Halkı nasıl sevmeli? -6-

(1)

t JR I Y E T

J’g J B S gJUHB

nT-

*r,'

••

SINIRLI

MÜNZEVİ

Halkı nasıl sevmeli?

6

H a lk sevgisinin b ir n e v 'i v a rd ır ki içim e tik sin ti v e rir v e z a te n b u n a sevgi d e

m e k b ilm e m d o ğ ru ... ... . m u o lu r?

K aim k a la b a lığ ın k ö tü zev k lerin i, a l k ışla m a k su retile o n u n g ö n lü n ü k a z a n m a b ay ağ ılığ ı!

D ü n y a d a en iğ re n d iğ im ş e y le rd e n b i risi b u d u r. V e esefle g ö rü rü m ki b a z a n (d e m a g o ji) a d ın ı a la n şu d u y g u s a h te k â r lığı d ü n y a n ın h e r y e rin d e v a rd ır. G üzel sa n ’a tla rın b ile a y n i d e r d d e n k u rtu la m a m ış o lm a sın a e seflen m eli fa k a t şa şm a m a lıyız. A n c a k iyi b ile lim ; o ğ lu m a ğ la y a c a k d iy e o n a aşı y a p tırm a k istem iy en an a , y a p e k zay ıf b ir ru h tu r v e y a h u d çok isli b ir şuur. H e r h a ld e b u g üne y a ra ş a ca k v a rlık d e ğ ili

H a lk ın g ö zü n e g ireceğim , p a r a k a z a n a c a ğ ım k ay g u sile m e m le k e t ev lâ d ın ın h a ta la rın ı sö y lem iy en , b ilâk is o fe lâk etli z a a fla rı istism a ra k a lk a n k a le m le ri d e en iğ ren ç su ç la rla m ü c rim b ire r a b 'â k s '’" ta n s ı sa y arım v e sinsi b ire r m illet d ü ş m an ı!

B u c a n î h a sta lığ ın g azetecilik â le m in d e n e k o rk u n ç fe lâ k e tle r d o ğ u rd u ğ u n u ü rp e re re k h a tırla rız . Ç ü n k ü M eşru tiy et b asım ın ı h en ü z u n u tm a d ık !

M a lû m ; iyi b a b a , e v lâ d ın ın h a y rı için o n u n k u su rla rın ı ta sh ih te n y ılm ıy an d ır. G e rç e k h a lk d o stu d a aynile b ö y le !

G ö rd ü ğ ü m ü z şu : Biz çok d e fa b u k a d a r b a s it b ir h a k ik a tte n h ab ersizm işiz gi b i d a v ra n ıy o ru z . V e b u n d a n ço k zarar g ö rü y o ru z. Z ira b ir y a n d a n ilerlem em iz g ev şey o r, d iğ e rin d e n ise v a k it v e e n erji k a y b e d iy o ru z . Ü çü n cü elim b ir h â d ise d a h a k a y d e d e lim : S am im iy etsiz v e göz b o y a y ıc ı ru h u n m illî b ü n y e m iz d e g ü n d e n g ü n e fazla y e r tu tm a sı! B u n u n m an ası d a h a şim d id e n g elecek için b ir ta k ım z a h m e tle r h a z ırla m a k d e m e k tir. Y en i cam i e tra fın d a k i b irç o k s ü p rü n tü v a k tile azim y e k û n la r s a rfe d ile re k yap ılm ıştı. Ş im di ay n i şeyleri y ık m a k için m a sra f e tm e k te yiz. İçtim aî in ş a a tta b u v e h a m e tli y a n lış

ta n b e h e m e h a l k açın m am ız g erek tir! A çık d ille k o n u şa lım ; a v a m ek ser d e fa ço cu k g ib id ir, e ğ le n m e y i ö ğ re n m e ğ e ü s tü n tu ta r v e ço k d e fa v a z ife g ö rm e k te n z iy a d e h a k istem eğ e m ü te m a y ild ir. H a l b u k i cem iy etin v e rim li m ü v azen esin i a n cak h a k v e v a z ife u n su rla rın ın d e n k d u r m a sın d a n çık arab iliriz.

M ü c e rre d fik irle rd e n a y rıla ra k bazı canlı (m isallere g ele lim :

Biz h a lk ım ızın « m âşerî» terb iy esin e, y a n i to p lu lu k h a lin d e b ile re k ta tb ik e t m esi z a ru rî o la n itiy a d la ra eh e m m iy e t v e rm iy o ru z . G e n iş b ir y o ld a n te k b a şın a g eçen a d a m isted iğ i gibi y ü rü y eb ilir. F a k a t, d a r, k a la b a lık , v e için d e b irç o k nakil v a sıta la rı d o la ş a n b ir y e re gelince v a z i y e t b ü s b ü tü n b a ş k a d ır. İşte o ra d a um u m î e m n iy e t v e se lâ m e tin ilk k o ru y u c u su : İn tizam ! İn tizam ı te m in e tm e ğ e m em u r k u v v e tse h ü k ü m e ttir. G ü n d e n g üne ih tiy aç ları, d a v a la rı v e m e c b u riy e tle ri a rta n b ir c e m iy e tin ay n i h a ld e o la c a ğ ın a şü p h e e d ilm e sin ... F e rd y en i â je m d e y a şa m a k için, h a y li y e n i a lışk ın lık lar k a z a n m a k m e c b u riy e tin d e b u lu n u y o r. V e b u n la rd a n m a h ru m k a ld ık ç a m e d e n î seviye ilibari- le y ü k sek g ö rü lem ez.

T ü rk iy e şeh irle rin d e , k a s a b a la rın d a , d e m in m â şe rî k elim esile a n la tm a k isted i

ğim iz co lle c tif te rb iy e p e k n o k sa n d ır. İs ta n b u l gibi b ir y e rd e (n o rm a l ta rz d a ) v a p u ra , tra m v a y a b in ip inm ek, resm î b ir d a ire ile iş g ö rü p b itirm e k , h a lk a zihin

j

gıd ası d iy e su n u la n m a tb u ev ra k ın eoey- ı c e sin d en n e z a h e t, m a lû m a t ve cid d iy e t b u lm a k v.s. ta lih i h a y li a z ald ı! B unun so n u iyi olm az. P e k i d iy ecek sin iz; b a h s e t tiğin şey lerle kim u ğ ra şsın ; h e m e n ce v a b v e ririm : T ü rk iy e n in h e r a y d ın lık v e zin d e k u v v e ti! Y an i h ü k ü m e ti, fırkası, b e le d i

yesi, m e k te b i, m uallim i, gazetesi, m e c m uası, ressam v e y a k a rik a tü rc ü sü , edibi,

filo so f v e so sy o lo g u ilâh ...

Ş im di en sık ra sla d ığ ım p sik o lo jiy i a n la ta y ım : Sinirlilik, ö fk e v e gılzet... Bu ru h sa rsın tıla rı için d e d e hususî ve resm î m a k a m la ra k arşı g ö n ü lle r k ırık ve k u lla n ılan dil zeh irlid ir... H ü k ü m e tin d o ğ ru b ir h a re k e tin i söyleseniz h e m e n o p ö rsü m ü ş d a lk a v u k k elim esine m ü ra c a a t edilir. H e r g ü n te k ra rla n a n , ıslahı k o la y v e an cak d ik k a te m u h ta ç y ü zlerce h a ta y ı ih ta r e t seniz b u se fer d e « m u h alif!» iftirasına u ğ rarsın ız! Şu a ra lık ta ise b ir tak ım d u y gu d ü şk ü n le ri ise y aln ız şah sî m e n fa a tle rini d ü şü n ü rle r. P a r a k a z a n sın la r, gezsin, eğlen sin v e y a rın zu h u r e d e b ile c ek fır s a tla r için b u g ü n d e n tu z a k k u rsu n la r; işet b u k a d a r! Biz d e v le tç ilik um desini a n a y a sa m ız a k a d a r g ö tü rd ü k . B u n d ak i m a k sa d m e m le k e t h a lk ın ın k u d sî b ir m a h iy e tte tu ttu ğ u m u z h ü rriy etin i k o ru rk e n m illî e n erjiy i b o şu n a s a rfe tm e m e k y o lla rını y u rd e v lâ d ın a ö ğ re tm e k ti. V e b ile lim ki b u d a v a b ir g ü n lü k is değ ild ir. F re n k le rin « D e m o p e d ie » d e d iğ i b u h alk terb iy esi tıp k ı b ir o to m o b ilin d ire k siy o

n u n a b e n z e r. O n u b ir d a k ik a d ü zeltip so n ra k e n d i h a lin e b ırak am azsın ız. B ilâ kis! H a k ik a t şu d u r ki o h e r vesile ile ta b iî is tik a m e tin d e n ç ık m a k istey ecek ve siz d e o n u gitm esi lâzım gelen ta ra fa sev- kedeceksiniz. T ıp k ı g em in in d ü m e n i gi bi!.. Bizse ta k ib fik rin d e n ç a b u k y o ru luyoruz. G ö z b o y acılığ ın a, şarla ta n lığ a , hiç b ir k re d i a ç ılm a m a lıd ır. V e b u h usus ta h e r şe y d e n ev v el re sm î m a k a m la rın ö rnek teşkil etm esi lâ zım d ır. O zam an sü tü n d ü n y a g ö recek ki T ü rk uyanıklığı, sa n ıld ığ ın d a n d a fazla in tib a h lı ve c id didir. V a ta n d a y u rd d a ş ı h ü k ü m e te ve h ü k ü m e ti y u rd d a ş a iyice ısın d ırm a k lüzu m unun k a t’î o ld u ğ u n a d a ir k a n a a tim h er £Ün a rtıy o r. B u n u n ilk çaresi, iki ta ra fın d a b irb irin e k arşı v azifesini iyi b ilm esi

Yazan :

F axil Ahmed

d ir. L â k in b u v a z i fey i g ö rm e ğ e m illeti alıştırm a k ö d ev in in b a şın a g en e h ü k ü m e t g elir v e so n ra y u rd u n b ü tü n guuı v e h im m e t u n su rla rı... İşte g ençliğe m ü k e m m e l b ir şeref m e y d a n ı! O n u n h a k ta nım ak , güzellik se v m ek v e m illet y ü k se lt m ek k ab iliy etin i b e n b u z e m in le rd e g ö rü rü m . B irb irim izin m a rife tin e k ü çü k e n d işelerle b ü y ü k ta şla r a tm a k d eğ ersiz b ir şey! O h ü n e ri ço k d a h a geri b ir m e m le k e tin m a h d u d k a fa la rın d a b ile a rtık m a z u r g ö rm e k d e v ri geçti. Z ira d ü n y a işleri, en d a r ihtisas s a h ih le rin d e b ile b ir ta k ım g e niş m e fh u m la ra v u k u f istey o r! G e re k m illî ve g e re k b e y n e lm ile l s a h a d a ! M u h telif m a k u le le r g ö rü y o ru m ; b ir nice in san v a r ki cih an işle rin d e n az çok h a b e rlid ir. F a k a t g ö n lü n d e hiç b ir g a y re t v e h im m e t şulesi tu tu şm am ış! D iğ er b ir sınıf y u rd - d a ş la d a h a te m a s ta y ım ; k alb le ri, fe d a k â r b ir y u rd sevgisile d o lu ; a n c a k k a f a la rın d a k i ışık p e k sö n ü k ; o se b e b le d ü n y a v e m ille t h a k k m d a k i fikirleri fakir. M aalesef h e r şe y d e n u zak v e ö m ü rleri y aln ız k a h v e p e y k e le rin d e ziy an o lan ları d a say ay ım m ı? .. B u m a n z a ra la r y ü re ğ i mi sık a rk e n g ö n lü m ü n azim u n su ru n u fı k ırd a ta n m u ta v a z ı fa k a t asil k ıy m e tle r g ö rm e d e y im . İşte b irk a ç m isa l: T a rla s ı nı süren, h u d u d u b e k le y e n y u rd d a ş ; kü- tü b h a n e sin d e , la b o ra tu a rın d a , h astasının b a ş ın d a v e y a fa b rik a s ın d a u ğ ra şa n im anlı v e k u d re t sah ib i a d a m ; T ü rk zekâsına h em güzel v e z a rif h e m d e rin v e cesuı ese rle r h a z ırla y a n k a le m le r filân ...

B ü tü n v a ta n ın b ö y le b irç o k levhasını h a y a lim d e n g e ç ird ik te n so n ra k en d im e s o rm a d a y ım : H a lk sevgisi n e d ir?

A k lım a üşüşen c e v a b la rm kısa b ir h u lâsasını şö y le y a p a b iliriz :

H a lk sevgisi, ip tid a m e m le k e ti, b ü tü n z a a f v e k u v v e tle rd e b ilm e k tir v e b ilm e ğe çalışm ak tır. O n d a n so n ra y u rd d a k i m ü sp e t v e m en fi b ü tü n k a b iliy e tle ri g e r çek b ir h u lû sla m ü ta le a y i b a ş la y a ra k cö- m e rd b ir g ö n ü l v e d e v rilm e z b ir irade ile çürüğü a v ık la m a k v e sa ğ la m la tem iz b u lm a k tır. S in em acı en z iy a d e h e y e c a r v e re re k en ço k p a r a g etire n film i o rta y t sü re r; m a ç la ra k o şa n la rın y ü z d e b iri sıh h a t m u h a fa z a sın a çalışm az v e on b e ş yir m i kişinin to p o y n a m a sile z a m a n g eçir m ey i b e d e n î te rb iy e s a y a r; B eled iy e su yu, yiyeceği, içeceği, k ö m ü rü şunu b u m ta k ib d e n z iy a d e işi y o lu n d a b ir ekalli y e ti m e m n u n e d e c e k şey lere ehem m iyet verir. N ice g azete, b ir n ü sh a fazla sürm ek v e b ir k u ru ş eksik m a s ra f e tm e k e n d işe sini b ir tü rlü b ıra k a m a z ilâh ... P e k i am a şu v a z iy e tte v e rim i z iy a d e b ir halkçılık nasıl v ü c u d e g e lecek ? D e m o k ra tik şu u ru n m e m le k e t irfa n d a ş la rın a ilham ettiği v az ife le r y o k m u d u r ? ..

B inlerce ta z e ç a lışm a k ta n ziy a d e şeha- d e tn a m e a v ın a h a z ırla n ıy o r ve b u kâğıdı b ir k e re y a k a la d ı m ı a rtık o tu z sene cehil içinde a z a m e t sa tm a k v e h e r tü rlü h a k istem ek cü r’etini k a z a n a c a k ; o n d a n so n r a ? .. O n d a n so n ra d a -n e b iley im - m e selâ P e y a m i S a fa d a söz sö y lem ek sa lâ h iy etin i bile z o r k a b u l ed eceğ iz! N için? Ç ü n k ü h e r gün k a le m i irfan ın k a ra s u la rın d a n açık d e n iz le re d o ğ ru y o l a lm a k ta d ır. V e b ize yük sek , ileri v e fay d alı fikirleri d a im a güzel, d ü rü st v e nefis b ir k ıy a fe t için d e g ö ste rm e k te d ir. D oğrusu b e n b u işe akıl e rd ire m iy o ru m !

İste uzun sözün kısası:

Biz h em z a m a n d a ş m a n a sile h a lk sev m e k n e d e m e k o ld u ğ u n u ö ğ re n m e ğ e m u h tacız, h e m d e o ruh için d e y u rd d a ş- la ra hizm et etm e ğ e ! F a z la lâk ırd ıy ı y e r siz b u lu y o ru m !