Adli T›p Bülteni
2005-2009 YILLARI ARASINDA VAN A‹LE MAHKEMES‹’NDE
GÖRÜLEN BOfiANMA DAVALARINDA KADINA YÖNEL‹K
fi‹DDET OLGULARININ ‹NCELENMES‹
A study on cases involving violence against women among divorce suits tried in the
family court of Van province between 2005-2009
Muhammet CAN
1, Tu¤rul ERBAYDAR
2, Tamer ED‹RNE
3, Sabahat ÖLÇER
4Can M, Erbaydar T, Edirne T, Ölçer S. 2005-2009 y›llar› aras›nda Van aile mahkemesi’nde görülen boflanma davalar›nda kad›na yönelik fliddet olgular›n›n incelenmesi. Adli T›p Bülteni 2010;15(1):21-26
1Bal›kesir Üniversitesi T›p Fakültesi Adli T›p Anabilim Dal› 2Ankara Üniversitesi T›p Fakültesi Halk Sa¤l›¤› Anabilim Dal›
3Yüzüncü Y›l Üniversitesi T›p Fakültesi Aile Hekimli¤i Anabilim Dal› 4Van ‹l Sosyal Hizmetler Müdürlü¤ü
Gelifl tarihi: 27.05.2009 Kabul tarihi: 12.01.2011
ÖZET SUMMARY
Kad›na yönelik fliddet kad›nlar›n fiziksel, duygusal sa¤l›klar› ve sosyal statüleri üzerindeki olumsuz etkileri ile önemli bir halk sa¤l›¤› sorunu oldu¤u gibi adli ve insan haklar› ile ilgili bo-yutlar› ile de bir adli t›p sorunudur. Bu çal›flmada, Van ilinde 2005- 2009 döneminde boflanma davalar›nda efl fliddeti olgular›-n›n saptanmas› ve özelliklerinin tan›mlanmas› amaçlanm›flt›r.
Van Aile Mahkemesi’nde 2005-2009 döneminde sonuçlanm›fl boflanma davalar›n› incelemek üzere mahkeme arflivindeki da-va dosyalar› ve dada-va kay›t defterlerindeki bilgiler taranarak, içe-ri¤inde fliddet unsurunun yer ald›¤› 193 dosya incelenmifl ve bo-flanma davalar›ndan koruma karar› ile sonuçlananlar tespit edil-mifltir. 193 dosya içinde, kad›nlar›n ortalama yafl› 31,39 (±8,46), ailenin çocuk say›s› 2,07 (±1,82), resmi nikahl› olarak evlilik süresi 9,27 y›l (±8,36 y›l) olarak tespit edildi. fiiddet un-suru yer alan dosyalarda adli / t›bbi raporlar›n bulunma oran›-n›n ortalama %19,2 oldu¤u, tüm boflanma dosyalar›nda 4320 say›l› yasa gere¤i koruma karar› al›nma oran›n›n ise her y›l dü-zenli olarak artt›¤› ve ortalama %15,5 oldu¤u saptand›.
Boflanma davalar›nda ve her türlü aile içi fliddet olgusunda mahkeme kay›tlar›n›n ve t›bbi raporlama ifllemlerinin standar-dize edilmesi gereklidir. 4320 say›l› yasan›n etkin kullan›lmas› için, hakim, savc› ve avukatlar›n bilgilendirilmelerine yönelik çal›flmalar ve mahkemeler, sosyal hizmet örgütlenmesi, adli t›p birimleri ve hastane acil birimleri aras›nda koordinasyonun iyi-lefltirilmesi yararl› olacakt›r.
Anahtar kelimeler:Aile mahkemesi, boflanma, kad›na yö-nelik fliddet, aile içi fliddet
While violence against women is an important public health problem with its negative impacts over physical and emotional health of women alongside ruining their social statuses, it is also considered as a field of forensic medicine which covers the judicial and human rights aspects of the problem. In the present study, we aimed to determine cases involving violence against women committed by their husbands and identify their characteristics among divorce suits tried between 2005-2009 in Van province,.
By reviewing the files and records of divorce cases in the court archive which had been finalized between 2005-2009, we found and analyzed 193 cases involving violence and determined the ones that ended with an order of protection for the abused. Among those 193 cases, mean value for age of women was 31,39 (±8,46), number of children was 2,07 (±1,82), and official duration of marriage was 9,27 years (±8,36 years). As the mean rate of forensic/medical report presence in the files involving violence was 19,2%, the rate of issuing protection order in coordinance with Law No. 4320 was found to increase at a steady pace each year and determined to exhibit a mean rate of 15,5%.
Court records and medical reporting procedures should be standardized for divorce suits and all cases of domestic violence. Informing and instructing judges, attorneys, and lawyers along with amelioration of the coordination among courts, social services network, forensic medicine units, and hospital
emergency departments, should contribute in more efficient execution of Law No. 4320.
Key words:Family court, divorce, violence against women, domestic violence
G‹R‹fi
‹nsan haklar› ve temel özgürlükler ba¤lam›nda de¤er-lendirildi¤inde kiflilere yönelik her türlü ayr›mc›l›k ka-bul edilmezdir ve bunun önüne geçilmesi gereklidir. Ka-d›na yönelik ayr›mc›l›k, bu ba¤lamda yayg›nl›¤›, derinli-¤i ve sonuçlar› aç›s›ndan özel bir öneme sahiptir. Bu du-rum kad›nlar›n ekonomik, sosyal ve kültürel yaflama er-keklerle ayn› oranda kat›l›m›n› engellemekte, kad›n›n in-san haklar›n› tehdit etmekte, özgür ve eflit yaflama flans›-n› elinden almaktad›r (1).
Kad›na yönelik fliddet dünyada yayg›n olarak görülen ve her ülkede karfl›lafl›lan bir olgudur. Yap›lan çal›flma-lar, dünyada her üç kad›ndan en az birinin dövülmüfl, cinsel iliflkiye zorlanm›fl ya da baflka flekilde istismar edil-di¤ini göstermektedir (2,3). Araflt›rmalar, 1970’lerden bu yana yaralama ve ölümle sonuçlanan partner fliddetiyle iliflkili olarak önemli art›fllar oldu¤u görülmektedir (4).
Kad›na yönelik efl fliddeti sadece kad›n›n evli oldu¤u ki-fliyi de¤il birlikte yaflad›¤› veya ayr›ld›¤› eflini kapsayan bir olgudur. Türkiye genelinde kad›nlar›n %42’si yafla-m›n›n herhangi bir döneminde fiziksel veya cinsel fliddet görmüfltür ve bu oran Van’›n da aralar›nda yer ald›¤› Do-¤u Anadolu’nun orta kesimindeki illerde ortalama %51,5 düzeyindedir (5). Medeni durumu belirtilen fliddet gören olgular›n %84,4’ü resmi nikahl› eflinden, %6,5’i beraber yaflad›¤› kifliden, %5,5’i imam nikahl› eflinden ve %3,5’i de bofland›¤› eflinden fiziksel fliddet görmüfltür (6).
Kad›na yönelik fliddet kad›nlar›n fiziksel, duygusal sa¤-l›klar› ve sosyal statüleri üzerindeki olumsuz etkileri (7-11) ile önemli bir halk sa¤l›¤› sorunu oldu¤u gibi adli ve insan haklar› ile ilgili boyutlar› ile bir adli t›p sorunudur (12). Bu noktada hem halk sa¤l›¤› boyutuyla fliddeti ön-leyici ve kad›n› destekön-leyici çal›flmalar yap›lmas›; hem de fliddetin bir suç olmas› yönünden konuya adli boyutuyla yaklafl›lmas› ve müdahale edilmesi gereklidir (13).
Türkiye’de 1998 y›l›nda yürürlü¤e giren ve 2007 y›l›n-da kapsam› geniflletilerek güçlendirilen 4320 say›l› yasa gere¤i aile içinde fliddet gören kad›nlar›n kendi yaflad›k-lar› evde koruma alt›na al›nmas› ve fliddet uygulayan›n evden uzaklaflt›r›lmas› ilkesi uygulamaya geçirilmifl ve bu konuda Aile Mahkemeleri yetkili k›l›nm›flt›r (14).
Bu çal›flmada, Van ilinde Aile Mahkemesi’nin kuruldu-¤u 2005 y›l›ndan bu güne boflanma davalar›nda efl flidde-ti olgular›n›n ne ölçüde yer ald›¤›, bu olgular›n t›bbi aç›-dan ne ölçüde raporland›¤› ve ilgili yasalar›n öngördü¤ü koruma kararlar›n›n ne s›kl›kta al›nd›¤›n› belirlemek amaçlanm›flt›r.
GEREÇ VE YÖNTEM
Van Aile Mahkemesi’nde May›s 2005-Nisan 2009 y›lla-r› aras›nda görülen ve sonuçlanm›fl davalay›lla-r›n incelenmesi için iki farkl› veri kayna¤›ndan yararlan›ld›. Mahkeme baflkanl›¤›ndan al›nan izin çerçevesinde, mahkeme arfli-vinde yer alan dava dosyalar› tek tek taranarak, içeri¤inde fliddet unsurunun yer ald›¤› dosyalar belirlendi. Kad›na yönelik fliddet olgular›n› saptamada, kad›n›n mahkemede-ki ifadesi, t›bbi raporu, polis tutana¤› ve aile mahkemele-rine ba¤l› çal›flan sosyal hizmet uzmanlar› veya sosyolog-lar›n bilirkifli raporlar› dikkate al›nd›. fiiddet unsuru sap-tanan dosyalardan kad›nlar›n demografik özellikleri ve adli ve t›bbi raporlar›n varl›¤› ile ilgili veriler topland›. Ayr›ca mahkemeye yans›yan tüm davalar›n ve sonuçlar›-n›n kaydedildi¤i kay›t defterlerinde ayn› döneme ait dava kay›tlar› taranarak tüm davalar içinde boflanma davalar›-n›n ve koruma karar› al›nan davalar›n say›s› belirlendi.
Kay›tlar›n incelenmesinde birisi bu araflt›rman›n ya-zarlar›ndan adli t›p uzman› ve ikisi sosyal hizmet uzma-n› olmak üzere toplam üç kifli görev ald›. Bu kifliler hem mesleki ilkeleri gere¤i hem de mahkemenin koydu¤u k›-s›tlamalara ba¤l› olarak verilerin gizlili¤i konusunda en üst düzeyde özenli davrand›lar. Veri toplama s›ras›nda dosyalarda yer alan isim, adres ve kiflileri iflaret etme ola-s›l›¤› bulunan bilgiler hiçbir flekilde kayda geçirilmedi.
Veriler standart formlara ifllenerek topland›ktan sonra bilgisayar ortam›na SPSS program› yard›m› ile aktar›ld› ve analiz edildi. Analizde kay›tlardan elde edilen bilgile-rin y›llara göre yüzde da¤›l›mlar› hesapland› ve incelendi.
BULGULAR
May›s 2005-Nisan 2009 y›llar› aras›nda Van Aile Mah-kemesi’nde görülen 1666 dava dosyas› içinde boflanma davas› için baflvuranlar›n say›s› 898 (%53,9) olarak bulun-du. Boflanma dava dosyalar› aras›nda kad›na yönelik flid-det unsuru bulunan dosyalar›n say›s› ise 193 (%21,5) ola-rak bulundu.
193 dosya içinde kad›nlar›n ortalama yafl› 31,39 (±8,46), ailenin çocuk say›s› 2,07 (±1,82), resmi nikahl›
olarak evlilik süresi 9,27 y›l (±8,36 y›l) olarak tespit edil-di. Kad›nlar›n e¤itim durumlar› incelendi¤inde, 60’›n›n (%31,1) hiçbir e¤itiminin olmad›¤›, 22’sinin (%11,4) il-kö¤retim, 18’inin (%9,4) lise ve üniversite, 93’ünün (%48,2) ise bilinemedi¤i saptand›. Do¤um yerleri aç›s›n-dan kad›nlar›n 135’inin (%69,9) Van do¤umlu oldu¤u, 181’inin (%93,8) çal›flmad›¤› veya ev kad›n› oldu¤u sap-tand› (Tablo 1). Olgular›n 189’unda (%97,9) kad›n›n efli, 4’ünde (%2,1) ise di¤er aile bireyleri fliddet uygulayan ola-rak belirtilmifltir.
Van Aile Mahkemesi’nde içeri¤inde kad›na yönelik flid-det unsuru tafl›yan 193 dava dosyas›nda, flidflid-det gören ka-d›nlar›n 37’sinin (%19,2) t›bbi raporu, polis raporu veya sosyal hizmet uzman› veya sosyolog taraf›ndan haz›rlan-m›fl bilirkifli raporu oldu¤u saptand›. Olgular›n boflanma davalar› içinde, 4320 say›l› kanun çerçevesinde 139’unun (%15,5) koruma karar› ile “tedbir, uzaklaflt›rma veya ba-k›mevine yerlefltirme” gibi uygulamalara ba¤l› koruma al-t›na al›nd›¤› tespit edildi (Tablo 2). Tüm boflanma davala-r› içinde, koruma karadavala-r› al›nan davaladavala-r›n oran›n›n y›ldan y›la düzenli olarak artt›¤› görüldü (fiekil 1)
TARTIfiMA
Bulgular›m›zda aile mahkemesinde dört y›ll›k dönem-de toplam 1666 dava görülmüfltür. Bunlar›n yaklafl›k ya-r›s›n›n (%53,9) boflanma davalar› oldu¤u, boflanma dava-lar›ndan 193’ünde (%21,5) ise efl veya aile içindeki di¤er bireylerin uygulad›¤› fliddet unsurunun dava dosyas›nda yer ald›¤› görülmüfltür. Bu durum fliddet unsurunun bo-flanma davalar› içinde önemli bir yeri oldu¤unu ortaya koymaktad›r. Ülkemizde fliddete u¤rayan kad›nlar›n önemli k›sm›n›n bunu yasal süreçlere yans›tmad›¤› ve çe-flitli araflt›rma sonuçlar›na göre her üç veya dört kad›n-dan birinin fliddet gördü¤ü düflünüldü¤ünde, gerçekte dosyalara yans›mam›fl olan birçok olgunun daha bulun-du¤u düflünülmelidir. Ancak burada saptanan 193 olgu boflanma süreci aç›s›ndan fliddetin daha belirgin bir rolü-nün oldu¤u olgular olarak de¤erlendirilebilir.
Boflanma olgusu sa¤l›kla ilgili, psikolojik, kültürel, ekonomik ve ailedeki çocuklar› da ilgilendiren boyutlar› olan komplike bir süreç oldu¤u gibi, kad›na yönelik fliddetle bir arada bulundu¤unda daha da komplike hale gelen bir konudur (15). Yukar›da belirtti¤imiz gibi, eflleri boflanmaya götürebilen sorunlar aras›nda fliddet önemli bir yere sahiptir. Di¤er yandan fliddeti sonland›r-mak üzere boflanman›n ne ölçüde çözüm olabildi¤i
konusu tart›flmal›d›r. Boflanman›n kad›n için oldukça stresli ve ruh sa¤l›¤›n› tehdit eden bir süreç oldu¤u ve efl fliddeti aç›s›ndan da önemli bir risk faktörü oldu¤u, bo-flanma öncesinde fliddete u¤rayan kad›nlar›n bofland›ktan sonra da artan ölçüde fliddete u¤rama risklerinin oldu¤u belirtilmektedir (15,16). Bu durum 4320 say›l› yasan›n
Özellik n % Yafl 16-19 5 2,6 20-29 85 44 30-39 71 36,8 40-49 24 12,4 50 + 7 3,6 Bilinmeyen 1 0,5
E¤itim Düzeyi Yok 60 31,1
‹lkö¤retim 22 11,4
Lise 9 4,7
Üniversite 9 4,7
Bilinmeyen* 93 48,2
Do¤um Yeri Van ili 135 69,9
Van’a komflu olan iller 17 8,8
Di¤er iller 34 17,6
Türkiye d›fl›nda** 7 3,6
Çal›flma Çal›flm›yor / ev kad›n› 181 93,8
Çal›fl›yor 12 6,2
Toplam 193 100
Tablo 1. 2005 – 2009 aras›nda aile mahkemesinde görülen dava dosyalar› aras›nda kad›na yönelik fliddet unsuru bulunan olgu-lar›n sosyodemografik özellikleri
* E¤itim bilgisinin kaydedilmemifl olmas› baz› dosyalarda oku-la gitmemifl olmak anoku-lam›na gelmektedir, ancak bunoku-lar ayr›t edilemedi¤i için ‘bilinmeyen’ olarak s›n›flanm›flt›r.
** 7 olgunun 6’s› ‹ran, 1’i Rusya do¤umludur.
3 2005 (son 8 ay) 2009 (ilk 3 ay) 2006 2007 2008 0 10 20 30 15,8 17,5 18,4 27,9
fiekil 1. 2005-2009 döneminde aile mahkemesine yans›yan boflan-ma davalar› aras›nda 4320 say›l› kanuna göre koruboflan-ma karar› alt›na al›nan olgular›n oran›n›n y›llara göre da¤›l›m›
Adli T›p Bülteni
y›l %
kapsam›nda 2007 y›l›nda yap›lan de¤ifliklikle sadece ka-d›n›n evli oldu¤u efline de¤il ayr›lm›fl oldu¤u efline de yapt›r›m uygulanabilmesi çok önemlidir.
Van ilinin toplam nüfusunun 979 bin, merkez nüfu-sun ise 413 bin oldu¤u (17) ve gerek Türkiye’de gerekse bölgemizde fliddetin oldukça s›k rastlanan bir durum ol-du¤u, yaklafl›k her iki kad›ndan birinin fliddet gördü¤ü düflünüldü¤ünde, asl›nda fliddet ma¤duru olan on binler-ce kad›n oldu¤u aç›kt›r. Türkiye genelinde fliddete ma-ruz kalan kad›nlar›n %92’sinin bu sebeple hiçbir resmi kuruma veya sivil kurulufluna baflvurmad›klar›n› bildi-rilmektedir; bu oran e¤itim ve sosyoekonomik düzeyi düflük oldu¤u ölçüde daha da yükselmektedir (5). Resmi kurumlara yans›yan olgular›n boflanmaya kadar gidenle-rinin daha da düflük bir oranda olaca¤› aç›kt›r. Bu aç›dan bak›ld›¤›nda, çal›flmam›zda son dört y›ll›k süreçte mah-kemeye yans›yan ve fliddet olgusunun yer ald›¤› boflan-ma davalar›n›n say›s›n›n sadece 193 olboflan-mas›, genel olarak kad›na yönelik fliddet olgusu aç›s›ndan boflanman›n çok düflük oranda baflvurulan bir yol oldu¤unu ifade etmektedir.
Tablo 2 incelendi¤inde fliddet unsuru olan olgular›n dava dosyas›nda t›bbi raporun bulunma oran›n›n ortala-ma %19,2 düzeyinde oldu¤u dikkati çekmektedir. Bura-da kastedilen fliddet neredeyse tamamen fiziksel fliddet-tir. Ancak fiziksel fliddetin ço¤u kez duygusal fliddetle birlikte gerçekleflti¤i ve hem fiziksel hem de ruhsal sa¤-l›k üzerinde etkileri oldu¤u ve bu etkilerin birçok olgu-da uzun süreli oldu¤u bilinmektedir (7,9,11). Bu durum-da, fliddet unsurunun söz konusu oldu¤u bir olguda
bu-nun k›sa ve uzun süreli etkilerinin araflt›r›lmas› ve fizik-sel ve duygusal zarar› sorgulayan t›bbi ve adli raporun is-tenmesi gerekti¤i düflünülmelidir. Çeflitli boyutlar›yla fliddet olgular› ile ilgili olarak hekimin adli rolünün son y›llarda giderek artmakta oldu¤u gözlenmektedir. Yeter-siz de olsa olumlu bir geliflme olarak görülebilecek olan bu durum adli raporlaman›n kalitesinin sorgulanmas›n› da beraberinde getirmektedir. Çal›flmam›zda inceledi¤i-miz dava dosyalar›ndaki t›bbi raporlar›n herhangi bir standart protokole ba¤l› olmaks›z›n haz›rland›¤› gözlen-mifltir. Bu alanda veri kalitesinin önemli bir sorun oldu-¤una di¤er araflt›rmac›lar da iflaret etmifllerdir (6,18). T›p-k› do¤um ve ölüm olaylar›ndakine benzer biçimde, tüm boflanma davalar›nda, fliddet unsurunun yer ald›¤› ve ko-ruma karar› isteminin yer ald›¤› aile mahkemesi davala-r›nda kullan›lmak üzere standart bilgi formlar›n›n haz›r-lanarak ulusal düzeyde güvenilir verilerin toplanmas› bu alanda çok de¤erli bilgiler sa¤layaca¤› gibi dava süreçleri-ne de olumlu katk› yapabilecektir.
Tablo 2’de gözlenebilecek di¤er bir önemli durum da fliddet unsurunun yer ald›¤› boflanma davalar›nda mah-kemenin koruma karar› alma oran›n›n y›ldan y›la artm›fl olmas›d›r. Bu durum hem uygulaman›n giderek yerleflik-lik kazanmas› ile hem de 4320 say›l› yasada 2007’de ya-p›lan de¤iflikliklerle uygulama kapsam›n›n geniflletilmesi ve baz› mekanizmalara aç›kl›k getirilmesi ile iliflkili ola-rak de¤erlendirilebilir. Her durumda zaman içinde yasa-n›n uygulanmas›yasa-n›n daha da yerlefliklik kazand›¤› görül-mektedir. Koruma kararlar› çok çeflitli flekillerde al›na-bilmekle birlikte en s›k rastlanan uygulama (bu konuda
2005 (son 8 ay) 306 164 30 0 0 5 3 2006 343 196 23 4 17,4 31 15,8 2007 385 211 39 1 2,6 37 17,5 2008 527 266 91 27 29,7 49 18,4 2009 (ilk 3 ay) 105 61 10 5 50 17 27,9 Toplam 1666 898 193 37 19,2 139 15,5
* fiiddet unsuru bulunan boflanma dosyalar› içinde hesaplanm›flt›r. ** Tüm boflanma dosyalar› içinde hesaplanm›flt›r.
Yıl Aile mahkemesinde görülentüm dosyalar Şiddet unsuru bulunan dosyalar Tıbbi rapor oranı (%) * Koruma kararı oranı (%) **
kararlar›n›n y›llara göre da¤›l›m›
Boşanma davası dosyaları Tıbbi rapor bulunan dosyalar * Koruma kararı bulunan dosyalar **
maalesef say›sal bir veriye sahip de¤iliz) fliddet uygula-yan eflin evden uzaklaflt›r›larak fliddet ma¤durunun ken-di evinde korunmas› fleklindeken-dir. Ma¤durun bir baflka ortamda de¤il kendi evinde korunmas› ilkesi hem pratik uygulanabilirlik aç›s›ndan hem de ilkesel aç›dan çok önemlidir.
Kad›na yönelik fliddetin önlenmesinde etkili müdahale-ler aras›nda sa¤l›k kurulufllar›n›n acil servismüdahale-lerinde sunu-lacak destekleyici hizmetler ve yönlendirmelerin yan›nda adli birimlerin yapacaklar› müdahaleler önemli bir yer tutmaktad›r (13,19,20). Konuya adli yönden müdahale-nin gere¤ince yap›lmas› için 4320 say›l› yasan›n sa¤lad›¤› olanaklar›n iyi de¤erlendirilmesi gerekmektedir.
Çal›flmam›z›n sonuçlar› de¤erlendirilirken göz önün-de bulundurulmas› gereken bir s›n›rl›l›¤› verilerimizi toplamak için yararland›¤›m›z dosyalarda standart bilgi-lerin bulunmay›fl› ve bu nedenle konuya iliflkin çok say›-da önemli de¤iflkene ait stansay›-dart ve analiz edilebilir veri-lere ulaflamay›fl›m›zd›r. Bu s›n›rl›l›k boflanma davalar›n-daki fliddet unsuruna iliflkin daha ayr›nt›l› bir de¤erlen-dirmeyi olanaks›z k›lmaktad›r. Çal›flmam›z kad›na yö-nelik fliddet olgusunun öncelikli bir sorun oldu¤u Van ilinde yap›ld›¤› için, sonuçlar›m›z bu yöreye iliflkin önemli bilgiler sa¤lamakla birlikte, di¤er illerimiz aç›s›n-dan geçerlili¤i çok s›n›rl›d›r. Bu durum, konuyla ilgili daha ayr›nt›l› ve farkl› illerde yap›lacak çal›flmalara ihti-yaç oldu¤unu göstermektedir.
fiiddetin salt aile içi ya da kültürel bir mesele olarak görülmesi yerine tolerans gösterilemeyecek bir suç ola-rak de¤erlendirilmesi ve buna müdahale etmek üzere ge-rekli mekanizmalar›n çal›flt›r›lmas› en temel ilke olmal›-d›r. Bu do¤rultuda, sonuçlar›m›za dayal› olarak bafll›ca önerimiz özetle flunlard›r: Öncelikle, boflanma dava sü-recinde ve her türlü aile içi fliddet olgusunda kullan›lmak üzere standart bilgi formlar›n›n haz›rlanmas› ve ulusal ölçekte kullan›ma sokulmas› gereklidir. ‹kinci olarak, ai-le içi fliddet olgular›nda adli t›p raporlama iflai-lemai-lerinin protokollerinin tan›mlanmas› gereklidir. Son olarak, 4320 say›l› yasan›n en etkin biçimde kullan›lmas› için ha-kim, savc› ve avukatlar›n bu konuda bilgilendirilmeleri-ne yöbilgilendirilmeleri-nelik çal›flmalar ve mahkemeler, sosyal hizmet örgütlenmesi, adli t›p birimleri, hastane acil birimleri vb aras›nda koordinasyonun (bilirkiflilik, raporlama, sevk, bilgilendirme, yönlendirme) iyilefltirilmesi yararl› olacakt›r. Böylece sa¤l›k sektörünün ve adli mekanizma-lar›n daha etkili iflbirli¤i ile kad›na yönelik fliddetin
birincil ve ikincil düzeyde önlenmesi daha etkili bir bi-çimde yap›labilecektir.
Teflekkür: Van Aile Mahkemesi’nde yürütülen çal›flma-lar için, gerek izin, gerekse araflt›rma kolayl›¤› sa¤layan Hakim Mehmet TUNÇ’a teflekkürlerimizi sunuyoruz.
KAYNAKLAR
1. Ak›n A. Kad›n›n statüsü ve sa¤l›¤› ile ilgili gerçekler, Edi-tör. T.C Baflbakanl›k Kad›n›n Statüsü Genel Müdürlü¤ü, Afflaro¤lu Matbaas›, Ankara 2008:5-50.
2. Polat O. Klinik Adli T›p, Adli T›p Uygulamalar›, Editör. 3.Bask›. Ankara: Seçkin Yay›nc›l›k A.fi; 2006:177-192. 3. Violence Against Women. What WHO is doing.
http://www.who.int./gender/violence/en/v10.pdf Eriflim Tarihi: 21.04.2009
4. Chalk R, King P, eds. Violence in Families: Assessing Pre-vention and Treatment Programs. Washington, DC: Na-tional Academy Press; 1998.
5. Hacettepe Nüfus Etütleri Enstitüsü. Türkiye’de kad›na yö-nelik aile içi fliddet araflt›rmas›-özet rapor. T.C.Baflbakanl›k Kad›n›n Statüsü Genel Müdürlü¤ü, Ankara, 2009. 6. Karaduman F, Subafl› N. Buzda¤›n›n görünen k›sm›: Adli
kurumlara yans›yan efllerearas› fliddet vakalar›. Uluslarara-s› Kat›l›ml› I. Ulusal Çevre Hekimli¤i Kongresi, Ankara, 8-12 Aral›k 1997, Kongre Kitab›:150
7. Campbell J, Jones AS, Dieneman J, Kub J, Schollenberger J at all. Intimate partner violence and physical health con-cequences. Arch Intern Med. 2002;162:1157-63.
8. Coker AL, Smith PH, Bethea L, King MR, McKeown RE. Physical health consequences of physical and psychological ›ntimate partner violence. Arch Fam Med 2000;9:451-7. 9. Perez IR, Castano JP. Intimate partner violence and
men-tal health consequences in women attending family practi-ce in Spain. Psychosomatic Medicine 2005;67:791-7. 10. Perez IR, Castano JP, Lozano MR. Physical health
conse-quences of intimate partner violence in Spanish women. Europen Journal of Public Health 2007;17(5):437-43. 11. Lopez KC, Kruttschnitt C, Macmillan R. Patterns of
inti-mate partner violence and their associations with physical health, psychological distress, and substance use. Public Health Reports 2006;121:382-92.
12. Stevenson TR, Goodall EA, Moore CBT. A retrospective audit of the extent and nature of domestic violence cases identified over a three year period in the two district com-mand units of the police service of Northern Ireland. Jour-nal of Forensic and Legal Medicine 2008;15:430-6.
13. Wathen CN, MacMillan HL. Interventions for violence against women. Scientific review. JAMA 2003;289(5): 589-600.
14. Adalet Bakanl›¤› Mevzuat. Ailenin Korunmas›na Dair Ka-nun. http://www.mevzuat.adalet.gov.tr/html/888.html Eriflim Tarihi: 11.05.2009
15. Walker R, Logan TK, Jordan CE, Campbel JC. An integ-rative review of separation in the context of victimization: consequences and implications for women. Trauma, Vio-lence, & Abuse 2004;5 (2):143-93.
16. Logan TK, Walker R. Separation as a risk factor for vic-tims of intimate partner violence: beyond lethality and in-jury: a response to Campbell. Journal of Interpersonal Vio-lence 2004;19:1478-86
17. T.C Van Valili¤i. Van ilinin flehir ve köylere göre 2008 nü-fus da¤›l›m›. http://www.van.gov.tr/nunü-fus/nunü-fus.php Eri-flim Tarihi: 17.05.2009
18. Celbifl O, Gökdo¤an MR, Kaya M, Günefl G. Review of fo-rensic assessments of female referals to the branch of legal medicine, Malatya region, Turkey-1996-2000. Journal of Clinical Forensic Medicine 2006;13:21-5.
19. Kendall J, Pelucio MT, Casaletto J, Thompson KP, Barnes S at al. Inpact of emergency department intimate partner violence intervention. Journal of Interpersonel Violence 2009;24(2):280-306.
20. Arslan M, Yar›mo¤lu B, Çekin N, Hilal A. Efl fliddeti öy-küsüyle adli t›p kurumu Adana flube müdürlü¤üne baflvu-ran olgular›n incelenmesi. Türkiye Klinikleri J Foren Med 2005;2:39-43.
‹letiflim:
Yrd.Doç.Dr.Muhammet CAN Bal›kesir Üniversitesi T›p Fakültesi Adli T›p Anabilim Dal›, Bal›kesir Tel: 0530.6035397
