SAYFA
7
ANKARA PAZARI
YAKI P KEPENEK________
flpf ve Sonrası
Büyük m atem atikçi Cahit A r f’ın görüşlerinin
olabildiğince derinlem esine irdelenm esinde yarar var. Çünkü Arf, yalnız bir bilim tutkunu olmakla kal
madı, yaşadığı yılların toplum sal değişiminin bilin ciyle davranm ayı da başardı.
Aslında bu iki özelliğin, bilim sel tu tku n lu k ve toplum sal bilincin birlikteliği yalnız bizde değil,
tüm dünyada gerçekten çok az rastlanılan bir ol gudur. Arf, ö b ü r olağanüstü nitelikleri yanında bu konum uyla da değişikti.
★★★
A rf ile ODTÜ’de çalıştığı yıllarda, 1970’lerin ikin ci yarısında tanıştık. Üniversite’nin 1977’de siya sal nedenlerle saldırı altında tutulduğu aylarda de mokrat ve bilge kişiliğiyle Arf, örnek bir bilim ada
mı davranışı sergiledi; bilimsel ortamı yok etme gi rişimlerinin karşısında tüm gücüyle yer aldı. Bu ne
denle olacak 12 Eylül faşist rejiminin ODTÜ’ye dı şarıdan atadığı rektörün ilk işi, “bizde emeritus profesörlük yo k” sözleriyle, emekli olmasından
sonra A r f a ayrılan çalışma odasını, elinden almak olm uştu.
A rf’ın büyüklüğü, bilimi, bilgiyi üretme ya d a ya - ratıcı biçimde kullanma biçim inde tanımlamasıdır.
Bilgi edinme, öğrenm e bu anlayışta ikincildir; b i rincil olan bilime katkıdır. Türkiye’nin tarihsel ge
lişme sürecinde bilimin bu niteliğiyle algılanması
cum huriyet ile gerçekleşmiştir. Eğer bilimsel ve sanatsal yaratıcılık artarsa, yabancılar bunları biz den öğrenirler, biz de dilimizle, kültürümüzle ve üne- tim im izle gelişmiş oluruz. Bu nedenle, daha 11 ya
şında, “Ben hiçbir yabancı dili öğrenmeyeceğim, çünkü onlar bizim dilimizi öğrenecekler” sözleriy
le kendi ailesine başkaldırmıştır Arf.
Aynı Arf, aynı nedenle 1933 Üniversite Refor- m u ’nu, devrimlerin en önemlisi sayar. Çünkü, yal
nızca, bilimsel üretim de bulunan kurumların ç o ğalması, bilimsel yaratıcılığın gelişmesi ve gide
rek toplumsallaşması ve üretim ve hizmet işlerin
de kullanılması gelişm işlik anlamına gelir. Çağ
daşlaşmanın da İlerlemenin de anlamı budur. Çün kü bilim, doğanın ve toplum un işleyişleri ve deği şimleriyle kavranması, kavramlaşması ve bunun
sonucu olarak da sorunlara çözüm üretilmesidir.
★ ★ ★
Toplumsal ve ekonom ik konulara ilgisi, öğren me ve anlama özleminin sonucuydu. Ekonomi ku
ram ında kendisi de matematiksel çözüm ü de çok tartışmalı olan M arx’in ünlü değerin fiyata dönü
şümü kuramına da aynı anlayışla yaklaşmıştı. O
günlerde bu konudaki en kapsamlı çalışma olan
Michio Morishima’nın “Marx’s economics, a du
al theory o f value and grow th” (M arx’in Ekono
misi, Değerin ve Büyümenin İkili Kuramı) adlı ya pıtını, tam bir titizlikle incelemiş ve tartışılmasını sağ lamıştı. Tartışmalarda en doğru sonucu yine A rf çı karmıştı: “İşin matematiği çok kolay, yeter ki te meline insan konulsun. ”
A rf bununla da yetinm edi. Yine o yıllarda, yani 19 7 0 ’lerde toplumsal değişimi biyoloji benzeri ya
da evrimci bir anlayışla çözümleyen yazılar yayım
ladı. Oysa ekonom i kuramında evrim ci yaklaşı mın güçlenm esi, Charles D a rw in ’in ve öbür ev
rimcilerin yöntem lerinin toplum sal değişim e uyar lanması 1990’lı yıllarda su yüzüne çıktı.
★★★
A rf’a göre, bilim adamı olsun, sanatçı olsun, ya ratıcı insanın en belirgin niteliği sınırsız varlık duy gusu taşımasıdır. Oysa varlık, tanımı gereği sınır
lıdır; bir başka deyişle, var\\k yaratıcı olduğu ölçü de sınırsızlığa yaklaşır, onu yakalar.
Sınırsız varlık duygusu yalnızca, özgür b ir ortam da yakalanabilir. Ve bu duyguyu çocuklarına ve
gençlerine verebilen toplumlar, yalnızca onlar ken
di geleceklerini belirler, yarattıkları ve ürettikleriy le gurur duyar dünyaya kendi dillerini öğretirler.
Türkiye, A rf’ın yaşamı boyunca savunduğu ve gerçekleştirilm esi için büyük özveri ve çaba gös terdiği yaratıcı aklın egemen kılınması yönünde, asıl bundan sonra ço k daha bilinçli gitm ek zorun
dadır. Çünkü, dünyadaki gelişmeler, her geçen gün, A rf’ın yıllar önce yapılmasını istediklerinin, doğru ve geçerli olduğunu kanıtlıyor. Dünya, bilgi toplumuna geçiş süreci yaşıyor. Türkiye’nin bir an
önce iç çekişmelerden kurtulm ası ve bu oluşuma katılabilmesi için A rf’ın önerilerini yeniden değer lendirmesi gerekiyor.
★★★
Yeni yılda, tüm okurlanm a başarı, sağlık ve m ut luluklar dilerim.
İstanbul Şehir Üniversitesi Kütüphanesi T a h a To ros Arşivi
