Tarihî belge, do küm an, eşya ve kalıntıların bulun duğu müzeler, in sana tuhaf bir his verir: Herbiri yüz lerce, binlerce yıl lık tarihi malzeme nin arasında dolaş mak, incelem ek, tarihe elinizi uzat mak... Şimdi hepsi mazi olmuş insan ların ellerinde şe kil bulmuş, günde lik hayatlarında kullanılmış bu nes neler, tarihin gri perdesini aralama nın garip ama ke yifli hissini tattırır
insana. Mineli tabak, Avrupa, 19. yüzyıl / Enamelled plate, European, 19th century.
I n a museum even the simplest object is a messenger from the pa st bringing echoing voices from a world long gone. It is a strange feel ing to be in contact over a g u lf o f cen turies or millenia. Each a rtefa ct or d o cu m en t was
made and used by other human bands long ago, a nd has the capacity to throw light on one or more aspects o f their daily lives. That is the feeling which awaits you in Sadberk Hamm
9 6
Vehbi Koç’un eşi Sadberk Ha- nım’ın girişimiyle temelleri atı lan Sadberk Hanım Müzesi’nde de benzer bir hisse kapılıyorsu nuz. Hayatının son günlerinde kurulmasına vesile olduğu mü zeyi görem eden, 23 Kasım 1973’te hayata gözlerini yuman Sadberk Hanım’ın vasiyeti üze rine, adını yaşatacak olan mü zeyi B üyükdere’cleki yalıda kurmaya karar veren Koç Aile si, işe önce bu binayı onart makla başlar. Böylece 14 Ekim 1980 tarihinden itibaren Sad berk Hanım’ın kişisel kolleksi- yonundan oluşan, Türkiye’nin ilk özel müzesi meraklıların il gisine sunulur.
Bu arada ünlü koleksiyoner Hüseyin Kocabaş’ın ölümün den sonra varisleri tarafından satışa çıkarılan eserleri, 1983 yı lında satın alınarak, sürekli ge lişen Sadberk Hanım Miizesi’ne kazandırılır. Söz konusu kolek siyon, MÖ 6. binden 19. yüzyı lın sonuna kadar Anadolu’da yaşamış medeniyetlere ait kül tür kalıntılarından oluşan bir mozaiktir. Bu olaydan sonra müzedeki eserler “Arkeolojik Eserler” ve “İslam ve Osmanlı Eserleri” olarak iki grup halin de sınıflandırılarak
sergilenme-Pişmiş toprak çömlek, Neolitik Dönem, MÖ 6. bin (üstte). II. Abdülhamid tuğralı sigara tabakası, altın-elmas-yakut- mine, 19. yüzyıl (altta). Müzenin I. katının genel görünümü (en altta). / Pottery jar, Neolithic, 5000-6000 BC (above). Cigarette case bearing the cipher of Abdülhamid II, decorat ed in diamonds, rubies and enamel on gold, 19th century (below). Sadberk Hamm Museum, first floor (bottom).
Museum, named after the ivife o f Turkish industrial ist Vehbi Koç. It was Sad berk H am m ’s wish that a m useum he fo u n d e d to house her private collec tion, w hich was noted above all fo r its Ottoman em broideries a n d cos tumes. Unfortunately she d ied on 23 Novem ber 1973, seven years before the museum opened. Her family set about restoring the 19th-century house at Büyüjkdere on the north ern shore o f the Bosphorus which had been chosen as an appropriate location fo r the museum, a n d it opened on 14 October
1980.
Ill 1983 the museum pur chased the fam ous collec tion o f Hüseyin Kocabaş which was p u t up fo r sale hy his heirs a fter his death. This remarkable collection, spanning eight thousand years from 6000 BC to the end o f the 19th century, represented the m any different civilisa tions o f Anatolia. Sadberk H am m M useum now
Müzenin ikinci katında bulunan işleme vitrinleri, Osmanlı, 18-19. yüzyıl (üstte). Ankara yöresi sünnet yatağı (altta). Kaşlı altın yüzükler, Roma Çağı (en altta solda). Pişmiş toprak diadem, Helenistik Çağ (en altta sağda). / Cases on the second floor of Sadberk Hamm Museum containing 18th-19th century Ottoman exhibits (above). A circumcision bed from Ankara (below). Roman gold rings (bottom left). Hellenistic period pottery diadem (bottom right).
ye başlanır.
İki ayrı yapı içinde yer alan Vehbi Koç Vakfı Sadberk Ha nım Müzesi, Boğaz’ın Kara deniz’e açıldığı noktaya ya kın bir yerde, Büyükdere’de hemen sahilde bulunuyor. Müzeyi oluşturan binalardan birincisi 19. yüzyıl sonlarında inşa edilmiş. Üç tam, bir çatı katından oluşan bina, üslup olarak geleneksel Avrupa halk mimarisi örnek alınarak yapılmış. “Azaryan Yalısı” olarak da bilinen yapı, kâgir zemin üzerine ahşap/bağda- di tarzda inşa edilmiş.
1950 yılında Koç Ailesi tara
fından satın alınan bu bina, 1978 yılına kadar yaz lık olarak kullanılmış. Sedat Hakkı Eldem’in hazır ladığı ve 1978-1980 yılları arasında yürütülen res torasyon projesinin tamamlanmasıyla birlikte Sad berk Koç Koleksiyonu sergilenmek üzere müzeye dönüştürülmüş. 400 metrekarelik bir alan üzerine kurulmuş Azaryan Yalısı’nın, bahçesi ile birlikte
divided its collection into two, the Antiqui ties a nd Islamic and
O ttom an sections,
housed in separate buildings.
The original museum building is a late 19th century timber house n ea r the B lack Sea mouth o f the Bospho rus Strait. It is half- tim bered with two main storeys and an attic floor, a n d its architecture is influ enced by traditional European vernacular style. The X-shaped wooden decorations and boss es screwed onto the façade inspired the local peo ple to call it the Screw House’ instead o f its proper
name Azaryan Yalısı. It was purchased hy the Koç family in 1950 and they used it as a summer house until 1978, when restoration began accord ing to plans drawn up by the architect Sedat
Kına gecesi (üstte solda) ve lohusa odası sergilemesi (üstte sağda). Osmanlı devlet armalı cep saati ve fincan zarfı, altın-mine, 19. yüzyıl (altta). Pi§mi$ toprak fincanlar, Koloni Dönemi, MÖ 2. bin (en altta solda). Cam jije örnekleri, Roma Dönemi (en altta sağda). / Tableau illustrating the henna ceremo ny before a Turkish wedding (above left). Tableau illustrating the room of a woman who has just given birth in Ottoman times (above right). Gold pock et watch with Ottoman armorial device (below). Gold coffee cup holder with enamel decoration, 19th century (below). Pottery cups, Colonies Era, 1000-
2000 BC (bottom left). Roman period glass bottles (bottom right). ”
hesaplandığında 4280 metre karelik bir alanı kapladığı gö rülüyor. Yalının giriş katında hediyelik eşyaların sergilendiği bir bölüm ile ufak bir çay salo nu mevcut. Bugün kullanılma yan ana girişin tavanı, eski Ro ma mimarisinden esinlenmiş kartonpiyer kasetlerle bezen miş. Duvarlar mermer taklidi kalemişi boyalı olup, katlar arasındaki iletişim ahşap mer divenler sayesinde gerçekleşi yor. Binanın birinci ve ikinci katlarındaki ana salonlar ve bunlara açılan odalar eserlerin sergilendiği mekanlar olup çatı katında depolar, çalışma oda ları ile kitaplık bulunuyor. Yapının dış yüzünde çarpı işa reti şeklindeki ahşap süsleme ler ve kabaralar yalıyı daha be lirgin kılmış ve halk arasında “Vidalı Yalı” olarak anılmasına yol açmış. Vehbi Koç Vakfı’mn 1983 yılında satın aldığı Koca baş eserlerinin Sadberk Hanım Müzesi koleksiyonuna katılma sıyla birlikte yeni sergi mekan larına ihtiyaç duyulunca, mev cut binanın yanındaki, 20. yüz yıl başlarında inşa edildiği dü şünülen, yarı yıkık durumdaki
Hakki Eldem, and the interi or was fitted out to house the museum exhibits. Including the small garden, the muse um has a total area o f 4280 square metres. On the ground floor is a gift shop and small tea room.
The ceiling o f the original hall has a coffered ceiling of the type inspired by ancient Roman architecture, and the walls are painted in an imi ta tion o f marble, as was fashionable at the time. The exhibition areas are on the ground and first floors, the attic floor being occupied by storerooms, offices and the library. When Hiiseyin Koca- h a fs collection was p u r chased in 1983 this building was no longer large enough, and the Vebbi Koç Founda tion p u rch a sed the half- m ined house nextdoor which is thought to date from the early 20th century. This was restored by Ibrahim Yalçm, with the exterior faithful to the original, but the interior as a striking modern muse-um.
Arkeoloji Bölümünde bulunan Roma Dönemi eserleri (üstte). Astronomi ve denizcilikle ilgili eserler, 17.-19. yüzyıl (altta). Vehbi Koç’un kitabından bir alıntı (en altta). / Roman exhibits (above). Astronomical and nautical instruments dating from the 17th-19th centuries (below). Quotation from a book by Vehbi Koç (bottom).
SnH(>W('-¿f(iiiíimi¡iiuliíli j/tim iim k pfnii'I’H nutet Utt uíi' min du itııqiıdc$(C(ltttı>
íB w /u/r ffitim w i
(jelkffjeniksrtllimfiUt •'
¡áisr tmıyınıdm ‘afinde
ï fm ui'kazm ínvvtek sn/. >
V. saluÿjm klm m w . '
(m'en-sonraki m itlerin ■ fhjjrtm m idm iş tdiuimiudk
■‘■Vfíibt oHae
başka bir yalı aslına uy gun olarak yeniden inşa edilir. Yüksek Mimar İb rahim Yalçın tarafından hazırlanan rekonstrüksi- yon projesinin tamamlan ması yaklaşık iki yıl sü rer.
1988 yılında “Sevgi Gö nül Binası” adıyla açılan bu bölümde, İslam önce si devirlere ait arkeolojik eserler sergilenmeye baş lanır ve aynı yıl “Europa Nostra” ödülüne layık gö
rülür. Betonarme binanın ön cephesi ahşap kaplı olup yan cephesi ahşap taklidi mermer sıvalı. Ön den üç, arkadan zemin dahil dört katlı olan bina nın giriş katında bir salon ve kon-
servasyon laboratuvarı bulunuyor. Ana ve ara katlarda Anadolu uy garlıklarına ait kültürel kalıntılar kronolojik olarak sergileniyor. Ser gileme alanı toplam 625 metrekare olup, vitrinler ve salonlar gün ışığı na kapatılmıştır.
Son derece modern bir görünüme sahip olan Sadberk Hanım Müzesi Çarşamba günleri hariç hergiin 10:00-17:00 saatleri arasında
ziyaretçilere açık. •
*Aynıır Erdem, arkeolog ve gazeteci.
Renamed the Sevgi Gönül building, the new section bous ing the pre-lslamic collections opened to the p u b lic in 1988. That sam e year it won the cov eted Europa Nostra A w ard fo r m u se
ums. The façade is revetted in wood. The b u ild ing has four storeys at the back, and three at the front. The ground floor contains a lecture room and conservation laboratory. On the next three floors are the galleries where the exhibits are arranged in chronological order over an area o f 625 square metres. No daylight at all is admitted into the galleries. Sadberk. H am m Museum is a pleasure to visit, and its situa tion on the upper shore o f the Bosphorus is a chance to get out o f the city a n d see some enchanting scenery as well. The museum is open daily except W ednesdays fro m 10.00 to 17.00.
* A ynur Erdem is an archaeologist and journalist.
103
S K Y L I F E N İ S A N A P R I L 1 9 9 9
Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Taha Toros Arşivi
