Tiirk Noro§iriirji Dergisi 10: 186 - 192, 2000 Ozveren: Nervus Abdusens'in Petroklival Bolgedeki Seyri:
Nervus
Abdusens'in
Petroklival
Bolgedeki
Anatomik
~all~ma
Seyri:
The Course
Of The Abducens
Nerve
At The Petroclival
Region:
Anatomical
Study
M.
F AiK OZVEREN, KOICHI UCHIDA, iBRAHiM TEKDEMiR, T AKESHI KA WASE,
HALUK DEDA, FA TiH
S.EROL, iSMAiL AKDEMiR
FIrat Universitesi Tip Fakultesi Noro~irurji (MFO, FSE, lA) ABD., Elazlg, Ankara Universitesi TIP Fakultesi Anatomi (IT) ve Noro~irurji (HD) ABD., Ankara, Keio Universitesi Noro~irurji (KU, TK) AB.D., Tokyo
Geli~ Tarihi: 18.10.2000 <:=:>Kabul Tarihi: 1.12.2000
Ozet: Kafatabam cerrahisindeki ilerlemeler nedeniyle nervus
abducens'in petroklival bolgedeki yaplsl klinikte onem
kazanmaktadlr. Petroklival bolgeye ait anatomik
<;ah~malarm cerrahi tedavi stratejileri kadar n. abdusens
fel<;lerinin mekanizmalannm a<;lklanmasmda da yaran
olmaktadIr. Dort kadavrada yapIlan mikro~irurjikal
disseksiyonlar ve bir kadavrada yapllan histolojik
incelemeler sonucunda n. abdusens'in petroklival bolgedeki anatomisi detayh olarak ortaya konuldu. N. abdusens'in petroklival bolgede araknoid membran ve dural klhf ile sanh oldugu gozlendi. N. abdusens birinci olarak petroklival bolgedeki dural giri~ deliginde, ikinci olarak petroz apekste ve u<;uncu olarak da arteria karotis interna'nm kavernoz
segmentinin .lateral duvannda olmak uzere u<;a<;llanma
yapIyordu. U<;uncu a<;llanma noktasmda sinirin dural
klhfmm incelmesinin, simpatik pleksus ve n. trigeminalis
ile anastomozunun,ve Meckel's cave ile arteria karotis
interna arasmdaki fibroz uzanhlann sinirin bu yapllar
tarafmdan tutulmasma neden olarak altmcI sinir felci
olu~umunda kolayla~tmcl etkisi olabilecegi sonucuna
vanldl.
Anahtar sozciikler: Dura mater, nervus abdusens, petroz apeks, sinir fe1ci
GiRi$
N. abdusens
sisternal,
intrakavernoz
ve
intraorbital olmak uzere 3 klslmdan olu~maktadlr (8.,
14). Pontobulber
sulkustan
petroklival
bolgedeki
Abstrac: IAdvances in skull base surgery increased the clinical importance of the petroclival part of the abducens nerve. The anatomical studies of this region is helpful in
operative management strategies, as well as in
explain-ing the abducens nerve palsy mechanisms. The anatomy of the abducens nerve at the petroclival region was de-fined in detail through microsurgical dissections in 4 ca-davers and histological examination in one. It was found
that the nervus abducens was surrounded by arachnoid
membrane and dural sheath at the petroclival region.
Three angulation points of the abducens nerve were ob-served at the p,etroklival region; first at the dural entrance porus, second at the petrous apex, and third at the lateral . wall of the cavernous segment of the internal carotid ar-tery. It was concluded that the entrapment of the abducens nerve at the third angulation point was enhanced by the
following factors; thinning of the dural sheath of the
abducens nerve, anastomosis with the sympathetic plexus
and trigeminal nerve, and fibrous extensions to the
Meckel's cave and internal cqrotid artery.
Key words: dura mater, nerve injury, nervus abducens,
petrous apex .
dural giri~ deligine kadar olan bolum sisternal, dural
giri~ deliginden superior orbital fissure kadar olan
bolum
intrakavernoz,
ve
fissura
orbitalis
superior'dan
lateral rektus kasma dagIldlgl bolum
ise intraorbital klslml olu:;;turmaktadlr (2, 8, 14). N.
Turk Noro§irurji Dergisi 10: 186 - 192, 2000
abdusens'in
kafatabanmm
petroklival
bolgesinde
9ura mater'i
deldigi
nokta dural
giri~ deligini
olu~turmaktadlr
0,
2,15-17). N. abdusens'in dural
giri~ deligi ile fissura orbitalis superior arasmdaki
par<;asl her ne kadar intrakavernoz
klslma dahil
edilmekte
ise de, anatomik
disseksiyonlarda
petroklival bolgeyi <;aprazladlktan soma kavernoz
siniisiin lateral duvanndaki
n. oculomotorius,
n.
trochlearis ve n. trigeminalis ile birlikte seyrettigi
gozlenmektedir. Klasik olarak intrakavernoz klslma
dahil oldugu
bildirilen
boliimii
petroklival
ve
kavernoz
siniisiin lateral duvan
kom~ulugunda
ilerleyen klslmlar olmak iizere iki klslma ayumak
olasldlr. Bu anatomik aymm klinikte n. abdusens
felcinin izole veya kavernoz siniiste seyreden diger
kafa <;iftleri ile birlikte goriilmesi ile kendisini belli
etmektedir.
Bu
<;ah~manm
amaCl
n.
abdusens'in
petroklival
bolgedeki
yaplsmm
kadavralarda
anatomik disseksiyon ve histolojik kesitlerle ortaya
konularak
elde edilen bilgilerin literatiir l~lgmda
tarh~llmasldlr.
GERE~LER
VE YONTEM
Anatomik
Disseksiyon
c;ah~mada Ankara Universitesi TIP Fakiiltesi
Anatomi Anabilim Dah ve Keio Universitesi
Tip
Fakiiltesi
Anatomi
Anabilim
Dah'na
ait 4 adet
kadavra
kullamldl.
Oli.im somas I ilk 24 saatte
getirilen kadavralann
her iki a. karotis kommunis,
a. vertebralis ve v. jugularis interna'lan
kataterize
edilerek izotonik NaCl ile YIkandl. Kranial dokular
%10'luk formol soliisyonu ile tespit edildikten soma
arterler
kumIzl,
venler
mavi
renkli
silikon
(Nankawase
Co. Ltd) ile doldurularak
anatomik
disseksiyon gere<;lerihazIrlandl. Kalvarium ve bey in
ahndIktan
sonra
kafatabamnm
petroklival
bolgesinde OPMI-Zeiss MD cerrahi mikroskop (Carl
Zeiss
Co.
Ltd.)
ile
disseksiyonlar
yaplldl.
Goriintiileme
amaClyla
Contax
167M kamera
kullamldl.
Anatomik disseksiyon slrasmda kafatabanmm
petroklival
bolgesine
intradural
olarak
supero-posteriordan
yakla~lldl.
Dura mater'in
serebral
tabakasl kaldmlarak
petroklival bolgedeki arteriel,
venoz ve sinirsel yapIlar incelendi.
Histolojik
Kesitler
%1O'luk
formol
ile perfiize
edilmi~
bit
kadavranm
kalvarium
ve beyini almdlktan soma
petroklival
bolgedeki
dura
mater,
periostal
Ozverel1: Nervus Abdusel1s'in Pelroklival Bolgedeki Seyri:
tabakasml
da i<;erecek ~ekilde kafatabam
kemik
yapIsmdan
slynlarak
kaldlnldl.
Dural
giri~
deliginden
a. karotis
interna'nm
kavernoz
segmentinin
lateral duvannda
kavernoz siniisteki
diger sinirlerle
birle~tigi
nokta
arasmda
kalan
klslmdan hazulanan par<;alardan histolojik kesitler
hazIrlandl. Bu i§lem slrasmda once %70'den %100'e
ula~an alkol serilerinden ge<;irilerekdehidrate edildi,
parafin bloklara gomiildiikten soma Srn kalmhgmda
kesildi ve Hematoksilen-Eozin
ile boyanarak
l~lk
mikroskobu altmda incelendi.
SONU~LAR
N. abdusens'in petroklival bolgedeki dural giri~
deliginde ilk dirsegini yaparak superior ve laterale
olmak
iizerepetroz apekse dogru yoneldigi goriildii.
Petroz apeksin iizerinde yer alan bu venoz bolgeye
kavernoz, superior petrozal, inferior petrozal siniis
ve baziler pleksusun a<;lldlgl tespit edildi ($ekil 1).
N. abdusens'in
petroklival
bolgede
3 yerde yon
degi~ikligine
ugramakta
oldugu
gozlendi;
birincisi
d ural giri~ deliginde,
ikincisi
petroz
apekste,
ve
ii<;iinciisiide a. karotis
interna'nm
kavernoz segmentinin lateral duvannda
tespit edildi
($ekiI2).
/
/
B
Sekill: Petroklival venoz konfluensin ~ematik
gorunumu. AKI: arteria karotis interna, ytldlZ:
meningohipofiziel trunk, DS: dorsum sella, PA:
petroz apeks, asterisk: petrosfenoidal ligament,
BP: baziler pleksus, IPS: inferior petrozal sinus, SPS: superior petrozal sinus, KS: kavernoz sinus
(sag petroklival bolgenin supero-posteriordan
Tiirk Ntiro§iriirji Dergisi 10: 186 - 192, 2000
Dural giri:;;deliginde serebral dura materin dl:;;a
klvnlmasl ile olu:;;an dural klhfm, siniri petroz apekse
kadar sardlgl gozlendi ($ekil 2-3). Subaraknoid
mesafedeki araknoid membran siniri takip ederek
dural kIhfm i<;ine giriyordu. Boylece sinirin hem
araknoid hem de dura ile sanh bir :;;ekilde petroklivaI
bolgeyi <;aprazladlgl tespit edildi. Petroz apekste,
ikinci dirsekten soma, araknoid ve dural kIhfIann
birle:;;erek ince semitransparan bir membran
ozeIIigine donii:;;tiigii goriildii. A. karotis interna'nm
kavernoz segmentinin lateral duvannda yer alan
ii<;iincii dirsek bolgesinde n. abdusens'in a. karotis
interna'Yl saran periarteriel simpatik pleksus ve
Meckel's cave'in medial duvan araClhgl ile n.
trigeminalis ile anastomozlar yaptIgl izlendi ($ekil
4A-B). Aynca n. abdusens'i saran membran ile <;evre
yapllar arasmda fibroz baglantIlar vardl ($ekil 5).
Duranm her iki yapragl arasmda uzanan fibroz
trabekiiIler petrokIival bolgenin dural <;atIsml
olu:;;turmakta ve n. abdusens'in dural kIhfI ile kIival
arterleri tespit etmekteydi ($ekil 5). Petrosfenoidal
ligament fibroz trabekiiIlerin en biiyiigii olarak
gozlendi ve tiim kadavralarda dural kIhhn
Iigamentin aItmdan ge<;tigi tespit edildi. U<;
kadavrada dural kIhf petrosfenoidal ligamentin 1/3
inferolateralini i:;;gal ederken, 1 tanesinde ligamentin
1/3 orta klsmmda yer almaktaydl ($ekil 6A-B).
A. karotis interna'nm posterior dirseginden
<;lkan meningohipofiziel anadahn hipofiziel,
Sekil 2: N. abdusensi saran dural kIhfm (kii<;iikYlldlz) a.
karotis in ternamn ka vernoz segmentinin
lateraline (AKI) kadar devam ettigi ve sonrasmda
inceldigi goriiliiyor. Oklann. abdusensin
a<;llanma noktalanm gosteriyor. BP: baziler
pleksus, biiyiik YlldlZ: petrosfenoidal ligament,
geni~ ok: meningohipofiziel trunk (sag petroklival bolgenin serebral dural yapragl kaldmldlktan
sonra supero-posteriordan goriintiisu).
Ozverell: Nervlls Abdllsells'ill Pelroklival Btilgedeki Seyri:
tentorial, medial (dorsal meningeal) ve lateral klival
dalIan tiim kadavralarda goriildii ($ekil 3A, 5, 6A).
Lateral klival arter dural kIhfm medialinde
Sekil 3A: N. abdusens'in (6) dural klhfI a<;IldIgmda sinir
ile dura arasmda araknoid membran (kii<;iikok) izleniyor. Biiyiik yIldlZ: posterior klinoid proses,
kii<;iik YlldlZ: petrosfenoidal ligament, asterisk:
hipofiz sapI, biiyiik ok: lateral klival arter, OS:
dorsum sella (sol petroklival bolgenin
supero-posteriordan goriiniimii).
Sekil3B: Histolojik kesitte n. abdusens'in (6) hem araknoid (okba~>l)hem de dura mater (ylldlZ) ile sanlI oldugu goriiliiyor (HEx40).
Turk Noro~iriirji Dergisi 10: 186 - 192, 2000
Sekil 4A: Sol supero-Iateralden n. abdusens'in a. karotis interna'mn (tek YIldlZ) kavernoz segmentinin lateral duvannda yasslla~tIgl dikkat c;ekiyor. Periarteriel simpatik sinir Iifleri (tek oklar) n. abdusense katIlarak altmCl sinir (6) superior orbital fissure dogru ilerliyor. Asterisk: petrosfenoidalligament, C;iftyIldlZ: petrosfenoidal Iigamentin petroz ucunun tutundugu petroz apeks, CL V: klivus, c;ift ok: lateral klival arter.
Sekil4B: N. abdusens'in (6) a. karotis interna (buyuk YlldlZ) ile olan fibroz (siyah ok) ve trigeminal sinirle (5) olan noral (beyaz ok) baglantIlan. v: venoz alanlar, kuc;uk yIldlZ: periarteriel simpatik sinir lifi, (HEx40).
seyretmekle birlikte hic;bir kadavrada dural kIhfl
delerek abdusens sinire perforan dal vermedigi
izlendi.
TARTI~MA
Dura mater kraniuma kom~u periosteal ve
araknoid membrana kom~u serebral yapraklardan
olu~makta olup, kalvariumda bu iki yaprak birbirine
biti~ik oldugundan tek bir tabaka halinde izlenimi
verir (12). Ancak kafa tabanmda periosteal ve
Ozveren: Nervus Abdusells'ill Pelroklival Bolgedeki Seyri:
Sekil 5: Petrosfenoidal ligament kaldmldlktan sonra dural klhfm (YlldlZ) medialinde seyreden lateral klival arter (ic;i bo~ ok) ile tentorial (beyaz ok) ve inferior hipofiziel Wc; ok) arterler a. karotis interna'nll1 (AKI) posteriorundan meningohipofiziel trunk halinde kaynaklamyor. Medial klival arter (dorsal meningeal arter) (C;ift ok) inferior hipofiziel arterden aynlarak dorsum sellada (asterisk) uzamyor. Arterlerin ve dural klhfm fibroz baglantIlarla tutuldugu izleniyor (sol petroklival bolgenin supero-posteriordan gorunumu).
serebral yapraklar aynhp kavernoz sinusu ortaya
C;lkararak arteriel ve venoz yapllarla kafa c;iftlerinin
gec;i~ yollanm olu~turur. N. okulomotorius, n.
trochlearis, ve n. trigeminalis'in 1. dah kavernoz
sinusun lateral duvannda seyrederken, n. abdusens
petroklival bolgeyi c;aprazladlktan soma kavernoz
sinusun lateral duvanmn mediali ve a. karotis
interna'nm laterali arasmda fissura orbitalis
superior'a dogru ilerler (8, 11, 14, 17). N. abdusens'in
ic;inden gec;tigi petroz apeks bolgesinde kavernoz,
superior petrozal, inferior petrozal sinusler ve baziler
pleksusun birle~tigi Umansky ve ark. (16) tarafmdan
bildirilmi~ ve klsa bir sure once bu alan petroklival
venoz konfluens olarak adlandmlml~tJr (2). inferior
petrozal sinus ve baziler pleksusun slmrlannm farkh
kabul edilmesinden dolaYl bu bolge, onceki bazl
c;ah~malarda inferior petrozal sinusun veya basiler
pleksusun ic;ine dahil edilmi~tir (3,7,13).
Disseksiyonlanmlzm sonucuyla baglantIh olarak,
petroklival bolgede duranm serebral ve periosteal
yapraklan arasmda kalan ve n. abdusens'in
c;aprazladlgl venoz bolgenin petroklival venoz
konfluens olarak tammlanmasl goru~unu
payla~lYoruz.
N. abdusens'i saran membranoz yapl
Tiirk N6ro§iriirji Dergisi 10: 186 - 192, 2000
Sekil 6 A: N. abducens'in dural klhfmm (kiiC;iikC;iftbeyaz
ok) petrosfenoidal ligamentin 1/3 inferolateral
boliimiinde petroz apekse (tek pldlZ) komsu
olarak seyri goriiliiyor. iC;i bo~ beyaz oklar
superiorda kavernoz siniisten, medialde baziler pleksustan, lateralde superior petrozal siniisten
petroklival venoz konfluense direnaji,
inferiordaki ok ise inferior petrozal siniisten
foramen jugulareye venoz donii~ yolunu
gosteriyor. <;:iftYlldlZ: posterior klinoid proses, beyaz ok: lateral klival arter, siyah ok: medial klival arter, AKI: a. karotis interna (sag petroklival
bolgenin supero-posteriordan goriiniimii).
temasml onlemektedir.
Bu izolasyonun
araknoid
membran veya dura mater tarafmdan
saglandlgl
bildirilmi~tir
(2, 15). Disseksiyonlanmlzda
ve
histolojik
kesitlerimizde
petroklival
bolgede
n.
abdusens'in
dural giri~ deligi c;evresinde serebral
dura
materin
dl~a dogru
donerek
dural
kIhfI
olu~turdugu
gozlendi. N. abdusens
dural klhfm
ic;inde hem araknoid membran, hem de dura mater
ile sanhyordu.
Tiim kadavralarda
araknoid
membranm
petroz
apekse
kadar
siirekliligini
korumasl
subaraknoid
mesafenin
petroz apekse
kadar siirdiigiinii
gostermektedir.
Bu anatominin
sinirin beslenmesi aC;lsmdan onemi olabilir. Lateral
klival arterin n. abdusens'in
petroklival bolgedeki
Ozverell: Nervus Abdusells'ill Petrok/iva/ B6/gedeki Seyri:
Sekil6 B: N. abducens'in petrosfenoidal ligamentin
(YlldlZ)1/3 orta klsmmdakl seyri slrasmda petroz apeks (asterisk) ile arasmda venoz mesafe kaldlgl izleniyor. AKI: a. karotis interna, biiyiik YlldlZ:
klivus (dura materin serebral tab akaSIahndlktan
sonra sag petroklival bolgenin
supero-posteriordan goriiniimii).
besleyicisi oldugu bildirilmektedir
(2, 6, 15). Ancak
hic;birdisseksiyon materyalinde petroklival bolgede
dural klhfl delerek n. abdusens' e giren bir perforan
damann goriilmemesi ve araknoid membranm dural
klhfm ic;inde bulunmasl
sinirin beslenmesinin
bu
bolgeye uzanan
subaraknoid
mesafedeki
bey
in-omurilik
SlVlSl tarafmdan
da
saglandlgml
dii~iindiirmektedir.
Subaraknoid
mesafenin dural
klhf ic;ine yoneldiginin diger bir kamtI, ince kesitli
MR incelemelerinde
petroklival
bolgede
petroz
apekse dogru n. abdusens'in
dural klhfma tekabiil
edecek bic;imde SlVldegerinin goriintiilenmesidir 00,
20). N. abdusens'in
petroklival bolgede dural klhf
ve araknoid tarafmdan ~evrelenmesi nedeniyle bu
klslmm kavernoz
siniis i~indeki klsmmdan
ayn
degerlendirilmesi
gerektigini dii~iiniiyoruz.
N. abdusens
kafatabanmda
petroklival
bolgedeki
dural giri~ deliginden
girdikten
soma
petrosfenoidalligamentin
altmdan ge~mektedir (2,
14-16,21). N. abdusens'in petrosfenoidalligamentin
alh, petroz apeks ve venoz alan arasmda kalan klslml
Dorello
kanah
olarak
adlandmlml~tIr
(19). N.
abdusens petrosfenoidalligamentin
altmda, petroz
apekse yakm olarak 1/3 lateralde, 1/3 ortada veya
1/3 medialde
yerle~ebilmektedir
(11, 16, 19).
Disseksiyonlanmlzda
her ne kadar petrosfenoidal
ligamentin dural klhf ile birlikte siniri koruyucu bir
ozellik gosterdigi gozlense de, sinirin petroz apekse
dogrudan
kom~u olmasl halinde
petroz
apeksi
ilgilendiren patolojilerde ve petroz apeksin rezeke
edildigi anterior transpetrozal
yakla~lmda
termal
Tiirk Noro~iriirji Dergisi 10: 186 - 192, 2000
veya mekanik
travmaya
maruz
kalma olaslllgI
artabilir.
N. abdusens'in
yon degi;;ikliklerini
yaptlgl
dural giri;; deligi ve petroz
apeks, ;;iddetli kafa
travmalannda
sinirin tuzaklandlgl
yerler olarak
bildirilmi;;tir
0,
9). Servikal
hiperfleksiyon
yaralanmalannda
yapllan vektorel analiz, beyinin
yukan yer degi;;tirmesinde dural giri;; deliginin n.
abdusens
felci gorUlmesinde
tuzaklanma
noktasl
oldugunu ortaya koymu;;tur
(18).N. abdusens petroklival bolgede dural klhf ve
araknoid membran ile korunurken petroz apeksteki
ikinci a<;llanmadan soma siniri saran membran
incelmektedir
(2,
15).
N. abdusens'in
u<;uncu
a<;llanma noktasl
Ziyal ve ark
(21)tarahndan
tammlanan petroz apeks, petrolingualligament
ve
a. karotis
interna
arasmdaki
u<;gen arasmda
kalmaktadlr.
U<;uncu
a<;llanma
noktasmda
subaraknoid bo;;lugun ortadan kalkmasma ek olarak
n. abdusens'in
<;evre yapIlarla
baglantIlannm
gorulmesi
sinirin
burada
dl;; etkilere
kar;;1
hassasiyetinin
artabilecegini
gostermektedir.
N.
abdusens'in
u<;uncll
a<;llanma
noktasmda
tuzaklanmasma
neden
olabilecek
iki
ya pI
sozkonusudtir. Birincisi siniri saran membram tutan
fibroz baglanhlar, ikincisi sinirin simpatik pleksus
ve n. trigeminalis ile olan anastomozlandlr. Kavernoz
sinus cerrahisi slrasmda petroklival bolgedeki venoz
kanamaYI onlemek uzere a;;m miktarda hemostatik
materyal kullamlmasl n. abdusens'in ozellikle zaYIf
oldugu u<;uncu a<;llanmanoktasmdaki fibroz ve noral
baglantllanndan
gerilmesine yol a<;arakaltmcI sinir
felci komplikasyonu
ile sonu<;lanabilir
(5). N.
abdusens'in
u<;uncu a<;llanma noktasmda gorulen
zaylf korunmamn
diger bir onemi fonksiyonel
noro;;irurjide ortaya <;lkmaktadIr. Kanpolat ve ark.
(4) trigeminal nevraljide foramen ovale ponksiyonu
sonraSI uzun elektrodlar kullamlmasmm n. abd us ens
felci olu;;umunda onemli bir etken oldugunu ifade
etmi;;lerdir. Rizoliz sHasmda sinire dogrudan travma
dl;;mda n. trigeminalis ile n. abdusens arasmdaki
fibroz
ve
noral
baglanhlann
dokulann
retraksiyonuna
yol a<;masmm da n. abdusens felci
ortaya <;Ikmasmda roW olabilecegini du;;unuyoruz.
SONU~
N. abdusens petroklival bolgede araknoid ve
dural membranla
sanh olarak korunmaktadIr.
N.
abdusens'in
dural kIhfl i<;inde subaraknoid mesafe
devam etmektedir. N. abdusens u<; adet a<;llanma
yaptlktan soma kavernoz sinusun lateral duvanna
(jzveren: Nervus Abdusens'in Pelroklival Bolgedeki Seyri:
ula;;maktadlr.
A.
karotis
interna'nm
kavernoz
segmentinin lateral duvarmda
&,impatik pleksusun
n. trigeminal is ve n. abdusens ile yaptlgl noral ve
fibroz baglantllar
altmCl sinirin tuazaklanmasma
neden olabilecek bir yapl arzetmektedir. Bu a<;llanma
noktalan
n.
abdusens
fel<;lerinin
olu;;umu
mekanizmasmda
onemli yerlerdir.
TE$EKKUR
Dr.
M.
Faik Ozveren, Keio Universitesi Ndro!jiriirji Ana Bilim Dalz'nda yaptlgl r;alz!jmalar slrasmda destegini esirgemeyen Prof. Dr. Takeshi Kawase'ye, birlikte r;all!jtzgl Assist. Prof. Dr. Koichi Uchida'ya, Anatomi Lnboratuvan'm kul/andlran Prof. Dr. Sadakazu Aiso'ya ve tiim giir;/Uklere kar!jm yurtdl!jmda1
YIl kalabilmesi ir;in izin veren Flrat Universitesi TIp Fakiiltesi dgretim iiyelerine te!jekkiirlerini sunar. YaZI~ma Adresi: Dr. M. Faik OzverenFlrat Universitesi TIp Fakultesi N6ro~irurji ABD Elazlg Tel: 0424-2388080/186 Faks: 0424-2388096 e-mail: fozveren@yahoo.com
KAYNAKLAR
1. Arias MJ: Bilateral traumatic abducens nerve palsy
without skull fracture and cervical spine fracture: case
report and review of the literature. Neurosurgery 16:
232-234, 1985
2. Destrieux C, Velut S, Kakou MK, Lefrancq T, Arbeille
B, Santini JJ: A new concept in Dorello's canal
microanatomy: the petroclival venous confluence. J
Neurosurg 87: 67-72, 1997
3. Dolenc VV: Anatomy and Surgery of the Cavernous Sinus, Springer-Verlag, 1989, 69-70 s.
4. Kanpolat Y, Savas A, Berk C: Letter to the editor:
Abducens nerve palsy after radiofrequency rhisolysis
for trigeminal neuralgia: Case Report, Neurosurgery 44:1364, 1999
5. Kawase T, Shiobara R, Toya S: Anterior
transpetrosal-transtentorial approach for sphenopetroclival
meningiomas: surgical method and results in 10
patients. Neurosugery 28: 869-876, 1991
6. Krist A Barnett DW, BarrowDL, Bonner G: The Blood
Supply of the Intracavernous Cranial Nerves: An
Anatomic Study. Neurosurgery 34: 275-279, 1994
7. Lang J: Clinical Anatomy of the Posterior Cranial Fossa and its Foramina. Stuttgart: George Thieme Verlag, 1991,7 s.
8. Lang J: Skull Base and Related Structures. Atlas of
Clinical Anatomy. Stuttgart: Schattauer, 1995, 85-86 s. 9. Lazow SK, Izzo SR, Feinberg ME, Berger JR: Bilateral
Tiirk Niiro~iriirji Dergisi 10: 186 - 192, 2000
trauma: report of a case with proposed mechanism of
injury. JOral Maxillofac Surg 53: 1197-1199, 1995
10. Leblanc A: The Cranial Nerves: Anatomy, Imaging, Vascularisation. Berlin: Springer-Verlag, 1992, 162 s.
11. Mertol T, Magden
0,
Ozer H: Nervus abducens'ininternal karotid artere ulasmadan onceki interdural
seyrinin mikrocerrahi anatomisi. Dokuz Eyliil
Universitesi Tip Fakiiltesi Dergisi 10: 61-65, 1996 12. Taptas IN: The so-called cavernous sinus: a review of
the contraversy and its implications for neurosurgeons.
Neurosurgery 11: 712-717, 1982
13. Tedeschi H, Rhoton AL: Lateral approaches to the
petroclival region. Surg Neurol41: 180-216, 1994
14. Tekdemir I, Deda H, Karahan ST, Arinci K: The
intracranial course of the abducens nerve. Turkish
Neurosurgery 6: 96-102, 1996
15. Tsitsopoulos PD, Tsonidis CA, Pestas GP,
Hadjiioannou PN, Njau SN, Anagnostopoulos IV:
Microsurgical study of the Dorello's canal. Skull Base Surgery 6: 181-185, 1996
16. Umansky F, Elidan J,Valarezo A: Dorello's canal: a
Ozveren: Nervus Abdusens'in Petroklival Biilgedeki Seyri:
microanatomical study. JNeurosurg 75: 294-298, 1991
17. Umansky F, Valarezo A, Elidan J:The microsurgical
anatomy of the abducens nerve in its intracranial
course. Laryngoscope 102: 1285-1292, 1992
18. Uzan M, Hanci M, Sarioglu AC, Kaynar MY, Bozkus H: Bilateral traumatic abducens nerve paralysis with
cervical spine flexion injury. Eur Spine J 5: 275-277,
1996
19. Vail RL: Anatomical studies of Dorello's canal.
Laryngoscope 32: 569-575, 1922
20. Yousry I, Camello S, Wiesman M, Schmid UD, Moriggl
B, Bruckman H, Yousry AT: Detailed magnetic
resonance imaging anatomy of the cisternal segment
of the abducens nerve: Dorello's canal and
neurovascular relationships and landmarks. J
Neurosurg 91: 276-283, 1999
21. Ziyal IM, Salas E, Wright DC, Sekhar LN: The
petrolingual ligament: the anatomy and surgical
exposure of the posterolateral landmark of the
cavernous sinus. Acta Neurochir (Wien) 140:201-205, 1998
