POSTERioR ETMOiDAL SiNUS MUKOSELi
OLGU SUNUMU
MUCOCELE OF POSTERIOR ETHMOIDAL
SINUS: CASE REPORT
Emin OZYURT. Fatma OZLEN. irfan DEVRANOGLU. Cengiz KUDAY.
istanbul Universitesi Cerrahpa~a Tip Fakiiltesi Noro~iriirji ve Kulak Burun Bogaz (iD) Anabilim Dallan Tiirk Noro~iriirji Dergisi 2: 68-70. 1991
OZET: C;iftgorme. periorbital agn ve goz kapagl dii$iikliigii olmakslzm tek taraflI gorme kaybma ne-den olan posterior etmoidal siniis mukoseli olgusu ve cerrahi tedavisi literatiir l$lgmda tartl$lldl..
Anahtar Kelimeler : Etmoid siniis. Mukosel.
Op-tik kanal. Vizyon kaybl.
GiRi~
Posterior etmoid sinusten kaynaklanan mukosel-ler son derece nadirdir (4.7).Bu nedenle optik kanal-da optik sinire basl yaparak tek tarafhgbrme kaybma neden olan posterior etmoid sinus mukoseli olgusu-nu suolgusu-nuyoruz.
OLGU SUNUMU:
Gbrme kaybl ve ba~ agnsl ~ikayeti ile klinigimize ba~ vuran 54 ya~mdaki kadm hastanm anamnezin-den 5 yIldan beri sag gbzunde gbrme keskinliginin giderek azaldlgl. 6 ay bnce ba~mm sag tarafmda 10-kalize. hafif derecede. agn kesicilere cevap veren ba~ agnsmm ba~ladlgl ve sag gbzde gbrmesinin tama ya-km kayboldugu bgrenildi. Lokal travma veya nazal operasyon hikayesi yoktu. Oz ve soy gec;:mi~indebir bzellik olmayan hastanm fizik muayenesinde de pa-tolojik bulgu saptanmadl.
Nbrooftalmolojik muayenede sag gbzde gbrme keskinligi 30 cm. den parmak sayabilecek blc;:udey-di. Pup iller izokorik. sagda l~lk refleksi tembel. kon-sansuel cevap ise mevcuttu. Sol gbzde vizyon normaldi. Fundoskopik incelemede fundus sagda at-rofik. solda ise normal bulundu. Gbz hareketleri her iki gbzde de normal ve agnslzdl. Epikantal bblgede kitle gbrulmedi. Yuzde hissiyet ve kornea refleksi et-kilenmemi~ti. Nazal bo~lugun muayenesinde herhan-gi bir kitle ve kronik infeksiyona rastlanmadl.
Direkt ve sella grafisinde sella tabam bozulmu~ ve geni~lemi~ olarak gbruldu. Bilgisayarh Tomogra-fide (BT)sfenoid sinus ve sag etmoidal sinus hucre-lerini tamamen dolduran. sella tabamm ekspanse eden ve bozan. yumu~ak doku dansitesinde. kont-rast tutmayan. duzgun kenarh lezyon gbruldu (Re-sim 1). Sfenoetmoidal sinus mukoseli bn tamsl ile yatmlan hasta transetmoidal yolla ameliyat edildi.
68
SUMMARY: A case of the posterior ethmoid si-nus mucocele presenting asunilateral visual impair-ment without periorbital pain. proptosis. diplopia and its surgical treatment are discussed under the lite-rature.
Key Words: Ethmoid sinus. Mucocele. Optic Ca-nal. Visual impairment.
Resim I , Ameliyat bncesi BT
Etmoidal hucreler ameliyatla almdlktan soma sfeno-etmoidal sinus ic;:inidolduran kistik yaplya ula~lldl. Kist duvan aC;:lhpic;:indekikoyu mukus klVammdaki ye~ilimsi SIVIve kist duvan aspiratbr ve spatiil yar-dlmlyla kolayhkla C;:lkanldl.Kistik yapl C;:lkanldlktan soma yapllan incelemede optik kanahn posterome-dial duvanm yapan kemik yapmm kistik yap I nede-niyle c;:okinceldigi ve optik kanala dogru itildigi gbruldu. Optik kanala basl yaptIgI du~unulerek c;:ok incelmi~ kemik yapl (lamina paprycea) C;:lkanldl.Kis-tik yapmm 9kanldlgl bo~luk adale ve yag dokusu ile dolduruldu. patolojik tam. db~eyid hucrelerin tam gb-rulemedigi kist duvan ~eklinde geldi (CTF patoloji prot No.587/89). Ameliyat somaSI ba~ agnlan belir-gin blc;:udeazalan hastanm 7. gunde c;:ekilenBTsin-de lezyon yerinc;:ekilenBTsin-de yag dansitesinc;:ekilenBTsin-de hipodens alan gbruldu (Resim 2).Dbrt ay soma yapllan kontrolde pupillalar izokorik. bilateral direkt ve indirekt l~lk ref-leksi(+). vizyon sagda 8/10. solda 10/10gbrme alam ise sagda sentral skotom dl~mda normal olarak bu-lundu. Fundoskopik muayenede sagda fundus soluk olarak degerlendirildi.
Resim2, Ameliyat somaSl l. haftJda <;ekilen BT
TARTI:?MA
Mukoseller en slk frontal ve anterior etmoidal si-nuslerde gorulur (5.7).Sfenoid sinus mukoselleri sey-rektir, literaturde sadeee 80 olgu bildirilmi:?tir (1.8). Posterior etmoid sinus kaynaklt olanlar ise son dere-ee nadirdir. Natvig ve Larsen (7) 112 paranazal sinus mukoseli arasmda posterior etmoid sinus kaynaklt sadeee bir olgu bildirmi:?lerdir. Buna kar:?lltk Lloyd ve arkada:?lan (4) 12 olguluk etmoidal mukosel seri-lerinde posterior etmoid kaynakh mukosele rastlama-dllar. Onlara gore posterior etmoid mukoseli sfenoid sinus mukoselinden klinik ve radyolojik olarak aYlrt edilemez, Diger yazarlar posterior etmoid ve sfeno-id sinus kaynaklt mukoselleri birbirlerinden aYlrt et-mek zor oldugundan onlan sfenoetmoid sinus mukoselleri :?eklinde ortak tammlama altmda topla-ml:?lardn \5.9). Som ve Shugar (10) etmoidal muko-selin BT bulgulanm gozden ge<;irerek. sfenoid sinusten kaynaklamp etmoid sinuse dogru geni:?le-yen mukoselleri etmoid mukosellerin 3. tipi olarak tarif etmi:?lerdir.
Sundugumuz olgu radyolojik olarak kamtlayama-mamlza ragmen, klinik olarak literaturde tarif edilen posterior etmoidal sinus mukoseline uymaktadlr.
Mukosellerin klinik tablolan olduk<;afarkltdlr. Ta-mda klinik bulgulann onemi buyuktur. <;:oguetmo-id mukoseller (anterior ve orta gruplar) kendilerini medial kantal kitle, agn, proptozis ve diplopi ile bel-li ederler, hi<;birindevizyon etkilenmez (4),Diger yan-dan sfeno-etmoid veya daha dogrusu sfenoid sinus mukoseli <;ogunlukla "Orbital apeks sendromu"nu olu:?turur ki bu da optik kanal ve superior orbital fis-sur i<;indenge<;endamar ve sinirlerin tutulumu ile ka-rakterizedir (1.5,8). Olgumuzda unilateral gorme kaybl, sagda direkt l:?lkrefleksinin tembel olmasl ve optik atrofi dl:?mda bulgu saptanmadl. Proptozis ve ekstraokuler goz hareketlerinin tutulumu yoktu.
Kli-nik bulgular lezyonun optik kanal i<;indeveya optik sinirde oldugunu gostermektedir. Normal olarak op-tik kanalm medial duvan sfenoid sinusle <;okyakm-dan ili:?kilidir.Eger optik kanal uzun olursa posterior etmoid sinuslerle de ili:?kiliolabilir (6). Mikroanato-mi yonunden optik kanaltn detaylt olarak ineelendigi <;ah:?madaHabal ve arkada:?lan (2)posterior etmoid si-nuslerin, <;alt:?llankadavralann %25'inde optik kanala <;okyakm olarak kom:?u olduklanm gostermi:?lerdir. Bu nedenle optik kanaltn posteromedial duvanm ya-pan <;okinee lamina papryeea, sfenoid ve posterior et-moid sinuslerden kaynaklanan geni:?leyen lezyonlar taranndan kolayltkla optik kanala dogru itilebilir. so-nu<;tasuperior orbital fissurdeki diger kranial sinirler etkilenmeden optik sinir lezyonlan ortaya <;lkar.
Olgumuzun BT'sinde sfenoid sinusu tamamen dolduran, bir yandan one posterior etmoid sinusleri de i<;inealarak geni:?leyen ote yandan yukanda sella tabamm bozan ve geni:?leten, duzgun kenarlt, kont-rast tutmayan yumu:?ak doku dansitesindeki lezyon sfenoetmoid mukosel olarak tammlandl. Mukoselin posterior etmoid sinusu etkileyip de lamina papryee-aYI optik kanal i<;inedogru itmesi sonueu olgumuz-da gorulen unilateral gorme kaybl. direkt l:?lk refleksinin tembelligi. optik atrofi ve tipik BT bulgu-lanndan olu:?an klinik tablo literatiirde "izole optik kanal sendromu" olarak tarif edilmektedir (11).
Bizim olgumuzda klinik bulgular posterior etmo-idal sinus mukoselini. radyolojik bulgular ise sfeno-etmoidal sinus mukosel tamsml on plana itmekte ise de. sfenoid sinus mukoselinde klinik tabloda slkltk-la orbital apeks sendromunun gorulmesi. buna kar-:?lltkolgumuzda izole optik sinir bulgulannm saptan-maSI nedeniyle biz, mukoselin posterior etmoid hue-relerden kaynaklamp. sfenoid sinus i<;inegirdigini ve geni:?lediginigozoniine alarak mukoselin posterior et-moidal sinusten kaynaklandlgml du:?unduk.
Cerrahi teknikle ilgili olarak transkraniyal. tran-setmoidal. transnazal van:? yollan kullamltr. Sfenoid sinus mukoseli i<;intransnazal van:? yolu eger optik sinir basIs I yoksa tercih edilir (1.8).Eger gorme azal-maSI ba:?hea semptom ise transkraniyal van:? yolu se-<;ilmesigerekir (1).Biz eerrahi teknik olarak mukosel bo:?lugunun transkraniyal van:?la yeterli eksplore edi-lememesi. transnazal van:?la da optik kanal dekomp-resyonunun zor olmasl nedeniyle transetmoidal yolu tercih ederek hem mukosel bo:?lugunu tamamen ek-splore ettik, hem de optik kanalm <;okineelmi:? pos-terior klsmmdaki kemik lameli kaldlrarak optik sinir dekompresyonunu sagladlk.
Yazl~ma Adresi: 00<;. Or, Emin Ozyurt Lu.Cerrahpa~a Tip Fakiiltesi N6ro~iriirji A.B,D. Aksaray/istanbul
KAYNAKLAR
1. chan HJ, Kao Ly,Lui CC: Mucocele of the sfenoid sinus with the apex orbitae syndrome, Surg Neurol 25:101-104, 1986 2, Habal MB, Maniscalco JE, Lineaweaver Wc. et al:
Microsurgi-cal anatomy of the optic canal: AnatomiMicrosurgi-cal relations and expo-sure of the optic nerve. Surg Form 27:542-544, 1976 3, Hashim ASM, Asuakura T, Awa H. et al: Giant mucocele of
pa-ranasal sinuses. Surg Neurol 23:69-74, 1985
4. Lloyd GAS, Bartram Cl. Stanley P: Ethmoid mucoceles. Br J Ra-diol 47:646-651. 1974
5, Lundgren A, Olin T: Muco-pyocel of the sphenoidal sinus or pos-terior ethmoidal cells with special reference to the apex orbi-tae syndrome. Acta Otolarygol 53:61-79, 1961
6. Mattox DE, Delaney RG: Anatomy of the ethmoid sinus. Oto-larygol CHn North Am 18:3-14, 1985
7. Natvig K, Larsen TE: Mucocele of the paranasal sinuses. A ret-rospective clinical and histological study, J Laryngol Otol 92:1075-1082, 1978
8. Nugent GR, Sprinkle p, Bloor BM: Sphenoid sinus mucoceles. J Neurosurg 32:443-451. 1970
9, Roberson GH. Patterson AK, El Deeb, et al: Sphenoethmoidal mucocele: Radiographic diagnosis, AJR 127:595-599, 1976 10, Som PM, Shugar )MA: The CT classification of ethmoid
muco-celes. J Comput Assist Tomogr 4: 199-203, 1980
11. Yue CP, Mann KS, Chan FL: Optic canal syndrome due to pos-terior ethmoid sinus mucocele, J Neurosurg 65:871-873, 1986
