Aşk-ı Memnu'nun baskıları üzerine

t / -ÎÖ 3 0

? 9

flşk-ı Memnu'nun Baskıları üzerine

A

Ziya için şöyle diyor: “Onu an­ lamak için Türk romanını sıra ile okumalıdır. Kendinden önce derli toplu bir konuşmanın bile bulunmadı­ ğı denemelerden sonra, birdenbire onun sağlam yapılı romanlarına gelin­ ce, onun edebiyatımızda nasıl bir konak olduğu görülür.”

Tanpınar gibi diğer bütün edebiyat tarihçileri ve eleştirmenler, Aşk-ı Mem- nu’nun Türk romanında çok önemli bir kilometre taşı olduğunda birleşirler. Şimdi Aşk-ı Memnu’nun yayım serüve­ nine bir göz atalım.

Aşk-ı Memnu’nun yazıldığı dönem­ lerde romanlar genellikle bir mecmu­ ada tefrika edilir, sonra kitaplaştırıhrdı. Aşk-ı Memnu, Türk edebiyatında çok önemli bir rol oynayan Servet-i Fünûn dergisinde 9 Şubat 1899 - 17 Mayıs 1990 tarihleri arasmda tefrika edilir. Aşk-ı Memnu’nun tefrikası bittikten üç gün sonra Servet-i Fünûn, sayfalarını Mehmed Rauf’un Eylül’üne açar. Aşk- ı Memnu 1901 yılında Alem Matbaası tarafından kitaplaştırılır ve devrinde bugünkü gibi ilgiyle okunur. 1925 yılın­ da Sabah Matbaası tarafından başka bir baskısı yapılır.

Dil devriminden sonra da Fİ ali d Zi- ya’va olan ilgi azalmaz. 1939’da İbrahim Hilmi Kitabevi tarafmdan Aşk-ı Mem­ nu yeniden basılır. Halid Ziya, bu bas­ kıda Aşk-ı Memnu’da kullandığı dilin artık eskidiğinin, okuyucunun romanı anlamakta güçlük çektiğinin farkına va­ rarak Aşk-ı Memnu’yu sadeleştirir.

Halid Ziya’nm 1945’te ölümünden sonra kitabın değişik yayınevleri tara­ fmdan baskılan yapılır. Halid Ziya’mn

1939’da sadeleştirdiği Aşk-ı Memnu, 1945’te, 1962’de de ilaveli olarak İbra­ him Hilmi Kitabevi tarafmdan iki bas­ kısı daha yapılır. Bu baskılarda Halid Ziya’nm 1939’da sadeleştirdiği metne sadık kalınır. Aynı baskı bir yıl sonra İn­ kılap ve Aka Koli. Şti. tarafmdan da ya­ pılır.

Halid Ziya’nm sadeleştirdiği Aşk-ı Memnu’nun dili 1970’lere gelindiğinde eskimiş; artık yeni kuşak tarafmdan an­ laşılamamaktadır. Nevzat Kızılcan

1975’te Halid Ziya’nm 1939’da sade­ leştirdiği baskıyı tekrar sadeleştirerek yayıma hazırlar ve bu baskı 1975 İnkı­ lap ve Aka Kitabevi Koli. Şti. tarafmdan yayımlanır. Üç sene sonra H. Fethi Göz­ ler de Aşk-ı Memnu’yu sadeleştirerek yayıma hazırlar.

Bu baskı da İnkılap ve Aka Kitabevi Koli. Şti. tarafmdan basılır. H. Fethi Gözler diğer baskılardan farklı olarak kitabın başma Halid Ziya ve eserleri hakkında 23 sayfalık bir değerlendirme yazar. Bu baskının ardından Şemsettin Kutlu da Aşk-ı Memnu’yu sadeleştiren- ler kervanına katılır. Kutlu’nun hazırla­ dığı Aşk-ı Memnu, İnkılap Kitabevi ta­ rafından basılır.

Aşk-ı Memnu’nun Dr. Muharrem Kaya tarafmdan hazırlanan son baskısı Özgür Yayınlarından çıktı. Aşk-ı Mem­

nu’nun Latin harflerle basılmış diğer baskılarındaki en büyük sıkıntı sadeleş­ tirme adma kitabın harcanmasıydı. Ha­ lid Ziya’nm sadeleştirdiği metin ise gü­ nümüz okuyucusu tarafmdan anlaşıl­ maz haldeydi. Diğer Latin harflerle ya­ pılan baskıların çoğunluğunda konuş­ ma çizgileri metnin içinde yer alıyor, ki­ tabı yayıma hazırlayan paragraf yapma gereği hissetmiyordu. Ayrıca günümüz imlasında artık kullanılmayan şekiller, büyük ünlü uyumuna aykırı kullanışlar çok sık kullanılıyor; bu da, okuyucu­ nun gözüne ve kulağına hoş gelmiyor­ du. En büyük sorunlardan biri de Fars­ ça tamlamalardaki izafet kesrelerinin gösterilmemesiydi. Diğer baskıların bir­ çoğunda özel isimlerden sonra gelen ek­ leri ayırmak için kesme imi kullanılma­ mıştı.

Dr. Muharrem Kaya’nm hazırladığı bu baskıda bu sorunların hepsi aşılmış. İlave olarak metinde geçen ve okuyucu­ nun zihninde soru işaretleri oluştura­ cak bazı terimler, yerler, özel isimler vb. sayfanın altında dipnot olarak kısaca açıklanmış.

Bu yeni baskının en önemli ve diğer baskılardan ayrılan özelliği, Halid Zi- ya’nın sadeleştirdiği metne müdahale et­ meden okuyucunun bilmediği kelime ve kelime gruplarını hemen o kelime ya da kelime grubunun yanında köşeli pa­ rantez içinde sentaksa uygun şekilde açıklamasıdır. Böylece metin, sadeleş­ tirme uğruna harcanmamış ya da okur bilmediği kelimeler için romanı okuma­ yı bırakıp sözlük kısmına bakma işken­ cesinden kurtulmuştur. Halid Ziya’nm Aşk-ı Memnu baskıları içinde en iyisini Türk okuyucusuna kazandıran Özgür Yayınlan ve Dr. Muharrem Kaya’yı bir okur olarak tebrik ediyorum. ■

S A Y F A 6

Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Taha Toros Arşivi