« * 1 ^ . *y rJ r 0 * v \ j? y?
, s — >. ■— •»
f iûi>
r* i;)
w I*ın-b^S
> $ o
Mazurunu kerami
Bugün burada ne için toplandık? İdealist; bir adamın yalnız namını tebcil için mi ? Bence karaoâ« bizi buraya toplayan ve beni huzurunuzda şu bir kaç sözü söylemeğe sevkeden sebep sadece bu değildir • Biz,devası veril meyen bir hastanın ufulü karşısında *zz±B±xix*Hk teessürümüzü tekrar etmek için de toplanmış bulunuyoruz. Hasta,Uç kıt*aya yayılan Ofmanlı İmparatorlu ğu idi , Ona şifabahş ilâcı vermek isteyen de bu uğurda son nefesine kadar
uğraşan,didinen,çırpinan bu emeli uğrunda saraylarını,refahını terk edip se
nelerce ihtiyarî menfalarda katlanan ve nihayet verecek hiç bir şeyi kalma dığı için hayatını da vererek bu dünyadan gözü açık giden prens sabahaddin-dir.
Ben BÜjfÜK adamı mektebin son sınıfında talebe iken tanıdım •
1903 Meşrutiyeti ilân edilmişti . Mutlakiyet idareye muhalif bulunduk larından dolayi memleket h a r i ç m e çıkanlar Ana yurda dönüyorlardı. Prens Sa bahattin da babası Mahmut Paşanın cenazesini alarak îstanbula gelmişti .Onu
ve gurbette vefatı dolayisiyle şehadet mertebesini ihraz ederek î
beşaretine nail olan naşını getiren vapur ,1imana girdiği zaman-o zamanlar aıklıim bir transit merkezi olan limanda bütün vapurlar devamlı düdük sesleri ile baba oğlu selâmladılar.Butün İstanbul muhteşem bir cenaze alayı ile hah-
raıt Paşayı hasretini çektiği Vatan toprağına kavuşturdu • Efkârı umumiyenin
bu tezahüratı meşrutiyeti izhar edenleri kuşkulandırdı mı? Yoksa her devirde
olduğu gibi ilminin t tefevvukunu hazım mı edemedi ? fne oldu?
Sabahattin Beyin karşısında sekter harcı ile Örülmüş bir maarif maa rif kalesi yükseldi . Onun memlekette tatbik etmek istediği idare şeklini cehalet taşa tutuyordu , Prens Sabahattin bütün ömrünü verdiği doktrinlerini izah için ilk defa şehaade başında Peyziye lokalinde bir konferans verdi . Bu konferansta ben de b lundum. Karşımızda kenarı galone siyah elbiseli ufak tefek bir adam vardı. Söze başladığı zaman sesinde dinleyenleri baştan başa saran bir sihir seziliyordu . Kelimeler onun lisanında büyüyür,ehemmiyet ke b ediyor,manalarını daha vuzuhla ifade ediyorlardı. Bu talakat şelâlesi o zamaıı için delikanlı ruhumuzu allak bullak etmişti * Verdiği konferansın
mevzuu ademi m e r keziyet, ve teşebbüsü şahsiye idi •
Ademi merkeziyet,., bu terkip neyi ifade ediyordu ?
Ademi merkeziyet,merkezi idarenin aksi olan bir idare şekli olması gerekti . 0 zamanlarda İmparatorluğu teşkil eden anasırın,kesif bulundukla rı yerlerde kendilerine göre bir idare kurmalarına matûf olan ademi merke ziyet ,iktidarın hucumu ile memlekete karşı b i r iiıanet şeklinde gösterili
/ 2
Uihayırfcfm a u i I9I4-I8 Dünya Harbi ile ağır balyoza Türk İmparatorlu,uga in
dirdi . Ve şey d a i m dağla o du* Ademî «erkeziyet idare o s u b l x, tatbik
edilme idi... Yeıaen, Irak,3üriye»Lübnan,Ürdün,3uudî Arabi stan,Ih.lis tin,Keçed,
GrLr&t', Arna vut luk # Makedonya, Girit birer vilâyetimiz o lor k kalaeaklardi«
Sabahaddin Beyin n n a r ı z l a n bundan nto saunanı auteessir o l usiılar. Cehlin şu*
üzerini de g ö t ermek cür* etini yaptılar •
-Daima İmparatorlu ğu idare edemiyorduk » Bakxmoiz,ot bürü;<ıüş, etrafının duvar-
l a n yıkılmış bir bahçe içinde kocaman harap bir köşkün yerin© bütün konfo
ru axa c$mi mini ini bir
x x l & y B t i m i s x a x
villâmız olsun daha iyii
dedi lor •
PrensJ'son zamanlarda gördüm . Yanmış y a l ı . n ı n hizmetkârlar dairenin! dö
şemiş orada oturuyordu . Dir gazeteden bahsedildi • Hiç bir cesaretsizlik
havasa, his edilmeyen edası ile î
- Azizim, dedi, böyle b i r teşebbüs için ben de hiç bir nakdine yok •
Hakikaten öyle idi , Büyük ideali uğruna sata sava hiç bir şeyi kalmamıştı. Ademi merkeziyetin nc olduğunu, bana Hindistan gösterdi, Yalnız hariciye , Harbiye ve Münakalât Vekâletleri bir olan bu muazzam ülkede bütün eyaletler kendi kendilerini idare ediyorlar ve her biri ademi merkeziyet sayesinde terakkinin kooovasına vasıl oluyorlar*
Eyaletlerin münferit ilerleyişleri bir araya gelince Hindistanı yapıyor*
Prens Sabahaddin. son menfasında fakri z&ıur t ipinde öldü • .Sriuai3«kurumuş,
bitmişti,.. A k şamdan sabaha yiyeceği yoktu • Fakat gıdası ideali, idi • Hayata gözlerini kapadığı zaman yasdığının altında bulunan elini çektiler*
încc p a r m a k l a n birer çelik gibi kıvrılmış 1 1 .Bu p a r m a k l a n açtıkları zaman
uğruna bütün varlığı feda eylediği ufak kıt*ada bir Türk Bayrağını,memleke tinden, idealinden son bir.hatira olarak beraberinde götürmek istiyor gibi onu k a v m d ı ğ ı n ı gürdüler •
Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Ta h a Toros Arşivi
