Konya Kavak yöresi halılarının tespiti ve günümüzdeki durumu

(1)

T.C.

SELÇUK ÜNİVERSİTESİ

SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ

EL SANATLARI EĞİTİMİ ANA BİLİM DALI

EL DOKUMALARI VE ÖRGÜLERİ EĞİTİMİ BİLİM DALI

KONYA KAVAK YÖRESİ HALILARININ TESPİTİ VE

GÜNÜMÜZDEKİ DURUMU

YÜKSEK LİSANS TEZİ

Danışman

Yrd. Doç. Dr. Meral AKAN

Hazırlayan

Leyla İNANÇ

(2)

(3)

(4)

(5)

T.C.

SELÇUK ÜNİVERSİTESİ Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü

iii

ÖNSÖZ

Türk dokuma sanatı ilk çağlardan itibaren önemini koruyarak, gelişimini sürdürmüştür. Her döneme damgasını vuran, ihtiyaca ve görsellige yönelik olarak üretilen farklı kullanım alanlarında, çeşitli renk, teknik, motif ve kompozisyon özelliklerindeki dokumalar geleneksel Türk el sanatlarında önemli bir yere sahiptir.

Konya ve çevresinde halı dokumacılığında farklı motif ve kompozisyon özelliklerine sahip yöre dokuma örneklerinin varlığı bilinmektedir.

Konya, Kavak olarak bilinen beldede yöreye özgü motif ve kompozisyon özelliklerine sahip dokumalar üretilmiştir. Bu çalışma ile çeşitli sebeplerle yöre dokumacılığın sürdürülmediği günümüzde, yöreye özgü motif ve kompozisyon özelliklerine sahip örneklerin tespit edilerek tanıtılması, korunması, ve kayıt altına alınmasıyla yöre dokumacılığına katkıda bulunması amaçlanmaktadır.

Çalışmalarım esnasında sınırsız destek, yardım ve yönlendirmeleriyle yanımda olan tez danışmanım Sn. Yrd. Doç. Dr. Meral AKAN’a, alan araştırmalarımda yardımlarını esirgemeyen Kavak yöresi halkı, Müze Müdürlükleri ve halı ticarethane sahiplerine, örneklerin çizimlerini yaparak çalışmama katkıda bulunan Maatbaa Öğretmeni Sn. Ayla KILIÇ’a çalışmam sırasında görüşlerinden yararlandığım Yrd. Doç. Dr. Emine KARPUZ ve Yrd. Doç. Dr. H. Melek HİDAYETOĞLU’na, alan araştırmalarım sırasında beni yalnız bırakmayan sayın Ferda ÜNAL’a bana her zaman maddi ve manevi desteğini esirgemeyen sevgili eşim Erhan İNANÇ, Annem Habibe KILIÇ ve Babam Ziya KILIÇ’a saygılarımı ve teşekkürlerimi sunarım.

(6)

T.C.

iv Öğ renci ni n

Adı Soyadı Leyla İNANÇ

Numarası 054239021001

Ana Bilim / Bilim Dalı El Sanatları Eğitimi/ El Dokumaları ve Örgüleri Eğitimi Programı Tezli Yüksek Lisans Doktora

Tez Danışmanı

Yrd. Doç. Dr. Meral AKAN

Tezin Adı Konya Kavak Yöresi Halılarının Tespiti ve Günümüzdeki Durumu ÖZET

Konya ve çevesi önemli halı dokuma mekezlerini bünyesinde barındırmaktadır. Her yöreye özgü halı dokuma örneklerinin üretildiği merkezler arasında Kavak yöresi halı dokumaları da bilinmektedir.

Kavak halıcılığı literatürde varlığını duyurmuş olmasına rağmen yöreye özgü bir çalışmanın yapılmamış olması bu çalışmanın yapılmasına neden olmuştur. Bu çalışma bölgesel dokumacılıkta özgün örneklerin üretildiği Kavak yöresi halı dokumalarının tanıtımı, korunması ve kayıt altına alınması açısından önem taşımaktadır.

Bu Çalışma Kavak Kasabası, Kavak Halı dokuma örnekleri bulunan müzeler ile Mevlana Müzesi çevresindeki halı ticarethanelerinde yürütülmüştür.

Aynı zamanda bu çalışma, Kavak yöresi ve Kavak yöresi halı dokumalarını tüm yönleriyle ele alan bir kaynak niteliği taşımaktadır.

Araştırmanın giriş bölümünde, araştırmanın tanımı, amacı ve önemi, literatür özetleri Konya ili ve Kavak kasabası hakkında genel bilgiler ile halı dokumacılığı ve Kavak halıları hakkında genel bilgiler yer almaktadır.

İkinci bölümda araştırma materyali ve izlenen yöntem ele alınmıştır.

Üçüncü bölümde Konya, Kavak yöresi halı dokuma örneklerinden oluşan katolog yer almaktadır.

Dördüncü bölümde araştırma ile ilgili verilere ve bu verilerden elde edilen bulgularla oluşturulan tablolar ve tablo yorumlarına yer verilmiştir.

Araştırmanın son kısmında ise tablolardan elde edilen sonuçlar, yazılı ve canlı kaynaklar ışığında değerlendirilerek Konya, Kavak yöresi halı dokumacılığı hakkında genel bir yargıya ulaşılmıştır. Bu sonuçlar doğrultusunda Kavak halıcılığının bugünkü durumu değerlendirilerek önerilerde bulunulmuştur.

Buna göre müzeler ile halı ticarethanelerinde bulunan Kavak yöresi halı dokumalarının saklanma, korunma ve teşhirleri ile ilgili genel yargılara ulaşılmıştır.

Araştırmanın sonunda yöre dokumalarının motif ve kompozisyon özelliklerini yansıtan çizimler ve fotoğraflar yer almaktadır.

(7)

T.C.

v Öğ renci ni n

Adı Soyadı Leyla İNANÇ

Numarası 054239021001

Ana Bilim / Bilim Dalı El Sanatları Eğitimi/ El Dokumaları ve Örgüleri Eğitimi

Programı Tezli Yüksek Lisans Doktora Tezli Yüksek Lisans Doktora Tez Danışmanı _{Yrd. Doç. Dr. Meral AKAN}

Tezin İngilizce Adı Determination Of Carpets İn The Kavak Region Of Konya And Their Present Situation

SUMMARY

Konya and its environs include important and leading carpet weaving centers. Among these centers, where examples of carpet weaving belonging to all regions are produced, the region of Kavak is famous for its carpet weaving.

Although carpet weaving in Kavak has entered relevant literature, the fact that no study has been conducted on the region has caused this study to be carried out. The present study is important in terms of the promotion, preservation and recording of carpets woven in Kavak region, where specific weaving examples are produced.

This study was conducted in the town of Kavak, museums which exhibit examples of Kavak carpets and carpet shops around the Mevlana Museum.

At the same time, this study is a source that deals with the region of Kavak and carpets of Kavak region in all their aspects.

Introduction to the study involves definition, purpose and importance of the study, literature reviews, general information about the province of Konya and the town of Kavak and again general information about carpet weaving and carpets of Kavak.

The second section deals with the research material and the method that was employed.

The third section involves a catalogue that consists of weaving samples from the region of Kavak in Konya.

The fourth section includes data about the study, tables that were formed from the findings obtained from these data and interpretations of tables.

In the final section of the study, the results obtained from the tables were evaluated in the light of written and living sources and a general conclusion was reached about carpet weaving in the region of Kavak, in the province of Konya. The present state of carpet weaving in Kavak was evaluated in accordance with these results and suggestions were made.

According to this, general conclusions were drawn concerning the preservation, storage and exhibition of carpets of Kavak in museums and carpet shops. The final section of the study includes drawings and photographs displaying the motifs and compositions in the carpets of the region.

(8)

T.C.

vi Kısaltmalar

a.g.e. Adı Geçen Eser a.g.m. Adı Geçen Makale

B.O.A Başbakanlık Osmanlı Arşivi

B.O.A. M.V. T.D Başbakanlık Osmanlı Arşivi Maliye Varidatı (Temettuat

Defterleri),

B.O.A. T.D Başbakanlık Osmanlı Arşivi Tapu Defteri

Çev: Çeviren

Haz. Hazırlayan

s. sayfa

S Sayı

v. d ve diğerleri

(9)

vii İÇİNDEKİLER

Bilimsel Etik Sayfası ... i

Tez Kabul Formu ... ii

Önsöz ... iii

Özet ... iv

Summary ... v

Kısaltmalar ... vi

1.GİRİŞ 1.1 Konunun Tanımı, Amacı ve Önemi ... 1

1.2 Literatür Özetleri ... 2

1.3 Konya İli ve Kavak Kasabası Hakkında Genel Bilgiler ... 4

1.4 Kavak Halıları Hakkında Genel Bilgiler ... 11

2. MATERYAL VE METOD 2.1 Materyal ... 12

2.2 Metod ... 13

3. KATALOG 4. ARAŞTIRMA BULGULARI 4.1. Tespit Edilen Halıların Cinsleri ... 143

4.2. Tespit Edilen Halıların Teknik Özellikleri ... 145

4.3. Tespit Edilen Halıların Renk Özellikleri ... 147

4.4. Tespit Edilen Halıların Boyutları ... 151

4.5. Tespit Edilen Halıların Kaliteleri ... 155

4.6. Tespit Edilen Halıların Hammadde Özellikleri ... 158

4.7. Tespit Edilen Halılarda Kullanılan Motifler….. ... 160

4.8. Tespit Edilen Halıların Kompozisyon Özellikleri ... 163

4.9. Tespit Edilen Halıların Koleksiyondaki Yeri ... 168

(10)

viii

4.11. Kavak Yöresi Halı Dokumacılığı Hakkında Bulgular ... 172

5. SONUÇ ve ÖNERİLER ... 175 KAYNAKÇA ... 187

Ek 1 Kaynak Kişi Künyesi Ek 2 Tablolar Listesi Ek 3 Şekiller Listesi Ek 4 Fotoğraflar Listesi Ek 5 Şekiller

(11)

1 1. GİRİŞ

1.1 Konunun Tanımı, Amacı ve Önemi

Konya ve çevresi halı dokumacılığı açısından zengin bir birikime sahiptir. Bu bölgede farklı motif, kompozisyon ve renk özelliklerine sahip özgün dokuma örnekleri üretilmiştir. Konya, Kavak olarak bilinen belde de bu özellikler görülmektedir.

Araştırmanın konusunu Kavak yöresi halı dokumacılığının tespiti ve mevcut örneklerin incelenmesi oluşturmaktadır. Bu kapsamda, Kavak çevresinde üretilmiş ve yörede bulunan halı dokumalar ile “Kavak Halısı” adı ile farklı dokuma bölgelerinde üretilerek halı ticarethanelerinde satışa sunulmuş halı dokumalar incelenmiştir. Konya şehir merkezinde halı seksiyonu bulunan Etnografya ve A.R İzzet Koyunoğlu Şehir Müzesi’ndeki Kavak yöresi halı dokumaları da araştırma kapsamında yer almaktadır.

Araştırma, Konya ve çevresi halı dokumacılığı içinde önemli bir grubu oluşturan Kavak halıcılığına kaynak oluşturacaktır.

Araştırmada elde edilen bulgular, Kavak Kasabası halı dokumacılığı hakkında bilgi verici niteliktedir. Tespit edilen halı dokumaların genel özellikleri ortaya konularak, Konya ve çevresi halı dokumacılığı içinde önemli bir grubu oluşturan Kavak halı dokumacılığına ait bir kaynak oluşturulmuştur. Bölge, halı dokumalarına ait genel özellikler cins, teknik, kullanılan renk, boyut, kalite, hammadde, kullanılan motifler, kompozisyon özellikleri, koleksiyondaki yeri ve bugünkü durumları başlıkları altında incelenmiştir.

Ayrıca motiflerin yöredeki isimleri, yöredeki dokumacılık faaliyetleri, yöre dokumacılığının ve Kavak yöresi halı dokumalarının bugünkü durumu araştırma kapsamı içinde değerlendirilmiştir. Kavak halı dokumacılığı bilinmesine rağmen bu konu ile ilgili kaynaklar sınırlıdır. Bu nedenle bu yöreye ait halı dokumaların incelenmesi, kullanım alanları ve kompozisyon renk ve motif özelliklerinin ve halı dokumaların bugünkü durumlarının tespit edilmesi önem taşımaktadır.

(12)

2 1.2 Literatür Özetleri

ERARGIN, Kazım, “Konya Lâdik Halı seccaddeleri”, Müze, S:4, Konya, 1985, s.33- 35.

Lâdik seccadelerinin diğer yöre seccadeleri ile arasındaki benzerlik ve farklılıklardan, Lâdik halılarının cm’de ki kalitelerinden bahsedilmiştir. Lâdik seccadelerinden üç örnek ayrıntılı olarak incelenmiş renk, motif, kompozisyon gibi özelliklerine değinilmiştir.

EKMEKÇİOĞLU, Ahmet, “Konya Bölge Halıcılığı Üzerinde İncelemeler”,

Müze, S. 6, 1987, 33- 37.

Konya ve çevresinde bulunan halı dokuma merkezlerinden ve bu merkezlere ait halı dokumaların genel özelliklerinden kısaca bahsedilmiştir. Kavak bölgesi halı dokumalarının renk özelliklerinden de bahsedilmiştir.

GÜLER, Kemal, Koyunoğlu Müzesi Halıları, Konya, 1989, (S.Ü. Basılmamış Lisans Tezi).

Koyunoğlu Müzesi’nde bulunan halıların müzeye geliş biçimleri, boyutları, cinsleri, kullanılan malzeme, teknik, renk gibi genel özelliklerinden bahsedilmiştir. Giriş kısmında Koyunoğlu Müzesi’nin tarihçesine, müzede bulunan eserlere de yer verilmiştir. İncelenen örnekler arasında bir tanede Kavak yöresi Halı dokuma örneği bulunmaktadır.

ERBEK, Güran, Turkish Handwoven Carpets, C.I, II, III, IV, V, Ankara, Kültür Bakanlığı Yayını, 1990.

Halıcılığın gelişme gösterdiği bölgelerdeki müzelerde bulunan örneklerin fotoğrafları desen özellikleri halıların künyeleriyle birlikte 5 ciltlik bir kaynakta toplanmıştır. Halılara ait motif ve kompozisyon şemaları da çizilmiştir. Bu yayında kavak yöresi halısı fotoğrafı ile değerlendirilmiştir.

(13)

3

UÇKUN, Havva, Orhaniye Köyü Halı- Kilim ve Tülüleri, Konya, 1990, (S.Ü. Basılmamış Lisans Tezi).

Konya İli Akören İlçesi Orhaniye köyünde bulunan halı kilim ve tülü dokumalardan bahsedilmiştir. Orhaniye köyünün tarihi anlatılmıştır. Türk dokuma sanatının başlangıcından itibaren tarihi gelişiminden bahsedilmiştir. Halı, kilim ve tülü dokumanın ayrı ayrı tanımları yapılmış, tarihi gelişimleri teknikleri gibi konular alt başlıklar halinde ele alınmıştır. Örneklere ait gözlem fişleri oluşturulmuştur. Fotoğraflar, çizimler ve tablolar eserin sonunda verilmiştir. Eserde incelenen örnekler arasında iki adet Kavak yöresi seccade halısı örneği de bulunmaktadır.

DENİZ, Bekir, Türk Dünyası’nda Halı ve Düz Dokuma Yaygıları, Ankara, Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, 2000.

Eserde Türk dünyasında halı ve düz dokumalar incelenmiştir. Birinci bölümde halı ikinci bölümde düz dokuma yaygıların ilk örneklerinden itibaren tarihi gelişimleri anlatılmıştır. Bölgelerde gelişim gösteren halı ve düz dokuma yaygılar anlatılmıştır. Türk Cumhuriyetlerinde dokuma sanatları incelenmiştir.

AKAN, Meral, Konya Nuzumla Köyü ve Çevresinde Bulunan Yatak

Halıları, Konya, 2001, (Selçuk Üniversitesi Basılmamış Yüksek Lisans Tezi).

Nuzumla Köyü yatak halıları ayrıntılı olarak incelenmiş, yöreye yakın yerleşim birimlerinde bulunan benzer örnekleri ile karşılaştırmalar yapılmıştır. Seydişehir ilçesi, Nuzumla köyü ve çevre yerleşim birimlerinin genel özellikleri hakkında bilgilerde verilmiştir. Yatak halılarının teknik, renk, desen ve kullanım özelliklerine değinilmiş elde edilen bulgular tablolara aktarılmış ve değerlendirmeler yapılmıştır. Yöreleri temsil eden örneklerin ve motiflerin çizimleri yapılmış, motiflerin anlamları hakkında bilgilerde verilmiştir. Araştırmanın sonunda Nuzumla ve çevresinde karşılaşılan yöresel dokuma terimleri sözlüğüne de yer verilmiştir.

(14)

4

ERBEK, Mine, Çatalhöyük’ten Günümüze Anadolu Motifleri, Ankara, Kültür Bakanlığı Yayını, 2002.

Bu eserde Anadolu dokumalarında görülen motifler farklı uygulama şekilleri ile gösterilmiş her motif kendi içinde gruplara ayrılarak görüldüğü yöre isimleri kod numaraları ile verilmiştir.

HİDAYETOĞLU, H. Melek, Konya Yöresi Düz Dokuma Yaygıları, Konya, 2007, (Selçuk Üniversitesi Basılmamış Doktora Tezi).

Konya yöresi düz dokuma yaygıları ayrıntılı olarak incelenmiştir. Konya’nın tüm ilçe ve köylerindeki düz dokuma örnekleri tespit edilmiştir. Düz dokumaların Anadolu’daki ve Konya yöresindeki tarihi gelişimlerinden bahsedilmiş düz dokumaların teknikleri ve tanımları da verilmiştir. Konya tarihi ve coğrafi konuyla alakalı genel bilgilere değinilmiştir. İncelenen örneklerin yörelerde aldığı isimler, teknik renk gibi özelliklerine ayrıntılı olarak yer verilmiştir. Örneklere ait çizim ve fotoğraflar bulunmaktadır. Eserin sonunda yöresel terimlerin yer aldığı sözlük bulunmaktadır. Eser 3 ciltten oluşmaktadır.

Eserde Kavak yöresi düz dokuma yaygılarına ilişkin bilgiler ve örnekler bulunmaktadır.

1.3 Konya İli Ve Kavak Kasabası Hakkında Genel Bilgi

Konya’ da M.Ö. 7000 yılından beri yerleşik hayatın sürdürüldüğü ve Konya’nın çeşitli medeniyetlere ev sahipliği yaptığı arkeolojik kazılar sonucunda ortaya çıkmıştır. Çatalhöyük Neolitik, Erbaba ve Karahöyük Kalkolitik, Alâeddin Tepesi Eski Tunç Devri merkezleri ve bu yerleşim yerlerinden bazılarıdır.

Anadolu Selçukluları devrinde Konya, XII. Yüzyılın ilk yarısında Sultan Alâeddin Keykûbat (1219,1236) devri ve sonrasında, Dünyanın ünlü Bilgin, Filozof, Şair, Mutasavvıf, Hoca, Musikişinas ve Sanatkârları Konya’ya yerleşmişler, verdikleri eserlerle şehri bir kültür merkezi haline getirmişlerdir. Bahaeddin Veled, ve Mevlânâ Celaleddin Rûmî, Muhyiddin Arabî, Sadreddin

(15)

5

Konevî, Şemsî Tebrizî, Kadı Burhaneddin, Kadı Siraceddin, Urmemi gibi bilgin, mutasavvıf ve filozoflar eserlerini Konya'da hazırlamışlardır.

Selçuklular dönemi Konya’sında kütüphaneler açılmış, bu dönemde tarih, edebiyat, felsefe, sanat, tıp, kozmografya, hukuk ve din alanında büyük tarihi ve kültürel atılımlar yapılmış, buna bağlı olarak medreseler, camiiler, kütüphaneler, türbeler, çeşmeler, kaleler, hanlar, hamamlar, çarşı ve bedestenler, köprüler, saraylar yapılmıştır. Alâeddin Camisi, Sahip Ata Külliyesi, Karatay Medresesi, İnce Minareli Medrese, Sırçalı Medrese Selçuklu dönemi eserlerindendir1

.

Osmanlı hâkimiyetinin son bulduğu ve Cumhuriyetin kurulduğu yıllardan sonra Konya hızla gelişmiştir. Günümüzde, Türkiye’nin en geniş yüz ölçümüne sahip tarım, sanayi, ticaret ve şehircilikte oldukça ilerlemiş örnek bir il haline gelmiştir.

Eski ve zengin bir geçmişe sahip olan Konya’da bu dönemlere ait etnografik, arkeolojik ve tarihi eserlerin korunup saklandığı ve sergilendiği birçok müze bulunmaktadır. Etnografya, A. R. İzzet Koyunoğlu Şehir Müzesi bunlardan bazılarıdır.

Konya Etnografya Müzesi 6 Aralık 1975'te “Konya Etnografya Müzesi” adıyla ziyarete açılmış ve sonraki yıllarda “Türk-İslâm Sanatları Müzesi” olarak da anılmıştır(Fot. No. 1). Müzede çeşitli etnografik eserler yanında Selçuklu ve Beylikler dönemi halıları, Konya ve çevresi ile Anadolu’nun diğer halı merkezlerine ait olan halılar da sergilenmektedir(Fot. No. 2).

Konya Etnografya Müzesi’nde 7300 Etnografik eser kayıtlı bulunmaktadır. Bu eserler arasında 151 adet cicim, 240 adet kilim, 688 adet halı olmak üzere toplam 979 adet el dokuması örnekleri bulunmaktadır. Son 5–8 yıldır Müftülükler kanalıyla, halıları yenilenen camilerde bulunan eski dokuma örneklerinin müzeye tespiti

1

ÖNDER, Mehmet, Mevlana Şehri Konya, Ankara, 1971, s. 15- 26., ÇETİNKAYA, M. Necati, ÖZCAN, Ahmet, v.d., 1984 Sonrası Konya., Ankara, 1988 s. 32-33., KONYALI, İ. Hakkı, Abideleri ve Kitabeleri ile Konya Tarihi, Konya, 1997, s. 39- 53., BAYKARA, Tuncer, Türkiye Selçukluları Devrinde Konya, Konya, 1998, s. 11-16., DÜLGERLER, O. Nuri, “ Konya’nın

Dünü ve Bugünü”, Konya, Haz. Feyzi Halıcı, Ankara, 1984, s.10- 11, 23. 03. 2012, Konya Tarihi, http://www.kto.org.tr/tr/dergi/dergiyazioku.asp?yno=401&ano=50.

(16)

6

yaptırılarak, önemli bir kısmı müze koleksiyonuna bırakılmaktadır. Kayıtlı örneklerin sayısı gün geçtikçe artmaktadır. Teşhir edilemeyen dokuma örnekleri müze deposunda saklanmaktadır2

(Fot. No. 3).

Ahmet Rasih İzzet Koyunoğlu Müzesi ise kurucusu ile aynı adı taşımaktadır. 4 Temmuz 1973 tarihinde Konya Belediyesi'ne hibe etmiştir. Müze’de 4.158 etnografik, 2.909 arkeolojik, 4.251 sikke, 26.840 kütüphane eseri olmak üzere toplamda 38.158 eser yer almaktadır. Müze’de Konya ve çevresi halı ve kilim dokuma örneklerinin sergilendiği dokuma seksiyonu da bulunmaktadır3

(Fot. No. 5). Kavak, Konya İlinin, Meram ilçesine bağlı, Meram’ın güneyinde Hatunsaray kasabasının 9 km doğusunda, Konya merkeze ise 50 km uzaklığındadır(Fot. No. 6). Kavak 1998 senesinde Bakanlar Kurulu kararı ile Meram ilçesine bağlı bir belde olmuştur. Doğuda Çumra ilçesi, Seçme ve Alibey Höyüğü, batıda Hatunsaray Beldesi, kuzeyde Kayı Höyüğü, güneyde ise Üsküse (Orhaniye) köyü vardır. Abaz Dağı’nın güneyinde, Kel Dağı’nın ise güney batısında kalmaktadır(Şekil No 24).

Bölgenin tarihi bilinmemekle birlikte, bölgenin Çatal Höyük’e yakınlığı bizi Cilalı Taş devrine kadar götürmektedir. Kuyucak Mevkii kalıntıları, Seçme Çeşmesi ile Kel Dağ kalıntıları da bunu göstermektedir. Yine Kuyucak Boğazı perçinleri ile Çat, Dinek mağaraları buraya yakın Üskise belde çıkışında bulunan birkaç mezar, bölgedeki Firig kalıntısı emarelerdir4

. Kavak kasabası Dinorna, Manastır ve Lystra(Hatunsaray) gibi eskiçağ tarihinde kurulmuş yerleşmeler arasında bulunmaktadır ve kasabanın eskiçağ tarihini bu yerleşmelerin tarihine işaret etmektedir. Kavak yakınlarındaki Hatunsaray(Lystra) Roma Kolonisidir 5 . Hatunsaray yakınlarındaki Zoldera Höyük’ten İlk Tunç Çağı, M.Ö. II bin,

2 _{HİDAYETOĞLU, H. Melek, AKAN, Meral, Konya’da Cumhuriyet Döneminde Dokuma}

Faaliyetleri, Arış, Halı, Düz Dokuma, Kumaş, Giyim, Kuşam ve İşleme Sanatları Dergisi, S. 5, Mart- 2011, Ankara, 2011, s. 64.

3_{23. 03. 2012, A.R. İzzet Koyunoğlu Müzesi Hakında Genel Bilgiler, http://www}

-.combeki.net/forum/ic-anadolu-bolgesi/15239-konya-buyuksehir-belediyesi-ar-izzet-koyunoglu muzesi

4_{H. Hüseyin, AĞIL, şifahen verdiği bilgilere göre (19.12.2010)}

5_{BAHAR, Hasan, KOÇAK, Özdemir, Eskiçağ Konya Araştırmaları 2 (Neolotik Çağ’dan Roma} Dönemi Sonuna Kadar), Konya, 2004, s.10.

(17)

7

Demirçağı, Hellenistik ve Roma Çağ’ına ait malzemeler bulunması bölgede bu döneme ait yerleşmelerin olduğunu göstermektedir6

.

Bölgede Türk tarihi 1071 de başlar. Kasabaya Türklerin yerleşimi Konya şehir merkezine yakın olması sebebiyle şehir tarihiyle paralel olarak takip edilebilir7

. Kasabadaki Alâeddin Camii, Alâeddin Keykubat tarafından yaptırılmıştır8_{. Köyün} kuruluş tarihi Alâeddin Keykubat’ın Hükümdarlık yaptığı dönemlerin 1220- 1237 daha öncesinde olmalıdır. Çünkü bir bölgeye cami yaptırmak için o bölgede Cuma namazı kılınacak kadar insanın olması gerektiğinden bölgeye Türklerin yerleşiminin daha önceki dönemlere dayandığı söylenebilir. Kavak köyü ile ilgili ilk ele geçen bilgiler 1476 yılına ait olup köy Mevlana’nın vakıf köylerinden biridir9

. 1483 yılında da vakıf köyü olduğu belirtilmiştir10.

Belde girişinde yolun iki yanında bulunan mezarlıklarda beldeye ilk gelen Türklere ait mezar taşları ve kalıntıların olduğu tespit edilmiştir11

(Fot. No. 7). Havzan mevkii ile belde merkezi ise İskender dönemi belirti ve bulguları taşımaktadır. Üskise köyünde Sultan Alpaslan’ın komutanlarının torunlarının olmasına rağmen, son derece küçüktür. Kavak Beldesi’nin ilk hali ile Susuz, Yıkık, Seçme, Karaağaç gibi yerlerden çok büyük olması muhtemelen bölge boylarının yukarıda zikredilen istisna hariç Süleyman Şah ile bölgeye geldiğini göstermektedir. Ayrıca il köylerinden Çukur Kavak, Ova kavağı, Kuru Kavak, Kavak köy beldesinin toprak yapısı itibari ile Kavak ağacı yetişmesine uygun olmaması vb. özellikleri de bunların güçlü bir boy olduğunu gösterir. Dil yapısı itibari ile Kınık boyu Türkçesi hâkim olması, çevre köylere nazaran zengin yemek kültürü şalvar vb. giysi modellerinde ki farklılıkları, düğün gelenekleri içerisinde yer alan bayrak çıkarma

6_{BAHAR, Hasan, Demir Çağında Konya ve Çevresi, Konya, 1999, s. 47-48.}

7_{KARAARSLAN, İsa, H. 1265 (M. 1848) Tarihli 81( F- 38) Nolu Konya Şer’iye Sicil Defterinin}

İncelenmesi, S.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Konya, 1994, s.30.

8_{Anonim, Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi (Hurufat Defterleri), No: 1125, s. 20b,; Çeviren:} Hamit, ŞAFAKÇI, (Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Öğrencisi, 12.10.2011). 9_{UZLUK, F. Nafiz, Fatih Devrinde Karaman Eyaleti Fihristi, Ankara, 1958, s.9, 16.}

10

ÇOŞKUN, Fahri, 888/1483 Tarihli Karaman Eyaleti Vakıf Tahrir Defteri, Tanıtım, Tahlil ve Metin, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 1996, s.3.

(18)

8

âdeti (Bayrakı) beldeye has özelliklerdir(Fot. No. 8). Beldeye ait diğer bir özellik ise “Barana” sistemi denilen aynı yaş gruplarındaki kişilerin her gün bir araya gelerek yaptıkları toplantılardır. Seccade halıları üzerindeki renk ve motiflerin işaret ettiği Bayındır Boyu damgası bu halkın Bayındır boyundan geldiği kanaatini oluşturur(Fot. No. 9). “Bayundur boyu, Oğuz Kağan Destanı'na göre Oğuzların 24 boyundan biri ve Kaşgarlı Mahmud'a göre Divân-ı Lügati't-Türk'deki yirmi iki Oğuz bölüğünden

üçüncüsü; "Bayundur"lardır. Damgaları şudur : diye tanımladığı bir Oğuz

boyudur. Bu boyların Üçoklar kolundan (sol kolundan) Oğuz Kağan'ın oğlu Gök

Han'ın soyundan geldikleri kabul edilir12. Belde ismini bölgeyi fetheden Oğuz

boylarından olan Dal Kavak Bey den almıştır.

Başbakanlık Osmanlı Arşivinde araştırmaya açık olan Maliye Veridatı Temettuat Defterleri içerisinde 10406 numaralı defterden Kavak köyüne ait sosyal ekonomik bilgilere(nüfus, yörede kullanılan isim ve lakaplar, aile reislerinin meslekleri, köyün mesleki durumu ve burada yetiştirilen hayvanlar) ulaşılmaktadır. Kavak köyünün 1844 yılı toplam geliri bu defterde 105548 kuruş ve virgü-yi mahsusa 6558 kuruş olarak verilmiş, bu gelirler ziraat, hayvancılık, çobanlık, hizmetkârlık ve ırgatlıktan kazanılmıştır. Köyden adet-i ağnam, otlakiye ve kışlakiye, bedel-i örş-i boya, virgü-yi mahsusa dönümü bağ gibi vergiler alınmıştır13.

Köyde tarımı yapılan ürünler arasında buğday ve arpa başta gelmekte, ancak en önemli gelir kaynağını kök boya ekimi oluşturmaktadır. Temettuat defterinde geliri yüksek olan kişilerin kök boya ekimiyle uğraştıkları yaklaşık bir dönüm kök boya ekiminden 1000 kuruş gelir elde ettikleri görülmektedir14

.

Beldeden geçen Kestel Çayı, Gavur Gölü Yaylası’ndan doğup belde sınırlarına batıdan girerek doğu istikametinde belde sınırlarında olan May Barajı’na

12_{Kaşgarlı Mahmut, Divanü Lügati't – Türk, Cilt I , Çev. Besim ATALAY, Ankara, Türk Tarih} Kurumu Basımevi, ISBN 975-16-0405-2, 2006, s. 56.

13_{Anonim, Başbakanlık Osmanlı Arşivi Maliye Varidatı (Temettuat Defterleri), No: 10406. Çev:} Hamit, ŞAFAKÇI, (Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Öğrencisi, 12.10.2011). 14_{Anonim, H. 1300 Konya Vilâyeti Sâlnâmesi Def’a 16, Konya Vilâyet Matbaası, Konya, 1300} (1883), s.111; Anonim, B.O.A. M.V. T.D., No:10406, 1300(1888), s.3-4., Çev: Hamit, ŞAFAKÇI, (Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Öğrencisi, 12.10.2011).

(19)

9

dökülür(Fot. No. 10). Yine Kestel Çayı’nın diğer bir kolu olan Çat Deresi belde sınırlarına güneybatıda ki Çatıören Köyü’nden giriş yaparak beldenin güneyini takiple May Barajı’na ulaşarak ana kolla birleşir. Diğer bir dere ise güneyde Akören ilçesinden Akören Dağı’ndan doğarak ilçe merkezini kuzeye takiple Erdaş Boğazı vasıtası ile belde sırlarına girerek Dingorna Gölü’ne buradan da May Barajına ulaşır.

Tipik karasal iklim görülen bölgede bitki örtüsü bozkırdır. Bölge Akdeniz iklimi ile karasal iklim geçiş alanı olup halka şeklinde dağlarla çevrili olması bölgenin zaman zaman da göller bölgesi etkisine maruz kalmasına neden olmaktadır. Fakat belde merkezinin çukur olması yağmurun merkeze az düşmesine kışın soğuğun fazla olmasına, kuzeybatı, güney doğu istikametlerinde Sarız Boğazı vasıtasıyla bir hava akımına maruz kalmaktadır. Bu hava akımı da bitki örtüsünü etkilemektedir. Toprak yapısının kireçli ve tuzlu olması geven, şalba, kekik, vb. bitkilerin yetişmesine sebep olmakla birlikte armut, elma gibi yumuşak çekirdekli meyve türlerinin yetişmesine imkân vermeyip kayısı, badem gibi sert çekirdekli meyve türlerinin yetişmesine imkân sağlar15

.

Günümüzde ise 200 haneli beldenin, 2000 senesinde 1958 olan nüfusu, 2009 senesinde 999 olarak tespit edilmiştir16

(Fot. No. 11, 12). Bölgede May Barajı ve Dingorna Göleti, batısında ise Gömse Çayırlığı vardır. Yöre halkının geçim kaynakları büyük oranda tarım ve hayvancılıktır. Genelde endüstriyel bitki olarak; pancar, tarım bitkisi olarak; buğday, arpa, yonca, fiğ yetiştirilmekte ve hayvancılık yapılmaktadır. Bölgede yaklaşık 5 bini sulu 25 bini kuru olmak üzere 30 bin dönüm arazi, 10 bin inek, 13 bin civarında koyun bulunur17.

Kavak’ta dört adet camii bulunmaktadır. Bunlardan ikisi mescit şeklindedir fakat diyanet vakfında cami olarak kayıtlıdırlar. Camilerden bir diğeri 20.yy mimarisine sahip günümüz camilerindendir. Dördüncü camii ise Alâeddin Keykûbat

15_{H. Hüseyin, AĞIL, şifahen verdiği bilgilere göre (19.12.2010).}

16 _22.12.2010, _Kavak _Belediyesi _Nufus _Bilgileri_,

http://www.yerelnet.org.tr/belediyeler/belediye_mahalleler.php?belediyeid=127868 . 17

(20)

10 tarafından yaptırılan Alâeddin Cami’dir18

(Fot. No. 13). Günümüzde yöre halkı tarafından bu caminin adı “Büyük Cami” ya da “Ak Cami” olarak bilinmektedir19

. Büyük camiinin yapılış tarihi belli değildir. Fakat Kavak köyünde H. 906/ M. 1501 yılında Mahmud Fakih veled-i Mustafa Fakih adlı kişi imamlık yapmıştır20

. 1518 yılında İmam Mehmedveled-i Musa adlı kişidir21

. H. Gurre-i Zîi’l-ka‘de 1115/ M. 7 Mart 1704 tarihinde Kavak köyü Camii’nin imam ve hatibi Ömer bin Abdi’dir22. Ömer bin Abdi’nin ölümü ile 1713 yılında Abdullah isimli bir kişi bu görevleri üstlenmiştir23_{. Fakat Ömer bin Abdi’nin Mehmed isimli oğlunun da bu görevlere} talip olduğu belgelerden anlaşılmaktadır. H. Gurre-i Zîi’l-ka‘de 1126/ 8 Kasım 1714 tarihinde Kavak köyünde bulunan Alâeddin Camii’ne Ömer bin Abdi’nin oğlu Mehmed atanmıştır24. Bu tarihe kadar caminin adından bahsedilmemiştir. Fakat cami ile ilgili görevlerin babadan oğla geçmesine bakılarak bahsedilen camilerin hepsinin aynı cami yani Alâeddin Camii olduğu söylenebilir. 1769-1780 yıllarında ise caminin imamı olarak Seyyid Ali’nin görevli olduğu anlaşılmaktadır25_{. 1844 yılında ise köyde} üç imamın görevli olduğu görülmektedir26_{. Bu bilgiye bakılarak köyde ibadet edilen} mekânların arttığı söylenebilir. Diğer iki ibadethane ise günümüzde de faaliyetini sürdüren mescitler olmalıdır.

Alâeddin Camii’nin mihrap ve minberi, camii içinden basamaklarla çıkılan asma balkonun parmaklıkları ve cami tavanında bulunan oval şekildeki tavan

18_{Anonim, V.G.M.A. H.D., No:1125, s.20b., Çev: Hamit, ŞAFAKÇI, (Selçuk Üniversitesi Sosyal} Bilimler Enstitüsü Doktora Öğrencisi, 12.10.2011).

19

Mustafa GÜMÜŞ, şifahen verdiği bilgilere göre (19.12.2010)

20_{Anonim, B.O.A. Tapu Defteri,No:40, s.78., Çev: Hamit ŞAFAKÇI, (Selçuk Üniversitesi Sosyal} Bilimler Enstitüsü Doktora Öğrencisi 12.10.2011).

21_{Anonim, B.O.A. T.D., No:63, s.83., Çev: Hamit ŞAFAKÇI, (Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler} Enstitüsü Doktora Öğrencisi 12.10.2011).

22_{Anonim, V.G.M.A. H.D., No:1107, s.16a., Çev: Hamit ŞAFAKÇI, (Selçuk Üniversitesi Sosyal} Bilimler Enstitüsü Doktora Öğrencisi 12.10.2011).

23_{Anonim, V.G.M.A. H.D.,No:1107, s.29b; No:1106, s. 3b; No:1108, s. 15b; No:1091, s. 81b, 82b;} No:1112, s.26b; No:1128, s.72a., Çev: Hamit ŞAFAKÇI, (Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Öğrencisi 12.10.2011).

24_{Anonim, V.G.M.A. H.D., No: 1107, s.31b., Çev: Hamit ŞAFAKÇI, (Selçuk Üniversitesi Sosyal} Bilimler Enstitüsü Doktora Öğrencisi 12.10.2011).

25

Anonim,V.G.M.A. H.D., No: 1125, s. 20b, No: 1216, 32b., Çev: Hamit ŞAFAKÇI, (Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Öğrencisi 12.10.2011).

26_{Anonim, B.O.A. M.V. T.D., No: 10406, s. 6, 334, 44., Çev: Hamit ŞAFAKÇI, (Selçuk Üniversitesi} Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Öğrencisi 12.10.2011).

(21)

11 süslemesi bitkisel bezemeli ve cevizdendir27

. Cami içinde en uzunluğunda dört, boy uzunluğunda ise üç sıra toplamda 12 adet taş sütunlar bulunmaktadır(Fot. No. 14, 15, 16). Cami bahçesinde bulunan bir taş üzerinde, Latin alfabesi ile yazılmış bir yazı bulunmaktadır(Fot No. 17). Caminin kendi minaresi tek katlı kısa ağaçtan yapılmış ve açık yeşil renktedir ve girişin hemen üstünde bulunur. Caminin sol köşesine sonradan eklenen ve taş malzemeden yapılan minare ise 1959 yılında yapılmıştır. Cami bahçesinde yakın zamanda yapılmış iki şadırvan bulunmaktadır. Cami ibadete açıktır.

1.4 Kavak Halıları Hakkında Genel Bilgi

XIX. yy. da geleneğe dayalı usullerle halı dokuyan mevcut eski halı merkezlerinin yanı sıra, İç Anadolu bölgesinde Karaman, Karapınar, Sille, Kavak gibi merkezlerde adını duyurmaya başlar 28 _{. Osmanlılar devrinde Konya ve} çevresinde önemli halıcılık merkezleri oluşmuş, XV-XVII yy arasında değerli halılar dokunmuştur. Karaman, Karapınar, Lâdik, Sille, Akşehir, Saray, Keçimuhsine,

Obruk, Kavak gibi ilçe ve kasabalar bu merkezler arasındadır29. XVIII. yüzyıl sonu,

XIX. yüzyıl başından itibaren Konya'da, mahalli halı geleneklerinde, farklı üsluplar görülmeye başlar. Bu mahalli Konya halıcılık bölgeleri arasında Kavak’ta yapılan halılarda yer almaktadır. Kavak’ta tamamı mihraplı seccadeler ve yastıklar dokunmuştur. Geleneksel olarak bu merkezde bozulma olmamış, erken dönem örneklerinde kırmızı, mavi, sarı ve yeşil renkler sıkça görülmektedir. Tek fark doğal boyaların yerini sentetik boyalar almasıdır30

. Havva UÇKUN “ Orhaniye Köyü Halı- Kilim ve Tülüleri” isimli Lisans Tez’inde incelediği örneklerden 2 tanesinin Kavak yöresine ait örnekler olduğunu belirtmiştir31

.

27

H. Hüseyin, AĞIL, şifahen verdiği bilgilere göre (19.12.2010)

28_{DENİZ, Bekir, Türk Dünyasında Halı ve Düz Dokuma Yaygılar, Ankara, Atatürk Kültür} Merkezi Başkanlığı Yayınları,2000, s.38- 48.

29_{ÖNDER, Mehmet, a.g.e., s. 421.} 30

EKMEKÇİOĞLU, Ahmet, “Konya Bölge Halıcılığı Üzerine İncelemeler”, Müze, S.6, Konya, 1987, s.35.

31_{UÇKUN, Havva, Orhaniye Köyü Halı- Kilim ve Tülüleri, S.Ü. Fen Edebiyat Fakültesi Arkeoloji-} Sanat Tarihi Bölümü Basılmamış Lisans Tezi, Konya, 1990, s.35-37, 44- 47.

(22)

12

Kavak yöresinde halı dokumacılığı dışında düz dokuma yaygılara da rastlanmaktadır. Kavak yöresi kilimleri olarak anılan bu düz dokuma yaygılar da yöreye özgü motif ve kompozisyon özelliği taşımaktadır32

( Fot. No. 18- 19). Yörede halı ve kilim dokumaların dışında tülü dokumalarında bulunduğu öğrenilmiştir33 (Fot. No. 20).

2. MATERYAL VE METOD 2.1 Materyal

Araştırma Konya’nın Meram İlçesine bağlı Kavak Kasabası’nda ve Konya şehir merkezi müze ve halı ticarethanelerinde yürütülmüştür.

Araştırmanın materyalini Kavak yöresindeki evlerde, Konya şehir merkezinde Kavak halılarının bulunduğu Etnografya Müzesi ile A. R. İzzet Koyunoğlu Şehir Müzesi’nde ve Mevlana Müzesi çevresindeki halı ticarethanelerinde bulunan Kavak yöresi halıları oluşturmaktadır. Halı ticarethanelerinde Kavak yöresi halısı olarak bilinen ve farklı yörelerde sipariş üzere üretilen halı dokumalar da araştırma materyalini kapsamındadır.

Araştırmada kaynak taraması ve alan araştırması yapılmıştır. Bölgenin genel tarihini içeren ve halı dokumacılığı alanında yayınlanmış kaynaklar incelenmiştir. Alan araştırmasında ise Kavak yöresinde yapılan incelemeler yanında, Konya şehir merkezinde ellerinde Kavak halısı bulunan, Kavak’ta doğmuş, fakat Konya şehir merkezinde ikamet eden kişilere de ulaşılmış ve ellerindeki örnekler incelenmiştir.

Kavak Kasabası’ndaki incelemelerde yöre özelliklerini taşıyan 5 adet seccade halısı ve 40 adet yastık halısı örneğine rastlanmış, temsili bir grubu oluşturan 5 adet seccade halısı ve 12 adet yastık halısı örneği incelenmiştir. Konya şehir merkezindeki halı ticarethanelerinde ise Kavak yöresi adı ile bilinen 15 adet seccade halısı, 5 adet yastık halısı örneğine rastlanmış ve temsili bir grubu oluşturan 12 adet seccade halısı, 5 adet yastık halısı örneği incelenmiştir.

32_{HİDAYETOĞLU, H. Melek, Konya Yöresi Düz Dokuma Yaygıları, S.Ü. Sosyal Bilimler} Enstitüsü Basılmamış Doktora Tezi, Konya, 2007, s184- 186.

(23)

13

Şehir merkezinde bulunan A.R. İzzet Koyunoğlu Müzesi envanter kayıtları incelenmiş ve kayıtlarda Kavak yöresi halısı olarak kaydedilmiş 5 adet seccade halısı olduğu görülmüştür. Bu örneklerden Kavak yöresi özelliklerini taşıyan 2 örnek incelenmiştir. Konya Etnografya Müzesi envanter kayıtları incelenmiş ve Kavak yöresi halısı olarak kaydedilmiş 10 adet seccade halısı, 1 adet yastık halısı örneği olduğu görülmüş bunlardan yöre özellikleri taşıyan 3 adet seccade halısı örneği incelenmiştir.

Araştırma materyalini; 20 adet seccade halısı,1 adet sedir halısı, 18 adet yastık halısı, 2 adet zemin halısı olmak üzere toplam 41 adet halı dokuma örneği oluşturmaktadır.

2.2 Metod

Yörede, müzelerde ve halı ticarethanelerinde bulunan örneklerin fiziki durumları hakkındaki bulgular; gözlem, mülakat, fotoğraf çekimi, boyutlarının ölçümü gibi tekniklere başvurularak elde edilmiştir.

İncelenen örneklerin fiziki durumları hazırlanan gözlem fişlerine kaydedilmiştir. İncelenen dokumaların cins, teknik, renk, boyut, kalite, hammadde, seçilen konu, motifleri, kompozisyon özellikleri ve halıların bugünkü durumları gibi özellikleri de gözlem fişleri ile tespit edilmiştir. İncelenen örnekler gözlem fişleri ışığında halıların cinsleri üzerinden seccade halısı, sedir halısı, yastık halısı ve zemin halısı olarak alfabetik şekilde sıralanmıştır.

Örneklerin tarihlendirmeleri kaynak kişilerin verdikleri bilgi doğrultusunda aktarılmıştır. Buna göre örneğin ait olduğu yüzyıl belirtilmiş, bunun yanında parantez içinde örneğin dokunduğu, elde edildiği ya da koleksiyona katıldığı tarih de bilindiği ölçüde ilave edilmiştir. Bu konuda bilgi alınamayan örneklerin gözlem fişlerinde bu alan boş bırakılmıştır.

İncelenen örneklerin cinslerine ait tablolar seccade halısı, sedir halısı, yastık halısı ve zemin halısı olmak üzere 4 grup’a ayrılarak hazırlanmıştır. Tekniklerine ait tablolar Gördes düğüm tekniği ölçüt alınarak oluşturulmuştur.

(24)

14

İncelenen örneklerin renklerine ait tablolar atkı, çözgü ve ilme ipliklerinin ayrı, ayrı değerlendirilmesi ile hazırlanmıştır.

Örneklerin boyutları en, boy, saçak boyu, hav yüksekliği metre ile ölçülerek, kaliteleri ise 10 cm lik alandaki ilmesi sayılarak tespit edilmiştir. Boyutlara ait tablolar en, boy, saçak boyu ve hav yükseklikleri ölçüt alınarak, kalitelerine ait tablolar en ve boydaki kaliteleri ölçüt alınarak oluşturulmuştur.

İncelenen örneklerin hammadde özellikleriyle ilgili tablolar gözlem fişlerindeki bulgulara dayanarak pamuk ve yün iplik ölçüt alınarak hazırlanmıştır

İncelenen örneklerin motiflerine ait tablolar, ilgili kaynaklardan yararlanılarak hazırlanmıştır34_{. Bu kaynaklarda yer alan motif sınıflandırmaları etkili olmuştur. Halı} dokumalar üzerinde, yöreye özgü isimlerle anılan ve literatürde rastlanmayan Kavak modeline özgü motif düzenlemeleri bulunmaktadır. Bu örnekler de yörede anılan isimleriyle tablolara aktarılmıştır. Örneklerin motiflerine ait tablolarda bitkisel motifler, geometrik motifler, sembolik motifler, figürlü motifler ve nesne motifleri olarak 5 gruba ayrılarak hazırlanmıştır.

Araştırmada incelenen örneklerin kompozisyon özelliklerine ait tablolar halıların yöredeki isimleri ve literatür bilgileri ölçüt alınarak hayat ağaçlı, köşe göbek, mihraplı, saçaklı, sulu, üst üste yıldızlı olarak 6 gruba ayrılarak hazırlanmıştır. Mihraplı kompozisyon özellikleri tek mihraplı, çift yönlü mihraplı, saçaklı kompozisyon özellikleri tek saçaklı, çift saçaklı ve üç saçaklı, sulu kompozisyon özellikleri ise dört sulu, beş sulu, altı sulu gibi gruplara ayrılarak tablolar oluşturulmuştur (Şekil No: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7).

Araştırmada incelenen örneklerin koleksiyondaki yerlerine ait tablolar gözlem fişleri bulgularına dayanarak kullanılmakta, saklanmakta, satışa sunulmuş ve sergilenmekte olarak 4 gruba ayrılarak oluşturulmuştur. Saklanmakta ve sergilenmekte olan alanlar ise kişisel koleksiyonlarda ve müzede şeklinde gruplanarak tablolar oluşturulmuştur.

34

ERBEK, Mine, Çatalhöyük’ten Günümüze Anadolu Motifleri, Ankara, Kültür Bakanlığı Yayını, 2002.

(25)

15

Araştırmada incelenen örneklerin bugünkü durumlarına ait tablolar gözlem fişleri bulgularına dayanarak onarım görmüş, renginde solmalar olmuş, yıpranmış ve sağlam olmak üzere dört gruba ayrılarak hazırlanmıştır.

İncelenen örneklerde hammadde, renk kaynağı ve tarihlendirme gibi konularda kaynak kişilerin verdiği bilgilere ve gözleme dayalı olarak saptamalar yapılmıştır. Ancak bu konularda objektif ve güvenilir bilgiye ulaşmak için kimyasal analiz gibi yöntemlere ihtiyaç duyulmaktadır.

Örneklerin teknik ve yöresel özelliklerine dair bilgiler kaynak kişiler ile yapılan mülakatlar sonucunda elde edilmiştir. Elde edilen veriler konu özelliklerine göre tablolar aracılığıyla değerlendirilmiş, araştırmada incelenen örnek sayısı üzerinden yüzdeleri alınarak sayısal değerlere dönüştürülmüştür.

Tablolarda yer alan sayısal değerler örneklerin cins, teknik, renk, boyutları, kaliteleri, kullanılan hammadde ve motifler, kompozisyon özellikleri ve bugünkü durumları gibi özellikleri hakkında bilgi verici niteliktedir. Bu verilere bağlı kalınarak genel yorumlar yapılmıştır. Halı dokumalar üzerinde yer alan yöreye özgü isimlerle anılan ve literatürde rastlanmayan Kavak modeline özgü motif düzenlemeleri bulunmaktadır. Tespit edilen bu motif düzenlemeleri orijinal olmaları bakımından çizimleri yapılarak sunulmuştur. Ayrıca kompozisyon şemaları da çizilmiştir. Motif düzenlemeleri ve kompozisyon şemaları kalite üzerinden ölçülü olarak yapılan teknik çizim niteliği taşımamaktadır. Bu çizimler bölgenin genel kompozisyon şemasındaki çeşitliliğin görülmesi açısından yüzeysel olarak yapılmıştır.

Örneklerin incelenmesinde kullanılan gözlem fişi örneği aşağıda yer almaktadır. Bu yöntem doğrultusunda örnekler incelenmiş bulgulara ulaşılmıştır.

(26)

16 Gözlem Fişi Örneği

Örnek No : Fotoğraf No : Çizim No : Envanter No : İnceleme Tarihi : İlgili Koleksiyon :

Koleksiyonun Açık Adresi : Koleksiyona Geliş Biçimi : Koleksiyondaki Yeri : Tarihlendirme : Cinsi : Yöredeki Adı : Boyutları: En : Boy : Saçak Boyu : Hav Yüksekliği : Kalitesi( 10x 10 cm) : Kullanılan Malzeme: Atkı İpliği : Çözgü İpliği : İlme İpliği : Düğüm Tekniği : Kullanılan Renkler:

(27)

17 Atkı İpliği : Çözgü İpliği : İlme İpliği : Seçilen Konu : Kullanılan Motifler : Bugünkü Durumu : Kaynak Kişi : Kompozisyon :

(28)

18 3. KATALOG

(29)

19

Örnek No : 1

Fotoğraf No : 22- 23

Çizim No : 1- 8- 9- 10- 11- 12- 16- 18, 23

Envanter No : -

İnceleme Tarihi : 13 Eylül 2011

İlgili Koleksiyon : Ahmet Necati Çekirdekçi

Koleksiyonun Açık Adresi : Mevlana Cad. Bostançelebi Sok. No: 6 Karatay/ KONYA

Koleksiyona Geliş Biçimi : Satın alma Koleksiyondaki Yeri : Sergilenmektedir

Tarihlendirme : 20. yy sonları (Koleksiyona geliş tarihi 1980’li yıllardır)

Cinsi : Seccade halısı

Yöredeki Adı : Tek mihraplı, çift saçaklı, altı sulu halı Boyutları: En : 126 cm Boy : 210 cm Saçak Boyu : - Hav yüksekliği : 0,4 cm Kalitesi( 10 x 10 cm) : 25 x 30 Kullanılan Malzeme:

(30)

20

Çözgü İpliği : Yün iplik

İlme İpliği : Yün iplik

Düğüm Tekniği : Gördes düğümü

Kullanılan Renkler:

Atkı İpliği : Kırmızı

Çözgü İpliği : Yün ipliğin doğal rengi (krem)

İlme İpliği : Kırmızı, gülkurusu kırmızı, açık yeşil, açık mavi, patlıcan mavisi (acı mavi), portakal sarısı, açık sarı, yün ipliğin doğal rengi (krem) ve siyah kullanılmıştır.

Seçilen Konu : Bitkisel, nesneli ve geometrik bezemeler

seçilmiştir.

Kullanılan Motifler : Stilize dal, yaprak ve çiçek (bayrak, gül, badem, bıyık, sümbül), suyolu, koçboynuzu (kerpeten), saçak, stilize lale (ceran boynuzu), stilize edilmiş eşkenar dörtgen (topbaş), sekiz köşeli yıldız, hayat ağacı, göz, sedef (boncuk), çengel, düz ibrik ve bereket motifleri kullanılmıştır.

Bugünkü Durumu : Sağlam haldedir.

Kaynak Kişi : Nesibe Şafakçı, Lütfiye Solak, Eyüp Demirlek

Kompozisyon :

Seccade halısı yörede “su” denilen altı ince bordürden ve mihraplı zeminden oluşmaktadır. Dıştan içe doğru bordürlere yörede “kara su”, “beyaz su”, kırmızı su”, “sarı su” ve “mavi su”, bordürler arasındaki kırmızı ve siyah renkli şeritlere de “çubuk” ya da “direk” denilmektedir. En dıştaki bordür, yörede “boncuk” denilen

(31)

21

sarı renkli sedeflerle çevrelenmiştir. Bu bordürde yörede “bayrak- gül” denilen stilize edilmiş yaprak- çiçek motifi atlamalı olarak tekrar etmektedir. Bu bordüre yörede “bayraklı su” da denilmektedir. İkinci ve dördüncü bordürlerde atlamalı olarak sıralanmış yörede “badem- bıyık” denilen stilize edilmiş yaprak- çiçek motifleri yer almaktadır. Bu bordüre yörede ayrıca “bademli su” da denilmektedir. Üçüncü ve beşinci bordürde ise yörede “sümbül” denilen stilize edilmiş yaprak- çiçek motifleri atlamalı olarak sıralanmıştır. Altıncı bordürde yörede “bayrak- gül” denilen stilize edilmiş yaprak- çiçek motifleri yer almaktadır. Bordürlerin aralarında yörede “boncuk” denilen sedefler yer almaktadır.

Mihrap zemini kırmızı, basamaklandırılmış mihrap nişinin üzeri ise açık yeşil renktedir. Mihrabın etrafı yörede “boncuk” denilen sedefle çevrelenmiştir. Mihrap merkezinde iki adet yörede “saçak” denilen, geometrik düzenleme bulunmaktadır. Bu düzenlemede kartal kanadını andıran iki kanat üzerinde sıralanmış göz motifleri yer almaktadır. Kanatların uçları kırık çizgilerle ana gövdeye bağlıdır. Bu düzenlemeyi merkezinden geçerek yukarıya doğru uzanan hayat ağacı motifi tamamlamaktadır. Hayat ağacının üst kısmında yörede “topbaş” denilen stilize edilmiş eşkenar dörtgen, alt kısmında ise sekiz köşeli yıldız motifi bulunmaktadır. Hayat ağacının dal uçlarında yörede “gül” denilen stilize edilmiş çiçek- dal motifleri yer almaktadır. Zeminden merkeze doğru karşılıklı uzanan stilize edilmiş bereket motifleri bulunmaktadır. Mihrap nişindeki basamaklarda çengel, mihrap tepeliğinde ise yörede “kerpeten” denilen koçboynuzu motifi bulunmaktadır. Mihrap nişinin iki yanına düz “ibrik” motifi yerleştirilmiştir. Koçboynuzu motifinin yanlarına birer tane yörede “ceran boynuzu” denilen, Lâdik seccadelerinde de görülen stilize edilmiş lale motifleri görülmektedir.

(32)

22

Örnek No : 2

Çizim No : 2- 8- 9- 10- 11- 12- 13- 16- 18- 23

Envanter No : -

Koleksiyonun Açık Adresi : Mevlana Cad. Bostançelebi Sok. No:6 Karatay/ KONYA

Tarihlendirme : 20. yy sonları (Koleksiyona geliş tarihi 1980’li yıllardır)

Yöredeki Adı : Tek mihraplı, üç saçaklı, beş sulu halı Boyutları: En : 127 cm Boy : 188 cm Saçak Boyu : 9 cm Hav yüksekliği : 0,4 cm Kalitesi( 10 x 10 cm) : 30 x 45 Kullanılan Malzeme:

(33)

23

Atkı İpliği : Lacivert

İlme İpliği : Açık kırmızı, yün ipliğin doğal rengi (krem), mavi, krom yeşili, krem rengi, kahverengi ve sütlü kahverengi kullanılmıştır.

seçilmiştir.

Kullanılan Motifler : Stilize dal, yaprak ve çiçek (bayrak, gül, badem, bıyık, sümbül), suyolu, koçboynuzu (kerpeten), saçak, stilize lale (ceran boynuzu), stilize edilmiş eşkenar dörtgen (topbaş), sekiz köşeli yıldız (lenger ya da leğen), sedef (boncuk), çengel, göz, ters ibrik ve hayat ağacı motifi kullanılmıştır.

Kompozisyon :

Seccade halısı yörede “su” denilen beş ince bordürden ve mihraplı zeminden oluşmaktadır. Dıştan içe doğru bordürlere yörede “mavi su”, “beyaz su”, kırmızı su” ve bordürler arasındaki kırmızı ve siyah ve krom yeşili renkli şeritlere de “çubuk” ya da “direk” denilmektedir. En dıştaki bordür, yörede “boncuk” denilen sedeflerle çevrelenmiştir. Bu bordürde yörede “bayrak- gül” denilen stilize edilmiş yaprak-

(34)

24

çiçek motifi atlamalı olarak tekrar etmektedir. Bu bordüre yörede “bayraklı su” da denilmektedir. İkinci bordürde atlamalı olarak sıralanmış yörede “badem- bıyık” denilen stilize edilmiş yaprak- çiçek motifleri yer almaktadır. Bu bordüre yörede ayrıca “bademli su” da denilmektedir. Üçüncü bordürde atlamalı olarak sıralanmış stilize edilmiş yaprak- çiçek motifleri bulunmaktadır. Dördüncü bordürde yörede “sümbül” denilen stilize edilmiş yaprak- çiçek motifleri atlamalı olarak sıralanmıştır. Beşinci bordürde yörede “bayrak- gül” denilen stilize edilmiş yaprak- çiçek motifleri yer almaktadır. Bordürlerin aralarında yörede “boncuk” denilen sedefler yer almaktadır.

Mihrap zemini kırmızı, basamaklandırılmış mihrap nişinin üzeri ise krom yeşili renktedir. Mihrabın etrafı yörede “boncuk” denilen sedefle çevrelenmiştir. Mihrap merkezinde üç adet yörede “saçak” denilen, geometrik düzenleme bulunmaktadır. Bu düzenlemede kartal kanadını andıran iki kanat üzerinde sıralanmış göz motifleri yer almaktadır. Kanatların uçları kırık çizgilerle ana gövdeye bağlıdır. Bu düzenlemeyi merkezinden geçerek yukarıya doğru uzanan hayat ağacı motifi tamamlamaktadır. Hayat ağacının üst kısmında yörede “topbaş” denilen stilize edilmiş eşkenar dörtgen, alt kısmında ise sekiz köşeli yıldız motifi bulunmaktadır. Hayat ağacının dal uçlarında yörede “gül” denilen stilize edilmiş çiçek- dal motifleri yerleştirilmiştir. Zeminde, yanlardan merkeze doğru karşılıklı uzanan yörede “topbaş" denilen stilize edilmiş eşkenar dörtgenler bulunmaktadır.

Mihrap nişindeki basamaklarda çengel, mihrap tepeliğinde ise yörede “kerpeten” denilen koçboynuzu motifi bulunmaktadır. Mihrap nişinin iki yanına ters ibrik ve sekiz köşeli yıldız motifi yerleştirilmiştir. Yörede bu motife “ibrik- leğen” denmektedir. Mihrap nişinin üzerinde kalan krom yeşili renkteki zemin üzerinde raport şekilde yerleştirilmiş yörede “ceran boynuzu” denilen Lâdik seccadelerinde de görülen stilize lale motifleri görülmektedir.

(35)

25

Örnek No : 3

Çizim No : 1- 8- 9- 10- 11- 12- 13- 16- 18- 23

Envanter No : -

Koleksiyonun Açık Adresi : Mevlana Cad. Bostançelebi Sok. No:6 Karatay/ KONYA

Tarihlendirme : 20.yy sonları (Koleksiyona geliş tarihi 1980’li yıllardır)

Yöredeki Adı : Tek mihraplı, çift saçaklı, altı sulu halı Boyutları: En : 129 cm Boy : 203 cm Saçak Boyu : 7 cm Hav yüksekliği : 0,5 cm Kalitesi( 10 x 10 cm) : 30 x 40 Kullanılan Malzeme:

(36)

26

Atkı İpliği : Sütlü kahverengi

İlme İpliği : Kırmızı, sütlü kahverengi, kahverengi, mavi, ipliğin doğal rengi (krem), krom yeşili, siyah ve toz sarı kullanılmıştır.

seçilmiştir.

Kullanılan Motifler : Stilize dal, yaprak ve çiçek (bayrak, gül, badem, bıyık, sümbül), suyolu, koçboynuzu (kerpeten), saçak, stilize lale (ceran boynuzu), stilize edilmiş eşkenar dörtgen (topbaş),sekiz köşeli yıldız, sedef (boncuk), çengel, göz, hayat ağacı ve ters ibrik motifleri kullanılmıştır.

Kompozisyon :

Seccade halısı yörede “su” denilen altı ince bordürden ve mihraplı zeminden oluşmaktadır. Dıştan içe doğru bordürlere yörede “mavi su”, “beyaz su”, kırmızı su” ve bordürler arasındaki açık kırmızı ve siyah ve krom yeşili renkli şeritlere de “çubuk” ya da “direk” denilmektedir. En dıştaki bordür yörede “boncuk” denilen beyaz zeminli sedeflerle çevrelenmiştir. Bu bordür yörede “bayrak- gül” denilen stilize edilmiş yaprak- çiçek motifi atlamalı olarak tekrar etmektedir. Bu bordüre

(37)

27

yörede “bayraklı su” da denilmektedir. İkinci bordürde atlamalı olarak sıralanmış yörede “badem- bıyık” denilen stilize edilmiş yaprak- çiçek motifleri yer almaktadır. Bu bordüre yörede ayrıca “bademli su” da denilmektedir. Üçüncü bordürde atlamalı olarak sıralanmış stilize edilmiş yaprak- çiçek motifleri bulunmaktadır. Dördüncü ve beşinci bordürlerde yörede “sümbül” denilen stilize edilmiş yaprak- çiçek motifleri atlamalı olarak sıralanmıştır. Altıncı bordürde yörede “bayrak- gül” denilen stilize edilmiş yaprak- çiçek motifleri yer almaktadır. İkinci bordürün iki yanında yörede “boncuk” denilen sedefler yer almaktadır.

Mihrap zemini kırmızı, basamaklandırılmış mihrap nişinin üzeri ise krom yeşili renktedir. Mihrabın etrafı yörede “boncuk” denilen sedefle çevrelenmiştir. Mihrap merkezinde iki adet yörede “saçak” denilen, geometrik düzenleme bulunmaktadır. Bu düzenlemede kartal kanadını andıran iki kanat üzerinde sıralanmış göz motifleri yer almaktadır. Kanatların uçları kırık çizgilerle ana gövdeye bağlıdır. Bu düzenlemeyi merkezinden geçerek yukarıya doğru uzanan hayat ağacı motifi tamamlamaktadır. Hayat ağacının üst kısmında yörede “topbaş” denilen stilize edilmiş eşkenar dörtgen, alt kısmında ise sekiz köşeli yıldız motifi bulunmaktadır. Hayat ağacının dal uçlarında yörede “gül” denilen stilize edilmiş çiçek- dal motifleri yer almaktadır. Zeminde, yanlardan merkeze doğru karşılıklı uzanan yörede “topbaş" denilen stilize edilmiş eşkenar dörtgenler bulunmaktadır.

Mihrap nişindeki basamaklarda çengel, mihrap tepeliğinde ise yörede “kerpeten” denilen koçboynuzu motifi bulunmaktadır. Mihrap nişinin iki yanına ters ibrik ve sekiz köşeli yıldız motifi yerleştirilmiştir. Yörede bu motife “ibrik- leğen” denmektedir. Mihrap nişinin üzerinde kalan krom yeşili renkteki zemin üzerinde raport şekilde yerleştirilmiş yörede “ceran boynuzu” denilen, Lâdik seccadelerinde de görülen stilize lale motifleri görülmektedir.

(38)

28

Örnek No : 4

Çizim No : 3- 8- 9- 10- 11- 12- 13- 16- 18- 20- 23

Envanter No : -

İnceleme Tarihi : 11 Aralık 2011

İlgili Koleksiyon : Fatma Arıcı

Koleksiyonun Açık Adresi : Kavak Kasabası Meram/ KONYA Koleksiyona Geliş Biçimi : Çeyiz (Miras)

Koleksiyondaki Yeri : Hariciye (misafir) odasında duvarda asılı bulunmaktadır.

Tarihlendirme : 20. yy sonları (47 yıllık, koleksiyona geliş tarihi 1984’tür)

Yöredeki Adı : Tek mihraplı, tek saçaklı, altı sulu halı Boyutları: En : 163 cm Boy : 260 cm Saçak Boyu : 12 cm Hav yüksekliği : 0,5 cm Kalitesi( 10 x 10 cm) : 28 x 31 Kullanılan Malzeme:

(39)

29

Çözgü İpliği : Yün İplik

İlme İpliği : Yün İplik

Atkı İpliği : Sütlü kahverengi

İlme İpliği : Bayrak kırmızısı, bordo, koyu yeşil (kara yeşil), mavi, lacivert, koyu sarı, yün ipliğin doğal rengi (krem) ve siyah kullanılmıştır.

Seçilen Konu : Bitkisel, nesneli, geometrik bezemeler

seçilmiştir.

Kullanılan Motifler : Stilize dal, yaprak ve çiçek (bayrak, gül, badem, bıyık, sümbül, armut), suyolu, koçboynuzu (kerpeten), saçak, stilize lale (ceran boynuzu), stilize edilmiş eşkenar dörtgen (topbaş), sekiz köşeli yıldız (leğen ya da lenger), çengel, sedef (boncuk), ters ibrik, göz, hayat ağacı motifleri kullanılmıştır

Kaynak Kişi : Fatma Arıcı, Nesibe Şafakçı, Lütfiye Solak, Eyüp Demirlek

Kompozisyon :

Seccade halısı yörede “su” denilen altı ince bordürden ve mihraplı zeminden oluşmaktadır. Dıştan içe doğru bordürlere yörede “kara su”, “beyaz su”, kırmızı su”, “mavi su”, “sarı su”, “yeşil su” ve bordürler arasındaki kırmızı ve siyah ve koyu yeşil renkli şeritlere de “çubuk” ya da “direk” denilmektedir. En dıştaki bordür,

(40)

30

yörede “boncuk” denilen beyaz renkli sedeflerle çevrelenmiştir. Bu bordürde yörede “bayrak- gül” denilen stilize edilmiş yaprak- çiçek motifi atlamalı olarak tekrar etmektedir. Bu bordüre yörede “bayraklı su” da denilmektedir. İkinci bordürde atlamalı olarak sıralanmış yörede “badem- bıyık” denilen stilize edilmiş yaprak- çiçek motifleri yer almaktadır. Bu bordüre yörede ayrıca “bademli su” da denilmektedir. Üçüncü bordürde atlamalı olarak sıralanmış stilize edilmiş yaprak- çiçek motifleri bulunmaktadır. Dördüncü ve beşinci bordürde yörede “sümbül” denilen stilize edilmiş yaprak- çiçek motifleri atlamalı olarak sıralanmıştır. Altıncı bordürde yörede “bayrak- gül” denilen stilize edilmiş yaprak- çiçek motifleri yer almaktadır. İkinci bordürün iki yanını yörede “boncuk” denilen sedefler çevrelemektedir.

Mihrap zemini kırmızı, basamaklandırılmış mihrap nişinin üzeri ise koyu yeşil renktedir. Mihrabın etrafı yörede “boncuk” denilen sedefle çevrelenmiştir. Mihrap merkezinde yörede “saçak” denilen, geometrik düzenleme bulunmaktadır. Bu düzenleme de kartal kanadını andıran iki kanat üzerinde sıralanmış göz motifleri yer almaktadır. Kanatların uçları kırık çizgilerle ana gövdeye bağlıdır. Bu düzenlemeyi merkezinden geçerek yukarıya doğru uzanan hayat ağacı motifi tamamlamaktadır. Hayat ağacının üst kısmında yörede “topbaş” denilen stilize edilmiş eşkenar dörtgen, alt kısmında ise sekiz köşeli yıldız motifi bulunmaktadır. Hayat ağacının dal uçlarında ve zeminde, yanlardan merkeze doğru karşılıklı uzanan yörede “armut” denilen stilize edilmiş çiçek- dal motifleri yer almaktadır.

Mihrap nişindeki basamaklarda çengel, mihrap tepeliğinde ise yörede “kerpeten” denilen koçboynuzu motifi bulunmaktadır. Mihrap nişinin iki yanına ters ibrik ve sekiz köşeli yıldız motifi yerleştirilmiştir. Yörede bu motife “ibrik- leğen” denmektedir. Mihrap nişinin üzerinde kalan koyu yeşil renkteki zemin üzerinde raport şekilde yerleştirilmiş yörede “ceran boynuzu” denilen, Lâdik seccadelerinde de görülen stilize lale motifleri yer almaktadır.

(41)

31

Örnek No : 5

Çizim No : 1- 8- 9- 10- 11- 12- 13- 16- 18- 20- 23

Envanter No : -

İnceleme Tarihi : 11 Aralık 2011

İlgili Koleksiyon : Fatma Çapa

Koleksiyonun Açık Adresi : Kavak Kasabası Meram/ KONYA Koleksiyona Geliş Biçimi : Kişisel dokuma

Koleksiyondaki Yeri : Hariciye (misafir) odasında duvarda asılı bulunmaktadır.

Tarihlendirme : 20. yy sonları (Koleksiyona geliş tarihi

1980’dir)

Yöredeki Adı : Tek mihraplı, çift saçaklı, altı sulu halı Boyutları: En : 169 cm Boy : 266 cm Saçak Boyu : 16 cm Hav yüksekliği : 0,3 cm Kalitesi( 10 x 10 cm) : 28 x 28 Kullanılan Malzeme:

(42)

32

Atkı İpliği : Kahverengi

İlme İpliği : Açık kırmızı, bordo, yeşil, koyu yeşil (kara yeşil), portakal sarısı, mavi, yün ipliğin doğal rengi (krem) ve siyah kullanılmıştır.

seçilmiştir.

Kullanılan Motifler : Stilize dal, yaprak ve çiçek (bayrak, gül, badem, bıyık, sümbül, armut), suyolu, koçboynuzu (kerpeten), saçak, stilize lale (ceran boynuzu), stilize edilmiş eşkenar dörtgen (topbaş), sekiz köşeli yıldız (leğen ya da lenger), çengel, sedef (boncuk), ters ibrik, göz, hayat ağacı motifleri kullanılmıştır.

Bugünkü Durumu : Sağlam haldedir

Kaynak Kişi : Fatma Çapa, Nesibe Şafakçı, Lütfiye Solak,

Eyüp Demirlek

Kompozisyon :

Seccade halısı yörede “su” denilen altı ince bordürden ve mihraplı zeminden oluşmaktadır. Dıştan içe doğru bordürlere yörede “kara su”, “beyaz su”, kırmızı su”, “mavi su”, “sarı su”, “yeşil su” ve bordürler arasındaki kırmızı ve siyah ve koyu

(43)

33

yeşil renkli şeritlere de “çubuk” ya da “direk” denilmektedir. En dıştaki bordür, yörede “boncuk” denilen beyaz renkli sedeflerle çevrelenmiştir. Bu bordür üzerinde yörede “bayrak- gül” denilen stilize edilmiş yaprak- çiçek motifi atlamalı olarak tekrar etmektedir. Bu bordüre yörede “bayraklı su” da denilmektedir. İkinci bordürde atlamalı olarak sıralanmış yörede “badem- bıyık” denilen stilize edilmiş yaprak- çiçek motifleri yer almaktadır. Bu bordüre yörede ayrıca “bademli su” da denilmektedir. Üçüncü bordürde atlamalı olarak sıralanmış stilize edilmiş yaprak- çiçek motifleri bulunmaktadır. Dördüncü ve beşinci bordürde yörede “sümbül” denilen stilize edilmiş yaprak- çiçek motifleri atlamalı olarak sıralanmıştır. Altıncı bordürde yörede “bayrak- gül” denilen stilize edilmiş yaprak- çiçek motifleri yer almaktadır. İkinci bordürün iki yanında yörede “boncuk” denilen sedefler yer almaktadır.

Mihrap zemini bordo, basamaklandırılmış mihrap nişinin üzeri ise koyu yeşil renktedir. Mihrabın etrafı yörede “boncuk” denilen sedefle çevrelenmiştir. Mihrap merkezinde iki adet yörede “saçak” denilen, geometrik düzenleme bulunmaktadır. Bu düzenleme de kartal kanadını andıran iki kanat üzerinde sıralanmış göz motifleri yer almaktadır. Kanatların uçları kırık çizgilerle ana gövdeye bağlıdır. Bu düzenlemeyi merkezinden geçerek yukarıya doğru uzanan hayat ağacı motifi tamamlamaktadır. Hayat ağacının üst kısmında yörede “topbaş” denilen stilize edilmiş eşkenar dörtgen, alt kısmında ise sekiz köşeli yıldız motifi bulunmaktadır. Hayat ağacının dal uçlarında ve zeminde, yanlardan merkeze doğru karşılıklı uzanan yörede “gül ve armut” denilen stilize edilmiş çiçek- dal motifleri yer almaktadır.

Mihrap nişindeki basamaklarda çengel, mihrap tepeliğine ise yörede “kerpeten” denilen koçboynuzu motifi bulunmaktadır. Mihrap nişinin iki yanına ters ibrik sekiz köşeli yıldız motifi yerleştirilmiştir. Yörede bu motife “ibrik- leğen” denmektedir. Mihrap nişinin üzerinde kalan koyu yeşil renkteki zemin üzerinde raport şekilde yerleştirilmiş yörede “ceran boynuzu” denilen, Lâdik seccadelerinde de görülen stilize lale motifleri yer almaktadır.