞـُِج دب٤ًجٍطُج ْٜك ٠ُئ ن٣ٍطُج س٤ذٍؼُج .١ٞـُِج خحٓطً٫ج ٢ك حٜطٔ٤ه ٕح٤ذٝ ُصّٛٛنٝ ٕحب٤ذ ْبغ سب٣ٞـُِج دب٤ًجٍطُِ ٢ُ٫ىبُج ّٞبٜلُٔج ٖبػ ع٣ىكُِ ٢ٗحػُج َٛلُج حببٜػجٞٗأ حببٜضجُ٤ٔٓٝ حببٜض٫٫وٝ سكببٞجٝ َىٛجٞببٗذ حببٜ٘ٓ َّببً ف٤ببٞٞضٝ عبب٤ق فىببُٜج ّٕئ ٞٛ َٛلُج جًٛ ٖٓ ١ٍٛٞؿُج سب٤ذٍؼُج سب٣ٞـُِج دب٤ًجٍطُج عجٞبٗأ ٠بِػ ف ٍّبؼطُج ُفٞبهُٞجٝ َس٤ـُذ حٜٛتحٛن ى٘ػ ِصلُ ٍِظٗ ِنبٔػ ٠ُئ ِ ٌّىُٔجٝ ٌِجىُج ِٕٞبٌٔٓٝ سب٣ٞـُِج دب٤ًجٍطُج ف٤كٚ ٌَٗذ حٜذحؼ٤طْجٝ .ّحؤُجٝ ٍحؤُج ٠ٟطؤذ حُٜٝجىضٝ حُٜحٔؼطْج ْغ ُشىٔطػج عُحػُج َٛلُج ٢كٝ سبػ٣ىكُجٝ سبٔ٣ىوُج س٤ٗحبُِٓج شحب٣ٍظُ٘ج ٖبٓ ٝبؼذ ٠بِػ ج سٗحٌٓ ٕح٤رُ س٣ٞـُِج د٤ًجٍطُ ٝ حٜ٤ك زٍبٌك م٤بٍْض َبؾأ ٖبٓ حبٜذ ًن٧ج عٞبُٞٞٔج ك ُصبلهٞ َط٣ٍظٗ ى٘ػ ٢ : ُ ْظُ٘ج ج( ـ ٢ٗحؾٍؿُ ) ُ س٣ٞـُِج سٌُِٔجٝ ( ـ ٕٝىبِن ٖذج ) ٢بذٍؼُج ظجٍبطُج ٖبٓ ٝ ى٘ػ شح٣ٍظٗ حٜ٘ٓ سػ٣ىق : ُ س٤ِ٣ٞكطُج س٣ى٤ُٞطُج س٣ٍظٗ ـ ( ٢ٌٓٓٞٗض ) بُ س٣ٞ٤٘رُج س٣ٍظٗٝ ـ ( ٍ٤ْْٞ ١و ) حٍٜٞػ ٢ك ١٤ٓرطُج ءىرٔذ ح٤لطٌٓ ٝ سـُِ حٜذحكٚأ ق٣ٍؼض ٖٓ حوِط٘ٓ ْبغ ع٣ىببكُج زٌٍٝببٞ صبب٣أٌ سببه٬ػ ٖببػ ١ٞببـُِج ُٞٔ٘حببذ سببـُِج دبب٤ًجٍض ٖببٓ سببـُِج خحببٓطًجٝ حببٜضحٌٗٞٓ ٍ٬ببن سرببُٓ٘حذ سببكوحُٜج سببـُِج ٢ببك حببٜر٤ضٍضٝ ـٍببٖ ٢ببك سبب٤ذٍؼُج ٍبب٤ـذ ٖ٤و٠حببُِ٘ ُؾٞٓ ٢بك خحبٓطً٫ج شحبهٞؼٓٝ شحبٓٞوٓ ٖبٓ زًبرٗ ٍٜػ ْغ ج سب٤ذٍؼُج دب٤ًجٍطُ . يًُبًٝ سـُِج سكٍؼٓ ِح٤وٓ ٖػ ع٣ىكُج ٠طق سـُِج ٖٓ ءحلطً٫ج ّىقٝ فٌحبػ ٚبّٗأذ حبٛهٖ ٢ّٔٓٗ سـُِحذ ٝأ حٜذ ُْحػٞٛ . ُصٔطن ْغ حبٜ٤ُئ صِبّٚٞض ٠بطُج ؽتحطُ٘ج ّْٛأذ عكرُج ٝ أ سبٔتحه ُصبؾٌو .زىٔطؼُٔج غؾجٍُٔجٝ ٌوحُٛٔج
ًنا ــ خذ ـ م سببب٤ذٍؼُج دبب٤ًجٍطُج ّحببظٗ ٖبببػ عببكرُج جًببٛ ٢بببك ع٣ىببكُج ءحببؾ ٝ ٢بببك ٍٙببغأ ٕحبب٤ذ ٫ج ١ٞببببـُِج خحببببٓطً ٝ جُ ًًٍببببُحذ ٍ٣ىببببؿ ّٗأ بببب٘ ٢ ُأ ْببببُ ببببِّ٤ه َدبببب٤ًجٍطذ ٢ببببٓلٗ ى سبببب٘٤ؼٓ ٝ ٫ ذ بببٛ٘ ٘ٞ ببب٘٤ؼٓ س ٝ ٫ ذ بببٔ٘ ح َؼي َّىبببكٓ و ز ُشٍبببظٗ َبببذ عبببكرُج جًبببٛ سبببذحطً ٍ٬بببن ٠بببُئ َّبببًٌ سببب٤ذٍؼُج سبببػٞ٘طُٔج حبببٜطٔظٗأ ٕحببب٤ذ ٢بببك سؼبببْجُٞج ٝ زوىبببؼطُٔج حٜبببٛتحٛن ٝ يبببُي ُ٣ ٢بببطُج دببب٤ًجٍطُج ٢بببك خٞبببِطُٔج ٠ببب٘ؼُٔج ْبببٜلُ س٤بببْحْأ زىبببقًٞ حبببٜ٤ُئ ٍبببظ٘ ع٣ىبببق ٖبببٓ أ ٝ سبببذحطً ٝ َّبببؼُ َدربببْ زىبببتحلُج زوٝىبببكٓ سبببْجٌو ٢بببك ٢بببطرؿٌ ّىبببػ يبببُي ٠بببُئ ١ٍبببٓض ُج ٢ببببك ٍبببب٤ؿكطُج ٝأ ٌحببببٛكٗ٫ج عٞببببٞٞٔ ِسببببْجٌىُج سبببب٤ٔٛأ ّْببببؼضٝ ٠ببببورطُ َببببذ ًٙببببٛ ٝ ُج ٖٔببببٞ حٜضىببببتحك ببببٔ ُصبببب٣ٞٗ ١ًببببُج ؽٜ٘ ببببّٓٔطُج ٚببببذ ي ٌَُِٚببببْأ ٕأٝ ٫أ ٝ ببببٛ ٞ ؽٜ٘ببببُٔج ٢ببِ٤ِكطُج ٢لببُٚٞج 2 ّٗأ غببٓ بب٤ضئ ٢ببك ٍَببطقأ ْببُ ٢بب٘ َىٛجٞببٖ ٕح ٝ سببِػٓأ ف٤ببٞٞطُ سط٤ببٓذ عٞببببُٞٞٔج ٝ خٞببببِطُٔج ـٍببببٖ ٠ّنٞببببطُٔج ٞببببٛ حببببٓ ٠ببببِػ بببب ٔ٤ٔؼض َّببببٌُ زىببببتحلُِ ح ٖببببٓ ٌِجىبببببُج ٝ بببببُٔج ٌّى سببببب٤ذٍؼُج سبببببـُِ ِ ٝ حذ ٕٞببببب٘ؼ٣ ٖ٣ًبببببُِ حٜذحبببببٓطً ٝ ٢بببببك ِٕٞـطبببببٗ٣ حٜببببٓ٣ٌىض خٍببببؼُج ٍبببب٤ؿ ٖببببٓ ٖببببكٗ حٔ٤ببببْ ٫ سبببب٤ذٍؼُج خ٬ببببطً ّظق غببببهٝ ٖ٣ًببببُج حبببب٘ ٝ َٔػ ُِ ًٛ غٓ ح٘ ٙ .سـُِج أ -جضجنا خٛفهخ ّهببببٍْض عببببكرُج زٍببببٌك ص ٍٞببببه ٖببببٓ ٕأ ( َسببببـُ ٫ ٕٝىببببذ ّحببببظٗ ٝ َّحببببظٗ ٫ ٕٝىببببذ بببكُ٘ج ٞ ) ٝ بببٛ ّحبببظُ٘ج جًبببٛ ٞ ِّأ ض ١ًبببُج ِحبببْ٧ج ٠ببب٘ر بببّ٣أ ٢بببك سببب٣ٞـُِج ٖ٤ٗجٞبببوُج ٚببب٤ِػ س ِذ سببببكٍؼٓ ٠ببببُئ وٞببببؼض ٖ٤ٗجٞببببوُج يببببِض سببببكٍؼٔك ُْحببببؼُج شحببببـُ ٖببببٓ سببببـُ شحببببٌُِٔج سبببب٤٘ ٝ شجوٍبببببلُٔج ٝ حبببببلُ٧ج ٝ طُج ٢بببببك حبببببٜطٗحٌٓ حٜؿبببببٓٗ عببببب٤ق ٖبببببٓ سببببب٣ٞـُِج دببببب٤ًجٍ ٝ حبببٜض٫٫و ٝ حٜضجٞبببٚأ . ٝ ّٕأ حبببٔذ سبببٔظٗ٧ج يبببِض ٫ئ صبببٓ٤ُ سبببـُِج ٝ ُ٧ج بببُ٠ صبببؼٔؾ ٢بببطُج ٍ ٝ سبببػٞٔؿٓ صوبببٓٗ سببب٘٤ؼٓ س٤ِبببٚجٞض سببب٣حـُ شجوٍبببلُٔج ٖبببٓ ٝ دببب٤ًٍض ٍ٬بببن ٖبببٓ يبببُي ١َجٞبببببطٓ ٠ببببب٘ؼُٔج ٝ بببببَٓ٘ٓ ِؿ بببببلُِج ْ ٝ سببببب٤ُ٫ىُج سببببب٣حـُج ًٙبببببٛٝ ءجُبببببؾ٧ج ١ذجٍبببببطٓ 2 ىلإ لوصولا فدهب ةلاح ةسارد وأ ةرهاظ لوانت ءاوس عوضوم لٌلحتو فصو ىلع موقٌ يذلا جهنملا وه فرعمو بناوجلا عٌمج نم اهتفرعم فدهل اهمٌمعتو جئاتنلا صلاختسا ًلاتلابو اهٌف مكحتت ًتلا لماوعلاو بابسلأا ة .نٌعم
بببٛ زوٞبببٛؤُج ٞ ّْبببُٜج ىببب٤قُٞج ٝ ٢بببْحْ٧ج فىبببُٜج ىببب٣ٍلُج سببب٣حؿ حبببٜٗأ حبببًٔ سبببـُِج ٢بببك ِّؼُٔج ٖ٤ببببٔ ٝ ِّؼطُٔج ٫ج سبببب٤ِٔػ ٢ببببك ٖ٤ببببٔ ١ٞببببـُِج خحببببٓطً ٝ ٕئ ٌّببببٗ٣ ىببببه فىببببُٜج جًببببٛ َ ٫ج ُببببًٍٓ ْببببِػ ٖ٤ببببذ ءحببببوطُ ببببكُ٘ج ٞ ٢ببببو٤رططُج ٝ سببببُ٫ىُج ْببببِػ ٝ ٣ط ببببّٓؿ دبببب٤ًجٍطُج ٢ببببك ى سببب٣ٞـُِج ـُِج حبببٜط٤ٔٛأ ٕحببب٤ذ ٢بببك حبببٜ٤ِػ ءٞبببُٟج ءحبببوُئ ٍٝحبببكٗ ٢بببطُج سببب٤ِٔؼُج ٢بببك سببب٣ٞ سببببُ٫ىُج ْببببِػ ٌٞببببظ٘ٓ ٖببببٓ س٤ِببببٚجٞطُج ٝ ببببكُ٘ج ْببببِػ عبببب٤ق ٖببببٓ حببببٜطٔظٗأ َبببب٤ِكض ٞ ٢ببببو٤رططُج يبببببُيٝ فىببببٜذ ّحبببببٓأ سكببببٞجٝ س٤بببببْحْأ زٌٞببببٚ غبببببٞٝ سبببببـُِج ٢ببببٌْجو سببب٤ذٍؼُج َّبببكُ ُج سٌِبببٗٔ ٢بببك سببب ٞكُِٔج ْٛىببب٘ػ سببب٣ٞـُِج دببب٤ًجٍطُج ٖ٣ٞبببٌض قؼبببٞ ٝ ُ ٫ج سبببب٤ِٔػ َ٤ٜببببٓط ُج دبببب٤ًجٍطُج ٍ٬ببببن ٖببببٓ سبببب٤ذٍؼُج خحببببٓطً حٜببببٓلٗ سبببب٣ٞـِ ٝ يببببُي ٫حذ ٠ِػ وحٔطػ عكرُج ٍ٬ن ُٚ َٝح٘طٗ حٓ ٖٓ سٔ٣ىوُج شح٣ٍظُ٘ج ٝ سػ٣ىكُج . ٫ سرُٓ٘حذ سْجٌىُج ًٙٛ ٌح٤طن ك ّ١أ ٕا ٕجٞ٘ػ س٤ذٍؼُج ٢ك ىبؼذ ٫ئ ٢ضأب٣ ٫ ٕحبً حبٜٔٓ جٍبه ّٗأطٓ شجء سب٤ذٍؼُج ظٞبكرُج ٍبكذ ٢بك سب٤ سب٣جىذ ك ج غبهٞ شجٞبٚ٧ج سبْجٌو ٠بِػ ١ٌحب٤طن سبب٤ذٍؼُج سبب٣ٞـُِج ٝ ٫ج ٢ببك حببٍٛغأ ٕحبب٤ذ ١ٞببـُِج خحببٓطً ٝ يببُي ٕحببً غببٓ زٌٞببُٗٔج ىببؼذ فٍببُٗٔج : ( ْبب٣وٌأ ّببٗأ ) ٝ ىٞببٍٓ٤ُج سببؼٓحؾ ٢ببك )سببٖحٌػ قببْٞ٣ ٍببٔػ( -٧ج ٢ببك ٕوٌ ُشٌوحرك ٍ٤٤ـض ٠ُئ ٢بر٤ًٍطُج ٟٞطبُٓٔج ٠بُئ ٢ضٞبُٛج ٟٞطبُٓٔج ٖٓ س٣ٞـُِج ٢طْجٌو ٌحٓٓ س٤ذٍؼُج سـُِج ٢ك جي ٌُٚٗٞ ٟٞٛه زىتحك ٝ جي ُ سبـُحذ سب٤ٔٛأ ى ٌج سبٌٗحوٓ سب٤ذٍؼُج سبـُِج ٢بْ شجٞبٚ٧ج سْجٌىذ ّٕأ غبٓ جٍب٤ػً جِٜٞبٓطْج شجٞبٚ٧ج سبْجٌو ٝ حبغٞكذ شىبؾٝ حبٓ جٌوحبٗ ُج سـُِج سْجٌىذ سوِؼطٓ ٝ ٢ر٤ًٍطُج ٟٞطُٓٔج ٠ِػ س٤ذٍؼ َّؼُ أ ََٟك شىؾٝ حٓ حبٓ ٞبٛ ىب٘ػ ( ىببرػ ١ٌٞببػُج ٢ببِػ ) ٚببػكذ ٢ببك : )سبب٤ذٍؼُج سبب٣ٞـُِج دبب٤ًجٍطُج ٙتحببٛن( سببؼٓحؾ ٢ببك ِّٞؼُج ٝ ٖٔ٤ُج ٢ك ح٤ؾٌُٞٞ٘طُج ٝ يُي ج وح٘طْ ٚضح٤بٚٞض ٠بُئ ج ٝ ج ٚبضحقجٍطه ٝ َو ءٌ ُٔ ج بٞجٞ ٤ َغ ٌٍّطٓ زٌ ج ٢بك ٖ٤ػقحبرُج َبرِه ٖٓ ىبػجٞوُج ٠حر٘طبْ ٝ ىٛجٞبُٗج ٌجٍبٌض ٝ ٫ج ٍٜبػ شحبك٬طن س٣ٞكُ٘ج ٝ س٤كٍُٛج ٝ س٣ٞـُِج أ سٌٗحؤذ ٝ حٔ٣ىه ءحِٔؼُج شحل٤ُأض ٖ٤ذ سْجٌو ٝ حػ٣ىق ٝ حبٔذ ٌٟأ ٝ طػأ ىو ّٕأ ُؾحطكٗ حٓ ج ٢ك ٚ ٛ سـُِج خحٓطً ٞ ُٓلٗ سـُِج حٜ ٝ َىبػجٞوُج صبٓ٤ُ ٝ ١ذجٞبُٟج ٝ حٜ٤ك وٞ٤وُج ٕ٧ ُض ٫ سـُِج َّ٤و ى ٝ َض ٫ ُج ٢ٗحبؼُٔج ٢بك ٫ئ ىػجٞوُج نكٝ ٍ٤ٓ سبذِٞطٔ ٝ ّٕأ حبٓ ِّّٓأذ ٖكٗ ُئ سؾحكُج ٞٛ ٚ٤ ُ١٤بٓرض ىبػجٞوُج ٝ ُف٤بٞٞض سب٤ذٍؼُج ٝ سب٣ٞكُ٘ج شحبك٬هُج عُبٗ
س٤كٍُٛجٝ جًُ ج ضٌ أ ُص٣ ٕجٞ٘ػ ٢ك ٜٞهُج : ( نا تٛكازتنا وبظَ خٛثزؼ ٔ ٙيف ِزحأ ةبيظتكلاا ٕ٘غهنا ) ٝ ُّٝطُج ٢ٟطو٣ ٕجٞ٘ؼُج جًٛ و ْ٣ىوُج ظجٍطُحذ ٝ ُ٣ حبًٔ ع٣ىكُج ُِبِ ّ ٫ج ٠بِػ وحبٔطػ كُ٘ج دطٌُج ٞ ٝ س٣ٍظُ٘ج س٣ ٤و٤رططُج س ٝ ٠ِػ سبػ٣ىكُج شح٤ٗحبُِٓحذ سوِؼطُٔج شحْجٌىُج ٝ حبٟ٣أ ٫ج ح٣ٍظُ٘ج ٖٓ خجٍطه ٢ك س٣ٞـُِج ش ِِّْؼض ٝ ِْ٤ِؼض .س٤ٗحغ سـًِ س٤ذٍؼُج سـُِج ة -جضجنا خهئطأ سببْجٌىُج ًٙببٛ س٤ُحٌببٖئ شٌٞببكٔض ٝ ببّ٣ٞكٗ سبب٤ذٍؼُج سبب٣ٞـُِج دبب٤ًجٍطُج صببُٝح٘ض ٢ببطُج ح ٝ ّ٤ُ٫و ح ج ٠ُئ سِثْ٧ج ٖٓ وىػ ٖػ سذحؾ٩ ِّٔٛأ ٖٓ :حٜ ُض ٢طُج س٣ٞـُِج سٔظٗ٧ج ٢ٛ حٓ س٣ٞـُِج د٤ًجٍطُج ءح٘ذ ٢ك ْٛحٓ حبببٓ حٌٓ ج ٢بببك سببب٤ذٍؼُج سببب٣ٞـُِج دببب٤ًجٍطُج سبببٗ خحبببٓطً ًٙبببٛ ءٞبببٞ ٢بببك سبببـُِج ُج سٔ٣ىوُج شح٣ٍظ٘ ٝ سػ٣ىكُج ُٗ قبب٤ً سببـُِج ٢ببٌْجو ٟىببُ سبب٣ٞـُِج دبب٤ًجٍطُج ٖ٣ٞببٌض قؼببٞ سٌِببٗٓ ؽُحببؼ س٤ٗحغ سـًِ س٤ذٍؼُج ّٔٛأ ٢ببٛ حببٓ ببّ٤ سبب٤ُ٫ىُج سببل٤ ُٞج ٢ببك سبب٣ٞـُِج دبب٤ًجٍطُج س ٝ ٫ج سبب٤ِٔػ خحببٓطً ١ٞـُِج د -ضجنا فاذْأ ج حور٠ حٛح٘قٍ٠ ٢طُج سوذحُٓج سِثْ٨ُ ىح٘ٛ حٜو٤وكض ٍٝحكٗ فجىٛأ حٜ٘ٓ ٢ِ٣ حٓ : س٤ٗحػُج سـُِج ٢رٓطٌٓ ٖ٤ػأ ّحٓأ زى٣ىؾ زٌٞٚ غٞٝ ٝ .س٤ذٍؼُج سـُِج ج ٢بببك سببب٣ٞـُِج دببب٤ًجٍطُج سببب٤ٔٛأ ٕحببب٤ذ ٌَّٞٓ ٍ٬بببن ٖبببٓ سبببـُِج خحبببٓطً حبببٜضحٗ ٝ حٜطٔظٗأ ٝ حٜػجٞٗأ ٝ حٜض٫٫و . ُج ٖ٤ٗجٞببوُج ٖ٤ببذ نبب٣ٍلطُج زىتحببٓ ٝ دبب٤ًجٍطُج ٢ببك زوٞببٛؤُج سبب٣ٞـُِج ٢ٗحببؼُٔج .س٣ٞـُِج
سبْجٌو سب٤ذٍؼُج س٣ٞـُِج د٤ًجٍطُج سْجٌو سب٤ِ٤ِكض ٝ ٕحب٤ذ ّٔٛأ ّ٤ سب٤ِٔػ ٢بك حبٜط ُج ١ٞـُِج َٚجٞط . ُٞج شح٣ٍظُ٘ج ٝؼذ ى٘ػ فٞه ٕح٤ذٝ .س٣ٞـُِج د٤ًجٍطُج ٖٓ حٜلهٞٓ ٍبب٤ظ٘طُج ئ ِذ عبب٤ق ٖببٓ سبب٣ٞـُِج دبب٤ًجٍطُج ٠ببُ سبب٤ل٤ ُٞج حببٜط٤٘ بب٣ٞكٗ ح ٝ بب٤ُ٫و ح ٝ ٣ٞـُ ح. د ًّْأ ّٛ جضجنا خ ٔ ّتذئبف ّٔٛأ ّ٤ عكرُج جًٛ س ٠بُئ وٞؼض ّٔٛأ بّ٤ بِِّؼطُٔج ٚػٞبٞٞٓ س سب٣ٞـُِج دب٤ًجٍطُحذ ن سب٤ذٍؼُج ٝ ذ ّ٤ٔض ١ًُج ى٣ٍلُج حٜٓحظ٘ ُ ش س٤ذٍؼُج ُ٣ حًٔ ٚذ ٍِر َٙتحبٛن عبكرُج َ دب٤ًجٍطُج سب٤ذٍؼُج ىػحٓ٣ ٌِّطُٔج أ ْ ٝ بّٔػ ٍب٤رؼطُج ٖبٓ دبضحٌُج َ٣ ح ٍبطه ٚب٘ٛي ٢بك ٍٞبؿ٣ ٝأ ٚبُحرذ ٝ ٣ حؼط غبٓ َبٓ ٙتحببٛهُج ًٙببٛ ً ٌىببٛٔ ض ؽطبب٘ ٚبب٘ٓ ٍُ٤ذحببؼض ٍ٤ؿ سبب٤ٛح٘طٓ ٝ يببُي ٫حذ ٠ببُئ وح٘طببْ َىببػجٞه سببٌٔكٓ ّطٓٝ نببل ءٞببٞ ٢ببك حببٜ٤ِػ ّحببظٗ ١ٞببـُِج صببذحغ ببكُ٘ج ءحببِٔػ ىبب٘ػ ٞ ْ٣ىببوُج ٢ببك ٝ ع٣ىكُج ٞ٣ حًٔ ِٞ ٍ٬بن ٖبٓ ١ٞبـُِج ّحبظُ٘ج ّٞبٜلٓ عبكرُج ف ٌَبٗذ سب٤ذٍؼُِج دب٤ًجٍطُج ُ٣ ّٞٛض ٖٓك ٌَ ُج زٌُٞٛج ٢ك سـُِج حُٜ س٤ُحػٔ ٝ ٫ج ُ٣ حّٔػ وحؼطذ ّطٗ ىُج ٖٛي ص ج ٌ ِ ٝ ىبطرُٔج ب سببـُِج ًٙببٛ ٢ببك ٝ بب٣ ببكٗ ْٜؼكى ٞ ٫ج ِؼض ٖببػ وحببؼطذ حببٜٔ ٝ ٟٝحببػو درببٓذ حببٜٜٔك ٖببٓ ٟٝىببؾ ٫ حببٜتجٌٝ ٖببٓ ٌٞببٛوُحذ حٜلببٚٝ ٝ وٞببٔؿُج ٝ ٫ج ٌحببٓكٗ ٝ ّىؿطببُٓٔج غببٓ حٜضٍ٣حببٓٓ ّىببػ شج سببػ٣ىكُج ٝ ِشحببرِططُٔج ٞـُِج سبب٣ س٣ٍببٛؼُج . عببكرُج فطببل٣ حببًٔ خحببرُج ٍبب٤ػٌُ جوحببٜطؾ٫ج ٖببٓ ش ٙتحببٛن ٖببٓ زىبب٣ىؼُج شجءحببٞ٩جٝ ج َدبب٤ًجٍض ٢ببك ٢ببذٍؼُج ١ٞببـُِج ّحببظُ٘ زوىببؼطٓ ٕحبب٤رذ حببٜػجٞٗأ ٝ حببٍٛٛجٞ ٝ حٜضحلببٚ ٝ ّٔٛأ ّ٤ ج ٢ببك حببٜط سبب٤ٗحغ سببـًِ سبب٤ذٍؼُج خحببٓطً . ٝ ٕأ ٠ببؾٍ٣ :س٤ُحطُج ٠حوُ٘ج فُحُٛ عكرُج جًٛ غلٗ وٞؼ٣ ف٤ٞٞض جٍطُج َِٔػ ٢ك س٤ذٍؼُج س٣ٞـُِج د٤ً كُ٘ج ٢ ٞ ٝ .سُ٫ىُج .٢ر٤ًٍطُج حٛجٞطٓٓ ٢ك س٤ٗحػُج سـُِج سْجٌو
ى٣ىؾ نكأ فطك ز سب٣ٞـُِج دب٤ًجٍطُج ٠ِػ وحٔطػ٫ج ٍ٬ن ٖٓ س٤ذٍؼُج سـُِج ٢ٌْجىُ زىتحُٓج س٣ٞكُ٘ج ٖ٤ٗجٞوُج ٠ِػ ّ٤ُٝ س٤ُ٫ىُج ١وك . ٍطُج ءجٌٝ حٓ سْجٌو ج .د٤ً ـْ -خمثبظنا دبطارذنا ببب٘ض ٍٝح جًبببٛ عبببكرُج ٚضحػٞبببٞٞٓ ٍ٬بببن ٖبببٓ ببب ِّٛوض ٢ ج ِِّؼطُٔج سوذحبببُٓج شحبببْجٌىُ سبببو ًٙٛ سْجٌىُج عٞٞٞٔذ ٝ :٢ِ٣ حٓ حٜ٘ٓ ٧ج ٟىببُ سبب٤ر٤ًٍطُج سببُ٫ىُج ٞببٚ أ سببػ٣ىكُج شح٤ٗحببُِٓج ءٞببٞ ٢ببك ٖ٤٤ُ سببقٍٝ٠ ٙجٌٞطًىببُج َّىوٓ ِه ٖببٓ سببٓ ذحوٓ فُحببك ٠ببِػ ع( :َببر ببِ )س ئ فجٍببٖ : ع ٌٞطًىببُج وجٞػ ٖٓق ٢ك ٌىُج س٤ًِ ح٤ِؼُج شحْج ُ س٤ٗوٌ٧ج سؼٓحؿِ ( 2006 .) ٠ببٟطوٓ ٢ببك سبب٤ذٍؼُج سببـُِج ٞببكُ٘ ىبب٣ىؾ ق٤ببٚٞض ٠ببُئ زٞببػو دببتحـُج ٞببكُ٘ج حببٜذ ٖ٤و٠حببُ٘ج ٍبب٤ـُ حببٜٔ٤ِؼض ( سببٖحٌػ قببْٞ٣ ٍببٔػ ) ٍببُِٗ٘ ٌِحببلُج ٌجو ٠ شٍٝ٤ذ غ٣َٞطُجٝ 1 ( 2003 .) بٌْ حبٜط٤٘ذٝ حبٜٜٓٞلٓ زٍبٚحؼُٔج شح٤ٗحبُِٓجٝ ٢بذٍؼُج ٞكُ٘ج ٖ٤ذ سِٔؿُج سُح ّٛهض ٢ك ٍ٤طٓؾحٓ َّىوٓ س٤ذٍؼُج شح٤ٗحُِٓج ٙ ِه ٖبٓ سبٓ )٢ذٞبٜ٤ٓ وجوٝ( :َبر ئ فجٍٖ : ِّٞؼُجٝ خجو٥ج س٤ًِ ٍٟن ؼحكُج سؼٓحؾ شحقٍك ٔح٤ػ ٌٞطًىُج ٍتجُؿُج س٘ضحذ س٤ٓ٬ْ٩ج ( 2009 -2010 .) شحببـُِج ٢ِٔؼطببُٓٔ ؼيٞببٔٗ ٞببكٗ سبب٤ل٤ ٝ س٤ٗحببُٓ سببذٌحوٓ ١ٞببـُِج َببٚجٞطُج س٤ؼ٤رطُج ( ُػ ىُج ٞرُج ٖ٣ ٢٘ه٤ٖ ٍٕٖٝحٗ سرطٌٓ ٠ ٕح٘رُ 1 ( 2012 .) ٔ جضجنا ٔ ّزُٓي سبب٤ذٍؼُج سبب٣ٞـُِج دبب٤ًجٍطُج سبب٤ٔٛ٧ سبب٤ِ٤ِكض س٤لببٚٝ سببْجٌو ٠ببِػ عببكرُج جًببٛ ّٞببو٣ ١ٞـُِج خحٓطً٫ج ٢ك حٍٛغأٝ ِّ٤رٓ ٘ح ُج ّحظ٘ حٜ٤ك ١ٞـُِج حٜػجٞٗأذ َٛتحٛنٝ حٜ ٝ ٓٞوٓ ح ِض حبٜ حٜضحهٞؼٓٝ حًٔ ّٕأ َٔؼُج ٚ٤ك ٢ك وٓ ءٞٞ ٢ك سـُِ ٢ر٤ًٍطُج ٟٞطُٓٔج سذٌح ٚبٍٞؼطٓٗ حبٓ
ٖٓ ُج شح٣ٍظ٘ ُج سٔ٣ىو ٝ ُج ْظ٘بُج سب٣ٍظٗ :حبٜ٘ٓ سبػ٣ىك ج( ـبُ ٢ٗحبؾٍؿُ ) ٝ سب٣ٞـُِج سبٌُِٔج ـبُ (ج ٕٝىِن ٖذ ) ٢ذٍؼُج ظجٍطُج ٖٓ ٝ سبػ٣ىق شح٣ٍظٗ :َبػٓ سب٤ِ٣ٞكطُج سب٣ى٤ُٞطُج سب٣ٍظٗ ـبُ ( ٢ٌببٓٓٞٗض ) ٝ ببُ سبب٣ٞ٤٘رُج سبب٣ٍظٗ ( ـ ٟو ٍ٤ببْْٞ ) ٝ حٌٓ ٕحبب٤ذ حببٜ٤ك سبب٣ٞـُِج دبب٤ًجٍطُج سببٗ حٜ٘ٓ حٜذحكٚأ قهٞٓٝ . س -جضجنا دبضهطظي ُج س٤ذٍؼُج د٤ًجٍطُج ١ٞـُِج ّحظُ٘ج سـِ ٠٘ؼُٔجٝ لُِج ١ٞـُِج خحٓطً٫ج . حبب٘ٛٝ ُضٞببل٣ ٫ ّىببوضأ ٕأ ٢٘ ٌٍببُٗج ُٙحببهذ ّ ٝ َببٞحلُج ٢كٍببُٗٔ ٍ٣ىببوطُج ؾُحببذ : ( ّببٗأ ح٘٤ػ ٕحً ١ًُج )ْ٣وٌأ زٍٚحذ ع٤ق ٍظٗ َقهٝٝ ػ ٠ِ ٌَّذ سذحطٌُج ٢ك ٢ػكذ شجٞطن سبهو ٝ سٗحٓأ ّؾٞضأ حًٔ ٚ ذ ١ٌٍٗ ٝ ج ٌَُّ ٢ٗح٘طٓ بْ٧ج ٖٓ حض ً ْٜ٘بٓ ّجٍبٌُج ز : ( ٕحبًٌأ ٌحب٣ ّ٤بتٌ ج ْٓه ٌىُ س٤ٓ٬ْ٩ج شحْج شجٍلُج سؼٓحؾ ٢ك ) ٝ ( ٍلظٓ أ ٢بَُٝ سب٤ذٍؼُج سبـُِج ْبٓه ّ٤بتٌ سؼٓحؿُج ٢ك ) ُِ ىٓ حٔ َى٣ جٝ ِٕٞؼُج ٝ ج ًٙبٛ ٢ك ح٘طْجٌو ٍجٞ٠ زىػحُٓٔج سبِقٍُٔ ٝ ُ يًُبً َِّبٌ ج ٢ضًضحبْأ َِّػ ٖ٣ًببُ ٢ٗٞبٔ ٝ ٌَّو ٢ٗٞببْ ٝ ِحبب٘ذ صبُٓ َىببٜؾ ْٛ ٝ َِبٟك َّ٢ببِػ ْٜ . ٝ جًبٛ ّٗئ حبب٘ ُٗ ٍّببو ىٜٗٗٝ ّٕأذ ٍّحبٌُٔج ٙىبقٝ لله ٝ ّٕأ ٜبُٓج ٍٜبؼٓ ٢بك ٕحبٓٗ٩ج ٞ ٝ أبطهُج ٕحبً ٖبَٓ حبّ٣أ ٝ ٫ ٍّببذأ ب يببُي ٖببٓ ٢ببٓلٗ ٝ ٖببٌُ ببِّه غببٓ ٢طػحببٟذ س ٝ ٢ػحببذ ٍببٛه ٕأ ٢رببٓق ىببٜؿُج ُصًُببذ ٝ ِٔػ ُصببِ ًٙببٛ ٢ببك سبب٤ِٔؼُج س٤ببْجٌىُج سببِقٍُٔج سببٓىن ُ سببـِ سبب٤ذٍؼُج ِٕحبب٤ذ ٢ببك ِسببّ٤ّٔٛأ ّحببظٗ حٜر٤ًجٍض ٝ ٍٙغأ ج ٢ك ١ٞـُِج خحٓطً٫ َؾ٧ ٤ٜٓض َ ٝ حٜٔ ِؼض حٜٔ٤ِؼض .
لٔلأا مظفنا 1 . وبظَ ٙف خٕٚغهنا تٛكازتنا ٘ َربطإ ضُنا ٕ ٘زظُنا ٔ ضُنا ٕ ٙمٛجطتنا 1.1 . ظُنا ب و نا خغه صلاططأ ب ج ّحبظُ٘ج ٖػ ح٘ػ٣ىق ٢ك َّ٘بُج ٢بطًِٔ ىب٘ػ قبوٗ ٕأ دبؿ٣ ١ٞبـُِ ظ ْ ٝ ُِّ٘ج بظ ح ّ ٝ ـٍبٗٗ ٜذ ٢بب٘ؼٗ جيحببٓ ببٔ ح. ج ٍٞببو٣ ٌٞببظ٘ٓ ٖببذ :ُْْظَّ٘ببُج ٙحبب٘ؼٓ حببٓحظِٗٝ حببْٔظَٗ ٚببُِٔظَْ٘٣ ٚببََٔظَٗ ُق٤ُْأببطُج ََّْظَ٘ببَضٝ ََْظَطْٗحببك ٚببََّٔظَٗٝ َإببُ ْإُِج ُصببَْٔظَٗٝ ْ١َأ : ببِك ُٚببُطْؼََٔؾ ٝ يِْببُِّٓج ٢ ببُِْػِٓ ُْ٤ببِظَّْ٘طُج ُٚببِْ٘ٓ َٝ ُٚ َّْٔظَٗٝ ٍؼُِّٗج ُصَْٔظَٗ مجٌ ٟٞطٓٓ ٢ك ٍؼُٗج ْ٤ظ٘ض ٕئ ٚط ٝ َّموأ ٢ِبٚجٞطُج ّ٬بٌُِ سرُٓ٘حذ ََػُٔج ٠ََِػ ٍََٓ٧ج ََْظَٗٝ ٍََنربِذ ٚبَطْٗ ٍََه ءْ٢بَٖ ًَٝ َأ ٝ ٝبْؼَذ ٠بَُِئ ٚبَٟؼذ َصَْٔٔبَٞ ٝ ٖبٌٔ٣ ٍٞببوٗ ٕأ : سببـُِج ٢ببك حببٍٗٓأ ٕئ بب رطض غ ٖ٤ٗجٞببوُج ٝ سبب٣ٞـُِج ١ذجٞببُٟج :ُّحببَظُِّ٘جٝ ٞببٛ ق٤ُأببطُج ءجُؾ٧ج ٖ٤ذ ؽٓىُجٝ د٤ًٍطُجٝ ٝ ١ْ٤بَن ْٖ ِٓ َءْ٢َُّٗج ِٚ٤ِك َصَْٔظَٗ حَٓ ٍبَٓأ َِّبًُ ُّحبظِٗٝ ِٙ ٍِبْ٤َؿ َٝ ُٛ َيًًََُِ ًُٚ٬ِٓ ٞ ءْ٢َٖ ًَُِّ ٢ِك ٍحَوُ٣ ٠َّطَق ّحظِٗ ٍَٙٓ٧ َّْ٤َُ : ْ١َأ : ٣ٍ٠ ُْ٤ِوَطبَْٓض َ٫ ٚبُطو ْبؼٗ جًٌٛ ٍٓ٧ج ُ سرُٓ٘حذ ُْ ٕئ سـِ ٣ ْبٜلض ٫ ّحبظٗ حٜ٤ك ٌٖ ٕٞبٌض ٝ حبٛح٘ؼٓ ْ٤وطبٓض ٫ٝ حبٛجُـٓ ٟٝىؾ ٕٝىذ شجٍػؼرطٓ ٝ ّٕئ َ١٤هُج َظُْ٘٣ ١ًَُِّج َأ ُإُإُِج ِِٚذ ُْ ٝ َُٜك ٍُٙ٤ؿ ٞ ّحظِٗ 3 ٍٞوُج ٌٖٔ٤ك جًٛ ٖٓٝ سـُِج ٚ٤ِػ ١ٍٓض ٢طُج س٣ٞـُِج ٖ٤ٗجٞوُج ٞٛ ١٤هُج جًٛ ٕأ سبـُِج ٚ٤رٗض َٔؾأ حٓ ِضجوٍلٓ ْ٤ظ٘ض ٢ك يُِٓحذ حٜ ٝ ٌّٞٓ تحبٜضحٗ ك َُ ّحبظُ٘ج ٫ٞبِ بَٔ ح ّ١أ ْ٤وطبٓ٣ سربُٓ٘حذ قب٤ٌك ء٢بٖ ِضجٞٚأ سـُِ حٜ ٝ ِضجوٍلٓ حٜ ٝ حٜر٤ًجٍض ٝ حٜٚٞٛٗ ٝ حٜهح٤ْ ٝ .حٜٜٓٞلٓ ش( ١وحذ ٍَٝ٤لُج ٍٞو٣ : 817 ٛ ـ :١٤بكُٔج ٢بك ) " ٠بُئ ء٢بٖ ْبَٞٝ ُق٤ُأبطُج :ُْْظَّ٘بُج ء٢ببٖ ََْظَطْٗحببك يِْببِْ ٢ببك ُٚببَؼََٔؾٝ ُٚببَلَُّأ :ُٚببََّٔظَٗٝ حببٓحظِٗٝ حببْٔظَٗ ُٚببُِٔظَْ٘٣ َإببُُ ْإ ُِج َْببَظَٗٝ ٍَببَن ََّْظََ٘ضٝ "ٙٞكٗٝ إُُ ْإُُ ٚذ َُْظُْ٘٣ ١ْ٤َن ًَُ :ُّحظُِ٘جٝ . 4 3 ِػ ٖذ ٌٍّٓ ٖذ ع ٌٞظ٘ٓ ٖذج ٢ ٠و٣ٍك٩ج ١ٌحٛٗ٧ج ٖ٣ىُج ٍحٔؾ َٟلُج ٞذأ ةزؼنا ٌبظن ٌوحٚ ٌجو شٍٝ٤ذ 1414 ؼ ـٛ 12 ٘ 578 . 4 خٞوؼ٣ ٖذ ٍٛح٠ ٞذأ ٖ٣ىُج ٢كٓ ١وحذ ٍَٝ٤لُج منا ظٛضًنا صٕيب شٍٝ٤ذ َرؿُج ٌجو 2005 ؼ 1 ٘ 182 .
٫ج ٢ك ّحظُ٘جٝ ـ٬طٚ : ٞٛ ٟؼذ ٌُِْج ن٤ِؼض ٚ بر٤ًٍطُج ْظ٘بُج ؼحطٗ ءح٘ذ ٚطَّٜٔٓٝ ٝؼرذ ٢ لربطٓ َٓحٌطٓ ءح٘ذ ٢ك ّ٬ٌُِ َبٓحٌطُٔج ءحب٘رُج جًبٛ ٍبٚح٘ػ ٖبٓ ٍبٛ٘ػ َّبً ٕٞبٌ٣ عب٤كذ .ٟٚؼذ ُؿكذ ج ًن 5 بٛ ٚبٗأذ ٍٞبوُج ٌٖٔ٣ )ّحظُ٘ج( سٌُِٔ ٍُٞىُٔج جًٛ ٖٓ ٞ نبُٓ٘ج ٝ ٫ج ٖ٤بذ َبٓحٌُج ّحؿبٓٗ ٧ج ٌُّٞٔج ءجُؾ ّ١٧ سٗ وٞؾُٞج ٢ك ٙجٍٗ ء٢ٖ ٟٞبطكُٔج س٤قحٗ ٖٓ ءجْٞ )َنجىبُج( أ ٝ ٖبٓ قحٗ ٍٛحظُج س٤ )ٌَُٗج ( ك ٟٞطكُٔج س٤قحٗ ٖٓ ٬ػٔ أ ّٕ ًَّ ٌّٞط٣ ء٢ٖ ٕ سبلِطهٓ ءجُؾأ ٖٓ ٌّٞٓٝ سبب٘٣حرطٓ شحببٗ ٝأ زٍ٤ـببٚ ببُض زٍبب٤رً ٫ ٝأ ٍٟ ٍٟببُض ٝ ءجُببؾ٧ج ًٙببٛ ٝ ٢ببٛ شحببٌُٗٞٔج ٢ببطُج ٣ط حببٜذ َٕ ّٞببٌ حببٜٔق٬طذ ء٢ببُٗج يببُي ٝ ج حٜٓحؿببٓٗ عبب٤ق ّ٬ببً ٌحببٚ ٝ حث٤ببٖ ّ٤ؼٓ حبب٘ ٝ ٚببُ ٔٓٓ ٠ ٝ يُي حظٗ نكٝ ّ ّ٤بؼٓ ٖ ٚبذ ىبٛو٣ ١ًبُج بُْح٘ض وٞبؾٝ ٌّٞٓ ٖ٤بذ د ء٢بُٗج يبُي شحبٗ ٖ٤ببؼُٔج ببُ٘٣ٌٞض عبب٤ق ٖببٓ َّوجٞببٓ ٖببٓ ٚ سببٚحن ٌجىببؤذ وٝىببكٓ ٝ ٌَببٖ ٘ٞببٛهٓ ٝ غببٞٝ ّٞببِؼٓ ج جياببك َّببطن ٚببٓحظٗ ٚبب٤ك ٙ ّٞببٖ ٝأ ٚببؾٝ دببْح٘طُج يببُي ٙٞببؾٝ ٖببٓ حررببْ ٕٞببٌ٣ وحببٓلُ ٌَببُٗج ٍٛحببظُج ٍبب٤٤ـضٝ ٝ ٍٛحببظُج سبب٤قحٗ ٖببٓ حببٓأ ك ّحببظُ٘ح سببلِطهٓ ٌٞببٓأ ٖ٤ببذ ١ذٍبب٣ سهٍلطٓ شح٘٣حرطٓٝ ءجْٞ ٢ك ءجُؾأ ىقجٝ دًٍٓ أ ٝ شحرًٍٓ ؿٓ زىبقجٝ سٌٗٞٓ ٢ك سػٞٔ ١ذجٍطُج جًٜك ٝ ءجُبؾ٧ج ٖ٤ذ نْح٘طُج أ ٝ َٕجٞبطُج ٝ ٫ج وجٍبك٧ج ٖ٤بذ ّحؿبٓٗ أ ٝ ٫ج ٖ٤بذ محبلض ٖ٤ٗجٞبوُج ٝ ٍ٤ضحببْىُج ببض حببٓ ء٢ببٖ ٖ٣ٞببٌض ٢ببك سببٚٞٛهٓ سب٣حؿ ٠ببُئ ٍحببكُج سببؼ٤رطذ ١وإ أ ٝ ض ُٓ ْ٤ظ٘ َرط ْؼ ِشجٍػ بٜ٘ٓ ىبٛوٗ حب٘ٛ ٖبٌُ حبٓ ء٢ٖ ح ٌُّٞٔج ْ٤بظ٘ض أ شحبٗ ٝ سبـُِج ٢بك شحبرًٍُٔج أ حٜلببٚٞذ ٕ ُج ّ٢ببْحْ٧ج عٞببٞٞٔ ببٛ سببـُِج ٢ببك ٞ ُج ّحببظ٘ ١ًببُج ٖببػ زٌحببرػ ٕٞببٌ٣ ٍببض ج ١ذ سـُِج ٍٚح٘ػ ٖ٤ذ دْح٘ضٝ نْح٘ضٝ ٝ ُُٔ قٚٝ ّحظُ٘ج جًٛ ٍَؿ ِعٞبُٞٞٔج شح٣ ٚبٓلٗ ١أ : ) ببلُِج( ٌَببُٗج ٝ ( ٠بب٘ؼُٔج ىببُٔج )١ٞببـُِج ٍُٞ ٝ جًببٛ ىببه ج َلطق ببَظ حٜط٤ببٚٞٛهذ سبب٤ذٍؼُج ص ّىٔطببٓض حببٜٗ٧ َٓحظٗ حببٜطؼ٤ر٠ ٖببٓ حببٜ ٝ ج َّببً ؼحٓىببٗ حٜضح٣ٞطببٓٓ 6 ّٕأ ٢بب٘ؼ٣ سببـُِج ٖببػ زٌحببرػ 5 ىرػ ص٘ذ ٍ٤رػ ْ٤ؼُ٘ج ،زُٕٚتنأ زٚزضتنا ِزٛظفت ٙف رٕشبػ ٍثا ذُػ ضُنبث خمهؼتًنا شٛرزتنا ذػإل سْجٌو ٠ ٜح٣ٍُج س٣ٍٓىطُج ٌجو ٢ٍُٓٝج ٖٔقٍُج ىرػ ٖذ ىٜك س٤و٤رطض س٤ِ٤ٚأض 1 2015 ٘ 719 . ٢ٗحؾٍؿُج مئلاد ا ،سبزػلإ ٕجٌٞٞ ع ن٤وكض س٣جىُج ُ٣حكٝ س٣جىُج ٠ سر٤طه ٌجو 1 1983 ؼ 1 ٘ 18 . 6 ْ٤ٛجٍذئ أ ّ٤ٗ خًٛنبؼنأ خٛيٕمنا ٍٛث خٛثزؼنا خغهنا زٍٛحوُج فٌحؼُٔج ٌجو 1970 ٘ 33 .
ببُج سببـُ ٕٞببٌض ٕأ َببره ْظ٘ ٍببظٗ ُِ ج حببٔ ببًٍٗي ٌَُببُٗج عبب٤ق ٖببٓ ح ٝ ٠بب٘ؼُٔج ٝ حذ ىببٗ ؼحٓ ٖ٣ًببٛ ٖ٣ ٍَٓ٧ج ٌّٞط٣ ١ًُج ء٢ُٗج ٕ ٚقحٟ٣ئ ِوَىٛذ ٖكٗ ٝ وٗ ىٛ َٗح٤ذ ٝ ٚ .سـُِج ٞٛ 2.1 . ٕ٘غهنا وبظُنا وٕٓفي َّحبببظُ٘ج ٚبببذ ٢ببب٘ؼٗ ّّحبببؼُج ١ٞبببـُِج ٍّبببؿُٔج ٚبببؿحٓو ٢بببك ٕحبببٓٗ٩ج ٚبببُٗطه٣ ١ًبببُج و ٝ ُض ٢بببطُج سببب٤ٌُِج ىبببػجٞوُج ٕجُبببطنج ٖبببٓ ٚبببٌ٘ٔ٣ ٌَّبببٗ بببَٔؿُج َ َُ ٝ ٠بببِػ سببب٣ٞـُِج دببب٤ًجٍطُج حٜبببْحْأ ٢بببٜك سبببـُِج ءحببب٘ذ ج ىبببؼذٝ ِعجىبببذئ سببب٤ِٔػ ٖبببٓ ّحبببظُ٘ج جًبببٛ ٍحبببٔطً ٍض َدببب٤ًج زىببب٣ىؾ ؼٔبببٓ٣ ْبببُ ٞ ج َبببره ٖبببٓ حبببٜذ ج ّحبببظُ٘ج ٢بببك زوٞبببؾُٞٔج ىبببػجٞوُج ٠بببُئ جوح٘طبببْ ٝ ىبببه نبببببِ٠أ ( ٍ٤بببببْْٞ ١و ) )سبببببٌُِٔج( ًٙبببببٛ ٠بببببِػ 7 أ ١ : سببببب٣ٞـُِج زٌىبببببوُج ٝ ٚوربببببْ (ج ٖبببببذ ٕٝىبببِن ) جًبببٜذ ٤بببٛلطُج ٖبببٓ ء٢بببٗذ ٚببب٤ِػ ٢ضأ٘بببْٝ َ ُ٣ حبببُِٔ عبببُحػُج َبببٛلُج ٢بببك بببِّػٔ َ ًٙبببٛ ٢ببب٘ػأ سبببٌُِٔج ٝأ سببب٣ٞـُِج زٌىبببوُج ٍطبببُٗج ج ّْبببٛ٧ ٫ج سببب٤ِٔػ ٢بببك ١ٞبببـُِج خحبببٓطً ّٕأ حبببٔذ ج سببب٤ِٔػ ٢بببك س٤بببٓ٤تٍُج سببب٣حـُج ٍحٔؼطبببْ سبببـُِج حٜذحبببٓطًجٝ ٢ٗحبببؼُٔج ٍحبببٛ٣ئ ٢بببٛ َّبب َّببً ٍجٞببق٧ج بببّ٣أذٝ ٍ٠ س ٣ ٕحببً سببو ٢ببٌُ بببّوكط٣ ن ُوحببرض ٍ ٌحببٌك٧ج ٝ سببب٤ًُ٘ٛج ٢ٗحببؼُٔج س٤ِببببٚجٞطُج سبببب٤ِٔؼُج ٢ببببك ٖ٤ببببِوػ ٖ٤ببببذ سكببببٞجٝ زٌٞببببٛذ ( ٝ ٌِْطببببُٔج )دبببب٠حهُٔج أ ٝ ٍبببببػًأ ( ٝ ٌِْطبببببُٔج )ٌٞبببببٜٔؿُج ٝ ٣ جًبببببٛ بببببِّطط ٝ غبببببٔؿ٣ نببببب٤هو ّحبببببظٗ وٞبببببؾٝ د بببببّضٍ٣ د ُج ٍببببٚح٘ؼ زوٞببببؾُٞٔج ٬ٌببببٖ ٝ بببب ٘ؼٓ ٠ ٢ببببك سبببب٣ٞـُِج دبببب٤ًجٍطُج ٢ببببٛ ٢ببببطُج ٖببببكٗ ّٞببببوٗ حذ حببببٜ٘ػ ع٣ىببببكُ شحببببه٬ؼُج ٖببببٓ سببببِٔؾ حببببٌٜٔكض ٍببببٚح٘ؼُج ٖببببٓ سببببػٞٔؿٓ حٜلببببٚٞذ سبببب٣ٞكُ٘ج س٤كٍببببُٛجٝ ٝ سبببب٣ٞ٘ؼُٔج ٝ س٤هح٤ببببُٓج ٝ سبببب٤ٔؿؼُٔج ٝ ببببُٜ ح حببببرُج حببببٍٛغأ ٢ببببك ؾُ .١ٞـُِج خحٓطً٫ج س٤ِٔػ ًٙبببٛٝ شحبببه٬ؼُج ٢بببطُج حبببًٍٛي نربببْ ْبببٌكض سِٔؿُجٍبببٚح٘ػ ٝ ١ذٍبببض ٖ٤بببذ حٜضجىبببقٝ ُ سؿح٤ببببٛ َدبببب٤ًجٍض سبببب٣ٞـُ سببببٜٓٞلٓ ّٔببببٓض ٠ ذ ّحببببظُ٘ح ج ُ ١ٞببببـِ ٝ ّٗأ ببببٜ ح ّىببببكض و ٠بببب٘ؼُٔج خٞبببِطُٔج ٝ سببب٤ٓ٬ٌُج سببب٣حـُج . ٝ سبببـُِج سببب٤ذٍؼُج حٜٗأبببٖ ُج ٍتحبببْ ٕأبببٖ شحبببـِ ٍٟبببن٧ج 7 ٍ٤ْْٞ ١و وبؼنا خغهنا ىهػ وجىـذ س٤ذٍػ محك ٌجو ُ٣ُػ قْٞ٣ َ٤تٞ٣ ش 1985 ٘ 26 -28 ٛٓ . ٠لط ْ٤ٛجٍذئ ٕضُنا ءبٛصإ ١ٝجىُٜ٘ج سْٓإٓ 2014 ٘ 78 . ىرػ ىٔقأ ١ٌجٞؿُج ٌحطُٓج َٙبؼًنا ٕضَ سْٓإُٔج شٍٝ٤ذ ٍُٗ٘جٝ شحْجٌىُِ س٤ذٍؼُج 2006 ٘ 43 .
َك ٖبببػ ٬بببٟك حبببٜضوجٍ بببِطٔض ي حبببٓحظٗ بببّ٣ٞـُ ح حبببٚحن ٠بببِػ ٍَبببػًأ ٖبببٓ ٟٞطبببٓٓ ٝ حبببٌ٘٘ٔ٣ ّحببببظُ٘ج يببببُي ىجٌوئ ٍّببببؿٔذ و ظٝىببببق ج ف٬طببببن ٢ببببك شجٞببببٚأ ٖ٤و٠حببببُ٘ج سبببب٤ذٍؼُحذ ٝأ حببببٍٛ٤ؿ ٝ ببببكِٗ ض ّٞبببب٘ ع ْببببِٜٔؾ ٕٝو ٌجٍببببٌض ٝ ٍحٌببببٖأ دبببب٤ًجٍطُج طببببُٓٔج سٓىه ٢ببببك طٌُج شحببببذح ٕٝو سببببِٔؾٌجٌٍض حٜضجًببببذ ٕيئ جٞطُج شحببببلِطهُٔجٝ شحببببػٞ٘طُٔج ًٙببببٛ ٖ٤ببببذ نببببك ببَغٝأ ُن ىٛحببٖ ٝ ٍببرًأ َبب٤ُو ٠ببِػ وٞببؾٝ ّحببظٗ ١ٍببٓ٣ ١ًببُج نببكٝ َىببػجٞه ٍٞببٚأٝ سببطذحغ ٝ سبببٌٔكٓ حبببًٔ ٌ٘ٔ٣ حببب٘ ىجٌوئ َبببِهُج غبببهجُٞج ٚببب٤ك ج وٍبببؿٔذ ١٤بببٓذ ٍ٬طبببن ٬ػبببٔك جيئ ٍحبببه ىبببقأ : ( خحبببرُج نبببـِٓ ) بببُ٣ ٌِى ى بببَٓ ٖ َ٣ غٔبببٓ ًٙبببٛ بببّٗأ ٚ ٍبببّ٤ؿ سـ٤بببٚ سبببٌُِٔج ( نبببِـٓ ) ٢ببببك دبببب٤ضٍض حببببٜكٍٝق أببببطنأٝ ٕئٝ ٍحببببه َببببل٠ : ( ُصذٍببببٖ سببببًٜحلُج ) ٣ ببببَق٬ ببببّٗأ ٚ َٔؼطببببْج سببببًِٔ ٍبببب٤ؿ سرببببْح٘ٓ سببببُ٫ىُِ ٠ببببِػ َببببؼلُج ّٔببببُٓٔج ٠ وجٍببببُٔج ٍبببب٤ؿ ٬ببببؼك ٝأ زحٔبببُٓٔج سبببٌُِٔج ٠بببِػ دبببْح٘ٓ ك ًبببث٘٤ك ُٗ ببب ِك ّّ ٝهحببب٘طُج ٖ٤بببذ بببَكٍ٠ ٢ سبببِٔؿُج بببّٗأٝ ٚ ٕحبببً ٢بببـر٘٣ ٕأ ٍٞبببو٣ : ( ُصذٍبببٖ ٍ٤بببٛؼُج ) أ ٝ ( ُصبببًِأ سبببًٜحلُج ) ٝ حبببٔ٘٤ق نبببط٘٣ ىبببقأ ٢ببببك ٚببببِقجٍٓ ٠ببببُٝ٧ج ٢ببببك ج ٫ خحببببٓطً ١ٞببببـُِج شحببببٌِٔذ سٌذحببببٗطٓ ٕٝو حٜؼببببٞٝ ٢ببببك حبببٜٗحٌٓ فٍبببؼٗ سببب٤ػرؼذ دببب٤ًٍطُج ٝ وحبببٓك ّحبببظُ٘ج ١ٞبببـُِج ١ًبببُج دبببؿ٣ ٚببب٤ِػ ٕأ ٕٞبببٌ٣ حبببٔذٌ ْبببٜلٗ ٙىبببٛه ٝ ٖبببٌُ ّّبببكٗ ذ ٌٜحبببؼط ّحبببظُِ٘ ١ٞبببـُِج ٝ َبببِن وٞبببؾٞٓ ك َّبببٌ جًبببٛ ٍّىبببب٣ ٠ببببِػ وٞببببؾٝ ّحببببظٗ ض ١ٍببببٓ ٚبببب٤ِػ سببببـُِج ٝ ١ًببببُج ٚببببكٍؼ٣ حببببٛؤح٘ذأ ٚببببٗٞظق٬٣ٝ ٕٞببببٌٔطك٣ٝ ٚبببب٤ُئ حببببٔ٤ك فٍببببؼ٣ ىببببػجٞوذ ّحببببظُ٘ج ١ٞببببـُِج ٝ ٢ضٞببببُٛج ٝ ٢كٍببببُٛج ٝ ١ٞبببكُ٘ج ٝ ٢ُ٫ىبببُج ٝ ٢ذِٞبببْ٧ج ٝ ٢ذحبببطٌُج ٝ قو٘بببْ َّبببً سبببْجٌو ءجَئ ٠بببِػ حبببٜ٘ٓ ّىببببق حٛ ِّ٤رٓ بببب٘ ٖ٤ عٞببببُٞٞٔج ذ ٕحبببب٤ر حببببٜط٤ٔٛأ ٝ حببببٍٛغأ ٢ببببك ٫ج خحببببٓطً ١ٞببببـُِج حببببك٣ِٞض ٠بببب٘ؼُٔج دبببب٣ٍوطُ ّحببببظُِ٘ ١ٞببببـُِج ٝ ّٕأ ًًٍببببُحذ ٍ٣ىببببؾ ىحبببب٘ٛ ش٫٫و أ ٍٟببببن ّحببببظُِ٘ ببببٓ٤ُ ص َعٞببببٞٞٓ ح٘ػ٣ىببببق َببببػٓ : ّحببببظُ٘ج ٢ببببْح٤ُٓج ٝ ٢ػحببببٔطؾ٫ج ٝ ٢لببببِٓلُج َببببذ ١ًبببُج ّٜٔ٣ حببب٘ بببٛ ٞ ُج ّحبببظ٘ ١ٞبببـُِج بببُج ١ً ٚببب٘ػ ع٣ىبببكُج ١ٍبببؿ٣ ٝ ٢بببٌُ ْبببٜلٗ ّٞبببظ٘ٓ ١ٞببببـُِج ٖببببٓ ٝ سببببٜؾ ٍببببظٗ ءحببببِٔؼُج ٝ حػ٣ىببببق حٔ٣ىببببه ببببّٓأطِ٘ك َ حببببٓ ٍحببببه ( ١و ٍ٤ببببْْٞ ) ٝ ( ىبببببرػ ٍٛحبببببوُج ٢ٗحبببببؾٍؿُج ) ٚبببببُٞق وٌٝ ٢بببببك خحبببببطً حكٓ شجٍبببببٞ ٢بببببك شح٤ٗحبببببُِٓج سبببٓحؼُج ٚرقحبببُٛ ( : ١و ٍ٤بببْْٞ ) ٢بببك ٚبببطٔؾٍض ٣ ٍٞبببو : ئ" ٕ ّحبببظُّ٘ج ّ١ٞبببـُِّج بببٛ ٞ َُبببٌ٤ُٜج ّحببببؼُج أ ٝ ءحببببِ٘رُج ١ًببببُج ُؼٌىبببب٘ض َصببببكض ٚببببِضح٤ًِّ ُشحبببب٤تُؿُج أ ٝ ٍببببٚح٘ؼُج أ ٝ ٍِٛجٞببببّظُج
سبببّ٣ٞـُِّج ٚبببٓ٬ً جًبببٛ ِحبببْأ بببذ زٌٜٞبببُٗٔج ٚبببط٣ٍظُ٘ ـ ُج( سببب٣ٍظ٘ سببب٣ٞ٤٘رُج ٢بببطُج ) بببُٛوحلٓ ح ببببظُ٘ج ٍ ئ ٠ببببُ سببببـُِج حٜلببببٚٞذ حببببٓحظٗ ٖببببٓ ش٫٫ىببببُج أ ٝ شحببببٓ٬ؼُج سبببب٣ٞـُِج ١ذجٍببببطضٝ ًِٙبببٛ ش٫٫ىبببُج ٝ ُشحبببٓ٬ؼُج حبببٔ٤ك حبببَٜ٘٤ذ ؽ٤بببَٓ٘ذ ْبببٌٔكٓ ٝ شحبببه٬ػ سبببََّٔظ٘ٓ ٝ ٫ ءُبببؿطَ٣ حببببٜ٤ك ٖػٍببببٛ٘ػ ٙ ٍِبببب٤ؿ َببببنجو جًببببٛ ّحببببظُ٘ج ٝ ٕئ ؼٍببببن ٍببببٛ٘ػ ٖببببٓ جًببببٛ ِؽ٤ببببُّٓ٘ج غ ِٓحببببؿُج ْببببٌكُٔج ببببُٔج ْظ٘ ىببببَول٣ ٚببببَطَٔ٤ه ٝ َثببببٟ٣ ٛأ ّٔ ّ٤ ٚببببط ٝ ّٚرببببٖ سببببه٬ػ َّببببً ٍببببٛ٘ػ ٢هحبببرذ ٍبببٚح٘ؼُج زوٞبببؾُٞٔج َبببنجو ّحبببظُ٘ج ١ٞبببـُِج سبببؼهٍذ ؽٍٗطبببُٗج عببب٤ق قبببهٞطض سبببٔ٤ه َّببببً سبببؼطه ٖببببٓ شحبببؼطه طببببُٗج ؽٍٗ ٠بببِػ ٞٓ ج حببببٜؼه ٢بببطُج حببببِّٜطكض ٠بببِػ سببببؼهٌ ؽٍٗطُٗج ." 8 ٚػ٣ىق جًٛ ّط٣ ّ٬ً غٓ نل : ّكٞطض ٫ ُ ٍ سٌِِٔ ٠٘ؼٓ ٫ئ ٢ك مح٤ُٓج . 9 ّٔٛأ ٖبببٔك بببّ٤ حبببظُ٘ج جًبببٛ س ذ ٚبببط٤ٗحٌٓئ ٢بببٛ ّ عجىبببذا شحبببه٬ؼُج ٌَبببُٗج شحبببلِطهٓ ٖ٤بببذ ٝ صبببببٗحً سبببببـُ سببببب٣أ ٢بببببك ٠ببببب٘ؼُٔج ٖبببببٓ سٌربببببٖ سببببب٤ذٍؼُج ٬ػبببببٔك سببببب٤ظلُِج شحبببببلِطهُٔج سبببب٣ٞ٘ؼُٔجٝ ٝ سببببـُِج سببببؼ٤ر٠ ٖببببٓ ًٙببببٛ حببببٜٗ٧ سٌرببببٖ ٝأ سببببٓٞظ٘ٓ سببببو٤هو سببببٔ٤ه ٫ ٌُّٞٔ حبببٜضحٗ ٝ حٍٛبببٚح٘ػ ١أ حبببٜ٘٤ذ حبببٔ٤ك سبببٔتحوُج شحبببه٬ؼُحذ ٫ئ : ٖبببٌٔ٣ ٫ ّىبببػ جوٍبببلٓ ِش شحببببٗح٤ً سببببـُِج سِوطببببٓٓ 10 جًببببُ دببببؿ٣ ٕحبببب٤ذ ٖببببػ ع٣ىببببكُج سببببـُِج ٖببببػ ع٣ىببببكُج ىبببب٘ػ ٝ ٬ؼُج قبببببٚٝ شحبببببه ٢بببببطُج سبببببٔتحوُج زوٞبببببؾُٞٔج بببببطذٌ ص شجوٍبببببلُٔج ٢بببببك سبببببِػٔطُٔج زوىبببؼطُٔج شحبببٔظٗ٧ج ّ٤بببذ حبببًٔ يبببُي ٖ ( ٍ٤بببْْٞ ١و ) ٚبببُٞوذ : ئ" ّٕ َّبببً ٕأ ٢بببـر٘٣ سبببـُ ّْطببب٣ ّٞبببٛض ّٗأ ٠بببِػ حٜلبببٚٝٝ حٌٛ جٍطُٔج ٍبببٚح٘ؼُج ٖبببٓ ّحبببظٗ حبببٜ شح٣ٞطبببُٓٔج ٠بببِػ سبببطذ س٤كٍبببُٛجٝ س٤ضٞبببُٛج سببب٣ٞكُ٘جٝ ّٗأ ٠بببِػ ٫ سببب٤ُ٫ىُجٝ سبببٔتحه شحبببٗح٤ً ٖبببٓ ًْجٍبببض حبببٜ حٜضجًذ ." 11 ٓ ٍٜؼذ ٢لطٌٗ ىذ ح ج ١أٌ ٖٓ ( ٍ٤ْْٞ ١و ) ٝ سـُِج ٍٞق .حٜٓحظٗ 8 ٍ٤ْْٞ ١و خيبؼنا دبَٛبظهنا ٙف دازضبضي )س٘٤ؿػ ع ٔٝحُٗج ع ١وحٍٓوُج فُحٚ( ش س٤ذٍؼُج ٌجو خحطٌُِ شٍٝ٤ذ 1980 ٘ 35 . 9 ىرػ ع سْحٔق ق٤طُِج خنلاذنأ ٕضُنا ،ٙنلاذنأ ٕ٘ضُنا ُٗؼًنا خطارذن مخذي ٠ زٍٛحوُج مٍُٝٗج ٌجو 1 2000 ٘ 33 . 10 ٌح٤ذ ٍٝ٤ؿ خنلاذنا ىهػ ذأ ٕجٞطٗأ سٔؾٍض ٞ شٍٝ٤ذ شجى٣ٞػ شجٌٞٗ٘ٓ ى٣َ ٠ 1 1986 ٘ 31 . 11 خجٞطُج ىرػ ٕحٌٟٓ نا ّمف ٗنإ مخذًنا ٕ٘غهنا جضجنا ذْبُئ خغه ٠ زٍٛحوُج ٢ؿٗحهُج سرطٌٓ 2 1985 ٘ 184 .
٠ببببُئ دًٛببببُ٘ دقحببببٚ سبببب٣ٍظٗ ْظ٘ببببُج ٢ببببك سبببب٤ذٍؼُج ( ىببببرػ ٍٛحببببوُج ٢ٗحببببؾٍؿُج ) ١ٞبببببـُِج ّحببببظُ٘ج ٖببببٓ ٍبببببػًأ ْببببٜلٗ ٢ببببٌُ ٝ ٚببببٓ٤وٗ ءجٌ ٢بببببك ٚببببٗح٤ذ نربببببْ حببببٔذ ( ١و ٍ٤بببْْٞ ) ٍّبببػ ف ٢ٗحبببؾٍؿُج ْظ٘بببُج سبببـُِج ٢بببك ّحبببظُ٘ج ٚبببذ ىبببٛه ١ًبببُج ٚبببّٗأذ " : زٌحبببرػ ٖببببػ سببببه٬ؼُج ٖ٤ببببذ حببببلُ٧ج ٝ ٢ٗحببببؼُٔج ٝ صوببببْح٘ض حببببٜض٫٫و ٝ صببببه٬ض حببببٜ٤ٗحؼٓ ٠ببببِػ ٚببببؾٝ ج ءحببببٟطه َببببوؼُج " . 12 ٝ فحببببٞأ : " ببببّٗأ ٚ ٫ ٖببببٌٔ٣ ٕأ ٕٞببببٌ٣ ٢ببببك ّ٬ببببٌُج ْببببظٗ ٝ ٫ دببب٤ضٍض ٠بببطق نبببِؼ٣ ٚبببٟؼذ ؼربببذ ٝ ٝ ببب٘ر٣ ٠ حٜبببٟؼذ ٠بببِػ ٝبببؼذ ٝ َبببؼؿض ًٙبببٛ ٖبببٓ دربببْ يبببِض " . 13 بببًّأ يبببُي ى ىبببٔقأ ٕببب٣ٌٝو حبببوِؼٓ ٠بببِػ :ٚبببُٞه " ْظ٘بببُج ٙىببب٘ػ بببٛ ٞ ىجٌوئ ٢ٗحبببؼُٔج سببب٣ٞكُ٘ج ٝ سبببٔت٬ُٔج حبببٜ٘٤ذ ٝ ٖ٤بببذ ٢ٗحبببؼُٔج س٤بببٓلُ٘ج ٢بببك ؽبببٓٗ ّ٬بببٌُج ٝ ٚبببر٤ًٍض أ ٝ ٠ببببب٘ؼٔذ بببببٍٛن ٞ ىجٌوئ ٢ٗحبببببؼُٔج سببببب٣ٞكُ٘ج ٝ ج ٍ٬ـطبببببْ جًبببببٛ ىجٌو٩ج ٢بببببك ٖبببببٓق ٫ج ٌحببب٤طن ٝ ق٤ُأبببطُج " . 14 ٝ ق٤ُأبببطُج حبببًٔ حبببًٍٗي بببٛ ٞ ّحبببظُ٘ج ٝ ٚبببٗأ ٫ ٕٞبببٌ٣ ج حببب٤٠حرطػ َبببذ ٕٞببببٌ٣ دببببٓق ّحببببظٗ ّ٘حببببن ٝ نببببٓٗ ّ٤ببببؼٓ ٖ ٬ػببببٔك ٢ببببك ١ببببٓذأ دبببب٤ًٍض ١ٞببببـُ ٕٝو دبب٤ًٍطُج ٢ببهجٍُج أ ٝ ٢ببؿ٬رُج ّ٘حببن ّحببظٗ حببُ٘ )ٚببذ ٍٞببؼلٓ ف َببػحك فَببؼك ( ١ًببُجٝ ٚبببوكٞذ دبببؿ٣ ٕأ ٌىبببٛط٣ َبببؼلُج َبببػحلُج ٝ ٍٞبببؼلُٔج ٝ ّىبببؼ٣ َبببؼلُج حبببً ٌُٔ ّٞ ٕ ٢بببٓ٤تٍُج ٚببب٤ك ٝ َببب٤ه ٕأبببذ َبببؼلُج دبببطه سبببِٔؿُج ببب٣ ٚبببٗ٧ ٌْكط ٖبببٓ سببب٤قحُ٘ج سببب٤ر٤ًٍطُج ٝ سببب٤ُ٫ىُج ٠بببِػ ٍتحبببْ ُج شحبببٌٗٞٔ ٍٟبببن٧ج ٢بببك ٍٜبببـذ دببب٤ًٍطُج زوحبببكئ ٠ببب٘ؼٓ ّ٤بببؼٓ ٖ ْبببٜلٗ حبببٔٓ نربببْ ٖبببٓ حبببٜٔٓ٬ً ٕأ ىبببٛوُج ّحبببظُ٘حذ ١ٞبببـُِج ٞبببٛ ٖبببػ زٌحبببرػ قببب٤ ٞض شجوٍبببلُٔج سبببب٣ٞـُِج ٝ ج حٜٓجىهطببببْ ٢ببببك دببببُجٞه دبببب٤ًجٍطُج سبببب٣ٞـُِج زوىببببكُٔج ٖػٍبببب٤رؼطُِ ٢ٗحببببؼُٔج س٣ٌٍلُج زوٞٛؤُج ٢طُج ٢ٛ ٢ك ًُٖٛج . ٍٞببببوُج ٖببببٌٔ٣ ٚببببّٗأ سببببؿ٤طٗ سببببـُِج ٢ضأببببض َببببػحلض ٢ٗحببببؼُٔج سبببب٤ٔؿؼُٔج ٝ سبببب٤ل٤ ُٞج بببلُِٔ شجوٍ ٢بببك دببب٤ًجٍطُج سببب٣ٞـُِج ٝ ْظ٘ببب٣ ٝ دبببضٍ٣ دبببٓق ّحبببظٗ ٞبببٛ ١ًبببُج ُج إبببٓٔ ٝ ٍ ٖبببػ شحبببه٬ؼُج ٝ َبببؼؾ ٫ج ببب٠حرضٌ شح ٖ٤بببذ شحبببٌُٗٞٔج ٝ ءجُبببؾ٧ج ٢بببك دببب٤ًٍض ىبببقجٝ أ ٝ ٢بببك دببب٤ًجٍض زوىبببؼطٓ ٢بببٌُ نبببوكط٣ سببب٣حؿ س٤ِبببٚجٞطُج ٝ سببب٤ٓ٬ٌُج ُجٝ ء٢بببٗ ١ًبببُج دبببؿ٣ 12 ٢ٗحؾٍؿُج سبزػلإا مئلاد نٗٓو سُحٍُْج سْٓإٓ ٞ٘٣َ ٠ِػ ع ن٤وكض 2005 ٘ 383 . 13 ٘ نذحُٓج ٌىُٛٔج 383 . 14 ٕ٣ٌٝو ىٔقأ ثازتنأ حزطبؼًنا ٍٛث ةٕهطلاا ٙف خطارد د٣ٍؿٌجو زٍٛحوُج 1988 ٘ 98 .
ٕأ ًًٍبببٗ ٙ حبببٜ٘ٛ بببٛ ٞ ٕأ حبببٓ سبببـُِ ١ٞبببـُِج ّحبببظُ٘ج ٢بببك حبببٓ غبببٔطؿٓ ٝ حبببٓ زٍبببطك ُببب٤ٔط٣ سبببـُِج ًٙبببٛ ٢بببك زىتحبببُٓج سبببـُِج حبببلُأ ٍ٬بببن ٖبببٓ ٢ٗحبببؼُٔج ٖبببػ ٍببب٤رؼطُِ ّحبببظ٘ذ ٝ جًبببٛ غببببٔطؿُٔج ٝ زٍببببطلُج ًٙببببٛ ُِج ٕ٧ بببب٘تحً سببببـ س بببب٤ق س ٍبببب٤٤ـطُج ٍٜببببؼٓ ٢ببببك ظىببببكطضٝ ْ٤ٛحبببلٓ ٍببب٤ـطضٝ ٢بببٖ٬طضٝ حٍٛبببٚح٘ػٝ حبببٜضجوٍلٓ سببب٘٤ؼٓ شجٌحبببرػ ٢بببك حبببٜر٤ًجٍض ْبببغ سوذحبببُٓج شجٍببب٤ـطُٔج سبببؿ٤طٗ ٧ ١ٞبببـُِج ّحبببظُ٘ج ٕ ٚبببض٫حق ٢بببك ذ ُببب٤ٔط٣ ُح ٍببب٤رؼطُِ ّحبببظ٘ حبببؼُٔج ٖبببػ زىتحبببُٓج سبببـُِج حبببلُأ ٍ٬بببن ٖبببٓ ٢ٗ َدببب٤ًجٍض ٢بببك سببب٣ٞـُ ج ٢بببطُ ٢بببٛ ّْبببٛ ىُج ج ٌِ ُ ٬ حٜ٤ِػ ء٫ٞطْ ٝ زوىؼطُٔج ٚضجٌجٞق ٢ك حٜٓجىهطْج سػٞ٘طُٔج . 2.1 . خَٛبظهنا دبضهطظًنا ٍٛث خٕٚغهنا تٛكازتنا ١ٞبببـُِج ّحبببظُ٘ج ٖبببػ ح٘غىبببكض نربببْ حبببٔ٤ك ٝ ِّؿض ٕحبببٌٓ ٚببب٤ ٞبببٛ ١ًبببُج دببب٤ًجٍطُج سببب٣ٞـُِج ٝ ض ٢بببٍٓٛ ءحببب٘رً سبببـُِج ٕأبببذ يبببُي ْبببِؼٗ ّٞبببٌط بببُضىػحه ٕ شحبببٔ٤ٗٞلُج ٖبببٓ ٚ ْبببغ سببببب٣ٞـُِج شجٞبببببٚ٧ج ْبببببغ شجوٍبببببلُٔج ٝ ؼٌىببببب٘ض سببببب٤٘ذ٧ج ٝ شحوطبببببُٗٔج ْبببببغ َبببببٔؿُج ٝ دببببب٤ًجٍطُج ْبببببغ مح٤بببببُٓج ٝ شجٌحبببببرؼُج ٝ ُج ٖ٤بببببذ نبببببت٬ؼُج ٌَّٞٔ شحبببببٗ ٢ٗحبببببؼُٔج ْبببببغ ٝ ش٫٫ىبببُج ٝ ٠بببُئ ٍٞبببُٚٞج سببب٣حُٜ٘حذ ض ٢بببطُج زىبببػحوُج ٌّكط حبببٜٔ ٝ ٢بببٛ : َّبببٌُ ٍحبببوٓ ّحبببوٓ أ ٝ ٌّؼُحبببذ ٕئٝ سببب٣ٞـُِج دببب٤ًجٍطُج فِطبببٛٓ ٍّبببُٜج جًبببٛ ٖبببٓ ٢بببْحْأ ٕٞبببٌٓ ٝ بببُٜ ًٙ ج دببب٤ًجٍطُ ٍٟبببنأ شحبببكوجٍٓ َبببػٓ : سبببِٔؿُج ٝ َع٣ىبببكُج زٌٍٝبببُٟج ٖبببٓ ٍٟبببٗ ّ٬بببٌُج حببببٜ٘ػ ٝ حببببٜل٣ٍؼض ٝ ٚرببببُٗج ٚببببؾٝ ٕحبببب٤ذ ٝ ٫ج حببببٜ٘٤ذ ف٬طببببن ٝ ١ٞببببـُِج دبببب٤ًٍطُج ٖ٤ببببذ ٚلببببٚٞذ ي ٝ ء٢ببببُٗج ّببببلٗ ٕٞببببٌض وحببببٌض زى٣ىببببٖ سببببه٬ػ ٝ ءحٓىببببوُج ءجٌ٥ جٍببببظٗ ٖببببٌُ ٝ حببببُٜٞق ٖ٤غىببببكُٔج ٝ ّٔٛ٧ حببببٗح٤ذ ّ٤ بببب٣حـُج نبببب٤وكض ٢ببببك حببببٜط س٤ِببببٚجٞطُج س ٢ببببك ءجٞببببْ ع٣ىببببكُج ٝ ٌجٞببببكُج أ ٝ أ شحببببذحطٌُج ٝ ّٜٔ٣ شح٤ؼٔببببُٓج بببب٘ ٢ ٖببببٓ ء٢ببببٗذ حببببٜ٤ِػ فٞببببهُٞج َ٤بببٛلطُج ٝ أ ٕ ٗ ىبببر أ ٍطُج فِطبببٛٔذ حبببٜ٘ٓ وٌجٝ ٚبببٌُٗٞ دببب٤ً ج عٞبببُٞٞٔج ٕجٞببب٘ػ ٢بببك ًٙببببٛ ح٘طببببْجٌو ٌٞببببكٓ ٚببببٗأٝ ببببٛ عبببب٤ق ٞ جٍبببب٤ػً ّىهطببببٓ٣ سبببب٣ٞـُِج شحببببْجٌىُج ٢ببببك .سػ٣ىكُج
1.2.1 . تٛكزتنا بببٛ :سبببـُ ٞ ٓ ج ٌىبببٛ َبببؼلُ ( ٌَ بببًَّ َد ) ٝ ٍّىببب٣ ٌىبببُٛٔج جوٍبببؿٓ ظىبببكُج ٠بببِػ ٖبببٓ ُٖٓبببُج حبببًٔ ٞبببٛ ّٞبببِؼٓ ٌَ" :خٍبببؼُج ٕحبببُٓ ٢بببك ءحبببؾ بببًَّ َد بببَُّٗج ٚبببَٟؼَذ َغبببَٞٝ َء٢ َذ ٠بببِػ ٝبببؼ ٌَ ٞبببٜك َدبببًَجٍَضٝ َدبببًٍََّض ىبببَهٝ ٍَُٓٝ دببب٤ً بببًَّ ًَْجٍبببَضٝ خحكبببُّٓج َدبببًَجٍَض د َذ ٌحببببٚ ببببَٟؼ ببببَك ٚ َمٞ َذ ٝببببؼ ٝ ... ج ٕٞببببٌ٣ دبببب٤ًٍطُج ُِ حٔببببْ ."ِدببببًٍَُٔ 15 ٝ حببببٓأ ٢ببببك ١٤ببكُٔج : ءحببؿك " حبب ر٤ًٍض ٚببَرًَّ ٌَ ١أ : َدببًَجٍَضٝ َدببًَّ ٍََطك ٝببؼذ ٠ببِػ ٚببَٟؼذ غببَٞٝ " . 16 :١٤ببببُْٞج ٢ببببكٝ " ٌّٞٓ ٖببببٓ ء٢ببببُٗج ق٤ُأببببض ٢بببب٘ؼ٣ دبببب٤ًٍطُج ٚببببِذحو٣ٝ سط٤ببببٓرُج ٚببببضحٗ َببب٤ِكطُج ." 17 ٣ وحبببٌ ٝ دببب٤ًٍطُج بببًٍُّٔج حبببُٜٔ د ٠ببب٘ؼُٔج ّبببلٗ سببب٤قحُ٘ج ًٙبببٛ ٖبببٓ ىبببؿٗ حبببًٔ ٠لطبببٛٓ ىببب٘ػ يبببُي ـُج ٚبببُٞوذ دبببًٍُِٔ ٚبببل٣ٍؼض ٢بببك ٢ببب٘٤٣٬ : بببًٍُّٔج" بببُّإٓ ٍٞبببه د ق "سبببٛهحٗ ٝأ سبببٓحض صبببٗحً ءجٞبببْ زىبببتحلُ ٍبببػًأ ٝأ ٖ٤بببطًِٔ ٖبببٓ . 18 ٝ ٍببب٤ػً ٢بببك وٌٝ عببب٤ق ٍ٣ د٤ًٍطُج فِطٛٓ دطٌُج ٖٓ وج .ٌّؼُحذٝ دًٍُٔج ٚذ ٝ ج ٢بببك حبببٓأ بببكُ٘ج ءحبببِٔػ ـ٬طبببٚ ٞ ٍّبببؼ٤ك دببب٤ًٍطُج ف : " ج ٚبببٗأذ ٖ٤بببطًِٔ عحبببٔطؾ أ ٝ شجي سبببب٣ٞ٘ؼٓ سببببه٬ؼُ ٍببببػًأ ٢ببببظلُ ٍ٤غأببببض 19 ٢بببب٘ؼ٣ وٍببببلُٔج َببببذحو٣ حببببٓ ٝ أ فرببببٚ بببِْ سببب٤ر٤ًٍطُج ٚبببطث٤ُٜ حبببٜذ فٍبببؼ٣ سبببٚحن سٔ ٝ سببب٣ٞكٗ سبببل٤ ٝ ١وإببب٣ ٝ ٍطُج جًبببٜذ دببب٤ً :َٔبببببٗ٣ ٠ببببب٘ؼُٔج سبببببِٔؿُج ٝ سبببببِٔؿُج ٚربببببٖ ٝ فحبببببُٟٔج ٝ ٚببببب٤ُئ فحبببببُٟٔج ٝ ٚ٤ربببببُٗج فحببببُٟٔحذ ٝ ٍَبببب٤ؿ يببببُي " 20 ٝ ّ٬ببببٌُج شحببببٌٗٞٓ ٖببببٓ ًٙببببٛ سببببـُِجٝ ببببٖ حٜٗأ ؽحببببٛٓ ٤ًٍض شجي حبببببلُأ ٖبببببٓ ٢بببببر أ سببببب٣ؤٌ ٍبببببرؼض ٕحبببببؼٓ ٝ َزٍبببببٌك ِىبببببرٓ حٜػ ٝ َض بببببَرط ُغ أ َد٤ُحبببببْ 15 ٌٞظ٘ٓ ٖذج ةزؼنا ٌبظن زوحٓ : ؼ )دًٌ( 3 ٘ 1714 . 16 ١وحذ ٍَٝ٤لُج ، ظٛضًنا صٕيبمنا ؼ 1 ٘ 91 . 17 ،ظٛطٕنا ىزؼًنا ٖ٤لُإُٔج ٖٓ سػٞٔؿٓ : ( ٠لطٛٓ ْ٤ٛجٍذئ شح٣ُُج ىٔقأ ٌوحوُج ىرػ ىٓحق ٌحؿُ٘ج ع سرطٌٓ ) ٠ س٤ُٝىُج مٍُٝٗج 4 2004 ؼ 1 ٘ 368 . 18 ٢٘٣٬ـُج ٠لطٛٓ بر خٛثزؼنا صٔرذنا غي س٣ٍٛؼُج سؼرطُٔج ٠ 8 1994 ٘ 10 . 19 ى٤ؼُج ع سٔ٤ضٌ لاا خهًزهن خٕٚضُنا طبًَلأا ، خًٛط ٠.و ٍتجُؿُج سؼٓحؾ ٙجٌٞطًو سقٍٝ٠أ 1985 ٘ 37 . 20 ع ُّٞو خٛثزؼنا خغهنا ٙف خًٛطلاا تٛكازتنا ٙف خٚربجخلإا حذئبفنا .و ٍتجُؿُج سؼٓحؾ ٍ٤طٓؾحٓ سُحٌْ ٠ 2003 ٘ 45 .
