• Sonuç bulunamadı

Akşam'ın büyük edebi anketi:Muharrir neden yetişmiyor?:Filozof Rıza Tevfik

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Akşam'ın büyük edebi anketi:Muharrir neden yetişmiyor?:Filozof Rıza Tevfik"

Copied!
2
0
0

Yükleniyor.... (view fulltext now)

Tam metin

(1)

A K S A M

i

Filozof Rıza Tevfik diyor ki:

“Şiirde vaziyetimiz, yolcu nakletmek için yeni satın

alınıp da Çanakkale boğazı açıklarında birdenbire

duran Ta rsu s vapurununkine benzer

Makine işliyor, fakat...,,

«Şiir ve bütün sanayi nefise, felsefe ve bütün ilimler tam bir

hürriyet sayesinde inkişaf edegelmiştir. Hangi âlim, hangi şair,

hangi filozof böyle bir memlekette kendi gayretile

maişetini

teminden sonra büyük bir eser bastırabilecek kadar

para toplamış olabilir?»

I Anketi yapanı Sadeddin GOKÇEPINAR

Değerli fikir ve sanat adamı­ nı«: şair, filozof doktor Riza fevfik Bölükbaşı’yı Kadıköy'deki evinde ziyaret ettim.

Her dilden muhtelif kitapla­ rın âdeta daralttğı misafir salo­ nunda kendisini beklerken filo-

î olumuz tın, duvarları süsleyen muhtelif tarihlerde çekilmiş re­ simlerini seyrediyorum. Doktor Riza Tevfik’in mânevi kıymet­ lerini bir tarafa bırakınız, yal­ nız o resimlerdeki hali insana hayranlık verecek kadar se­ vimli.

Bugiin seksen bir yaşında ol­ duğu halde hâlâ dimdik, bir çinar kadar azametli ve vakur, bildiğinden şaşmaz, düşündüğü­ nü saklamaz, her bahis hakkın­ da okuduğu cildlerce kitabın hepsi hafızasında menktış, İb- ranîceden eski Yunancaya, İs- panyolcadan İngilizceye kadar sayısız dil bilen bu büyük adam, bir kartal kadar heybetli, fakat bir çocuk kadar sade ve göste­ rişsiz, aynı zamanda güler yüz­ lü... Muhterem filozof, bence, te zadların muvazenesinde şah­ siyetini bulmuş; bazan bir ya­ nardağ manzaralı, fakat ekse­ riya bir anne kadar müşfik.

Yerli edebî eserler

ve açılan çığır

Muhterem Riza Tevfik’ten, son bir sene içinde okuduğu yerli eserleri, bunlardan beğen­ diklerini ve cemiyetimizde çığır açan eserler olup olmadığını sordum. Dedi kİ:

— Edebî eserlerin envai var. Siz hangisini murat ediyorsu­ nuz? Ben bütün ömrümde belki on tane yeril roman okumamı- şımdır. Hmî bir şöhret kazan­ mış dâhi ecnebi müelliflerinden bazılarının bir kısım eserlerini, ciddî bir alâka ve yorulmaz bir dikkatle okudum ve memnun oldum- Osmanlı şairlerinin en ileri gelenlerinden de on beş kişinin şiirlerini hiç hatır say­ maz bir münekkid gözüyle oku­ dum ve didik didik ettim. Y e­ nilerden bazı muharirlerin kü­ çük hikâyelerinden bazıları ho­ şuma gitti. Kıymetli dostlarım­ d a » Halide Adıvar hanımın Harap Mabedlerinde bazı küçük hikâyelerini beğendim ve Refik Halid’in Ayşe Gül ve hele Deli piyesini pek beğendim ve — â- detim vechiyle bu fevkalâde eserlerden — sitayişkâr bir li­ sanla bahsettimdi. Halbuki Ab- bülhak Hâmid’in şiirlerini bizde emsalsiz romantizm nümuneleri

Rıza Tevfik Bölükbaşı olduklarından dolayı çok seve­ rim. Fakat manzum ve mensur tiyatrolarım tamamen okuya- madım. Dram, trajedi ve kome­ di piyesleri okumak zahmetine giremedim. Hergün muhitimi dikkatle ve ekseriya rikkatle te- tebbü etmekteyim. Bu kâfi!...

Hakkiyle en iyi eser tâyin ve intihap edilemez. Türlüsü var; fakat muteber bir miyâr sahih olarak halkın zevkine ve eserin revacına bakılırsa, en ziyade rağbet gören neşriyat — geçen senelerde olduğu gibi — bu sene de pronografique eserlerdir Ba­ zı güzel kadınların çıplak vücut­ ları ve bacaklarının bitmez tü­ kenmez sergisidir. Yalnız tees­ süf ettiğim bir şey varsa, o da bu pür hayat (edebi!?) neşri­ yatın talihsiz hayatımda seksen birinci yıldönümüne tesadüf et­ mesidir.

Çığır açmağa gelince: Evet, her hususta yeni çığırlar açıldı. Şu büyük inkılâbın integrale olması için yani her vechiyle tamam olması için her şeyi de­ ğiştirmek icabederdi. Edebiyat, felsefe, âdabı muaşeret, usulü ticaret, aile hayatı ve terbiye ahkâmı hep yeni çığıra girdi ve sahihen değişti. Fakat bu cezri

İnkılâp henkâmesinde tabiatlerl zerre kadar değişmeyen İnkılâp­ çılar, demokrasi idaresinde (na­ zarî, ameli) öyle yeni bir çığır açtılar ki medeniyet âlemi bu muvaffakiyete karşı hayranlık­ tan hâlâ kendini alamıyor. Bu usul tamamen orijinal ve em­ salsiz olduğu kadar da mizacı millîye uygun düşmüştür. K e­ rem buyurunuz! Zaten idarede ideal bu değil mi idi ya!?...

Roman, hikâye, şiir

— Roman ve hikâye sahasın­ da yeni kıymetler yetişmedi­ ğinden şikâyet ediliyor. Bu gö­ rüş doğru mudur? Şiirde vazi­ yetimiz nedir?

— İftiradır, vallahi billahi iftira!... Bir zamandanberi ki­ tapçılarda en çok satılan ve gazetelerde en çok yer tutup müşteri celbeden hep aşk ro­ manlarıdır. Vapurlarda mek­ tepli kızlarımızın ve edebiyat meraklısı hanımlarımızın elle­ rinde gördüğüm kitapların yüz­ de belki doksanı aşk romanı­ dır.

Şiirde vaziyetimiz, yolcu nak­ letmek için yeni satın alınıp da Çanakkale boğazı açıklarında birdenbire duran Tarsus vapu­ rununkine benzer. Makine işli­ yor, fakat yalnız fena bir gü­ rültü yapıyor. Gemi yerinden kımıldamıyor, öyle olunca ile­ risi gerisi birdir. Geçen hafta bir dostumun tavsiyesile «Şiir 6anati> ünvanlı bir risalecik sa­ tın aldım. Son nesil muharrir­ leri şiir hakkında hayli gürültü yapıyorlar. Hattâ bazı makale­ lerde doğru fikirler gecenin ko­ yu karanlığında kıvılcım gibi seçiliyor- Fakat birisi var, Kör- oğlu'yu Türk şiirinin en büyük ideali olarak bize tavsif ediyor. Koca herif!... Şiirde nasyonaliz­ min düsturunu ne güzel İfade etmiş!... Edebiyatta da vaziye­ timiz budur.

— Edebiyatımızın gelecek yıl­ lardaki vaziyeti hakkında ne düşünüyorsunuz?

(2)

6 Ekim 1949

Muharrir neden

yetişmiyor ?

(Baş tarafı 4 üncü sahifede)

#*-> •

— Düşünecek bir şey yok. A- talarımızm bir mühim sözü var­ dır. Adam olacak çocuk emek- leyişinden bellidir!...

Edebiyat sahasındaki

verimsizliğin

sebepleri

— Edebiyat sahasındaki ve- rimsizliğn sebepleri nedir?

— Refik Halid, bu ankete me­ cazi üslûpla, yani «smaatı ede­ biye» denilen istiareler, kinaye­ ler filânlarla., fikirlerini iyi an­ latabilmek için pek elverişli bir zemini ifade tertlb etmiş ki be­ ğenilir. Diyor ki: «Edebiyatımı­ zın bugünkü vaziyeti: Birçok şöyle böyle varlıkların mevcud olup hiçbirinin beliremediği, ge­ lişemediği, irva ve İska edilme­ miş bir bozkır...» fakat cılız to­ humun kuvvetlendirilmesi de şart değil midir?... Ben bu hu­ susta fikrimi açıkça ve perva­ sızca beyan edebilmek için ala­ yı bırakayım da ciddî konuşa­ lım:

Bu bahise söz söyliyebile- cek kimseler bile asıl sebeb olan keyfiyeti hatırlamıyorlar, ya­ hut hatııiasalar bile münakaşa­ sı üzün sürer ve bu memleket­ te bazı kimselerin hoşuna git- miyecektir diye, üstünden atla­ yıp geçiyorlar zannederim. Be­ nim bu meselede fikrim şudur ki böyle umumi ve istisnasız bir İnhisar sistemiyle idare olunan memlekette alabildiğine gürbüz ve gümrah olarak türeyip üre­ yen ancak madrabaz smıfı var­ dır. «Müstahsiller = Les pro­ ducteurs» ister her türlü eser yazan mütefekkirler ve şairler ve âlimler sınıfından olsunlar, isterse meyva ve sebze yetişti­ ren bahçıvan ve bostancı takı­ mından olsunlar veyahut balık­ çı olsunlar, inhisar usulünün en sadık yardımcılarıdırlar. Hürriyeti kâmilenin hükümfer- ma olamadığı yerlerde bütün müstahsiller tufeyli yaşıyan bu adamların esirleridirler. Bunlar isterlerse mahsulâtı iltizamen çürütebilirler.

Bu söylediğim şeyler tabiî bir kanunun tafsili ve tefsiridir. Her tarafa bakınız, madrabaz­ lar mensub oldukları cemiyetin zenginler güruhu içinde adetçe en kalabalık olan sınıftır. Şiir ve bütün sanayii nefise, felsefe ve bütün ilimler tam bir hürri­ yet sayesinde inkişaf edegel- miştir. Hangi âlim, hangi şair ve hangi filozof böyle bir mem­ lekette kendi gayretiyle maişe­ tini temin ettikten sonra büyük bir eser bastırabilecek kadar para toplamış olabilir? Öyle bir eseri kitapçılara hediye etse bi­ le kabul ettiremez. Ancak hü­ kümet masrafını verip bastır- malıdır. Hükümet de adam seç­ mesini bilir. Bahsi bundan faz­ la uzatmağa yer de yok, vakit de yok, lüzum da yok! Hulâsa, hiç olmazsa inhisarı hükümetin elinden kurtarmalıdır. O vakit şair de yetişir, filozof da yeti­ şir. Bu da hakikî demokrasinin başlıca prensiplerinden biridir. Bundan ötesini Refik Halid, e- debiyat ve mektepler bahsinde pek iyi izah etmiştir Benim fikrim de odur.

Dil bahsi, telif

hakları ve tercüme

eserler

Dil bahsi en büyük dalâleti tenkid etmekle olur Uzundur. Gazeteye sığmaz. Makale yaza­ cağım. Telif haklan için mede­ nî devletlerle anlaşmak, en mü­ him teşebbüstür. Hem bu hak beynelmilel bir muahede İle müeyyet ve tecavüzden masun olmalıdır. Vâkıa birçok yabancı muharrirlere sermaye kalmıya- caksa da, o zayiatı böyle bir uz­ laşma muahedesi başka yüzden fazlasiyle telâfi eder. Ben de Halide hanım ve Refik Halidle beraber şiddetle bu teşebbüse

taraftarım.

Hükümetin intthab ettiği mü­ tercimler (Nosa ayeux adoralen

les génies) cümlesini (Ataları­

ma: dâhilere taparlardı) diye tercüme etmişlerdi. Halbuki «cinlere» demek lâzımdı. (U sa­ nın şivesi) demek olan (le génie de la langue) terkibini de (Usa­

nın dehâsı) diye tercime eden­ ler hâlâ vardır. Allah ıslah ey­

lesin duasından başka bh- diye­ ceğim kalmadı.

Referanslar

Benzer Belgeler

Histological changes around the hepatic central vein, lipid peroxidation (thiobarbituric acid-reactive substance/TBARS), and GSH depletion in liver tissue induced by APAP were

Objective: The aim of this study was to evaluate the reliability of measurements obtained after the superimposition of three-dimensional (3D) digital models by comparing them

To evaluate the optimal session of double filtration plasmapheresis (DFP) in terms of the maximal clearance rates for various serum substances, the laboratory parameters of 152

BACKGROUND AND PURPOSE: To evaluate clinical variables for diagnosing childhood acute pyelonephritis (APN) when technetium-99m dimercaptosuccinic acid (DMSA) scintigraphy is

Bu nakillerde bir vericiden alınan kök hücreler alıcının kendi kök hücrelerinin yerine konuyor, ancak önce alıcının kendi kök hücrelerinin radyasyonla ya da ilaçla

Olaylardan düşüncelere, iktisattan toplum yaşamına ve siyaset kuramına, güzel sanatlardan edebiyata kadar tarihin her yönüyle ilgili değerli yazılar..

Çün­ kü Türkçe, fakat pek acemi ve bo­ zuk bir Türkçe ile söylemmiş bir­ çok değersiz lâflarla dolu müntehi- Uat kitapları okudum ki adları be­

Türk gölge oyununun vazgeçilmez unsurları Karagöz ve Hacivat.. Karagöz and Hacivat, the indispensable characters of the Turkish shadow